Sindirim Sistemi Anatomisi
Gastrointestinal sistem olarak bilinen sindirim sistemi , besinlerin parçalanması, sindirim, emilimi ve katı atıkların vücuttan atılmasından sorumludur
Sindirim sistemi , ağızdan anüse değin uzanan, 5 metre uzunluğunda bir kas tüpüdürYemek borusu,mide,ince barsak ve kalın barsak,anal kanal (rektum) ve anüs (makat) tan oluşur
Yemek borusu,yutulan besinleri mideye ulaştırırBesinleri mideye ulaştırırBesinler midede ufak parçalara yıkılır ve sindirime tezgâhtar olacak şekilde mide sıvılarıyla karışırDaha sonradan besinler karaciğer ve pankreastan gelen sıvıların yardımıyla sindirimin tamamlanacağı ince barsağa geçerKalın barsağa gelen katı atıklar anal kanal ve anüs yolula vücuttan atılır
Karaciğer,safra kesesi,safra kanalları ve pankreas sindirim sisteminin önemli birer parçasıdırBunlar bilhassa zararlı atık maddelerin yıkımında ve besinlerin sindiriminde kayda değer rol oynarlar
Sindirim sistemini etkileyen manâlı hastalıklar; enfeksiyon ,iltihaplanma,sindirim sisteminin kas fonksiyon bozuklukları ve kanseridir
Özofagus (Yemek Borusu)
Yemek Yemek Borusu (Özofagus) takriben 25 cm boyunda adale tabakasından yapılmış bir tüp gibidirÖzofagus un sonunda (daha alçak özofagus sfinkterikardio özofajial sfinkterKÖS) denilen bir kapak (doğrusu iyice kapak olmasa da iyi anlaşılabilmesi ve fonksiyon olarak kapak gibi tayin görmesinden dolayı bu adı alırÖzofagus un görevi yenilen ve içilen yiyeceklerin yutaktan mideye geçişini sağlamaktırÖzofagus ta emilim (yiyeceklerin emilmesiabsorbsiyonu) olmazYutulan lokma ,özofagusta meydana gelen itici hareketler sonucu (solucanvari, yada deniz dalgaları gibi) mideye içten itilirÖzofagus un bu hareketleri istemsiz kas hareketleridir ve normal olarak hissedilmez Lokma yemek borusundan geçirilemezse orada tutulur
Yemek Yemek borusunun 2 ucundaki sfinkterler (büzük) normalde kapalıdır ve kapak görevi de görürÜst sfinkter yutma işlevi sırasında açılır ve lokmanın özofagus içine geçişini sağlarAlt özofagus sfinkteri (KÖS) yalnızca ,yemek yemek borusu içinden gıda ve meşrubat geçişi halinde açılır,midenin anında girişindedirKÖS mide içeriğinin yemek yemek borusuna gerikaçması (reflüxreflü) nı önlemede en önemi mekanizmayı oluştururÖzofagus da üretilen mukus ( akıcı kaygan bir madde) midedeki mukus gibi aside karşısında koruyucu değildirBu yüzden mide sıvısının zararlıhasar yapıcı etkisine daha duyarlıdır
Mide
Mide büyük miktarda yiyeceğin geçici olarak depolandığı bir organdırMide rahatlıkla 15 litre sıvıyı içinde tutabildiği gibi, en fazla 4 litre istikrarsız alıkoyma kapasitesi vardır
Midenin 3 asıl bölümü vardır Fundus,korpus (beden) ve antrum (midenin son bölümü)Mide,içine giren yiyeceklerin kimyasal ve fiziksel olarak parçalandığı bir yerdir
Mide içini örten mukoza denilen örtü dokudan sindirim sıvıları salgılanırİçinde yiyecek varsa her 20 saniyede bir mixt dalgalar meydana gelerek mide içindeki akıcıkatı karışımı (kimüs) karıştırırSonuçta krem kıvamında benzeri akıcı bir materyal meydana gelirMeydana gelen karışım ince barsaklar kadar emilim oluşturacak seviyeye geldiyse ,azar azar miktarlarda ,pilor kanalı (sfinkter) nı geçerek 12 parmak barsağına (duodenum) geçerSıvıların mideyi terk etmesi katılardan daha hızlıdırSıvının mideyi boşaltması yaklaşık 20 dakikayı alırKatısıvı karışımı materyalin mideyi terk etmesi ise takriben 15 saati bulur
Mide de salgı yapan salgılayan bir organdırMide duvarında yer alan hücre ve bezler birçok önemli salgılar üretirBunlar ; sindirim enzimleri, hormonlar, hidroklorik asit, intrensek etmen ( B12 vitamininin ince barsak son kısmından emilmesi için bu faktörün varlığı şarttır) Kendi çıkardığı asitten kendini gözetmek için yapışık , alkalinbazik bir mukus da üretir
