Süper bakteriler, bu bakterileri yok etmesi gereken ilaçlara dirençli olan mikroplardır. Bu ilaca dirençli bakterilerin ve mantarların kontrolü ve tedavisi oldukça zor olmaktadır. Genellikle, süper bakteriler antibiyotiklere dirençli bakterilerdir ve ayrıca mantar olabilmektedirler. Antibiyotikler birçok hayatın kurtarılmasına yardımcı olan hayati bir ilaç sınıfıdır. Hafif idrar yolu enfeksiyonlarından yaşamı tehdit eden sepsise kadar çok çeşitli enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılmaktadır. Bununla birlikte, süper bakterilerde ki artışı kısmen antibiyotiklerin aşırı kullanımı ile ilgilidir, bu da bu bakterilerin antibiyotik direncine katkıda bulunmaktadır. Antibiyotik direncini tamamen durdurmanın bir yolu bulunmamaktadır, çünkü mikropların doğal evriminin bir parçasıdır. Bununla birlikte, hem doktorların hem de hastaların antibiyotik direncinden kaçınmak için adımlar atmaları önemlidir. Bu makale de, süper bakterilerin nasıl direnç geliştirdikleri ve yayılmasını önlemek için neler yapabileceği de dâhil olmak üzere antibiyotiğe dirençli mikroplar hakkında bilgiler yer almaktadır.
Süper Bakteriler Nedir?
Bakteriyel ve fungal mikroplar süper bakterilere dönüşme olasılığı en yüksektir. Süper bakteri, bir zamanlar mikroptan kaynaklanan enfeksiyonu tedavi eden çoklu ilaçlara direnç oluşturan bir mikrop anlamına gelmektedir. Süper bakteri terimi medya tarafından geliştirilmiştir. Herhangi bir mikrop süper bakteri haline gelse de insanları, hayvanları ve mahsulleri rutin olarak enfekte eden bakteriyel ve fungal suşlar büyük olasılıkla bunu yapmaktadır. Bu bakteri ve mantarlar bir ilacın çalışma şekline uyum sağladıkça, tedaviye direnmeye başlamaktadırlar. Bu enfeksiyonların tedavisi daha sonra farklı ve daha güçlü ilaçların çoklu dozlarını alabilmektedir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, antibiyotik dirençli enfeksiyonlar her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde 35.000’den fazla ölüme neden olmaktadır.
Antibiyotiklere dirençli bakteriler, hastaneler ve diğer sağlık tesisleri gibi düzenli sterilizasyon gerektiren bazı bölgelerde daha fazla bulunmaktadırlar. Düzenli sterilizasyon, bu ortamlarda enfeksiyonlarla mücadele için anahtardır, ancak bazı mikropları daha da güçlendirmektedir. Ek olarak bu tehlikeli mikroplar, çiftçilerin antibiyotiklerle tedavi ettiği hayvansal ürünler gibi bazı gıdalarda daha fazla bulunmaktadır.
