Vücudumuzda yer alan organik besinlerin dağıtılmış yollar ile parçalanarak,* vücudun ATP enerjisi* üretmesi olayına solunum denmektedir Bu olayı açıklayacak olursak; kan hücrelerimize oksijen ve beslenme taşımaktadır Hücrelerimize taşınmış olan besinler oksijen göre yakılmaktadır Bu şekilde gıda – oksijen birleşiminden meydana gelen enerji durumuna solunum denir
Solunum olayı esnasında;
– Hücre oksijen almaktadır
– Hücresel solunum yapılmaktadırYani oksijen olduğu vakit besinlerden ATP enerjisi üretilmektedir
– Vücuttan karbondioksit ve su meydana gelmektedir
– Solunum sırasında meydana gelen karbondioksit vücuttan uzaklaştırılmaktadır
Hücresel solunumu
Besin maddelerinin hücrelerimizde oksijenli ya da oksijensiz bir şekilde parçalanarak enerji açığa çıkarılma olayına denmektedir Oksijensiz solunum, vücudumuzda yer alan glikozun oksijensiz ortamda parçalanarak enerji elde edilmesi durumudur Oksijensiz solunumun, anaerobik solunum veya fermantasyon olarak da bilinmektedir Oksijenli solunumda ise enerji veren gıda maddeleri oksijenli bir ortamda seri kimyasal reaksiyonlarla karbondioksit ve suya kadar parçalanmaktadır Bu besin maddelerinin bağlarındaki enerji ATP nin yapısına aktarılmaktadır
Dış solunum
Solunum organlarıyla yapılan gaz alışverişi durumudur Tam anlamıyla soluma dediğimiz olaydır Dış solunum iki aşamada gerçekleşmektedir Ilk aşama benzi atmış alma yöntemiyle havanın akciğere çekilmesi durumudur Diğer faz ise benzi atmış verme yöntemiyle akciğerdeki havanın dışarı atılması durumudur Insanlar ağız ve burnundan nefes alabilmektedir Ancak burundan nefes elde etmek daha yararlıdır Çünkü, burun içindeki mukozanın daha alçak kısmındaki damarlar alınan havanın ısınmasını sağlar Ayrıca burun içindeki sümüksü inşa havadaki mikropların içeri girmesini engeller Bu şekilde burundan nefes alıp ağzımızdan verildiği taktirde daha dinç bir şekilde yaşanmaktadır
İç solunum
Hücrenin kan veya diğer ceset sıvıları aracılığıyla yaptığı gaz alışverişi durumudur Hücreler içinde oksijen ve karbondioksit alışverişi olmaktadır Bu biyoloji yanma olarak nitelendirilen olaya iç solunum denmektedir Organizmalarda gerçekleşen ana solunum iç solunumdur Hücrelerin hayati faaliyetlerini sürdürebilmesi için iç solunum yapmaları şarttır İç solunum olayında; hücreye enerji yüklü bileşikleri gelmektedir Karbondioksit ve yağ yarı maddeler yanarak enerji vücutta serbest bir ülkü girmektedir
Solunum Sistemi
Oksijenin hücrelere ulaşmasını, karbondioksit ’in ise* dışına atılmasını karşılayan sistemdir Solunum sisteminde burun veya ağız yoluyla alınan oksijen sırasıyla ağzı, gırtlak ve bitik borusundan geçmektedir Buralardan geçen hava içindeki oksijen akciğerlere ulaşmaktadır Daha sonrasında hava akciğerlerde bulunun bronşlardan geçerek alveollere gelmektedir Alveoller bu oksijenin kana geçmesini sağlamaktadır Kan ise taşıyıcı özelliğini kullanarak oksijeni hücrelerimize ulaştırmaktadır Hücrelerimiz ise oksijen yardımıyla besinlerden enerji elde eder Ortaya çıkan karbondioksit ise havada bulunan oksijenin geliş hattını takip ederek vücudumuzu ağı ve burundan çıkmaktadır Görüldüğü gibi solunum sistemimiz ağız,burun,gırtlak,nefes borusu, akciğer ve bronşlardan oluşmaktadır
Tek Hücre Canlılarda Solunum
Tek gözenekli olan canlılar prokaryot ve ökaryot canlı olmak üzere ikiye ayrılmıştır Amip gibi tek hücre canlılar tarafından gerçekleştirilmektedirBu solunum, gözenekli olan yüzeyi ile yapılmaktadır Hücre yüzeyleri difüzyon olayı ile tek hücresel canlının bulunduğu ortamdan oksijen almaktadır Yine benzer olay ile ortama karbondioksit vermektedir