İnce Barsaklar
İnce barsaklar sindirim sisteminin en uzun kısmını oluştururYaklaşık boyu 6 metredirAncak sadece 25 cm çapındadır bunun için ince barsak denmiştirİnce barsakların iç yüzeyi emilimabsorbsiyonu dan sorumludurİç yüzündeki kıvrımlardan nedeniyle emilim yüzeyi bir tenis kortunu kaplayacak kadar geniştirHer ince kıvrım (villus) üzerinde daha ince kıvrımlardan (mikro villus) oluşurSindirimin iyi olabilmesi için bu denli geniş bir yüzey alanı vardır
İnce barsaklarda büyük miktarlarda besin ve akıcı emilmektedirGünlük olarak takriben örnek belirlemek icabında birkaç kilogram karbonhidrat (şeker,unlu yiyecekler vs) ; 1 kg dek yağ , 500 gram protein ve 20 litre su ,her gün ince barsaklardan emilmektedir
İnce barsakların içi yüzeyi hücreleri besinler için çok özgünleşmiş sindirim ve emilim özelliklerine sahiptirHemen derhal vücudun tüm besin ihtiyacı ince barsaklardan emilim baştan sona karşılanırİnce barsaklar 3 bölümden oluşmuşturDuodenum (12 parmak barsağı), Jejunum, ileumBesinlere özgü ince barsak kısımları mevcutturÖrneğin ; demir (kan yapımı için esas madde) duodenumda, Vitamin B12 ileumdan emilirYine de emilimin esas olduğu yer jejunum (orta birim) durÖzgülleşmiş hücreler eşsiz enzim,taşıyıcı protein, diğer salgı maddeleri içerirlerKan damarları ince barsaklardan emilen besin maddelerini başta barsak tan karaciğere taşır
Diğer bir takım özellikleri;
İnce Barsak Kriptleri : buradan enzim, hormon, mukus salgılanır
Peyer Plakları : Lenf düğümleri ( barsaktan kan akımına bakterilerin girişini önlerler)
Brunner Bezleri : Mideden gelen mide asidinden ince barsağı korumak için (ince barsağın birincil kısmında bulunur) alkalinalkalik bir mukus salgılar
Karaciğer ve Safra Sistemi
Karaciğer vücudun en büyük organıdırYaklaşık ağırlığı 15 kg dırVücudun ağırlığının yaklaşık % 25 unu oluştururKaraciğerin belli başlı fonksiyonu barsaklardan gelen besi maddelerini ve diğer maddeleri yakalamak , işleme tabi tutmak ( metabolize etmek gelen maddelerin vücuda zarar vermeyecek şekilde yeni maddeler oluşturmasıdır), depo etme veya kan damarı yada safraya tahsis etmek tir Hem, karaciğer varlığı gözden düşmüş ya da zararlı kimyasal maddeleri (oysa bunlar ceset içinde üretilebilir yada dıştan alınan mazı maddeler ve ilaçlar barsak aracılığıyla gelebilir) ortadan kaldırır ( detoksifiye edici özelliği) Karaciğer vücudun “ zorlama evi “ dir
Karaciğer fonksiyonel olarak 2 loba ve daha aşağı segmentlere ayrılır,her biri kendini besleyen damarlara sahiptir İçerdiği fazla bol miktarda kan damarlarından dolayı büyük damarsal bir “ sünger “ gibidir Karaciğere giren kan içindeki besi maddeleri ve diğer maddeler tutularak prosese bağlı tutulurSonuç olarak karaciğeri terk eden kan içinde daha az madde vardırKaraciğer hücreleri –hepatositler karaciğerin asıl işlevsel üniteleridirBunlar safra üretir, besi maddelerinin dağıtımını yapar, yağda eriyen vitaminleri depolar, maddeleri toksik olmayan şekle dönüştürmede detoksifikasyon önemli rol oynarlar
Karaciğerde üretilen safra , safra sistemi (safra kanalikülleri, safra kanalları, safra kesesi) ile ince barsağa taşınırSafra ; yiyeceklerle alınan yağ ve diğer maddelerin ince barsaklardan emilmesi için ,emilebilecek büyüklüğe değin parçalanması için gereklidirYaklaşık günde 1 litre kadar safra üretilirKaraciğerden , karaciğer esas safra kanalı ile çıkan safra kanalı , safra kesinden gelen kanal ile birleşerek asıl safra kanalı (koledok) oluştururarak ince barsağa girerSafranın aşırısı safra kesesinde depolanırYeşil renkli düz kastan yapılmış safra kesesi takriben 10 cm dırKaraciğerin aşağıda uzanırEğer safra kesesi herhangi bir nedenle alınırsa ,asıl safra kanalı (koledok) genişleyerek safra kesesinin yokluğunu dengelemeye çalışır *