Süper Bakterilerin Listesi
CDC kısa bir süre önce yani 2019 yılında ABD’de Antibiyotik Direnç Tehditleri adlı yayınladığı bir rapor yayınlamıştır ve dirençli mikropları riske göre sınıflandırmıştır. Bu en yüksek riskli mikroplardan bazıları aşağıdaki gibidir:
• Clostridioides difficile
• Karbapenem adı verilen bir tür antibiyotiğe dirençli olan Acinetobacter
• Candida Auris
• Karbapenemlere dirençli Enterobacteriaceae
• Neisseria gonorrhoeae
Doktorlar geleneksel olarak ciddi veya yüksek riskli bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için karbapenemleri kullanmaktadırlar. Bu arada, diğer bulaşıcı mikroplar, ilaca dirençli versiyonları da dâhil olmak üzere ciddi sağlık tehditler oluşturmaktadır. Bu tehditler aşağıdaki gibidir:
• Metisiline dirençli Staphylococcus aureus veya staf enfeksiyonlarına neden olan MRSA
• Diğer bazı Candida türleri
• Streptococcus pneumoniae
• Tüberküloza neden olan Mycobacterium tuberculosis
• Bazı Salmonella türleri
• Vankomisine dirençli Enterococci veya VRE
• Pseudomonas aeruginosa
• Shigella
• Campylobacter
Ayrıca CDC raporu direnç ve yayılma potansiyeline sahip üç patojenin bir izleme listesini de içermektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Azol adı verilen antifungal tedavilere dirençli Aspergillus fumigatus
• Mikoplazma genitalium
• Bordetella boğmaca
Hastaneler, ilaca dirençli enfeksiyonların başlıca kaynaklarıdır. Belirli bir bakteri grubu hastane ortamlarında antibiyotiğe dirençli enfeksiyonların çoğuna neden olmaktadır. ESKAPE bakterileri olarak adlandırılan bu grup aşağıdaki gibidir:
• Enterococcus faecium
• S. aureus
• Klebsiella pneumoniae
• Acinetobacter baumannii
• P. aeruginosa
• Enterobacter türleri
Bu bakterilerin daha güçlü suşları antibiyotik dirençli hale gelmiştir ve antibiyotiklere çok az cevap vermişlerdir veya hiç tepki vermemişlerdir. Bazıları, birçok hastanenin kullandığı alkol bazlı dezenfektanlar gibi dezenfektanlara karşı da direnç geliştirmiştir. 2018 yılı bilimsel raporunun yazarları, 2010 yılından sonra izole edilen E. faecium suşlarının, alkol dezenfektanlarına eski izolatlardan 10 kat daha toleranslı olduklarını belirtmiştir. Yukarıdaki liste, potansiyel olarak ilaca dirençli patojenlerin kapsamlı bir resmini vermemektedir. Antibiyotik veya antifungal tedavilere düzenli olarak maruz kalındığında, hemen hemen her bakteri veya mantar direnç oluşturmaktadır. Bununla birlikte, yukarıda listelenen patojenler günümüzde sağlık açısından en büyük tehditleri oluşturmaktadır.
Belirtileri
Hiçbir özel semptom, kişinin süper bakteri ile enfeksiyonu olduğunu göstermemektedir. Kişi muhtemelen düzenli bir enfeksiyon geçirirse aynı semptomları yaşamaktadır. Bununla birlikte zaman, kişinin süper bakteri enfeksiyonuna sahip olduğunu göstermeye yardımcı olmaktadır, enfeksiyon tedaviye iyi cevap vermemektedir ve kişinin semptomları muhtemelen daha da kötüleşmektedir. Enfeksiyon tedaviye iyi cevap vermiyorsa, doktor kişinin tıbbi geçmişini ve seyahat geçmişini soracaktır. Ayrıca, enfeksiyona neden olan mikrop ilaca dirençli olup olmadığını belirlemek için testler yapmaktadır.
Evrim
Kişilerin süper bakteri dediği şey kısmen mikropların doğal evrimi nedeniyle ortaya çıkmıştır. Bakteri gibi bulaşıcı mikroplar çok hızlı çoğalmaktadırlar. Bu, vücudun bağışıklık sistemini aşmalarına ve bir enfeksiyona neden olmalarına izin vermektedir. Kişi sistemlerine bir antibiyotik soktuğunda, antibiyotik bakterilere saldırarak bulaşıcı mikropları yok etmektedirler. Bununla birlikte, DNA’larındaki mutasyonlar yoluyla çevrelerine yanıt olarak da adapte olmaktadırlar ve bu onların çoğalmaya devam etmelerine yardımcı olmaktadır.
Antibiyotik daha duyarlı mikropları öldürürken, tedavide az sayıda dirençli mikrop hayatta kalabilmektedir. Bu güçlü bakteriler daha sonra çoğalmaktadırlar, baskın hale gelmektedirler ve antibiyotik dirençli genlerini geçmektedirler. Bu dirençli bakteriler yayılabilmektedirler ve aynı antibiyotiklerle tedavi edilmesi daha zor bir enfeksiyona neden olmaktadırlar. Sonunda, kişi ilk antibiyotiğe iyi cevap vermeyen bir enfeksiyona sahip olmaktadır. Bu duruma göre doktor daha sonra farklı bir antibiyotik deneyebilmektedir. Bu ikinci tedavide hayatta kalan bakteriler de yavaş yavaş ona karşı bir direnç geliştirebilmektedir. Bu döngü devam ettikçe, mikropların uyum sağlama yeteneği birçok farklı antibiyotik tedavisinden sağ kalmasını sağlamaktadır ve süper bakteri haline getirmektedir. Ayrıca, bazı mikropların fenotipik direnci de bulunmaktadır, bu da genetik mutasyon meydana gelmeden bazı antibiyotiklere dirençli oldukları anlamına gelmektedir.
