Şizofreni genelde hormonsal ve fiziki değişimler esnasında ortaya çıkıyor Buluğ Çağı ve birincil reşitlik çağlarında görülme oranı yüksek
Yaygın ve önemli ruh sağlığı sorunlarından şizofrenide hasta toplumdan soyutlanıyor
Düşünce, tavır, duygu, gerçeklik algısı ve başkalarıyla olan ilişki biçimleri bozuluyor
Şizofreni sosyal ortamlarda, okulda, işte ve iletişimde işlev bozukluğuna yol açıyor
Üstelik hayat boyu sürüyor Giderilemiyor ama uygun yöntemlerle denetim altına alınabiliyor
Genel inanışın tersine şizofreni “ayrılmış kişilik çağırmak değil Şizofreni gerçekle düş ürünü olanı ayırmada çekilen büyük güçlükle ilişkili Şizofrenlerde realite duygusu imha oluyor
Dünya karmaşık görüşler, görüntüler ve sesler içeren heybetli bir yapboza dönüşüyor*
Şizofren davranışları dışarıdan bakınca çok garip, hatta şok edici görünebilir zaman zaman realite algısı kaybedilir Kişilikte ve davranışlarda ani değişimler gözlemlenir Bunlara psikotik epizot (dönem) deniyor
Şizofreni düzeyi kişiden kişiye değişiyor Kimi yalnızca tek psikotik epizot geçirirken bazılarında ömür boyu epizotlar görülüyor Şizofrenler bu epizotlar arasında alışılagelmiş yaşamlarını sürdürebilir lakin epizot arasında eskiye (olağana) dönmekte zorluk çekebilir
Şizofrenide* semptomlar döngü şeklinde kötüleşebilir Ya Da iyileşebilir Hiç belli olmaz
Kaç türlü şizofreni*var?Şizofreni semptomlara yan olarak daha aşağı sınıflara ayrılıyor:
Paranoid: Bu daha aşağı tipte bulunan hastaların gerçek olmayan inanışları, hezeyanları olur Biri tarafından peşine düşüp takip edildikleri, cezalandırıldıkları düşüncesiyle boğuşurlar bunun dışında duyguları, düşünceleri, konuşmaları gayet bayağı olabilir
Dezorganize: Bu herif şizofrenlerin çoğunlukla kafaları karmakarışık, konuşmaları düzensiz ve düzensiz olur
Çoğunlukla çelik gibi, tepkisiz, uygun olmayan, aptalca veya çocukça davranışlar görülebilir*Davranışlar organize edilemez Duş edinmek ya da yemek sıralamak gibi jurnal işlevler bile aksar*
Katatonik: Böyleleri dingin kalır Çevrede olup bitenlere tepki vermez Katatonik şizofrenlerde zaman zaman yüz buruşturma vb ilginç beden duruşları gözlemlenebilir Ara Sıra birinin söylediği sözcük ya da tümce papağan gibi yinelenir*
Katatonik şizofreni kötü besin, tükenmişlik sendromu veya kişisel zarar gibi sonuçlara yol açabilir
Diğer türlü adlandırılamayan şizofreni: Bu tanı semptomlar kesin bir daha alçak tipe bütünüyle uymadığında konuyor
Rezidüel: Semptomlar daha hafif Halüsinasyonlar, hezeyanlar vb yeniden var ama öteki daha alçak tiplere göre fazla daha hafif
Şizofreni semptomları ne?Davranış ve kişilik değişimleri dahil birçok belirti olabilir Birincil işaretler genelde bir anda belirir*
Şizofrenide en genel semptomlar üç gruba ayrılabilir: Fazla Dağınık Olumsuz
Artı Semptomlar: Bu terim sağlıklı kişilerde görülmeyen semptomlar için kullanılıyor
Psikotik semptomları açıklayalım:
Şizofreni toplumun takriben %1 ’inde görülüyor
Hezeyanlar: Gerçekle ilişkisi olmayan alışılmadık inanışlar Kişi kendisine hakiki olan gösterilmesine rağmen inançlarını bırakmayı reddediyor Hezeyanlı biri insanların düşüncelerini duyduğuna, Tanrı veya iblis olduğuna, bu düşünceleri kendi kafasına başkalarının yerleştirdiğine inanabilir*