Bilindiği gibi su içinde oksijen bulunmaktadır Bunun nedeni atmosferde ya da su içinde fotosentez yapan canlılardırSudaki oksijen miktarı havadaki oksijen miktarına göre daha azdır Suda yer alan oksijenin canlı tarafından hücreye alınabilmesi için, gözenekli olan yüzeyindeki oksijeni azalmış su kesintisiz değiştirilmelidir Bu olayın gerçekleşmesi* için tek hücreli canlılarda bulunan sil, kamçı ve yalancı ayaklar bulunmaktadır
Bitkilerde Meydana Gelen Solunum
Bitkilerde difüzyon ile gaz alışverişini gerçekleştirecek sistem bulunmaktadır Bunun haricinde özel bir solunum sistemleri bulunmamaktadır Bitkiler stoma ve lentisel adı bahşedilen yapılara sahiptir Ot Gibi Yaşama bilindiği gibi fotosentez yapmaktadır Fotosentez olayında stomanın çok manâlı işlevi bulunmaktadır Stoma solunum için dışarıdan oksijen alıp haricen karbondioksit vermektedir Fotosentez için ise gerekli olan karbondioksit miktarını sağlamaktadır Bitkilerde yer alan yaşlı dokularda solunum olayında stoma kullanılmamaktadır Gaz alışverişi lentisel yani kovucuk denilen delikler yoluyla yapılmaktadır Kovucuklar sürekli açık bir şekildedir Keza bitkilerin köklerinde yer alan emici tüy hücreleri oksijen ve karbondioksit alışverişini sağlamaktadır Bir Takım bataklık bitkileri ise kendilerine özgü hava köklerine sahiptir
Hayvanlarda Meydana Gelen Solunum Olayını Özetle Açılayacak Olursak;
Hayvan organizmaları görevlerini yerine getirecek düzeyde oksijene gereksinim duymaktadır Organizmanın içinde bulunduğu duruma tarafından ihtiyacı olan oksijen miktarı değiştirme göstermektedir
Hayvanların Yaptığı Esas Solunum Tiplerini Sayacak Olursak;
– Ceset yüzeyi aracılığıyla gerçekleştirilen solunum
– Solungaçlar ile yapılan solunum
– Akciğerler ile yapılan solunum
– Strake sistemi yoluyla yapılan solunum
Hayvanlarda solunum sırasında solunum çeperleri sürekli ıslak bir vaziyette bulunmaktadır Bu solunum çeperleri ince bir yapıya sahip olup sözde geçirgen nitelik göstermektedir Gaz alışverişi difüzyon olayıyla gerçekleşmektedir Hayvanların solunun organlarının yüzeylerinin geniş olması difüzyon olayını hızlandırmaktadır Trake sistemi ile yapılan solunum haricinde öteki solunumlarda, solunum sistemi yüzeyi kılcal damarlarla sarılmıştır Solunum olayında meydana gelen olaylar ortama kadar değişkenlik göstermektedir Solunum kara ortamında ve su ortamında yapılabilmektedir
Kuşların Solunum Sistemini Fotoğraf üstünde göstermek icabında;
Kuşlar uçma özelliğine sahiptirBundan nedeniyle diğer hayvanlara oranla daha pozitif oksijene ihtiyacı vardırBu yüzden solunum sistemler gelişmiş bir yapıdadır
İnsanlarda Solunum
Burun : Solunum havasının alınmasını sağlarKeza alınan hava nemlendirilmektedir İçerisinde bulunan kıllar solunum havasını temizlemektedir bununla beraber burun koku almamızı sağlamaktadır
Yutak : Burun ve ağız boşluğunun, yemek borusuna açıldığı yolda bulunmaktadır Yani ağzı ve burun boşluğunun birleştiği noktada bulunmaktadır Yutak üzerinde ufak dil ve bademcikler bulunmaktadır Yutma esnasında solunum durmaktadır Çünkü, lokmayı* yutarken minik dil geriye yaslanmaktadır Bu şekilde lokma bitik borusuna kaçmamaktadır Fakat ufak dilin solgun borusunu kapatmasından dolayı gaz alışverişi engellenir