Enfeksiyonu Önlemek İçin Yapılması Gerekenler
Enfeksiyonu önlemek, süper bakterilere karşı savaşmanın en önemli yollarından biridir. Bu, çeşitli şekillerde güvenli hijyen uygulanmasını içermektedir ve buna örnekler aşağıdaki gibidir:
• Ellerin düzenli olarak ılık su ve sabunla yıkanması
• Elleri yıkadıktan sonra tamamen kurutulması
• Ellerde öksürme veya hapşırma
• Çiğ hayvansal ürünleri kullandıktan sonra ellerin yıkanması
• Hasta olan biriyle etkileşime girdikten sonra elleri yıkamak veya mümkünse temastan kaçınmak
• Jilet veya havlu gibi kişisel eşyaları paylaşmamak
• Sadece gerektiğinde antibakteriyel sabun veya dezenfektan kullanmak
• Antibiyotiğe dirençli gonore önlenmesine yardımcı olmak için bariyer koruması ile güvenli cinsel ilişki
• Mevcut mikropları öldürmeye yardımcı olabilecek gıdaları güvenli sıcaklıklarda pişirmek
Ayrıca, kişiler sağlıklı bir diyet yiyerek, egzersiz yaparak ve yeterli uyku alarak hastalık riskini en aza indirebilmektedirler.
Antibiyotik Direncini Önlemek
Antibiyotik direnci doğal bir süreçtir. Bu nedenle, tamamen durdurmanın bir yolu bulunmamaktadır. Bununla birlikte, direnç gelişimini yavaşlatmak mümkündür. Kişisel düzeyde, kişiler yaygın antibiyotik kullanımını azaltmak için adımlar atmalıdırlar. Bu adımlar aşağıdaki gibidir:
• Sadece gerektiğinde antibiyotik kullanmak: Çoğu doktor antibiyotikleri sadece kişi onsuz yapamazsa reçete eder.
• En kısa etkili tedaviyi kullanmak: Doktorun reçete ettiği tüm antibiyotikleri aynen talimat verildiği gibi almak hayati olmakla birlikte, doktor mümkün olan en kısa yolu reçete edecektir.
• Viral enfeksiyonlar için antibiyotik kullanmamak: Antibiyotiklerin grip gibi virüslerin neden olduğu hastalıklar üzerinde hiçbir etkisi yoktur ve antibiyotiklerin bu şekilde yanlış kullanılması ilaç direncine katkıda bulunabilir.
Tıbbi tarafta, araştırmacılar yeni ve daha etkili antibiyotikler oluşturmak için çalışmalara devam etmektedirler ve antibiyotik direnciyle savaşmanın yollarını araştırmak için ağlarını geniş olarak kullanmaktadırlar. Örneğin, bir dergi de yayınlanan 2019 yılında yapılan bir araştırmaya göre kızılcıklarda bulunun antioksidan, bazı durumlarda antibiyotik direncini önlemeye yardımcı olabileceğini bildirmiştir. Bu antioksidan proantosiyanidin, bakterilerin doğal dirençlerini aşarak bazı antibiyotikleri daha etkili hale getirmeye yardımcı olabilmektedir. Yapılan yeni araştırmalar, tedavileri iyileştirme ve antibiyotik direnci riskini azaltma konusunda umut vaat etmektedir.
