Gün için de iş yeri, okul yahut kafe üzere birçok toplumsal ortama gireriz. Pekala ya bu toplumsal ortamlara her girdiğinizde büyük bir korku yaşıyor olsaydınız nasıl hissederdiniz? Bir sunum ya da performans kıymetlendirme sırasında insanların sizi nasıl değerlendirdiği üzerine ağır telaş duyuyor olsanız sunum ne formda sonlanırdı? Tüm bunlarında ötesinde, beşerlerle etkileşime girmeye korktuğunuz için süpermarkete çıkmak bile sizin için çok güç bir durum haline gelmeye başlamış olsa neler hissederdiniz? Toplumsal anksiyete bozukluğu eski ismiyle Toplumsal Fobisi olan şahıslar bu tıp sorunlarla sıklıkla karşı karşıya kalabilmektedir.
Toplumsal anksiyete bozukluğu kriterleri nelerdir?
DSM 5’e nazaran Toplumsal anksiyete bozukluğu; en az 6 ay devam etmek üzere, toplumsal kıymetlendirme muhtemelliğine maruz kalındığında daima, bariz ve orantısız kaygı; tetikleyici bir olaya maruz kalarak kişinin olumsuz değerlendirileceği tarafında fikir geliştirmesine neden olan ağır dert ve bu tetikleyici durumlardan kaçınmayı ya da bunlara katlanmayı içermektedir. Toplumsal aksiyete bozukluğu olan bireyler utangaç olarak tanımlayabileceğimiz şahıslara oranlara hayatlarında çok daha fazla sorun yaşarlar. Günlük yerine getirilmesi gereken durumlardan kaçışlar kişinin fonksiyonelliği üzerinde büyük sorunlara neden olabilir.
Hangi durumlarda tasa yaşanır?
Toplumsal anksiyete bozukluğu olan şahıslar; diğerleriyle tanıştırılma, yetkili şahıslarla tanıştırılma, telefon kullanma, konuk kabul etme, bir işi yaparken izlenme, latife yapılma, tanıdıklarla birlikte yemek yeme, restoranda yemek yeme, diğerlerinin önünde yazı yazma, genel tuvaletleri kullanma, topluluk karşısında konuşma, alış-veriş yapma üzere birçok durumda dert yaşayabilirler.
Dert sırasında ne üzere belirtiler ortaya çıkar?
Bireyler ekseriyetle toplumsal bir ortama girdiklerinde yüzlerinin kızaracağından ve terleyeceklerinden korkarlar. Bunlarında dışında çarpıntı, terleme, titreme, kaslarda gerginlik, sıcaklık ve soğukluk hisleri üzere belirtiler oluşabilir. Kişi bir kez bu türlü bir tecrübe yaşadıktan sonra bir sonraki toplumsal ortam yahut performans kıymetlendirme durumunda bu belirtilerin geleceğine dair kaygı beslemeye başlar.
Toplumsal anksiyete bozukluğu olan şahıslar toplumsal ortamlara karşı duydukları ağır korkular nedeniyle kendi potansiyellerinin çok daha altında performans gösterirler. Bu şahıslar kendi ülkü ve istekleri doğrultusunda çalışmaktan çok, yalnız kalabilecekleri ve yeteneklerinin altında işlerde çalışabilirler. Birçoğu hudutlu toplumsal taleplerde bulunan işlerde çalışmayı tercih etmektedir.
Toplumsal ortamlarda ve performans tablolarında korkuyu azaltmak için şahıslar tarafından kaçışın birinci adresi alkol kullanımı olmaktadır. Şahıslar tasa yaşayacakları durumlarla müsabakadan evvel alkol kullanarak tasa seviyelerini azaltmaya çalışırlar. Bu nedenle toplumsal anksiyete bozukluğu ile birlikte bu bireylerde alkol kullanım bozukluğu ortaya çıkmaktadır.
Toplumsal anksiyete bozukluğu nasıl oluşuyor?
Davranışsal yaklaşıma nazaran; kişi negatif bir toplumsal tecrübe yaşayabilir. Bu tecrübe sonrasında kişi emsal durumlara girdiğinde korkmaya klasik olarak şartlanır. Bu basamaktan sonra oluşan endişeden kurtulmak için kişi kaçınma davranışı (sosyal ortamlardan uzaklaşma) sergileyecektir. Edimsel şartlanma ile öğrenilen kaçınma davranışı olumsuz pekiştireç olacak ve bir sonraki davranışları etkileyecektir. Bir oburu ile irtibat halindeyken göz temasını kaçırmaktan, konuşmadan uzaklaşmaya kadar kaçınma davranışı gerçekleşecektir.
Bilişsel yaklaşıma nazaran ise; Toplumsal anksiyetenin en temel özelliği, kişinin çok güçlü bir biçimde etrafında özel bir olumlu izlenim bırakma isteği duyması, ancak öteki yandan da bunu gerçekleştirebilme yeteneğine olan besbelli güvensizliktir (Clark ve Wells, 1995). Bu modele nazaran toplumsal anksiyeteli bireylerin, öbürleri tarafından olumsuz olarak değerlendirileceklerine inandıkları toplumsal ortamlarda dikkatlerini etrafa değil kendilerine yöneltmeleri, bu rahatsızlığın bilişsel açıdan en değerli bileşenidir (Musa ve Lepin, 2000). Örneğin; kişi toplumsal ortamda konuşmanın içeriğine odaklanmak yerine kendilerine odaklanarak yanılgı yapıp yapmadıklarını denetim ederler. Bu durum kişi üzerinde kısır döngü oluşturarak toplumsal anksiyeteye neden olur.
Toplumsal anksiyete bozukluğu tedavisi
Toplumsal Anksiyete tedavileri yaklaşımlara nazaran çeşitlilik göstermektedir. Terapist eşliğinde halka açık toplumsal yerlerde ya da küçük terapi kümelerinde maruz bırakma tedavileri tesirli olabilmektedir. İnançlı davranışlar olarak görülen kaçınma davranışları şahıslara maruz bırakma yoluyla bu davranışlarının farkına varmaları sağlanabilir. Maruz bırakmanın tesirli olması etrafınızdaki toplumsal anksiyetesi olan şahıslara sizin bunu uygulayacağınız manasına gelmez. Aksi halde çok daha vahim bir tablo ortaya çıkabilir. Ayrıyeten David Clark (1997) tarafından geliştirilen bilişsel terapi versiyonu; kişinin dikkatini kendine değil de dışarıdaki uyaranlara odaklamasını sağlayarak olumsuz inançlarla çabayı sağlayabilir.
Toplumsal anksiyete bozukluğu olan bireyler utangaç değildirler! Hayatlarında büyük zorluklar çektikleri için tedavi olmaları gerekmektedir. Bu nedenle alanında “uzman” bireylere kesinlikle müracat etmelidirler.
Toplumsal anksiyeteye giden yola ışık tutmak bu hastalara yardımcı olmak için çok kıymetli bir metottur. Unutmayın kim bir konuta hapsolup hayatını bu formda geçirmek ister ki…