Halüsinasyonlar: Gerçekle ilgisi olmayan duyular Olmayan şeyleri görmek* Yoktan olağandışı kokular elde etmek Ağızda ilginç lezzet duyumsamak Görünmez varlıkların dokunuşlarını hissetmek buna örnek
Gaipten duyulan sesler şizofrenide yaygın halüsinasyonlardan Bu sesler davranışları eleştirebilir Yargılayabilir Emirler verebilir
Dezorganize Şizofreni semptomları*ne?Dürüst biçimde düşünülemez Olaylara uygun reaksiyonlar ve kararlar verilemez Anlamsız cümleler kurulur, iletişim kurmada güçlük çekilir, konudan konuya atlanır
Bunların haricen yavaş yol almak, amaçsız yazılar kâğıda dökmek, bir şeyler hatırından çıkmak veya kaybetmek, daire çizerek yürümek vb hareketleri ve işaretleri depreşmek, sıradan görüntüleri, sesleri ve duyguları anlamlandırmada güçlük görülür*
Olumsuz Semptomlar: Burada olumsuz “fena anlamına gelmez Bu terim şizofrenlerde sık sık görülen semptomların o hastada görülmediğine sinyâl eder *Sıralayalım:
•*** Sağlıklı bireylerde olan duyguların, düşüncelerin ve davranışların yokluğu
•*** Aileden, arkadaşlardan ve sosyal aktivitelerden çekilme
•*** Düşük enerji
•*** Motivasyon eksikliği
•*** Yaşama olan ilginin, isteğin azalması
•*** Temizliğe ve hijyene dikkat etmeme
•*** Okulda, işte veya öteki aktivitelerde işlev bozukluğu
•*** Hissi iniş çıkışlar Örnek: Çok mutlu Çok Üzgün
•*** Katatoni (Donmak Uzun süre aynı pozisyonda sabit biçimde durmak)
Şizofreni niçin olur?Emin nedeni haberdar olan yoksa da kanser ve şeker hastalığı gibi biyoloji ile ilgili kökenli sorunlardan olduğu görüşü yaygın
Şizofreni fena yetiştirilme ya da bireysel zayıflıkla ortaya çıkmıyor
Araştırmacılar şizofreni gelişiminde rol oynayan faktörleri sıralamış:
Kalıtımsal: Sorun ailenin sağlık durumu geçmişiyle ilgili olabilir
Şizofreni anne babadan genlerle aktarılabilir
Beyin Kimyası: Şizofrenlerin beyinlerinde kimyasal dengesizlikler gözlemleniyor Bu kişilerde beyin hücreleri aralarında mesaj iletimini karşılayan bir çeşit nörotransmiter olan dopamin duyarlılığı ve üretimi artı olabilir*
Dopamin salınımında dengesizlik beynin tepkide bulunmasına yol açar Sonuçta koku*alma, duyma ve görme duyuları etkilenir Halüsinasyon ve hezeyan gelişebilir
Beyin Anomali: Şizofrenlerin beyin yapılarında, işlevlerinde anormallikler var Ama bunlar bütün şizofrenlere özgü yok Diğer sorunlarda da benzer anomaliler gelişebilir
Çevresel etkenler: Virüs enfeksiyonu, yoğun esrar kullanımı, çelimsiz sosyal ilişkiler veya yüksek stres gibi faktörlerin kalıtımsal yatkınlıkla şizofreniyi tetikleyebileceği yönünde düşünceler var
Şizofreni başlıca hormonsal ve bedensel değişimler esnasında ortaya çıkıyor Erginlik ve ilk reşitlik çağlarında görülme oranı yüksek
h 4Kim şizofreni olur?Cümbür Cemaat olabilir Tüm kültürlerde, ırklarda, coğrafyalarda görülebilir Şizofrenide yaş sınır yoksa da genel olarak ergenlikte (ya da izleyen dönemde)* ortaya çıkıyor Kadınları ve erkekleri benzer oranda etkiliyor
Semptomlar erkeklerde ergenlikte veya 20 ’li yaşlarda, kadınlarda 20 ’li veya 30 ’lu yaşların başında görülüyor 5 yaşın üzerindeki çocuklarda şizofreni çıkabilir ama ergenlikten önce görülmesi ihtimali fazla düşük
*Şizofreni hastaları çoğu öbür karaktere sahip olabilir