Gastrointestinal sistem olarak bilinen sindirim sistemi , besinlerin parçalanması, sindirim, emilimi ve katı atıkların vücuttan atılmasından sorumludur
Sindirim sistemi , ağızdan anüse değin uzanan, 5 metre uzunluğunda bir kas tüpüdürYemek borusu,mide,ince barsak ve kalın barsak,anal kanal (rektum) ve anüs (makat) tan oluşur
Yemek borusu,yutulan besinleri mideye ulaştırırBesinleri mideye ulaştırırBesinler midede ufak parçalara yıkılır ve sindirime tezgâhtar olacak şekilde mide sıvılarıyla karışırDaha sonradan besinler karaciğer ve pankreastan gelen sıvıların yardımıyla sindirimin tamamlanacağı ince barsağa geçerKalın barsağa gelen katı atıklar anal kanal ve anüs yolula vücuttan atılır
Karaciğer,safra kesesi,safra kanalları ve pankreas sindirim sisteminin önemli birer parçasıdırBunlar bilhassa zararlı atık maddelerin yıkımında ve besinlerin sindiriminde kayda değer rol oynarlar
Sindirim sistemini etkileyen manâlı hastalıklar; enfeksiyon ,iltihaplanma,sindirim sisteminin kas fonksiyon bozuklukları ve kanseridir
Özofagus (Yemek Borusu)
Yemek Yemek Borusu (Özofagus) takriben 25 cm boyunda adale tabakasından yapılmış bir tüp gibidirÖzofagus un sonunda (daha alçak özofagus sfinkterikardio özofajial sfinkterKÖS) denilen bir kapak (doğrusu iyice kapak olmasa da iyi anlaşılabilmesi ve fonksiyon olarak kapak gibi tayin görmesinden dolayı bu adı alırÖzofagus un görevi yenilen ve içilen yiyeceklerin yutaktan mideye geçişini sağlamaktırÖzofagus ta emilim (yiyeceklerin emilmesiabsorbsiyonu) olmazYutulan lokma ,özofagusta meydana gelen itici hareketler sonucu (solucanvari, yada deniz dalgaları gibi) mideye içten itilirÖzofagus un bu hareketleri istemsiz kas hareketleridir ve normal olarak hissedilmez Lokma yemek borusundan geçirilemezse orada tutulur
Yemek Yemek borusunun 2 ucundaki sfinkterler (büzük) normalde kapalıdır ve kapak görevi de görürÜst sfinkter yutma işlevi sırasında açılır ve lokmanın özofagus içine geçişini sağlarAlt özofagus sfinkteri (KÖS) yalnızca ,yemek yemek borusu içinden gıda ve meşrubat geçişi halinde açılır,midenin anında girişindedirKÖS mide içeriğinin yemek yemek borusuna gerikaçması (reflüxreflü) nı önlemede en önemi mekanizmayı oluştururÖzofagus da üretilen mukus ( akıcı kaygan bir madde) midedeki mukus gibi aside karşısında koruyucu değildirBu yüzden mide sıvısının zararlıhasar yapıcı etkisine daha duyarlıdır
Mide
Mide büyük miktarda yiyeceğin geçici olarak depolandığı bir organdırMide rahatlıkla 15 litre sıvıyı içinde tutabildiği gibi, en fazla 4 litre istikrarsız alıkoyma kapasitesi vardır
Midenin 3 asıl bölümü vardır Fundus,korpus (beden) ve antrum (midenin son bölümü)Mide,içine giren yiyeceklerin kimyasal ve fiziksel olarak parçalandığı bir yerdir
Mide içini örten mukoza denilen örtü dokudan sindirim sıvıları salgılanırİçinde yiyecek varsa her 20 saniyede bir mixt dalgalar meydana gelerek mide içindeki akıcıkatı karışımı (kimüs) karıştırırSonuçta krem kıvamında benzeri akıcı bir materyal meydana gelirMeydana gelen karışım ince barsaklar kadar emilim oluşturacak seviyeye geldiyse ,azar azar miktarlarda ,pilor kanalı (sfinkter) nı geçerek 12 parmak barsağına (duodenum) geçerSıvıların mideyi terk etmesi katılardan daha hızlıdırSıvının mideyi boşaltması yaklaşık 20 dakikayı alırKatısıvı karışımı materyalin mideyi terk etmesi ise takriben 15 saati bulur
Mide de salgı yapan salgılayan bir organdırMide duvarında yer alan hücre ve bezler birçok önemli salgılar üretirBunlar ; sindirim enzimleri, hormonlar, hidroklorik asit, intrensek etmen ( B12 vitamininin ince barsak son kısmından emilmesi için bu faktörün varlığı şarttır) Kendi çıkardığı asitten kendini gözetmek için yapışık , alkalinbazik bir mukus da üretir