Gırtlak : Bitik borusunun üstteki kısmındadır İçinde ses tellerini taşımaktadır Kıkırdak halkalarından oluşmuştur Gırtlak gelen havayı benzi atmış borusuna iletmektedir Gırtlakta meydana gelen hastalıklara larenjit denmektedir
Soluk Borusu : Yutak ve akciğerleri birbirine bağlamaktadır Trake olarak nitelendirilen soluk borusu yemek yemek borusunun önünde bulunmaktadır soluk borusu üç tabakadan oluşmuştur Bunlar; epitel doku, düz kas ve kıkırdak halkalar ve bono dokularıdır Kıkırdak halkalar olmasaydı bitik borusunda kapanmalar meydana gelirdi
Broş ve Bronşcuklar : Bronş ve broşcuklar* inşa olarak soluk borusuna benzemektedir Oysa kıkırdak halkaları daha küçüktürSolunum sistemimizde hayati görevler üstlenmektedir
Akciğerler : Yürek ile birlikte göğüs boşluğunu doldurmaktadır Pembe bir yapıya sahiptir Sol ve sağ akciğer bulunmaktadır Akciğerin altında ise diyafram bulunmaktadır Akciğerler dışarıda ama havayı alıp, havadaki oksijenlerin kılcal kan damarlarına geçmesini sağlamaktadır Hem organlardan kirli kan ile gelen karbondioksiti dışarı atmaktadırYani bitik alma ve bitik vermede tayin yapar
Soluk alma – verme hızını omurilik soğanındaki ve beyindeki solunum merkezleri düzenlemektedir Normal şartlarda bitik alışverişi dakikada yaklaşık 18 kez tekrarlanmaktadır
Solunum Hızını Etkileye Faktörler Bulunmaktadır Bunları sayacak olursak ;
– Akciğerde bulunan basınç azlığı ve çokluğu
– Kaburga kaslarında meydana gelen kasılma ve gevşemeler
– Solunum merkezlerinden gönderilmiş olan impluslar ( Kaburga kasları ve diyafram uyarılmaktadır)
– Diyaframda meydana gelen kasılma ve gevşeme
Benzi Atmış Alma ve Bitik Verme
Oksijence varlıklı olan havanın solunum yollarını takip ederek alveollere ulaşması olayına benzi atmış alma denmektedir Erişkin bir insanda akciğerler yaklaşık 6 litre hava alabilmektedir
Akciğerlerde bulunan karbondioksit oranı yüksek havanın alveollerden cisim dışına atılması olayına ise benzi atmış verme denmektedir Bu şekilde vücut lekeli havadan kurtulmaktadır
Solunum olayı esnasında;
– Hücre oksijen almaktadır
– Hücresel solunum yapılmaktadırYani oksijen olduğu vakit besinlerden ATP enerjisi üretilmektedir
– Vücuttan karbondioksit ve su meydana gelmektedir
– Solunum sırasında meydana gelen karbondioksit vücuttan uzaklaştırılmaktadır
Hücresel solunumu
Besin maddelerinin hücrelerimizde oksijenli ya da oksijensiz bir şekilde parçalanarak enerji açığa çıkarılma olayına denmektedir Oksijensiz solunum, vücudumuzda yer alan glikozun oksijensiz ortamda parçalanarak enerji elde edilmesi durumudur Oksijensiz solunumun, anaerobik solunum veya fermantasyon olarak da bilinmektedir Oksijenli solunumda ise enerji veren gıda maddeleri oksijenli bir ortamda seri kimyasal reaksiyonlarla karbondioksit ve suya kadar parçalanmaktadır Bu besin maddelerinin bağlarındaki enerji ATP nin yapısına aktarılmaktadır
Dış solunum
Solunum organlarıyla yapılan gaz alışverişi durumudur Tam anlamıyla soluma dediğimiz olaydır Dış solunum iki aşamada gerçekleşmektedir Ilk aşama benzi atmış alma yöntemiyle havanın akciğere çekilmesi durumudur Diğer faz ise benzi atmış verme yöntemiyle akciğerdeki havanın dışarı atılması durumudur Insanlar ağız ve burnundan nefes alabilmektedir Ancak burundan nefes elde etmek daha yararlıdır Çünkü, burun içindeki mukozanın daha alçak kısmındaki damarlar alınan havanın ısınmasını sağlar Ayrıca burun içindeki sümüksü inşa havadaki mikropların içeri girmesini engeller Bu şekilde burundan nefes alıp ağzımızdan verildiği taktirde daha dinç bir şekilde yaşanmaktadır
İç solunum