Şizofreni tanısı nasıl koyulur?Kişide şizofreni çağrıştıran semptomlar gözlemleniyorsa doktor afiyet geçmişini alıyor Bedensel tetkik yapılıyor Uzmanlar semptomlara niçin olabilecek somut nedenleri tahlil etmek için hastalara önce röntgen ve kan testleri uygulayabilir Şizofreni tanımlayabilen özel laboratuvar testi henüz yok
Doktor şizofreni semptomlarına ilişkin herhangi bir bedensel niçin bulamazsa hastayı ruh sağlığı uzmanlarına (psikiyatriste ya da psikoloğa) yönlendiriyor Psikiyatrist özel tasarlanmış ölçme ve değerleme araçlarıyla psikotik bozukları belirleyebilir
Terapist bozukluklara tanı hazırlamak için kişinin yaşadığı semptomları değerlendiriyor Tutumlarını ve davranışlarını gözlemliyor Birine şizofreni tanısı koyabilmek için bu karakteristik semptomların minimum altı ay süreyle bulunması koşul
Şizofreni tedavisi nasıl yapılır?Semptomları onarmak ve yinelemesini durdurmak tedavinin en manâlı hedefi Araçlara bakalım:
Hap: Şizofreni tedavisinde anti psikotik ilaç kullanımı yaygın Bunlar hastayı iyileştirmez ama hezeyan, halüsinasyon, düşünce bozukluğu gibi sorunları azaltmaya destek eder
Günümüzde şizofreni tedavisinde kullanılan en yeni ilaçlar: Abilify Clozaril Geodon Invega Risperdal Saphris Seroquel Zyprexa
Psikososyal Terapi: İlaçlar şizofreni semptomlarını azaltırken bir takım psikolojik tedaviler de sorunla ilişkili sosyal ve psikolojik davranışları çözümlemeye tezgâhtar olur Terapi seanslarıyla hastalar semptomlarını denetlemeyi ve hastalığın yineleme olasılığını önceden belirlemeyi öğrenebilir Psikososyal terapilerin içeriğine bakalım:
Hastanede Tedavi: Şizofreni tanısı almış birçok hasta ayakta tedavi edilir Önemli semptomlarda, kendilerine veya başkalarına zarar verme eğiliminde olanlar hastaneye yatırılır
EKT (Elektroşok Terapisi): Bu tedavide başa elektrotlar bağlanıyor Beyne bir dizi elektrik şok uygulanıyor Bu şoklar hastada kasılmalara neden oluyor Beyinde nörotransmitter salımı tetikleniyor
Günümüzde bu usul artan bir şekilde daha az kullanılıyor Ilaç işe yaramadığında, ağır bunalım ya da katatoni hastalığın tedavisini sekteye uğratırsa bu seçenek gündeme geliyor
Beyin Ameliyatı: Lobotomi belirlenmiş sinir yollarını ayırmada kullanılan bir işlem yöntemi Bu operasyon bir takım önemli ve kronik şizofrenlerde kullanılıyor Günümüzde arada bir gerçekleştiriliyor
Çünkü bu işlem geri dönüşü olmayan şahsiyet değişimlerine yol açabilir Daha basit ve elverişli yöntemlerle daha iyi sonuçlar olmak mümkün olduğu için lobotomi artı seçim edilmiyor
h 6Şizofrenler güvenli olmayan mi?Çoğu kitap ve film şizofrenleri tehlikeli, vahşi kişilikler olarak yansıtıyor Bu çoğunlukla doğru yok Şizofrenisi olan birçok kişide vahşet eğilimi görülmez*
çoğunlukla bu hastalar kendilerini geri çekme, yalnız kalma eğiliminde olur Ama bazı durumlarda kişinin ruh hastalığı onu tehlikeli davranışlara yönlendirebilir
Şizofrenler kendilerine de hasar verebilir Şizofreni tanısı alan hastaların çoğu intihar riski taşır
*Şizofreni çoğunlukla 20 yaşların başında ortaya çıkar
h 6Şizofrenler dıştan nasıl görünür?Doğru tedavi yöntemleriyle birçok şizofren tatmin edici bir yaşama kavuşabilir Psikiyatri hastanelerinde uzun dönem kalmak yerine aileleri ile birlikte toplum içinde rahatça yaşayabilir*
h 6Şizofreniden korunmanın yolu ne?Şizofreniden korunmanın bilinen yöntemi yok Erken tanı ve tedavi sorunun yinelemesini, derinleşmesini önleyebilir Kişinin yaşamında, ailesinde, ilişkilerinde karşılaştığı sorunları azaltabilir
