Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ)’nün tarifine nazaran şiddet; “Fiziksel güç ya da kuvvetin hedefli bir halde kendine, diğerine, bir kümeye ya da topluluğa karşı fizikî ziyana ya da fizikî ziyanla sonuçlanma ihtimalini artırmasına, ruhsal ziyana, vefata, gelişim sıkıntılarına ya da yoksunluğa neden olacak formda tehdit edici biçimde ya da nitekim kullanılmasıdır” (Dünya Sıhhat Örgütü, 2002).
Şiddetin çeşitli tariflerine bakıldığında karşılaşılan ortak öğeler; kişinin canını acıtmak, yaralamak, öldürmek, mala ziyan vermek gayesiyle güç kullanmak yahut yasa dışı bir maksada varmak hedefiyle şiddet kullanmak olduğu görülür (Özerkmen, 2012: 2).
Aile içi şiddet ise 1996 yılında Amerikan Psikoloji Derneği (APA) tarafından “bir münasebette bir insanın yakını olduğu bireye güç, denetim, özerklik ve otoriteyi sağlamak gayeli fizikî, cinsel ve ruhsal berbat muameleyi içeren davranışlar” halinde tanımlanmıştır. Aile içi şiddet olgusu genel olarak tek bir olay olarak karşımıza çıkmaz, genel olarak şiddeti uygulayan kişinin mağdura karşı kullandığı davranış örüntüleri olarak gözlemlenir. Aile içi şiddet; fizikî, cinsel, ruhsal ve ekonomik şiddet olmak üzere farklı formlarda gözlemlenebilmektedir. Çoğunlukla erkek tarafından bayana ve çocuğa uygulanan şiddet olarak karşımıza çıkmaktadır.
Aile içi şiddet döngüsü teorisi, The Battered Woman (Dayak Yiyen Bayan Sendromu) (1979) isimli kitabında Lenore Walker tarafından ortaya atılmıştır. Walker’ın teorisi temelde eş/partner tarafından uygulanan şiddette, istismarın yinelenme paternini tanımlamaktadır. Tansiyon yükseldiğinde döngü başlar. Somut bir dürtü ile (‘işte geçirilen makus bir gün’, içki içmek, para konusunda tartışmak vb.) tetiklenebilir. Sonuç olarak, fizikî istismar ortaya çıkar, lakin duygusal yahut zihinsel istismar daha evvelce başlamış olabilir. Sonra, istismarda bulunan kişi özür diler ve bunun bir daha olmayacağını söyler yahut yaşanan durumu inkâr eder, hatta mağduru bile suçlayabilir. Bu olayı tansiyon ve şiddet yine tırmanana kadar, bir sakinlik süreci izler. Şiddet içeren bağlantıların birden fazla bu formda ortaya çıksa da vakit geçtikçe ‘toparlanma’ ve ‘sakinlik’ etapları giderek kısalır ve sonuç olarak ortadan kalkar, ta ki şiddet rastgele bir formda günlük rutin haline gelene dek.
Walker’ın Şiddet Döngüsü Teorisi
Birinci etapta;
Şiddet uygulayan taraf: Özür diler, bağışlaması için öbür bireye yalvarır, terapi yardımı alacağına kelam verir, çiçek/hediye gönderir, “bunu bir daha asla yapmayacağım” der, aşkını tabir eder.
Mağdurun yansısı: Terk etmemeyi kabul eder, geri döner yahut şiddet uygulayan kişiyi tekrar meskene alır, yasal süreçleri durdurmaya çalışır, şiddet uygulayan taraf için terapi randevusu alır, kendini mutlu/umutlu hisseder.
İkinci evrede;
Şiddet uygulayan taraf: İstikrarsız davranır, her şeye kusur bulur, karşı tarafı izole eder, ilgi göstermez, bağırır, alkol yahut uyuşturucu alır, tehdit eder, eşyalara ziyan verir.
Mağdurun reaksiyonu: Karşı tarafı sakinleştirmeye çalışır, ailesinden ve arkadaşlarından uzaklaşır, çocukların sessiz kalmasını sağlar, boyun şayet, kendini geri çeker, münasebetler üretmeye çalışır, en sevdiği yemekleri pişirir, genel olarak temkinli davranır.
Üçüncü kademede;
Şiddet uygulayan taraf: Vurma, boğazına sarılma, küçük düşürme, tecavüz, silah kullanımı, kelamlı istismar, üzerine bir şeyler fırlatma üzere aksiyonlarda bulunur.
Mağdurun yansısı: Kendini ve çocukları korur, polisi arar, sakin kalmaya çalışır, münasebetler üretmeye çalışır, konutu terk eder, şiddete karşı koyar (Walker, 1979).
Aile İçi Şiddetin Çocuklar Üzerindeki Tesirleri
Şiddet çocuklar üzerinde kalıcı tesirler yaratmaktadır. Aile içinde şiddete şahit olan çocukların üzerinde şiddetin kimi tesirleri şöyle sıralanabilir:
• Ebeveynlerden birinin başkasına şiddet uyguladığını veya ebeveynlerinin kardeşine şiddet uygulandığını gören çocuk kendisini inançta hissetmez, korkar, üzülür,
• Olaylarla hiçbir ilgisi olmasa bile suçluluk hisseder,
• Dayağın, şiddetin ve baskının bir sorun çözme sistemi olduğunu öğrenir ve bunu uygular,
• Şiddet ve baskıdan kurtulmak için palavra söylemeyi seçebilir,
• Şiddet uygulayanla kendisi ortasında inanca dayalı bir bağlantı yerine, kaygıya dayalı bir münasebeti olur,
• Şiddet uygulayana karşı öfke duyar,
• Gelişiminde çeşitli meseleler yaşayabilir,
• Benlik imajı sarsılır, itimat hisleri zedelenir, hudut koyma hünerleri gelişmez,
• Şiddet ortamından kurtulmak için meskenden kaçabilir, erken yaşta istemedikleri yahut hazır olmadıkları bir evlilik yahut istemedikleri tercihler yapabilirler.
Şiddete maruz kalmış ya da şahit olmuş çocuklar aşağıdaki belirtilerden bir yahut daha fazlasını gösterebilir:
• Uyuyamama, uyumaktan korkma, kâbus görme, sık sık uyanma,
• Tıbbi bir nedene bağlı olmayan, baş ağrısı, mide ağrısı, mide bulantısı üzere bedensel belirtiler,
• Çok bir kaygı hali, kaygılar, ani ses yahut hareketler olduğunda irkilme,
• Saldırgan davranışlar, sonluluk, kavgacılık, öbür çocukların yahut hayvanların canını yakma,
• Öfke nöbetleri yahut öbür zorlayıcı davranışlar,
• İnsanlara, okula yahut evvelce sevdiği etkinliklere karşı ilgisizlik,
• Halsizlik, enerjisizlik,
• Hisleri söz edememe,
• Yalnız ve terk edilmiş hissetme,
• Konsantrasyonda ve dikkati odaklamakta zorluk, okulda başarısızlık,
• Alt ıslatma, lisan gelişiminde gerileme üzere yaşından küçük davranışlar,
• Sık ve uzun periyodik ağlama, kaygılı ve gergin hissetme,
• Fizikî sıhhat meseleleri,
•Ergenlikte davranış problemleri (örneğin çocuk suçluluğu, alkol – husus kullanımı),
• Yetişkinlikte duygusal zorluklar (örneğin depresyon, korku bozuklukları)