sozcuklerin anlam ozellikleri,sozcuklerin sosyal ozellik anlamı, sozcukte anlam ozellikleri, sosyal ozellik ne demek, sozcuklerde anlam ozellikleri,
SOZCUKTE ANLAM OZELLİKLERİ
1) GERCEK (TEMEL) ANLAM:
Bir sozcuğun ilk ve asıl anlamına denirYani bir sozcuğun soylendiği anda zihnimizde uyandırdığı ilk cağrışım gercek anlamdır
2) YAN ANLAM:
Bir sozcuğun gercek anlamı yanında kullanımına bağlı olarak yeni anlamdır
3) MECAZ ANLAM:
Bir sozcuğun gercek anlamı dışında yepyeni bir anlamda kullanılmasıdır
* Adamın tarladaki butun ekinleri yandı ( gercek)
* Partide cektiğimiz butun resimler yanmış ( yan)
* Bu sınavı kazanamazsan yandın (mecaz)
* Balkona astığım camaşırlar kurumamış(gercek)
* Hazan mevsiminde kurumuş yapraklar gibi(yan)
* Senin aşkın da beni kuruttu be guzelim (mecaz)
* Caminin minaresi cok inceydi (Gercek)
* Duvarın sıvası icin ince bir kum getirmişlerdi (yan)
* Bana hediye alman cok ince bir davranıştı (mecaz)
* Sarayın aydınlık bir odasından karanlık bir odasına
gecmiştik (gercek anlam)
* Yaşadığımız bunca karanlık gunlerden sonra aydınlık
gunler bizi bekliyor (mecaz)
* Arkadaş, bu kız seninle oynuyor (mecaz)
* Bu masanın ayağı oynuyor (yan)
* Cocuk kumsalda oynuyor (gercek)
4) TERİMSEL ANLAM (TERİM):
Bilim sanat, spor, ya da ceşitli meslek dallarıyla ilgili ozel kavramları karşılayan sozcuklerdir
* Nota muziğin anahtarı gibidir
* Rakip takım birazdan penaltı atışı yapacak
* Marmara fay hattı tehlikeli sinyaller veriyor
* Gureşcimiz, finalde rakibini tuşla yendi
* Matematik oğretmenimiz tahtaya bir doğru cizmemizi
istedi
* Şiirde aynı eklerin ya da sozcuklerin tekrarlanmasına
redif denir
NOT 1: Bazen bir sozcuk gercekte terim değilken terim olarak kullanılabileceği gibi, gercekte terim olan bir sozcuk de terimlikten cıkabilir
* Polis bir hucre daha ortaya cıkardı ( terimlikten cıkma)
* Sinop burnu Turkiye ’nin en kuzey noktasıdır
(terimleşme)
NOT 2: Bir sozcuk bircok dalda terim olabilir
* Bitkiyi toprağa bağlayan kokleridir
* Dort, kok dışına iki olarak cıkar
* Hicbir ek almamış sozcuğe kok denir
5) YANSIMA SOZCUKLER:
Doğadaki seslerin insanlar tarafından taklit edilmesine denir
* Bu kopek neden havlıyor?