Yaygın ve önemli ruh sağlığı sorunlarından şizofrenide hasta toplumdan soyutlanıyor
Düşünce, tavır, duygu, gerçeklik algısı ve başkalarıyla olan ilişki biçimleri bozuluyor
Şizofreni sosyal ortamlarda, okulda, işte ve iletişimde işlev bozukluğuna yol açıyor
Üstelik hayat boyu sürüyor Giderilemiyor ama uygun yöntemlerle denetim altına alınabiliyor
Genel inanışın tersine şizofreni “ayrılmış kişilik çağırmak değil Şizofreni gerçekle düş ürünü olanı ayırmada çekilen büyük güçlükle ilişkili Şizofrenlerde realite duygusu imha oluyor
Dünya karmaşık görüşler, görüntüler ve sesler içeren heybetli bir yapboza dönüşüyor*
Şizofren davranışları dışarıdan bakınca çok garip, hatta şok edici görünebilir zaman zaman realite algısı kaybedilir Kişilikte ve davranışlarda ani değişimler gözlemlenir Bunlara psikotik epizot (dönem) deniyor
Şizofreni düzeyi kişiden kişiye değişiyor Kimi yalnızca tek psikotik epizot geçirirken bazılarında ömür boyu epizotlar görülüyor Şizofrenler bu epizotlar arasında alışılagelmiş yaşamlarını sürdürebilir lakin epizot arasında eskiye (olağana) dönmekte zorluk çekebilir
Şizofrenide* semptomlar döngü şeklinde kötüleşebilir Ya Da iyileşebilir Hiç belli olmaz
Kaç türlü şizofreni*var?Şizofreni semptomlara yan olarak daha aşağı sınıflara ayrılıyor:
Paranoid: Bu daha aşağı tipte bulunan hastaların gerçek olmayan inanışları, hezeyanları olur Biri tarafından peşine düşüp takip edildikleri, cezalandırıldıkları düşüncesiyle boğuşurlar bunun dışında duyguları, düşünceleri, konuşmaları gayet bayağı olabilir
Dezorganize: Bu herif şizofrenlerin çoğunlukla kafaları karmakarışık, konuşmaları düzensiz ve düzensiz olur
Çoğunlukla çelik gibi, tepkisiz, uygun olmayan, aptalca veya çocukça davranışlar görülebilir*Davranışlar organize edilemez Duş edinmek ya da yemek sıralamak gibi jurnal işlevler bile aksar*
Katatonik: Böyleleri dingin kalır Çevrede olup bitenlere tepki vermez Katatonik şizofrenlerde zaman zaman yüz buruşturma vb ilginç beden duruşları gözlemlenebilir Ara Sıra birinin söylediği sözcük ya da tümce papağan gibi yinelenir*
Katatonik şizofreni kötü besin, tükenmişlik sendromu veya kişisel zarar gibi sonuçlara yol açabilir
Diğer türlü adlandırılamayan şizofreni: Bu tanı semptomlar kesin bir daha alçak tipe bütünüyle uymadığında konuyor
Rezidüel: Semptomlar daha hafif Halüsinasyonlar, hezeyanlar vb yeniden var ama öteki daha alçak tiplere göre fazla daha hafif
Şizofreni semptomları ne?Davranış ve kişilik değişimleri dahil birçok belirti olabilir Birincil işaretler genelde bir anda belirir*
Şizofrenide en genel semptomlar üç gruba ayrılabilir: Fazla Dağınık Olumsuz
Artı Semptomlar: Bu terim sağlıklı kişilerde görülmeyen semptomlar için kullanılıyor
Psikotik semptomları açıklayalım:
Şizofreni toplumun takriben %1 ’inde görülüyor
Hezeyanlar: Gerçekle ilişkisi olmayan alışılmadık inanışlar Kişi kendisine hakiki olan gösterilmesine rağmen inançlarını bırakmayı reddediyor Hezeyanlı biri insanların düşüncelerini duyduğuna, Tanrı veya iblis olduğuna, bu düşünceleri kendi kafasına başkalarının yerleştirdiğine inanabilir*
Halüsinasyonlar: Gerçekle ilgisi olmayan duyular Olmayan şeyleri görmek* Yoktan olağandışı kokular elde etmek Ağızda ilginç lezzet duyumsamak Görünmez varlıkların dokunuşlarını hissetmek buna örnek