Hücrenin kan veya diğer ceset sıvıları aracılığıyla yaptığı gaz alışverişi durumudur Hücreler içinde oksijen ve karbondioksit alışverişi olmaktadır Bu biyoloji yanma olarak nitelendirilen olaya iç solunum denmektedir Organizmalarda gerçekleşen ana solunum iç solunumdur Hücrelerin hayati faaliyetlerini sürdürebilmesi için iç solunum yapmaları şarttır İç solunum olayında; hücreye enerji yüklü bileşikleri gelmektedir Karbondioksit ve yağ yarı maddeler yanarak enerji vücutta serbest bir ülkü girmektedir
Solunum Sistemi
Oksijenin hücrelere ulaşmasını, karbondioksit ’in ise* dışına atılmasını karşılayan sistemdir Solunum sisteminde burun veya ağız yoluyla alınan oksijen sırasıyla ağzı, gırtlak ve bitik borusundan geçmektedir Buralardan geçen hava içindeki oksijen akciğerlere ulaşmaktadır Daha sonrasında hava akciğerlerde bulunun bronşlardan geçerek alveollere gelmektedir Alveoller bu oksijenin kana geçmesini sağlamaktadır Kan ise taşıyıcı özelliğini kullanarak oksijeni hücrelerimize ulaştırmaktadır Hücrelerimiz ise oksijen yardımıyla besinlerden enerji elde eder Ortaya çıkan karbondioksit ise havada bulunan oksijenin geliş hattını takip ederek vücudumuzu ağı ve burundan çıkmaktadır Görüldüğü gibi solunum sistemimiz ağız,burun,gırtlak,nefes borusu, akciğer ve bronşlardan oluşmaktadır
Tek Hücre Canlılarda Solunum
Tek gözenekli olan canlılar prokaryot ve ökaryot canlı olmak üzere ikiye ayrılmıştır Amip gibi tek hücre canlılar tarafından gerçekleştirilmektedirBu solunum, gözenekli olan yüzeyi ile yapılmaktadır Hücre yüzeyleri difüzyon olayı ile tek hücresel canlının bulunduğu ortamdan oksijen almaktadır Yine benzer olay ile ortama karbondioksit vermektedir
Bilindiği gibi su içinde oksijen bulunmaktadır Bunun nedeni atmosferde ya da su içinde fotosentez yapan canlılardırSudaki oksijen miktarı havadaki oksijen miktarına göre daha azdır Suda yer alan oksijenin canlı tarafından hücreye alınabilmesi için, gözenekli olan yüzeyindeki oksijeni azalmış su kesintisiz değiştirilmelidir Bu olayın gerçekleşmesi* için tek hücreli canlılarda bulunan sil, kamçı ve yalancı ayaklar bulunmaktadır
Bitkilerde Meydana Gelen Solunum
Bitkilerde difüzyon ile gaz alışverişini gerçekleştirecek sistem bulunmaktadır Bunun haricinde özel bir solunum sistemleri bulunmamaktadır Bitkiler stoma ve lentisel adı bahşedilen yapılara sahiptir Ot Gibi Yaşama bilindiği gibi fotosentez yapmaktadır Fotosentez olayında stomanın çok manâlı işlevi bulunmaktadır Stoma solunum için dışarıdan oksijen alıp haricen karbondioksit vermektedir Fotosentez için ise gerekli olan karbondioksit miktarını sağlamaktadır Bitkilerde yer alan yaşlı dokularda solunum olayında stoma kullanılmamaktadır Gaz alışverişi lentisel yani kovucuk denilen delikler yoluyla yapılmaktadır Kovucuklar sürekli açık bir şekildedir Keza bitkilerin köklerinde yer alan emici tüy hücreleri oksijen ve karbondioksit alışverişini sağlamaktadır Bir Takım bataklık bitkileri ise kendilerine özgü hava köklerine sahiptir
Hayvanlarda Meydana Gelen Solunum Olayını Özetle Açılayacak Olursak;
Hayvan organizmaları görevlerini yerine getirecek düzeyde oksijene gereksinim duymaktadır Organizmanın içinde bulunduğu duruma tarafından ihtiyacı olan oksijen miktarı değiştirme göstermektedir
Hayvanların Yaptığı Esas Solunum Tiplerini Sayacak Olursak;
– Ceset yüzeyi aracılığıyla gerçekleştirilen solunum
– Solungaçlar ile yapılan solunum
– Akciğerler ile yapılan solunum
– Strake sistemi yoluyla yapılan solunum
