1LİRİK ŞİİR
Duygu ve düşüncelerin hevesli bir dille anlatan şiire lirik şiir denir
Eski Yunan edebiyatında şairler şiirlerini Lyra (lir) denilen bir sazla söyledikleri için bu nesil şiirlere lirik denilmiştirLirik şiir, dünya edebiyatında en fazla işlenen ve sevilen şiir türüdürLirik şiirler insan yüreğine seslenen , okunduğunda insanı duygulandıran , coşkulandıran şiirlerdirBatı edebiyatında Rönesans köklü değişiklik şairlerinin(PETRERCA,RONSARD) daha sonra da ilke olarak içe dönüklüğü benimseyen romantik şairlerin(Lamartine ,Hugo, Goethe, Schiller) hissi ve öznel bir nitelik bildiren şiirlerin bu türün başarılı örnekleridir
Lirik Şiir Örnek1
Ne vakit seni düşünsem
Bir ceylan su içmeye iner
Çayırları büyürken görürüm
Her akşam seninle
Yeşil bir zeytin parça başına
bir parça mavi deniz
Alır beni
Seni düşündükçe
Gül dikiyorum elimin değdiği yere
Atlara su veriyorum
Daha bir seviyorum dağları
( İlhan BERK)
Lirik Şiir Misal2
Kara dutum, çatal karam ,çingenem
Nar tanem , nur tanem , bir tanem,
Ağaç isem dalımsın salkım saçak
Petek isem balımsın oğulum
Günahımsın vebalimsin
Dili mercan , dizi mercan, dişi mercan
Yoluna bir can koyduğum,
Gökte ararken yerde bulduğum
Karadutum ,çatal karam çingenem
Daha nem olacaktın bir tanem? (BRAHMİ EYÜBOĞLU)
Lirik Şiir Misal3
Geceleyin bir ses böler uykumu
İçim ürpermeyle dolar: Nerdesin?
Arıyorum yıllar var oysa ben onu,
Aşıkıyım beni çağıran bu sesin
Gün olur sürüyüp beni derbeder,
Bu ses rüzgarlara karışır gider
Gün olur peşimden yürür beraber,
Aniden haykırır bana: Nerdesin?
Tüm sevgileri atıp içimden,
Varlığımı yalnız ona verdim ben,
Elverir oysa bir gün bana içten
Ta içten bir gün bana Geldesin (Ahmet Kutsi TECER)
Lirik Şiir Örnek4
Zil, şal ve gül Bu bahcede raksın tüm hızı
Şevk akşamında endülüs üc kez kırmızı
Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce dildedir
İspanya neş'esi ile bu akşam bu zildedir
Yelpaze çevrilir gibi ansızın dönüşleri,
İşveyle devriliş, örtünüşleri
Her rengi istemez, gözümüz acilen aldadır
İspanya dalga dalga bu akşam bu şaldadır
Alnında halka halka aşüfte kakülü
Gögsünde yosma gırnatanın en hoş gülü
Raks ortasında bir durup oynar, yürür gibi;
Bir baş çevirmesiyle bakar öldürür gibi
Gül tenli, kor dudaklı, kömür gözlü sürmeli,
Şeytan diyor fakat, sarmalı yüz defa öpmeli
Gözler kamaştıran şala, meftun eden güle
Her kalbi dolduran zile, her sineden Ole!(Yahya Kemal BEYATLI)
2PASTORAL ŞİİR
Çoban ve kır yaşamını,doğa güzelliklerini anlatan şiirlere pastoral şiir denir
Pastoral şiirlerin her türlü süsten , yapmacıktan ,gösteriş ve söz oyunlarından uzaktan bir yapısı vardırBunlara bukolik şiir ( çoban şiiri) de denir
Pastoral şiirin iki biçimi vardır:
İDİL: Bir ozanın veya çobanın ağzından yazılıp kır yaşamının çekiciliğini , güzelliğini anlatan çobanıl aşkı yansıtan kısa şiirlere denir
EGLOG: BİR kaç çobanın karşılıklı konuşmaları yoluyla oluşturulan , aşk , kır yaşamı üzerine duygu ve düşüncelerini yansıtan pastoral şiirlere denir
Pastoral şiir Örnek1
Avludan geçtiğini fark etti gelinin
Suya gidiyordu öğle güneşinde
Ardında bebesi yalınayak
Geride Karabaş
Tozlu yoldan
Söğütlerin oradaki çeşmeye
Yalağında bulutlar yıkanan çeşmeye
(oktay RIFAT)
Pastoral şiir Misal2
Gümüş bir dumanla kapandı her yer
Yer ve gök bu akşam plato dumanı
Sürüler , çeşmeler , sarı çiçekler
Beyaz kar, yeşil çam, yayla dumanı ( Ömer Bedrettin UŞAKLI)