Gaipten duyulan sesler şizofrenide yaygın halüsinasyonlardan Bu sesler davranışları eleştirebilir Yargılayabilir Emirler verebilir
Dezorganize Şizofreni semptomları*ne?Dürüst biçimde düşünülemez Olaylara uygun reaksiyonlar ve kararlar verilemez Anlamsız cümleler kurulur, iletişim kurmada güçlük çekilir, konudan konuya atlanır
Bunların haricen yavaş yol almak, amaçsız yazılar kâğıda dökmek, bir şeyler hatırından çıkmak veya kaybetmek, daire çizerek yürümek vb hareketleri ve işaretleri depreşmek, sıradan görüntüleri, sesleri ve duyguları anlamlandırmada güçlük görülür*
Olumsuz Semptomlar: Burada olumsuz “fena anlamına gelmez Bu terim şizofrenlerde sık sık görülen semptomların o hastada görülmediğine sinyâl eder *Sıralayalım:
•*** Sağlıklı bireylerde olan duyguların, düşüncelerin ve davranışların yokluğu
•*** Aileden, arkadaşlardan ve sosyal aktivitelerden çekilme
•*** Düşük enerji
•*** Motivasyon eksikliği
•*** Yaşama olan ilginin, isteğin azalması
•*** Temizliğe ve hijyene dikkat etmeme
•*** Okulda, işte veya öteki aktivitelerde işlev bozukluğu
•*** Hissi iniş çıkışlar Örnek: Çok mutlu Çok Üzgün
•*** Katatoni (Donmak Uzun süre aynı pozisyonda sabit biçimde durmak)
Şizofreni niçin olur?Emin nedeni haberdar olan yoksa da kanser ve şeker hastalığı gibi biyoloji ile ilgili kökenli sorunlardan olduğu görüşü yaygın
Şizofreni fena yetiştirilme ya da bireysel zayıflıkla ortaya çıkmıyor
Araştırmacılar şizofreni gelişiminde rol oynayan faktörleri sıralamış:
Kalıtımsal: Sorun ailenin sağlık durumu geçmişiyle ilgili olabilir
Şizofreni anne babadan genlerle aktarılabilir
Beyin Kimyası: Şizofrenlerin beyinlerinde kimyasal dengesizlikler gözlemleniyor Bu kişilerde beyin hücreleri aralarında mesaj iletimini karşılayan bir çeşit nörotransmiter olan dopamin duyarlılığı ve üretimi artı olabilir*
Dopamin salınımında dengesizlik beynin tepkide bulunmasına yol açar Sonuçta koku*alma, duyma ve görme duyuları etkilenir Halüsinasyon ve hezeyan gelişebilir
Beyin Anomali: Şizofrenlerin beyin yapılarında, işlevlerinde anormallikler var Ama bunlar bütün şizofrenlere özgü yok Diğer sorunlarda da benzer anomaliler gelişebilir
Çevresel etkenler: Virüs enfeksiyonu, yoğun esrar kullanımı, çelimsiz sosyal ilişkiler veya yüksek stres gibi faktörlerin kalıtımsal yatkınlıkla şizofreniyi tetikleyebileceği yönünde düşünceler var
Şizofreni başlıca hormonsal ve bedensel değişimler esnasında ortaya çıkıyor Erginlik ve ilk reşitlik çağlarında görülme oranı yüksek
h 4Kim şizofreni olur?Cümbür Cemaat olabilir Tüm kültürlerde, ırklarda, coğrafyalarda görülebilir Şizofrenide yaş sınır yoksa da genel olarak ergenlikte (ya da izleyen dönemde)* ortaya çıkıyor Kadınları ve erkekleri benzer oranda etkiliyor
Semptomlar erkeklerde ergenlikte veya 20 ’li yaşlarda, kadınlarda 20 ’li veya 30 ’lu yaşların başında görülüyor 5 yaşın üzerindeki çocuklarda şizofreni çıkabilir ama ergenlikten önce görülmesi ihtimali fazla düşük
*Şizofreni hastaları çoğu öbür karaktere sahip olabilir
Şizofreni tanısı nasıl koyulur?Kişide şizofreni çağrıştıran semptomlar gözlemleniyorsa doktor afiyet geçmişini alıyor Bedensel tetkik yapılıyor Uzmanlar semptomlara niçin olabilecek somut nedenleri tahlil etmek için hastalara önce röntgen ve kan testleri uygulayabilir Şizofreni tanımlayabilen özel laboratuvar testi henüz yok
