A'dan Z'ye Şiir Terimleri
A
(abartma mubalağa)
Edebiyatta sozun etkisini artırmak, bir şeyi olduğundan fazla ya da cok az gosterme sanatıdır Abartma soğuk olmamalı, nukteli ve zarif olmalıdır Divan şairlerinin daha cok medhiye, fahriye ve hicviyelerde başvurdukları bir sanattır Eskiler bir şairler mubalağa sanatına cok onem vermişlerdir
Abdal:
Hem şiir hem de duzyazıda derviş anlamına gelen bu sozcuk, halk ozanlarının adının başına ya da sonuna gelerek onların mahlası olarak da kullanılmıştır (Pir Sultan Abdal, Kaygusuz Abdal gibi)
Acem Koşması:
Aşıkların, ozellikle Anadolu'nun kimi yorelerinde Azerbeycan'a ozgu bir ezgiyle okudukları koşma turu
Acık hece :
Turkce sozcuklerde sesli harf le belirtilen kısa heceler Orneğin anadolu, aşılama gibi Arapca ve Farsca'da ise sozcuklerde sesli harflerle yazılmayıp hareke ile gosterilen kısa hecelere verilen isim Orneğin kademe, hasene gibi Aruz vezninde butun acık heceler kısa hece olarak kabul edilir
Aed :
Eski Yunanda şiirlerini lirle soyleyen saz şairlerine verilen ad
Afroizm :
Ceşitli konularda mutlak bilinmesi gereken ana ozellikleri kısa, acık ve anlaşılır bir bicimde anlatma sanatı Yazarların derin anlam yuklu vecizelerine de afrozim denir
Ağıt:
Bir olunun ardından onu yuceltmek amacıyla soylenen halk şiiri Divan Edebiyatı'nda Mersiye'nin karşılığıdır
Ahrep ve ahrem :
Rubai vezinlerinin ana olcusudur Mef'ulu ile başlayanlara ahreb, mef'ulun ile başlayanlara ahrem denir
Akd u hall :
Duğumleme ve cozulme Divan edebiyatında nesir bir eseri nazma cevirmeye akd, nazım bir eseri nesire cevirmeye hall denir
Akrostiş :
Bir şiirde dizelerin ilk harflerinin yukarıdan aşağıya doğru okunduğunda ortaya anlamlı bir sozcuk oluşturmasıdır Divan edebiyatında akrostiş'e muvaşşah ya da istihrac denir Eski Yunan ve Latin edebiyatında ise akrostiş uc dizeanlamına gelir
Aks, akis :
Bir dizedeki iki sozcuğun ya da sozcuk topluluklarının yerleri değiştirilerek yapılan soz sanatı Cumle ya da dizede bir sozcuk diğerinin onune ya da arkasına getirilerek cumle ya da dize tekrarlanır
Gelse dergahına ikram gorurler kurema
Kurema dergehine gelse gorurler ikram
Ziya Paşa
Aliterasyon:
Bir dizede ya da cumlede kulağa hoş gelecek bir uyum sağlamak amacıyla aynı seslerin yenilenmesi
ornek:
Olduk olumden bir şeyler umarak
Bir buyuk boşlukta bozuldu buyu
Anjanbman :
Şiirde cumlelerin bir dize ya da beyitte bitmeyip diger dize, beyit veya bendlere kaymasidir
Anlam :
Sozcuklerin anlattigi duşunce Sozcukler birden fazla anlama gelebilir Bu durumda anlamlardan biri oz anlam digerleri mecaz anlamdir Sozcukler zamanla yeni anlamlar alarak zenginleşebilir Zamanla anlamlarinin kaybetmelerine anlam daralmasi denir Dar anlami bulunan sozcuklerin anlamlarinin genişlemesine de anlam genişlemesi denir
Antoloji :
Gercek sanat eseri degerindeki orneklerin bir araya getirildigi derleme yapitlar
Antonim :
Ters anlamli sozcukler Sicaksoguk, iyikotu, acitatli, kisauzun, guzelcirkin gibi
Aruz :
Hecelerin uzunluk ya da kısalık derecesine gore ceşitli ses kalıplarından oluşan bir tur şiir olcusu Daha cok Divan Edebiyatı'nda kullanılır
Aruz olcusu :
Misralardaki hecelerin uzunlukkisalik bakimindan denk olmasina ve belirli kaliplarla yazilmasina dayanir
Askı :
Halk edebiyatinda saz şairleri aralarindaki şiir yarişmalarinda kazananlara verilmek uzere duvara tufek, kilic, heybe, saz gibi şeyler asardi Bunlara aski, askiyi kazanmaya da aski indirmek denir
Asonans :
Yarim kafiye
Aşık:
Halk ozanı ya da saz şaiiri
Aşık edebiyetı :
Aşik edebiyati (XIV yy'dan gunumuze): Aşikadı verilen ozanların geleneksel urunlerinin oluşturuldugu edebiyata, aşik edebiyatidenir
Ayak:
Halk şiirinde kafiye yerine kullanılan terim