Pastoral şiir Misal3
Daha deniz görmemiş bir çoban çocuğuyum
Bu dağların vaktiyle aşinasıdır soyum
Bekçileri gibiyiz ebenced buraların,
Bu tenha derelerin, bu barbar kayaların
Görmediği gün benzer pınardan doldurup testimizi
Kırlara açılırız çıngıraklarımızla
Okuma yok,yazma yok, bilmeyiz eski yeni,
Kuzular bize söyler yılların geçtiğini,
Arzu, başlarımızdan yıldızlar gibi yüksek;
Önümüzde bir sürü, yanımızda bir köpek,
Dolaştırıp dururuz aynı daüssılayı
Anam bir yaz gecesi doğurmuş beni burda,
Bu çamlıkta söylemiş son sözlerini babam;
Şu karşıki bayırda verdim kuzuyu kurda,
Sumamın başka köye gelin gittiği akşam,
Gün biter, sürü yatar ve sararsan bir hale,
Çoban hicranlarını basar bağrına plato
Kuru bir yaprak gibi kalbini eline al,
Diye hıçkırır kaval:
Bir çoban parçasısın, olmasan bile koyun,
Her Zaman eğeceksin başkalarına boyun;
Hülyana karışmasın ne kent, ne de çarşı,
Yamaçlarda her akşam batan güneşe karşısında
Uçan kuşları düşün, geçen kervanları an,
Mademki kara bahtın adını koydu çoban!
Nasıl yaşadığından, ne içip yediğinden,
Çıngırak seslerinin dağlara dediğinden
Anlattı uzun uzun
Şehrin uğultusundan usanmış ruhumuzun
Nadir duyabildiği taze bir heyecanla,
Karıştım o gün bugün bu zavallı çobanla
Bingöl yaylalarının mavi dumanlarına,
Gönlümü yayla yaptım Bingöl çobanlarına (Kemalettin Millet)
Pastoral şiir Örnek:4
Içten derine ırmaklar ağlar,
Uzaktan uzağa çoban çeşmesi,
Ey suyun sesinden anlıyan bağlar,
Ne söyler su dağa çoban çeşmesi
Goynunu Şirin'in aşkı sarınca
Yol almış hayatın ufuklarınca,
O çabuk dağları Ferhat yarınca
Başlamış akmağa çoban çeşmesi
O süre başından aşkındı derdi,
Mermeri oyardı, taşı delerdi
Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi
Değdi kaç dudaga çoban çesmesi
Sadakatsiz Aslı'ya yol belirten bu,
Kerem'in sazına cevap veren bu,
Kuruyan gözlere yaş gönderen bu
Sızmadı toprağa çoban ceşmesi
Leyla gelin oldu,
Mecnun mezarda,
Bir susuz yolcu değil acilen dağlarda,
Ateşten kızaran bir gül ararda,
Gezer bağdan kaplumbağa kabuğu çoban çeşmesi,
Ne şair yaş döker, ne aşık ağlar,
Tarihe karıştı eski sevdalar
Nafile seslenir, beyhude çağlar,
Bir sola, bir sağa çoban çeşmesi (Faruk Nafiz ÇAMLIBEL)
3EPİK ŞİİR
Destansı sözcüğü , Yunancada epope anlamındaki destan den gelmektedir Yazının bulunuşundan önceki dönemlerde ulusların hayatında derin izler bırakan tarihsel olayları dile getiren destanlar destansı şiir sayılırDestansı şiirlerde yiğitlik, mertlik, savaş temaları işlenirHer epope ( epope) veya epik şiirlerde tarihsel bir gerçek vardır Epik şiir bu gerçekte kaynaklanırDestansı şiirlerin birçok , okuyucuyu coşkulandırdığı için lirik özellikler de taşır
Epik şiir Örnek1
Durduk , süngü takmış kafir ayakta
Bizde süngü değil
Bir şaşkınlık kızıllığı akardı üstümüzden
Dehşetten daha fazla
Durduk , süngüsü düşmanın pırıl pırıl ,
Önümüze çıktı bir gündüz,bir gece
Korku değil haşa
Bir büyük zihin
( FHüsnü DAĞLARCA)
Destansı şiir Misal2
Kalktı göç eyledi Avşar elleri,
yavaş yavaş giden eller bizimdir
Arap atlar yakın eder ırağı,
Ulu dağdan aşan yollar bizimdir
Belimizde kılıcımız Kirmani,
Taşı deler mızrağımın temreni
Hakkımızda devlet etmiş fermanı,
Ferman padişahın,dağlar bizimdir
Dadaloğlu'm birgün tartışma kurulur,
Öter tüfek davlumbazlar vurulur
Nice koçyiğitler yere serilir,
yenilen ölür, kalan sağlar bizimdir (DADALOĞLU) *