Süper bakteriler ciddi bir sorun haline gelmiştir ve bu mikroplar genellikle antibiyotiklere dirençli bakterilerdir, ayrıca mantar olabilmektedirler. Antibiyotik direnci zamanla doğal olarak ortaya çıkmaktadır ve bu genellikle çok yavaş bir süreçtir. Bununla birlikte, antibiyotiklerin aşırı kullanımı, dirençli bakterilerde keskin bir artışa yol açmıştır ve bu da ortadan kaldırılması zor olmaktadır. Farklı ilaçlar hala dirençli bakterileri veya mantarları ortadan kaldırmaya yardımcı olabilirken, odak bu mikropların gelişmesini önlemeye odaklanmalıdır. Enfeksiyonları önlemek ve kesinlikle gerekli olmadıkça antibiyotik kullanmaktan kaçınmak için adımlar atmak çok önemlidir
Süper Bakteriler Nedir?
Bakteriyel ve fungal mikroplar süper bakterilere dönüşme olasılığı en yüksektir. Süper bakteri, bir zamanlar mikroptan kaynaklanan enfeksiyonu tedavi eden çoklu ilaçlara direnç oluşturan bir mikrop anlamına gelmektedir. Süper bakteri terimi medya tarafından geliştirilmiştir. Herhangi bir mikrop süper bakteri haline gelse de insanları, hayvanları ve mahsulleri rutin olarak enfekte eden bakteriyel ve fungal suşlar büyük olasılıkla bunu yapmaktadır. Bu bakteri ve mantarlar bir ilacın çalışma şekline uyum sağladıkça, tedaviye direnmeye başlamaktadırlar. Bu enfeksiyonların tedavisi daha sonra farklı ve daha güçlü ilaçların çoklu dozlarını alabilmektedir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, antibiyotik dirençli enfeksiyonlar her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde 35.000’den fazla ölüme neden olmaktadır.
Antibiyotiklere dirençli bakteriler, hastaneler ve diğer sağlık tesisleri gibi düzenli sterilizasyon gerektiren bazı bölgelerde daha fazla bulunmaktadırlar. Düzenli sterilizasyon, bu ortamlarda enfeksiyonlarla mücadele için anahtardır, ancak bazı mikropları daha da güçlendirmektedir. Ek olarak bu tehlikeli mikroplar, çiftçilerin antibiyotiklerle tedavi ettiği hayvansal ürünler gibi bazı gıdalarda daha fazla bulunmaktadır.
Süper Bakterilerin Listesi
CDC kısa bir süre önce yani 2019 yılında ABD’de Antibiyotik Direnç Tehditleri adlı yayınladığı bir rapor yayınlamıştır ve dirençli mikropları riske göre sınıflandırmıştır. Bu en yüksek riskli mikroplardan bazıları aşağıdaki gibidir:
• Clostridioides difficile
• Karbapenem adı verilen bir tür antibiyotiğe dirençli olan Acinetobacter
• Candida Auris
• Karbapenemlere dirençli Enterobacteriaceae
• Neisseria gonorrhoeae
Doktorlar geleneksel olarak ciddi veya yüksek riskli bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için karbapenemleri kullanmaktadırlar. Bu arada, diğer bulaşıcı mikroplar, ilaca dirençli versiyonları da dâhil olmak üzere ciddi sağlık tehditler oluşturmaktadır. Bu tehditler aşağıdaki gibidir:
• Metisiline dirençli Staphylococcus aureus veya staf enfeksiyonlarına neden olan MRSA
• Diğer bazı Candida türleri
• Streptococcus pneumoniae
• Tüberküloza neden olan Mycobacterium tuberculosis
• Bazı Salmonella türleri
• Vankomisine dirençli Enterococci veya VRE
• Pseudomonas aeruginosa
• Shigella
• Campylobacter
Ayrıca CDC raporu direnç ve yayılma potansiyeline sahip üç patojenin bir izleme listesini de içermektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Azol adı verilen antifungal tedavilere dirençli Aspergillus fumigatus
• Mikoplazma genitalium