* Bir patlama sesiyle irkilmiştik
* Bu aylarda kediler cokca miyavlar
* Bu sozlerim uzerine sınıfta homurtular başladı
* Koyde sabahleyin koyunların meleyişleriyle uyandık
6) EŞ ANLAMLI ( ANLAMDAŞ) SOZCUKLER:
Yazılışları farklı ancak anlamları aynı olan sozcuklere denir
* siyah kara , * beyaz ak, * zenginvarlıklı,
* zengin varlıklı, * fakiryoksul , * ruzgar yel,
* uzuntukeder, * oykuhikaye, * eser yapıt,
* edebiyat yazın, * cumle tumce * kelime sozcuk
7 ZIT (KARŞIT) ANLAMLI SOZCUKLER:
Anlam bakımından birbirinin tersi olan sozcuklerdir
* Sana cirkin dediler duşmanı oldum guzelin
* Ağlarım harta geldikce guluştuklerimiz
* Kışın soğuğunu yaşadıkca yazın sıcağını arar oldum
* Aşağı tukursen sakal, yukarı tukursen bıyık
* Yaşlı insanları gorunce gencliğimin kıymetini
anlıyorum
NOT: Zıt anlamlılık ile olumsuzluk birbiriyle karıştırıl mamalıdır
* Tanzimat romanında iyiler hep iyi kotulerse hep kotudur ( zıt)
* Bugunlerde hic iyi değilim ( olumsuz)
8) SESTEŞ ( EŞSESLİ) SOZCUKLER:
Yazılışları ve okunuşları aynı ancak anlamları farklı olan sozcuklere denir
* Yılanı goren at birden şaha kalktı
* Mutfaktaki pislikleri cope at
* Al bayrağıma sarılı cansız bedenimi al
* Gul: “Gul dedi, bulbule
* Kalem boyle calınmıştır yazıma
Yazım kışıma uymaz, kışım yazıma
* Kırda yaptığımız piknikte yanımıza kır saclı bir ihtiyar
geldi
UYARI: Bir sozcuğun mecaz ya da yan anlamıyla sesteş anlamlılık karıştırılmamalıdır
* Bu sozler bazılarına cok dokunacak ( mecaz anlam )
* Omzuma bir el dokundu ( gercek anlam )
* Bu yaz, bir mektup yaz ( sesteş )
NOT: Sesteş sozcukler genellikle halk edebiyatında cinaslı manilerde kullanılır
9 SOMUT VE SOYUT ANLAMLI SOZCUKLER:
Varlığını beş duyu beş duyu organıyla algılayabildiği miz kavramlar somut; beş duyu organımızdan hicbiriyle algılayamadığımız, varlığını sadece akıl ve mantık yurut me yoluyla kabul ettiğimiz kavramlar soyuttur
* cicek, ağac, ses, koku, hava, gol, ev, ruzgar, ışık(somut)
* ruh, akıl, vicdan, akıl, acıma, uzuntu, aşk, inanc( soyut )
OZELLİK 1: Somut anlamlı bir sozcuk, ek alarak soyut anlam kazanabilir
* anne lik , insan lık
somut soyu yaptı somut soyut yaptı
OZELLİK 2 :Somut anlamlı bir sozcuk kullanıldığı cum leye gore soyut anlam kazanabilir Buna soyutlaştırma denir Soyutlaştırma kelimeye mecaz anlam kazandırma suretiyle olur
* Ne kadar sıcak bakıyor değil mi? ( soyutlaştırma)
* Kara haber tez duyulur ( soyutlaştırma)
* Titreyen yapraklar, cilvedir, nazdır ( soyutlaştırma)
* Bu adam kafasızın biridir ( soyutlaştırma)
* Kızın gittiği bu yolu hic iyi gormuyorum (soyutlaştır –
ma)
* Sanatta ozgun olmak biraz da yurek ister (soyutlaştır –
ma)
* Nedense bugun hic havamda değilim ( soyutlaştırma)
OZELLİK 3 : Soyut anlamlı bir sozcuk coğunlukla ben zetme yoluyla somut hale getirilebilirBuna somutlaştır ma denir
* Huzun, sonbaharda dokulen yapraktır
* Yalnızlık , bir cicektir
* Sevgi, gokyuzunde kanat cırpan bir guvercindir
* Arkadaşlık, kişiler arasında kurulan bir koprudur
* Bu duşunceler, zamanla curuyecektir
* Vişne dallarında arzularımız, alnımıza konan bir
opucuktur
OZELLİK 4 : Gozlemleyebildiğimiz eylemler somut, gozlemleyemediğimiz eylemler ise soyuttur
* Annesi, bebeğini kucağına almış seviyordu ( somut )
* Ferhat, Şirin ’i dağları delecek kadar seviyordu( soyut )
* Cocuk, masadaki vazoyu kırmıştı ( somut )
* Bu sozlerinle arkadaşını cok kırdın ( soyut )
10) NİTELİK VE NİCELİK ANLAMLI SOZCUKLER:
Bir şeyin nasıl olduğunu , ne gibi ozellikler taşıdığını anlatan sozcuklere nitelik anlamlı sozcukler denir Bir şeyin sayılabilen, olculebilen ya da azalıp coğalabilen durumunu bildiren sozcuklere nicelik anlamlı sozcukler denir
* Az ileride birkac kişi seni bekliyor ( nicel )
* Bugun oldukca kotu bir zaman gecirdim ( nitel )
* Cok konuştuğu icin arkadaşları pek sevmedi ( nicel )
* İki damla yaş olur duşersin yureğime gizlice ( nitel,
nicel)
* Kor karanlıkta acardık paslı gozlerimizi (nitelik )
UYARI: Bazı sozcukler cumlede kazandığı anlama gore nicel de olabilir nitel de
* Yaptığı işte iyi para kazanıyordu ( nicel )
* O iyi bir insandı ( nitel )
* Bu soğuk havada bir de senin soğuk esprilerini
cekemem ( nicel, nitel )
* Bu şehrin havası sıcak olduğu gibi insanları da sıcaktır
( nicel, nitel)
Gorulduğu gibi nitelik anlamlı sozcukler, genellikle niteleme sıfatı ve durum zarfı gorevindedir Nicelik anlamlı sozcukler ise olcu miktar zarfı , belgisiz sıfat veya sayı sıfatı gorevindedir
10 GENEL VE OZEL ANLAMLI SOZCUKLER:
Karşıladıkları varlığın tamamını belirten sozcuklere genel anlamlı sozcukler denir Tek bir varlığı karşılayan sozcuklere ise ozel anlamlı sozcukler denir Varlıkların genelden ozele doğru sıralanışı : Varlık canlı hayvan keci Ankara kecisi
* Cocuk, geleceğin teminatı olduğundan ben cocuğumun iyi yetişmesini istiyorum ( 2 si 1 sine gore daha ozel)
* Kitap, insanın en iyi dostudur ( genel)
* Bu kitabı arkadaşıma odunc verdim (ozel )
* Eğitim oğretim sadece okulda yapılmaz ( genel)
* Okulumuz, şehrin en eski binasıdır (ozel )
SOZCUKTE ANLAM OZELLİKLERİ
1) GERCEK (TEMEL) ANLAM:
Bir sozcuğun ilk ve asıl anlamına denirYani bir sozcuğun soylendiği anda zihnimizde uyandırdığı ilk cağrışım gercek anlamdır
2) YAN ANLAM:
Bir sozcuğun gercek anlamı yanında kullanımına bağlı olarak yeni anlamdır
3) MECAZ ANLAM:
Bir sozcuğun gercek anlamı dışında yepyeni bir anlamda kullanılmasıdır
* Adamın tarladaki butun ekinleri yandı ( gercek)
* Partide cektiğimiz butun resimler yanmış ( yan)
* Bu sınavı kazanamazsan yandın (mecaz)
* Balkona astığım camaşırlar kurumamış(gercek)
* Hazan mevsiminde kurumuş yapraklar gibi(yan)
* Senin aşkın da beni kuruttu be guzelim (mecaz)
* Caminin minaresi cok inceydi (Gercek)
* Duvarın sıvası icin ince bir kum getirmişlerdi (yan)
* Bana hediye alman cok ince bir davranıştı (mecaz)
* Sarayın aydınlık bir odasından karanlık bir odasına
gecmiştik (gercek anlam)
* Yaşadığımız bunca karanlık gunlerden sonra aydınlık
gunler bizi bekliyor (mecaz)
* Arkadaş, bu kız seninle oynuyor (mecaz)
* Bu masanın ayağı oynuyor (yan)
* Cocuk kumsalda oynuyor (gercek)
4) TERİMSEL ANLAM (TERİM):
Bilim sanat, spor, ya da ceşitli meslek dallarıyla ilgili ozel kavramları karşılayan sozcuklerdir
* Nota muziğin anahtarı gibidir
* Rakip takım birazdan penaltı atışı yapacak
* Marmara fay hattı tehlikeli sinyaller veriyor
* Gureşcimiz, finalde rakibini tuşla yendi
* Matematik oğretmenimiz tahtaya bir doğru cizmemizi
istedi
* Şiirde aynı eklerin ya da sozcuklerin tekrarlanmasına
redif denir
NOT 1: Bazen bir sozcuk gercekte terim değilken terim olarak kullanılabileceği gibi, gercekte terim olan bir sozcuk de terimlikten cıkabilir
* Polis bir hucre daha ortaya cıkardı ( terimlikten cıkma)
* Sinop burnu Turkiye ’nin en kuzey noktasıdır
(terimleşme)
NOT 2: Bir sozcuk bircok dalda terim olabilir
* Bitkiyi toprağa bağlayan kokleridir
* Dort, kok dışına iki olarak cıkar
* Hicbir ek almamış sozcuğe kok denir
5) YANSIMA SOZCUKLER:
Doğadaki seslerin insanlar tarafından taklit edilmesine denir
* Bu kopek neden havlıyor?