Duygu ve düşüncelerin hevesli bir dille anlatan şiire lirik şiir denir
Eski Yunan edebiyatında şairler şiirlerini Lyra (lir) denilen bir sazla söyledikleri için bu nesil şiirlere lirik denilmiştirLirik şiir, dünya edebiyatında en fazla işlenen ve sevilen şiir türüdürLirik şiirler insan yüreğine seslenen , okunduğunda insanı duygulandıran , coşkulandıran şiirlerdirBatı edebiyatında Rönesans köklü değişiklik şairlerinin(PETRERCA,RONSARD) daha sonra da ilke olarak içe dönüklüğü benimseyen romantik şairlerin(Lamartine ,Hugo, Goethe, Schiller) hissi ve öznel bir nitelik bildiren şiirlerin bu türün başarılı örnekleridir
Lirik Şiir Örnek1
Ne vakit seni düşünsem
Bir ceylan su içmeye iner
Çayırları büyürken görürüm
Her akşam seninle
Yeşil bir zeytin parça başına
bir parça mavi deniz
Alır beni
Seni düşündükçe
Gül dikiyorum elimin değdiği yere
Atlara su veriyorum
Daha bir seviyorum dağları
( İlhan BERK)
Lirik Şiir Misal2
Kara dutum, çatal karam ,çingenem
Nar tanem , nur tanem , bir tanem,
Ağaç isem dalımsın salkım saçak
Petek isem balımsın oğulum
Günahımsın vebalimsin
Dili mercan , dizi mercan, dişi mercan
Yoluna bir can koyduğum,
Gökte ararken yerde bulduğum
Karadutum ,çatal karam çingenem
Daha nem olacaktın bir tanem? (BRAHMİ EYÜBOĞLU)
Lirik Şiir Misal3
Geceleyin bir ses böler uykumu
İçim ürpermeyle dolar: Nerdesin?
Arıyorum yıllar var oysa ben onu,
Aşıkıyım beni çağıran bu sesin
Gün olur sürüyüp beni derbeder,
Bu ses rüzgarlara karışır gider
Gün olur peşimden yürür beraber,
Aniden haykırır bana: Nerdesin?
Tüm sevgileri atıp içimden,
Varlığımı yalnız ona verdim ben,
Elverir oysa bir gün bana içten
Ta içten bir gün bana Geldesin (Ahmet Kutsi TECER)
Lirik Şiir Örnek4
Zil, şal ve gül Bu bahcede raksın tüm hızı
Şevk akşamında endülüs üc kez kırmızı
Aşkın sihirli şarkısı yüzlerce dildedir
İspanya neş'esi ile bu akşam bu zildedir
Yelpaze çevrilir gibi ansızın dönüşleri,
İşveyle devriliş, örtünüşleri
Her rengi istemez, gözümüz acilen aldadır
İspanya dalga dalga bu akşam bu şaldadır
Alnında halka halka aşüfte kakülü
Gögsünde yosma gırnatanın en hoş gülü
Raks ortasında bir durup oynar, yürür gibi;
Bir baş çevirmesiyle bakar öldürür gibi
Gül tenli, kor dudaklı, kömür gözlü sürmeli,
Şeytan diyor fakat, sarmalı yüz defa öpmeli
Gözler kamaştıran şala, meftun eden güle
Her kalbi dolduran zile, her sineden Ole!(Yahya Kemal BEYATLI)
2PASTORAL ŞİİR
Çoban ve kır yaşamını,doğa güzelliklerini anlatan şiirlere pastoral şiir denir
Pastoral şiirlerin her türlü süsten , yapmacıktan ,gösteriş ve söz oyunlarından uzaktan bir yapısı vardırBunlara bukolik şiir ( çoban şiiri) de denir
Pastoral şiirin iki biçimi vardır:
İDİL: Bir ozanın veya çobanın ağzından yazılıp kır yaşamının çekiciliğini , güzelliğini anlatan çobanıl aşkı yansıtan kısa şiirlere denir
EGLOG: BİR kaç çobanın karşılıklı konuşmaları yoluyla oluşturulan , aşk , kır yaşamı üzerine duygu ve düşüncelerini yansıtan pastoral şiirlere denir
Pastoral şiir Örnek1
Avludan geçtiğini fark etti gelinin
Suya gidiyordu öğle güneşinde
Ardında bebesi yalınayak
Geride Karabaş
Tozlu yoldan
Söğütlerin oradaki çeşmeye
Yalağında bulutlar yıkanan çeşmeye
(oktay RIFAT)
Pastoral şiir Misal2
Gümüş bir dumanla kapandı her yer
Yer ve gök bu akşam plato dumanı
Sürüler , çeşmeler , sarı çiçekler
Beyaz kar, yeşil çam, yayla dumanı ( Ömer Bedrettin UŞAKLI)