Hayvanlarda solunum sırasında solunum çeperleri sürekli ıslak bir vaziyette bulunmaktadır Bu solunum çeperleri ince bir yapıya sahip olup sözde geçirgen nitelik göstermektedir Gaz alışverişi difüzyon olayıyla gerçekleşmektedir Hayvanların solunun organlarının yüzeylerinin geniş olması difüzyon olayını hızlandırmaktadır Trake sistemi ile yapılan solunum haricinde öteki solunumlarda, solunum sistemi yüzeyi kılcal damarlarla sarılmıştır Solunum olayında meydana gelen olaylar ortama kadar değişkenlik göstermektedir Solunum kara ortamında ve su ortamında yapılabilmektedir
Kuşların Solunum Sistemini Fotoğraf üstünde göstermek icabında;
Kuşlar uçma özelliğine sahiptirBundan nedeniyle diğer hayvanlara oranla daha pozitif oksijene ihtiyacı vardırBu yüzden solunum sistemler gelişmiş bir yapıdadır
İnsanlarda Solunum
Burun : Solunum havasının alınmasını sağlarKeza alınan hava nemlendirilmektedir İçerisinde bulunan kıllar solunum havasını temizlemektedir bununla beraber burun koku almamızı sağlamaktadır
Yutak : Burun ve ağız boşluğunun, yemek borusuna açıldığı yolda bulunmaktadır Yani ağzı ve burun boşluğunun birleştiği noktada bulunmaktadır Yutak üzerinde ufak dil ve bademcikler bulunmaktadır Yutma esnasında solunum durmaktadır Çünkü, lokmayı* yutarken minik dil geriye yaslanmaktadır Bu şekilde lokma bitik borusuna kaçmamaktadır Fakat ufak dilin solgun borusunu kapatmasından dolayı gaz alışverişi engellenir
Gırtlak : Bitik borusunun üstteki kısmındadır İçinde ses tellerini taşımaktadır Kıkırdak halkalarından oluşmuştur Gırtlak gelen havayı benzi atmış borusuna iletmektedir Gırtlakta meydana gelen hastalıklara larenjit denmektedir
Soluk Borusu : Yutak ve akciğerleri birbirine bağlamaktadır Trake olarak nitelendirilen soluk borusu yemek yemek borusunun önünde bulunmaktadır soluk borusu üç tabakadan oluşmuştur Bunlar; epitel doku, düz kas ve kıkırdak halkalar ve bono dokularıdır Kıkırdak halkalar olmasaydı bitik borusunda kapanmalar meydana gelirdi
Broş ve Bronşcuklar : Bronş ve broşcuklar* inşa olarak soluk borusuna benzemektedir Oysa kıkırdak halkaları daha küçüktürSolunum sistemimizde hayati görevler üstlenmektedir
Akciğerler : Yürek ile birlikte göğüs boşluğunu doldurmaktadır Pembe bir yapıya sahiptir Sol ve sağ akciğer bulunmaktadır Akciğerin altında ise diyafram bulunmaktadır Akciğerler dışarıda ama havayı alıp, havadaki oksijenlerin kılcal kan damarlarına geçmesini sağlamaktadır Hem organlardan kirli kan ile gelen karbondioksiti dışarı atmaktadırYani bitik alma ve bitik vermede tayin yapar
Soluk alma – verme hızını omurilik soğanındaki ve beyindeki solunum merkezleri düzenlemektedir Normal şartlarda bitik alışverişi dakikada yaklaşık 18 kez tekrarlanmaktadır
Solunum Hızını Etkileye Faktörler Bulunmaktadır Bunları sayacak olursak ;
– Akciğerde bulunan basınç azlığı ve çokluğu
– Kaburga kaslarında meydana gelen kasılma ve gevşemeler
– Solunum merkezlerinden gönderilmiş olan impluslar ( Kaburga kasları ve diyafram uyarılmaktadır)
– Diyaframda meydana gelen kasılma ve gevşeme
Benzi Atmış Alma ve Bitik Verme
Oksijence varlıklı olan havanın solunum yollarını takip ederek alveollere ulaşması olayına benzi atmış alma denmektedir Erişkin bir insanda akciğerler yaklaşık 6 litre hava alabilmektedir
Akciğerlerde bulunan karbondioksit oranı yüksek havanın alveollerden cisim dışına atılması olayına ise benzi atmış verme denmektedir Bu şekilde vücut lekeli havadan kurtulmaktadır