* Bir patlama sesiyle irkilmiştik
* Bu aylarda kediler cokca miyavlar
* Bu sozlerim uzerine sınıfta homurtular başladı
* Koyde sabahleyin koyunların meleyişleriyle uyandık
6) EŞ ANLAMLI ( ANLAMDAŞ) SOZCUKLER:
Yazılışları farklı ancak anlamları aynı olan sozcuklere denir
* siyah kara , * beyaz ak, * zenginvarlıklı,
* zengin varlıklı, * fakiryoksul , * ruzgar yel,
* uzuntukeder, * oykuhikaye, * eser yapıt,
* edebiyat yazın, * cumle tumce * kelime sozcuk
7 ZIT (KARŞIT) ANLAMLI SOZCUKLER:
Anlam bakımından birbirinin tersi olan sozcuklerdir
* Sana cirkin dediler duşmanı oldum guzelin
* Ağlarım harta geldikce guluştuklerimiz
* Kışın soğuğunu yaşadıkca yazın sıcağını arar oldum
* Aşağı tukursen sakal, yukarı tukursen bıyık
* Yaşlı insanları gorunce gencliğimin kıymetini
anlıyorum
NOT: Zıt anlamlılık ile olumsuzluk birbiriyle karıştırıl mamalıdır
* Tanzimat romanında iyiler hep iyi kotulerse hep kotudur ( zıt)
* Bugunlerde hic iyi değilim ( olumsuz)
8) SESTEŞ ( EŞSESLİ) SOZCUKLER:
Yazılışları ve okunuşları aynı ancak anlamları farklı olan sozcuklere denir
* Yılanı goren at birden şaha kalktı
* Mutfaktaki pislikleri cope at
* Al bayrağıma sarılı cansız bedenimi al
* Gul: “Gul dedi, bulbule
* Kalem boyle calınmıştır yazıma
Yazım kışıma uymaz, kışım yazıma
* Kırda yaptığımız piknikte yanımıza kır saclı bir ihtiyar
geldi
UYARI: Bir sozcuğun mecaz ya da yan anlamıyla sesteş anlamlılık karıştırılmamalıdır
* Bu sozler bazılarına cok dokunacak ( mecaz anlam )
* Omzuma bir el dokundu ( gercek anlam )
* Bu yaz, bir mektup yaz ( sesteş )
NOT: Sesteş sozcukler genellikle halk edebiyatında cinaslı manilerde kullanılır
9 SOMUT VE SOYUT ANLAMLI SOZCUKLER:
Varlığını beş duyu beş duyu organıyla algılayabildiği miz kavramlar somut; beş duyu organımızdan hicbiriyle algılayamadığımız, varlığını sadece akıl ve mantık yurut me yoluyla kabul ettiğimiz kavramlar soyuttur
* cicek, ağac, ses, koku, hava, gol, ev, ruzgar, ışık(somut)
* ruh, akıl, vicdan, akıl, acıma, uzuntu, aşk, inanc( soyut )
OZELLİK 1: Somut anlamlı bir sozcuk, ek alarak soyut anlam kazanabilir
* anne lik , insan lık
somut soyu yaptı somut soyut yaptı
OZELLİK 2 :Somut anlamlı bir sozcuk kullanıldığı cum leye gore soyut anlam kazanabilir Buna soyutlaştırma denir Soyutlaştırma kelimeye mecaz anlam kazandırma suretiyle olur
* Ne kadar sıcak bakıyor değil mi? ( soyutlaştırma)
* Kara haber tez duyulur ( soyutlaştırma)
* Titreyen yapraklar, cilvedir, nazdır ( soyutlaştırma)
* Bu adam kafasızın biridir ( soyutlaştırma)