• Bordetella boğmaca
Hastaneler, ilaca dirençli enfeksiyonların başlıca kaynaklarıdır. Belirli bir bakteri grubu hastane ortamlarında antibiyotiğe dirençli enfeksiyonların çoğuna neden olmaktadır. ESKAPE bakterileri olarak adlandırılan bu grup aşağıdaki gibidir:
• Enterococcus faecium
• S. aureus
• Klebsiella pneumoniae
• Acinetobacter baumannii
• P. aeruginosa
• Enterobacter türleri
Bu bakterilerin daha güçlü suşları antibiyotik dirençli hale gelmiştir ve antibiyotiklere çok az cevap vermişlerdir veya hiç tepki vermemişlerdir. Bazıları, birçok hastanenin kullandığı alkol bazlı dezenfektanlar gibi dezenfektanlara karşı da direnç geliştirmiştir. 2018 yılı bilimsel raporunun yazarları, 2010 yılından sonra izole edilen E. faecium suşlarının, alkol dezenfektanlarına eski izolatlardan 10 kat daha toleranslı olduklarını belirtmiştir. Yukarıdaki liste, potansiyel olarak ilaca dirençli patojenlerin kapsamlı bir resmini vermemektedir. Antibiyotik veya antifungal tedavilere düzenli olarak maruz kalındığında, hemen hemen her bakteri veya mantar direnç oluşturmaktadır. Bununla birlikte, yukarıda listelenen patojenler günümüzde sağlık açısından en büyük tehditleri oluşturmaktadır.
Belirtileri
Hiçbir özel semptom, kişinin süper bakteri ile enfeksiyonu olduğunu göstermemektedir. Kişi muhtemelen düzenli bir enfeksiyon geçirirse aynı semptomları yaşamaktadır. Bununla birlikte zaman, kişinin süper bakteri enfeksiyonuna sahip olduğunu göstermeye yardımcı olmaktadır, enfeksiyon tedaviye iyi cevap vermemektedir ve kişinin semptomları muhtemelen daha da kötüleşmektedir. Enfeksiyon tedaviye iyi cevap vermiyorsa, doktor kişinin tıbbi geçmişini ve seyahat geçmişini soracaktır. Ayrıca, enfeksiyona neden olan mikrop ilaca dirençli olup olmadığını belirlemek için testler yapmaktadır.
Evrim
Kişilerin süper bakteri dediği şey kısmen mikropların doğal evrimi nedeniyle ortaya çıkmıştır. Bakteri gibi bulaşıcı mikroplar çok hızlı çoğalmaktadırlar. Bu, vücudun bağışıklık sistemini aşmalarına ve bir enfeksiyona neden olmalarına izin vermektedir. Kişi sistemlerine bir antibiyotik soktuğunda, antibiyotik bakterilere saldırarak bulaşıcı mikropları yok etmektedirler. Bununla birlikte, DNA’larındaki mutasyonlar yoluyla çevrelerine yanıt olarak da adapte olmaktadırlar ve bu onların çoğalmaya devam etmelerine yardımcı olmaktadır.
Antibiyotik daha duyarlı mikropları öldürürken, tedavide az sayıda dirençli mikrop hayatta kalabilmektedir. Bu güçlü bakteriler daha sonra çoğalmaktadırlar, baskın hale gelmektedirler ve antibiyotik dirençli genlerini geçmektedirler. Bu dirençli bakteriler yayılabilmektedirler ve aynı antibiyotiklerle tedavi edilmesi daha zor bir enfeksiyona neden olmaktadırlar. Sonunda, kişi ilk antibiyotiğe iyi cevap vermeyen bir enfeksiyona sahip olmaktadır. Bu duruma göre doktor daha sonra farklı bir antibiyotik deneyebilmektedir. Bu ikinci tedavide hayatta kalan bakteriler de yavaş yavaş ona karşı bir direnç geliştirebilmektedir. Bu döngü devam ettikçe, mikropların uyum sağlama yeteneği birçok farklı antibiyotik tedavisinden sağ kalmasını sağlamaktadır ve süper bakteri haline getirmektedir. Ayrıca, bazı mikropların fenotipik direnci de bulunmaktadır, bu da genetik mutasyon meydana gelmeden bazı antibiyotiklere dirençli oldukları anlamına gelmektedir.
