Maymun çiçeği, Batı Nil virüsü, Langya ve dahası... COVID-19 yetmezmiş üzere bir de pek çok farklı virüs ismini de haberlerde sıkça duyuyoruz. Pekala ne oldu da bu virüs isimleri dört bir yanımızı sardı?
Virüsler üzerine 20 yıldan fazladır araştırma yapan, ABD'de bir biyoteknoloji şirketinde üst seviye yönetici olarak çalışan ve kendisini toplumsal medyadaki bilgilendirici paylaşımlarıyla da tanıdığımız Virolog Dr. Semih Tareen(Virus Fantom), kendisine yönelttiğimiz soruları herkesin anlayacağı bil lisanda yanıtladı. Bu durumun açıklamasını Dr. Semih Bey'den dinliyoruz:
COVID-19 sonrasında hem haber izleyicisinde hem de haber verenlerde bir algıda seçicilik var.
Haber kanalları ve medya, popüler olmasından dolayı bilhassa virüs haberlerine yer vermeye başladı. Olağan burada haber kanalının şekline nazaran kimisi çok düzgün haberler verebiliyor bu bahiste, kimisi ise daha felaket haberleri usulünde haberler verip insanlara virüs haberlerini paylaşıyor.
İzleyici, okuyucu açısından da bir algıda seçicilik var.
COVID-19 sonrası "tekrar sanki benzeri bir şey olur mu" dehşetinden ötürü ve birebir vakitte da toplumsal medyada bu çeşit haberlerin çok daha sıkça paylaşılmasından ötürü bir algıda seçicilik var ve virüs haberlerinde bir artış var izlenimi oluşuyor.
Yalnız şu da bir gerçek; haber kanalları da bilhassa bu bahislere değiniyor.
Örneğin 2014 yılında Dünya Sıhhat Örgütü, çocuk felci olaylarının artışı yüzünden çocuk felci virüsü için acil durum ilan etmişti. Bunu haberlerde hiç duymadık. Neden? Zira COVID-19 öncesiydi.
COVID-19 öncesinde, insan sıhhati açısından çok kıymetli viral salgınlar oldu ancak bunun haberlerini şimdiki kadar sık duyduğumuz virüsler üzere duymadık. Örneğin 2014 yılında Zika virüsü salgını elbette haberlerde yer aldı ama Zika virüs salgını artık olsaydı çok daha farklı bir biçimde ele alınacaktı kesinlikle.
Bir öteki gerçek: COVID-19'dan sonra ülkeler, hükûmetler, şirketler yani biyoteknoloji şirketleri ve halk sıhhati kurumları bilhassa yeni viral salgınlara daha çok dikkat ediyorlar.
İnternet sitesi olsun yahut da öteki araç gereçler olsun yeni virüs haberleri çok daha kolay kolay insanların ellerine ulaşabiliyor. Bu da teknoloji, hükûmetler ortası iş birliği ve COVID-19 sonrası yaratılmış platformlar sayesinde oluyor.
Örneğin; evvelden grip virüsü salgınları için ve grip virüsünün varyantları için nextstrain.org diye bir site vardı, bu site grip virüsünün takibi için kullanılıyordu ve COVID-19 periyodunda de SARS-CoV-2 virüsü ve varyantları için kullanılmaya başlandı ve bu sayede de artık virüsün varyantları bütün araştırmacıların eline ulaşır hale geldi.
Varyantları derken, bu varyantların genetik sekansı ve genetik bilgilerinden bahsediyorum. Bilim insanları ortasındaki paylaşım bu çeşit bilgi tabanları siteleri sayesinde kolaylaştı ve bu yüzden de bilim insanları daha çok tweet atıp daha çok bilgi verebiliyorlar ve bunlar da daha sıkça haber olabiliyor.
Başka bir öge da PCR testinin sağladığı kolaylıklar.
COVID-19 teşhisinde kullanılan PCR testleri zati bilimde çok sıkça kullanılan bir testtir ve PCR testi sayesinde evvelden ne olduğunu bilemediğimiz virüsleri şimdiyse çok daha kolaylıkla teyit edebiliyoruz, çok daha kolaylıkla neyin ne olduğunu anlayabiliyoruz.
Mesela evvelce lağım sularında PCR taraması yapıp hangi virüs varmış üzere bilgiler edinmiyorduk lakin COVID-19 sonrasında artık o PCR testinin buradaki yararını da görmüş olduk. Ve artık de alışılmış haberlerde duyduğumuz maymun çiçeği virüsü vs. için bu cins PCR genetik teşhis testi kolay kolay yapılabiliyor, bu sayede teşhisler çok daha hakikat bir formda verilebiliyor.
Eskiden mesela birisi semptomlarla doktora gidiyor, tabip ne olduğunu bilmiyor fakat semptomları giderici ilaç verip hastayı konuta yolluyordu. Lakin artık durum biraz daha farklı. Dünyanın pek çok yerinde bu hastaya, artık aşikâr bir bulaşıcı hastalık kuşkusu var ise, o vakit genetik teşhis yapılabiliyor ve bu bilgiler veri tabanlarına işliyor. Ve natürel oradan da nerede yeni bir viral salgın varsa haberimiz oluyor.
Aslında bu durum yeni bir şey değil.
Biz virologlar, her hafta dünyanın değişik köşelerindeki yeni salgınları takip ediyoruz. Bu yeni salgınları takip edebilmek için promedmail.org gibi çok âlâ data tabanı siteleri var. Burada her hafta dünyanın farklı köşelerinde ortaya çıkan viral salgınları görebiliyoruz ve bu, yeni bir şey değil.
Bu cins virüs salgınları her vakit esasen oluyordu. Yalnızca az evvel bahsettiğim bütün sebeplerden ötürü güya bu orta biraz daha sıkmış havası veriyor. Bu havaya neden olan şeylerden biri algıda seçicilik, oburu ise COVID-19 sonrası elimizde olan diagnostik testler, bu mevzuya değer vermek ve bu bahsin ciddiyetini anlamış olmak üzere ögeler.
Son olarak şöyle bir hatırlatma yapayım; virüsler milyarlarca yıldır var ve insan jenerasyonu yok olursa bir gün insanlardan sonra da var olmaya devam edecekler.
Yani bir açıdan burayı bir virüs gezegeni olarak düşünebiliriz. Zira bir damla okyanus suyunda milyarlarca virüs tanesi var ve bizler de bu hayatın bir ziyaretçisiyiz ve viral salgınlar her vakit oldu ve her vakit olmaya devam edecek.
Bu, biyolojinin ve hayatın büsbütün olağan bir gerçeği. Kıymetli olan; bilgili olmak, bilgilenmek ve bilim ile birlikte hayatımıza devam edebilmek. Şayet felaket haberleri yapılıyorsa o felaket haberlerine kulak asmamak. Onun yerine gerçek bilim ve yayın organlarından yanlışsız bilgileri edinerek, panik yapmadan, bilgili bir formda hayata devam etmek.
Semih Tareen'i toplumsal medyada takip etmek için: Twitter, Instagram, YouTube