* Kızın gittiği bu yolu hic iyi gormuyorum (soyutlaştır –
ma)
* Sanatta ozgun olmak biraz da yurek ister (soyutlaştır –
ma)
* Nedense bugun hic havamda değilim ( soyutlaştırma)
OZELLİK 3 : Soyut anlamlı bir sozcuk coğunlukla ben zetme yoluyla somut hale getirilebilirBuna somutlaştır ma denir
* Huzun, sonbaharda dokulen yapraktır
* Yalnızlık , bir cicektir
* Sevgi, gokyuzunde kanat cırpan bir guvercindir
* Arkadaşlık, kişiler arasında kurulan bir koprudur
* Bu duşunceler, zamanla curuyecektir
* Vişne dallarında arzularımız, alnımıza konan bir
opucuktur
OZELLİK 4 : Gozlemleyebildiğimiz eylemler somut, gozlemleyemediğimiz eylemler ise soyuttur
* Annesi, bebeğini kucağına almış seviyordu ( somut )
* Ferhat, Şirin ’i dağları delecek kadar seviyordu( soyut )
* Cocuk, masadaki vazoyu kırmıştı ( somut )
* Bu sozlerinle arkadaşını cok kırdın ( soyut )
10) NİTELİK VE NİCELİK ANLAMLI SOZCUKLER:
Bir şeyin nasıl olduğunu , ne gibi ozellikler taşıdığını anlatan sozcuklere nitelik anlamlı sozcukler denir Bir şeyin sayılabilen, olculebilen ya da azalıp coğalabilen durumunu bildiren sozcuklere nicelik anlamlı sozcukler denir
* Az ileride birkac kişi seni bekliyor ( nicel )
* Bugun oldukca kotu bir zaman gecirdim ( nitel )
* Cok konuştuğu icin arkadaşları pek sevmedi ( nicel )
* İki damla yaş olur duşersin yureğime gizlice ( nitel,
nicel)
* Kor karanlıkta acardık paslı gozlerimizi (nitelik )
UYARI: Bazı sozcukler cumlede kazandığı anlama gore nicel de olabilir nitel de
* Yaptığı işte iyi para kazanıyordu ( nicel )
* O iyi bir insandı ( nitel )
* Bu soğuk havada bir de senin soğuk esprilerini
cekemem ( nicel, nitel )
* Bu şehrin havası sıcak olduğu gibi insanları da sıcaktır
( nicel, nitel)
Gorulduğu gibi nitelik anlamlı sozcukler, genellikle niteleme sıfatı ve durum zarfı gorevindedir Nicelik anlamlı sozcukler ise olcu miktar zarfı , belgisiz sıfat veya sayı sıfatı gorevindedir
10 GENEL VE OZEL ANLAMLI SOZCUKLER:
Karşıladıkları varlığın tamamını belirten sozcuklere genel anlamlı sozcukler denir Tek bir varlığı karşılayan sozcuklere ise ozel anlamlı sozcukler denir Varlıkların genelden ozele doğru sıralanışı : Varlık canlı hayvan keci Ankara kecisi
* Cocuk, geleceğin teminatı olduğundan ben cocuğumun iyi yetişmesini istiyorum ( 2 si 1 sine gore daha ozel)
* Kitap, insanın en iyi dostudur ( genel)
* Bu kitabı arkadaşıma odunc verdim (ozel )
* Eğitim oğretim sadece okulda yapılmaz ( genel)
* Okulumuz, şehrin en eski binasıdır (ozel )