Enfeksiyonu Önlemek İçin Yapılması Gerekenler
Enfeksiyonu önlemek, süper bakterilere karşı savaşmanın en önemli yollarından biridir. Bu, çeşitli şekillerde güvenli hijyen uygulanmasını içermektedir ve buna örnekler aşağıdaki gibidir:
• Ellerin düzenli olarak ılık su ve sabunla yıkanması
• Elleri yıkadıktan sonra tamamen kurutulması
• Ellerde öksürme veya hapşırma
• Çiğ hayvansal ürünleri kullandıktan sonra ellerin yıkanması
• Hasta olan biriyle etkileşime girdikten sonra elleri yıkamak veya mümkünse temastan kaçınmak
• Jilet veya havlu gibi kişisel eşyaları paylaşmamak
• Sadece gerektiğinde antibakteriyel sabun veya dezenfektan kullanmak
• Antibiyotiğe dirençli gonore önlenmesine yardımcı olmak için bariyer koruması ile güvenli cinsel ilişki
• Mevcut mikropları öldürmeye yardımcı olabilecek gıdaları güvenli sıcaklıklarda pişirmek
Ayrıca, kişiler sağlıklı bir diyet yiyerek, egzersiz yaparak ve yeterli uyku alarak hastalık riskini en aza indirebilmektedirler.
Antibiyotik Direncini Önlemek
Antibiyotik direnci doğal bir süreçtir. Bu nedenle, tamamen durdurmanın bir yolu bulunmamaktadır. Bununla birlikte, direnç gelişimini yavaşlatmak mümkündür. Kişisel düzeyde, kişiler yaygın antibiyotik kullanımını azaltmak için adımlar atmalıdırlar. Bu adımlar aşağıdaki gibidir:
• Sadece gerektiğinde antibiyotik kullanmak: Çoğu doktor antibiyotikleri sadece kişi onsuz yapamazsa reçete eder.
• En kısa etkili tedaviyi kullanmak: Doktorun reçete ettiği tüm antibiyotikleri aynen talimat verildiği gibi almak hayati olmakla birlikte, doktor mümkün olan en kısa yolu reçete edecektir.
• Viral enfeksiyonlar için antibiyotik kullanmamak: Antibiyotiklerin grip gibi virüslerin neden olduğu hastalıklar üzerinde hiçbir etkisi yoktur ve antibiyotiklerin bu şekilde yanlış kullanılması ilaç direncine katkıda bulunabilir.
Tıbbi tarafta, araştırmacılar yeni ve daha etkili antibiyotikler oluşturmak için çalışmalara devam etmektedirler ve antibiyotik direnciyle savaşmanın yollarını araştırmak için ağlarını geniş olarak kullanmaktadırlar. Örneğin, bir dergi de yayınlanan 2019 yılında yapılan bir araştırmaya göre kızılcıklarda bulunun antioksidan, bazı durumlarda antibiyotik direncini önlemeye yardımcı olabileceğini bildirmiştir. Bu antioksidan proantosiyanidin, bakterilerin doğal dirençlerini aşarak bazı antibiyotikleri daha etkili hale getirmeye yardımcı olabilmektedir. Yapılan yeni araştırmalar, tedavileri iyileştirme ve antibiyotik direnci riskini azaltma konusunda umut vaat etmektedir.
Süper bakteriler ciddi bir sorun haline gelmiştir ve bu mikroplar genellikle antibiyotiklere dirençli bakterilerdir, ayrıca mantar olabilmektedirler. Antibiyotik direnci zamanla doğal olarak ortaya çıkmaktadır ve bu genellikle çok yavaş bir süreçtir. Bununla birlikte, antibiyotiklerin aşırı kullanımı, dirençli bakterilerde keskin bir artışa yol açmıştır ve bu da ortadan kaldırılması zor olmaktadır. Farklı ilaçlar hala dirençli bakterileri veya mantarları ortadan kaldırmaya yardımcı olabilirken, odak bu mikropların gelişmesini önlemeye odaklanmalıdır. Enfeksiyonları önlemek ve kesinlikle gerekli olmadıkça antibiyotik kullanmaktan kaçınmak için adımlar atmak çok önemlidir