Pastoral şiir Misal3
Daha deniz görmemiş bir çoban çocuğuyum
Bu dağların vaktiyle aşinasıdır soyum
Bekçileri gibiyiz ebenced buraların,
Bu tenha derelerin, bu barbar kayaların
Görmediği gün benzer pınardan doldurup testimizi
Kırlara açılırız çıngıraklarımızla
Okuma yok,yazma yok, bilmeyiz eski yeni,
Kuzular bize söyler yılların geçtiğini,
Arzu, başlarımızdan yıldızlar gibi yüksek;
Önümüzde bir sürü, yanımızda bir köpek,
Dolaştırıp dururuz aynı daüssılayı
Anam bir yaz gecesi doğurmuş beni burda,
Bu çamlıkta söylemiş son sözlerini babam;
Şu karşıki bayırda verdim kuzuyu kurda,
Sumamın başka köye gelin gittiği akşam,
Gün biter, sürü yatar ve sararsan bir hale,
Çoban hicranlarını basar bağrına plato
Kuru bir yaprak gibi kalbini eline al,
Diye hıçkırır kaval:
Bir çoban parçasısın, olmasan bile koyun,
Her Zaman eğeceksin başkalarına boyun;
Hülyana karışmasın ne kent, ne de çarşı,
Yamaçlarda her akşam batan güneşe karşısında
Uçan kuşları düşün, geçen kervanları an,
Mademki kara bahtın adını koydu çoban!
Nasıl yaşadığından, ne içip yediğinden,
Çıngırak seslerinin dağlara dediğinden
Anlattı uzun uzun
Şehrin uğultusundan usanmış ruhumuzun
Nadir duyabildiği taze bir heyecanla,
Karıştım o gün bugün bu zavallı çobanla
Bingöl yaylalarının mavi dumanlarına,
Gönlümü yayla yaptım Bingöl çobanlarına (Kemalettin Millet)
Pastoral şiir Örnek:4
Içten derine ırmaklar ağlar,
Uzaktan uzağa çoban çeşmesi,
Ey suyun sesinden anlıyan bağlar,
Ne söyler su dağa çoban çeşmesi
Goynunu Şirin'in aşkı sarınca
Yol almış hayatın ufuklarınca,
O çabuk dağları Ferhat yarınca
Başlamış akmağa çoban çeşmesi
O süre başından aşkındı derdi,
Mermeri oyardı, taşı delerdi
Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi
Değdi kaç dudaga çoban çesmesi
Sadakatsiz Aslı'ya yol belirten bu,
Kerem'in sazına cevap veren bu,
Kuruyan gözlere yaş gönderen bu
Sızmadı toprağa çoban ceşmesi
Leyla gelin oldu,
Mecnun mezarda,
Bir susuz yolcu değil acilen dağlarda,
Ateşten kızaran bir gül ararda,
Gezer bağdan kaplumbağa kabuğu çoban çeşmesi,
Ne şair yaş döker, ne aşık ağlar,
Tarihe karıştı eski sevdalar
Nafile seslenir, beyhude çağlar,
Bir sola, bir sağa çoban çeşmesi (Faruk Nafiz ÇAMLIBEL)
3EPİK ŞİİR
Destansı sözcüğü , Yunancada epope anlamındaki destan den gelmektedir Yazının bulunuşundan önceki dönemlerde ulusların hayatında derin izler bırakan tarihsel olayları dile getiren destanlar destansı şiir sayılırDestansı şiirlerde yiğitlik, mertlik, savaş temaları işlenirHer epope ( epope) veya epik şiirlerde tarihsel bir gerçek vardır Epik şiir bu gerçekte kaynaklanırDestansı şiirlerin birçok , okuyucuyu coşkulandırdığı için lirik özellikler de taşır
Epik şiir Örnek1
Durduk , süngü takmış kafir ayakta
Bizde süngü değil
Bir şaşkınlık kızıllığı akardı üstümüzden
Dehşetten daha fazla
Durduk , süngüsü düşmanın pırıl pırıl ,
Önümüze çıktı bir gündüz,bir gece
Korku değil haşa
Bir büyük zihin
( FHüsnü DAĞLARCA)
Destansı şiir Misal2
Kalktı göç eyledi Avşar elleri,
yavaş yavaş giden eller bizimdir
Arap atlar yakın eder ırağı,
Ulu dağdan aşan yollar bizimdir
Belimizde kılıcımız Kirmani,
Taşı deler mızrağımın temreni
Hakkımızda devlet etmiş fermanı,
Ferman padişahın,dağlar bizimdir
Dadaloğlu'm birgün tartışma kurulur,
Öter tüfek davlumbazlar vurulur
Nice koçyiğitler yere serilir,
yenilen ölür, kalan sağlar bizimdir (DADALOĞLU) *