A
(abartma mubalağa)
Edebiyatta sozun etkisini artırmak, bir şeyi olduğundan fazla ya da cok az gosterme sanatıdır Abartma soğuk olmamalı, nukteli ve zarif olmalıdır Divan şairlerinin daha cok medhiye, fahriye ve hicviyelerde başvurdukları bir sanattır Eskiler bir şairler mubalağa sanatına cok onem vermişlerdir
Abdal:
Hem şiir hem de duzyazıda derviş anlamına gelen bu sozcuk, halk ozanlarının adının başına ya da sonuna gelerek onların mahlası olarak da kullanılmıştır (Pir Sultan Abdal, Kaygusuz Abdal gibi)
Acem Koşması:
Aşıkların, ozellikle Anadolu'nun kimi yorelerinde Azerbeycan'a ozgu bir ezgiyle okudukları koşma turu
Acık hece :
Turkce sozcuklerde sesli harf le belirtilen kısa heceler Orneğin anadolu, aşılama gibi Arapca ve Farsca'da ise sozcuklerde sesli harflerle yazılmayıp hareke ile gosterilen kısa hecelere verilen isim Orneğin kademe, hasene gibi Aruz vezninde butun acık heceler kısa hece olarak kabul edilir
Aed :
Eski Yunanda şiirlerini lirle soyleyen saz şairlerine verilen ad
Afroizm :
Ceşitli konularda mutlak bilinmesi gereken ana ozellikleri kısa, acık ve anlaşılır bir bicimde anlatma sanatı Yazarların derin anlam yuklu vecizelerine de afrozim denir
Ağıt:
Bir olunun ardından onu yuceltmek amacıyla soylenen halk şiiri Divan Edebiyatı'nda Mersiye'nin karşılığıdır
Ahrep ve ahrem :
Rubai vezinlerinin ana olcusudur Mef'ulu ile başlayanlara ahreb, mef'ulun ile başlayanlara ahrem denir
Akd u hall :
Duğumleme ve cozulme Divan edebiyatında nesir bir eseri nazma cevirmeye akd, nazım bir eseri nesire cevirmeye hall denir
Akrostiş :
Bir şiirde dizelerin ilk harflerinin yukarıdan aşağıya doğru okunduğunda ortaya anlamlı bir sozcuk oluşturmasıdır Divan edebiyatında akrostiş'e muvaşşah ya da istihrac denir Eski Yunan ve Latin edebiyatında ise akrostiş uc dizeanlamına gelir
Aks, akis :
Bir dizedeki iki sozcuğun ya da sozcuk topluluklarının yerleri değiştirilerek yapılan soz sanatı Cumle ya da dizede bir sozcuk diğerinin onune ya da arkasına getirilerek cumle ya da dize tekrarlanır
Gelse dergahına ikram gorurler kurema
Kurema dergehine gelse gorurler ikram
Ziya Paşa
Aliterasyon:
Bir dizede ya da cumlede kulağa hoş gelecek bir uyum sağlamak amacıyla aynı seslerin yenilenmesi
ornek:
Olduk olumden bir şeyler umarak
Bir buyuk boşlukta bozuldu buyu
Anjanbman :
Şiirde cumlelerin bir dize ya da beyitte bitmeyip diger dize, beyit veya bendlere kaymasidir
Anlam :
Sozcuklerin anlattigi duşunce Sozcukler birden fazla anlama gelebilir Bu durumda anlamlardan biri oz anlam digerleri mecaz anlamdir Sozcukler zamanla yeni anlamlar alarak zenginleşebilir Zamanla anlamlarinin kaybetmelerine anlam daralmasi denir Dar anlami bulunan sozcuklerin anlamlarinin genişlemesine de anlam genişlemesi denir
Antoloji :
Gercek sanat eseri degerindeki orneklerin bir araya getirildigi derleme yapitlar
Antonim :
Ters anlamli sozcukler Sicaksoguk, iyikotu, acitatli, kisauzun, guzelcirkin gibi
Aruz :
Hecelerin uzunluk ya da kısalık derecesine gore ceşitli ses kalıplarından oluşan bir tur şiir olcusu Daha cok Divan Edebiyatı'nda kullanılır
Aruz olcusu :
Misralardaki hecelerin uzunlukkisalik bakimindan denk olmasina ve belirli kaliplarla yazilmasina dayanir
Askı :
Halk edebiyatinda saz şairleri aralarindaki şiir yarişmalarinda kazananlara verilmek uzere duvara tufek, kilic, heybe, saz gibi şeyler asardi Bunlara aski, askiyi kazanmaya da aski indirmek denir
Asonans :
Yarim kafiye
Aşık:
Halk ozanı ya da saz şaiiri
Aşık edebiyetı :
Aşik edebiyati (XIV yy'dan gunumuze): Aşikadı verilen ozanların geleneksel urunlerinin oluşturuldugu edebiyata, aşik edebiyatidenir
Ayak:
Halk şiirinde kafiye yerine kullanılan terim