Doktor şizofreni semptomlarına ilişkin herhangi bir bedensel niçin bulamazsa hastayı ruh sağlığı uzmanlarına (psikiyatriste ya da psikoloğa) yönlendiriyor Psikiyatrist özel tasarlanmış ölçme ve değerleme araçlarıyla psikotik bozukları belirleyebilir
Terapist bozukluklara tanı hazırlamak için kişinin yaşadığı semptomları değerlendiriyor Tutumlarını ve davranışlarını gözlemliyor Birine şizofreni tanısı koyabilmek için bu karakteristik semptomların minimum altı ay süreyle bulunması koşul
Şizofreni tedavisi nasıl yapılır?Semptomları onarmak ve yinelemesini durdurmak tedavinin en manâlı hedefi Araçlara bakalım:
Hap: Şizofreni tedavisinde anti psikotik ilaç kullanımı yaygın Bunlar hastayı iyileştirmez ama hezeyan, halüsinasyon, düşünce bozukluğu gibi sorunları azaltmaya destek eder
Günümüzde şizofreni tedavisinde kullanılan en yeni ilaçlar: Abilify Clozaril Geodon Invega Risperdal Saphris Seroquel Zyprexa
Psikososyal Terapi: İlaçlar şizofreni semptomlarını azaltırken bir takım psikolojik tedaviler de sorunla ilişkili sosyal ve psikolojik davranışları çözümlemeye tezgâhtar olur Terapi seanslarıyla hastalar semptomlarını denetlemeyi ve hastalığın yineleme olasılığını önceden belirlemeyi öğrenebilir Psikososyal terapilerin içeriğine bakalım:
Hastanede Tedavi: Şizofreni tanısı almış birçok hasta ayakta tedavi edilir Önemli semptomlarda, kendilerine veya başkalarına zarar verme eğiliminde olanlar hastaneye yatırılır
EKT (Elektroşok Terapisi): Bu tedavide başa elektrotlar bağlanıyor Beyne bir dizi elektrik şok uygulanıyor Bu şoklar hastada kasılmalara neden oluyor Beyinde nörotransmitter salımı tetikleniyor
Günümüzde bu usul artan bir şekilde daha az kullanılıyor Ilaç işe yaramadığında, ağır bunalım ya da katatoni hastalığın tedavisini sekteye uğratırsa bu seçenek gündeme geliyor
Beyin Ameliyatı: Lobotomi belirlenmiş sinir yollarını ayırmada kullanılan bir işlem yöntemi Bu operasyon bir takım önemli ve kronik şizofrenlerde kullanılıyor Günümüzde arada bir gerçekleştiriliyor
Çünkü bu işlem geri dönüşü olmayan şahsiyet değişimlerine yol açabilir Daha basit ve elverişli yöntemlerle daha iyi sonuçlar olmak mümkün olduğu için lobotomi artı seçim edilmiyor
h 6Şizofrenler güvenli olmayan mi?Çoğu kitap ve film şizofrenleri tehlikeli, vahşi kişilikler olarak yansıtıyor Bu çoğunlukla doğru yok Şizofrenisi olan birçok kişide vahşet eğilimi görülmez*
çoğunlukla bu hastalar kendilerini geri çekme, yalnız kalma eğiliminde olur Ama bazı durumlarda kişinin ruh hastalığı onu tehlikeli davranışlara yönlendirebilir
Şizofrenler kendilerine de hasar verebilir Şizofreni tanısı alan hastaların çoğu intihar riski taşır
*Şizofreni çoğunlukla 20 yaşların başında ortaya çıkar
h 6Şizofrenler dıştan nasıl görünür?Doğru tedavi yöntemleriyle birçok şizofren tatmin edici bir yaşama kavuşabilir Psikiyatri hastanelerinde uzun dönem kalmak yerine aileleri ile birlikte toplum içinde rahatça yaşayabilir*
h 6Şizofreniden korunmanın yolu ne?Şizofreniden korunmanın bilinen yöntemi yok Erken tanı ve tedavi sorunun yinelemesini, derinleşmesini önleyebilir Kişinin yaşamında, ailesinde, ilişkilerinde karşılaştığı sorunları azaltabilir