İnce Barsaklar
İnce barsaklar sindirim sisteminin en uzun kısmını oluştururYaklaşık boyu 6 metredirAncak sadece 25 cm çapındadır bunun için ince barsak denmiştirİnce barsakların iç yüzeyi emilimabsorbsiyonu dan sorumludurİç yüzündeki kıvrımlardan nedeniyle emilim yüzeyi bir tenis kortunu kaplayacak kadar geniştirHer ince kıvrım (villus) üzerinde daha ince kıvrımlardan (mikro villus) oluşurSindirimin iyi olabilmesi için bu denli geniş bir yüzey alanı vardır
İnce barsaklarda büyük miktarlarda besin ve akıcı emilmektedirGünlük olarak takriben örnek belirlemek icabında birkaç kilogram karbonhidrat (şeker,unlu yiyecekler vs) ; 1 kg dek yağ , 500 gram protein ve 20 litre su ,her gün ince barsaklardan emilmektedir
İnce barsakların içi yüzeyi hücreleri besinler için çok özgünleşmiş sindirim ve emilim özelliklerine sahiptirHemen derhal vücudun tüm besin ihtiyacı ince barsaklardan emilim baştan sona karşılanırİnce barsaklar 3 bölümden oluşmuşturDuodenum (12 parmak barsağı), Jejunum, ileumBesinlere özgü ince barsak kısımları mevcutturÖrneğin ; demir (kan yapımı için esas madde) duodenumda, Vitamin B12 ileumdan emilirYine de emilimin esas olduğu yer jejunum (orta birim) durÖzgülleşmiş hücreler eşsiz enzim,taşıyıcı protein, diğer salgı maddeleri içerirlerKan damarları ince barsaklardan emilen besin maddelerini başta barsak tan karaciğere taşır
Diğer bir takım özellikleri;
İnce Barsak Kriptleri : buradan enzim, hormon, mukus salgılanır
Peyer Plakları : Lenf düğümleri ( barsaktan kan akımına bakterilerin girişini önlerler)
Brunner Bezleri : Mideden gelen mide asidinden ince barsağı korumak için (ince barsağın birincil kısmında bulunur) alkalinalkalik bir mukus salgılar
Karaciğer ve Safra Sistemi
Karaciğer vücudun en büyük organıdırYaklaşık ağırlığı 15 kg dırVücudun ağırlığının yaklaşık % 25 unu oluştururKaraciğerin belli başlı fonksiyonu barsaklardan gelen besi maddelerini ve diğer maddeleri yakalamak , işleme tabi tutmak ( metabolize etmek gelen maddelerin vücuda zarar vermeyecek şekilde yeni maddeler oluşturmasıdır), depo etme veya kan damarı yada safraya tahsis etmek tir Hem, karaciğer varlığı gözden düşmüş ya da zararlı kimyasal maddeleri (oysa bunlar ceset içinde üretilebilir yada dıştan alınan mazı maddeler ve ilaçlar barsak aracılığıyla gelebilir) ortadan kaldırır ( detoksifiye edici özelliği) Karaciğer vücudun “ zorlama evi “ dir
Karaciğer fonksiyonel olarak 2 loba ve daha aşağı segmentlere ayrılır,her biri kendini besleyen damarlara sahiptir İçerdiği fazla bol miktarda kan damarlarından dolayı büyük damarsal bir “ sünger “ gibidir Karaciğere giren kan içindeki besi maddeleri ve diğer maddeler tutularak prosese bağlı tutulurSonuç olarak karaciğeri terk eden kan içinde daha az madde vardırKaraciğer hücreleri –hepatositler karaciğerin asıl işlevsel üniteleridirBunlar safra üretir, besi maddelerinin dağıtımını yapar, yağda eriyen vitaminleri depolar, maddeleri toksik olmayan şekle dönüştürmede detoksifikasyon önemli rol oynarlar
Karaciğerde üretilen safra , safra sistemi (safra kanalikülleri, safra kanalları, safra kesesi) ile ince barsağa taşınırSafra ; yiyeceklerle alınan yağ ve diğer maddelerin ince barsaklardan emilmesi için ,emilebilecek büyüklüğe değin parçalanması için gereklidirYaklaşık günde 1 litre kadar safra üretilirKaraciğerden , karaciğer esas safra kanalı ile çıkan safra kanalı , safra kesinden gelen kanal ile birleşerek asıl safra kanalı (koledok) oluştururarak ince barsağa girerSafranın aşırısı safra kesesinde depolanırYeşil renkli düz kastan yapılmış safra kesesi takriben 10 cm dırKaraciğerin aşağıda uzanırEğer safra kesesi herhangi bir nedenle alınırsa ,asıl safra kanalı (koledok) genişleyerek safra kesesinin yokluğunu dengelemeye çalışır *