Tanzimat Fermanı Etkileri

Tanzimat Fermanı Etkileri
Tanzimat Fermanı Etkileri Nelerdir?
Tanzimat Fermanı'nın Osmanlı Idare Otoritesine Yaptığı Etkiler

Tanzimat fermanının osmanlı idare idaresine yaptığı etkiler;
1Avrupanın iç işlerimize karışması engellenmiş
2Osmanlının dağılması ve çöküşü yavaşlamış
3Adalet, ücret, askerlik konularında kararlar küskün
4Azınlıklara haklar verilmiş

19 yüzyılda Osmanlı Devleti tez dağılmaya başladı Bunda Fransız İhtilali'nin sonuçları, Sanayi İnkılâbı ve kapitülasyonlar etkin oldu

A FRANSIZ İHTİLALİ ve OSMANLI DEVLETİ'NE ETKİLERİ
1 Fransız İhtilali'nin Nedenleri
İngiltere ve ABD'deki demokrasi ve insan hakları ile ilgili gelişmelerin Fransız halkını etkilemesi
Fransa'da halkın sınıflara ayrılmış olması
Kralın halka zorlama yapması, kendisi lüks ve savurganlık içinde yaşaması, halkın ise fazla derecede fakir olması
Aydınlanma Devir ’ında yetişen Fransız aydınlarının insan hakları, eşitlik, yargı, demokrasi, bağımsızlık gibi konularda yazdıkları eserlerin halkı etkilemesi
Fransa'nın 17 yüzyılda girdiği savaşlar ve gereksiz harcamalar yüzünden ekonomisinin bozulması, Kralın halktan yeni vergiler elde etmek istemesi
Bu nedenlerden dolayı 1789'da Paris'te başlayan halk müziği ayaklanması sonunda Fransa'da krallık sona erdi; meşrutiyet yönetimi kuruldu

2 Fransız İhtilali'nin Sonuçları
Fransız İhtilali tüm dünyada yaygınlaşan devletleri ve toplumları siyasi ve sosyal yönden etkileyen önemli sonuçlara yol açtı Bu sonuçlar şunlardır:
Denklik, bağımsızlık, adalet ve milliyetçilik akımları tüm dünyaya yayıldı Devletlerin siyasi, hukuki, toplumsal yapısında kayda değer şansın dönmesi oldu
Krallıkların yerini demokrasi yönetimleri almaya başladı İnsan Hakları Beyannamesi tüm dünyada yayıldı
Milliyetçilik akımı fazla uluslu devletler için felaket oldu
Avrupa ’da büyük savaşlara niçin oldu
Osmanlı Devleti fazla uluslu bir yapıya sahip olduğundan milliyetçilik akımından çok etkilendi Azınlıklar bağımsız devletler kurmak için ayaklandılar İhtilalin Osmanlı Devleti'ne olumlu etkileri de oldu İnsan hakları, demokrasi, eşitlik, adalet, bağımsızlık gibi yenilikler Osmanlı toplumunu etkiledi Tanzimat ve Islahat Fermanı ile I Meşrutiyet bu etkilenmenin en kayda değer sonuçlarıdır

B 19 YÜZYILDA SİYASİ OLAYLAR
1 Sırp ve Yunan İsyanları
Sırp İsyanı (1804)
Sırplar, din, dil, ticaret hürriyetine sahip olarak yüzyıllarca Osmanlı yönetiminde yaşadılar Ancak Gerileme Dönemi ’nde şart değişti:
Osmanlı Rus ve Avusturya savaşları sırasında Sırbistan'ın savaş alanı haline gelmesi
Sırbistan'a devir edilen yeniçerilerin ve bazı yöneticilerin halka fena davranması
Avusturya ve Rusya'nın kışkırtmaları
Milliyetçilik akımının Sırp halkını etkilemesi nedenlerinden nedeniyle Sırplar 1804'te ayaklanma etti
Ayaklanma Ruslar göre desteklendi Osmanlı Devleti 1812'de Ruslarla yaptığı Bükreş Antlaşması ile Sırplara bir takım ayrıcalıklar tanıdı Sırplar, 1829'da Ruslarla yapılan Edirne Antlaşması ’yla iç işlerinde bağımsız oldular 1878 Berlin Antlaşması ’yla da bütün bağımsız ayla geldiler

Yunan İsyanı (1821 1829),
Osmanlı Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması (1828 1829)
Osmanlı Devleti içinde en fazla ayrıcalığa sahip toplumlardan biri olan Rumlar Atina, Mora Yarımadası ile Ege adalarında yaşıyorlardı Rumların ayaklanma etmelerinde; milliyetçilik akımı ile Avrupa devletleri ve Rusya'nın kışkırtmaları etkili olmuştur
Rumların, deniz ticareti sayesinde zenginleşmeleri, Avrupalılar tarafından desteklenmeleri, iyi örgütlenmeleri ve Osmanlı devlet yönetiminde görevler almaları başarıya ulaşmalarını kolaylaştırmıştır
Osmanlı Devleti, 1821 ’de başlayan Yunan isyanını bastıramadı Padişah II Mahmut Mora ve Girit valiliği karşılığında Mısır valisi Mehmet Ali Paşa ’dan yardım istedi Mehmet Ali Paşa kuvvetleri isyanı bastırdı Ancak, Rusya ve öteki Avrupa devletleri Rumlara özgürlük verilmesini istediler İstekleri kabul edilmeyince de Navarin'deki Osmanlı ve Mısır donanmasını yaktılar (1827) Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş açtı Yeniçeri Ocağı'nı yeni kaldırmış olan Osmanlı Devleti savaşı kaybetti Ruslarla Edirne Antlaşması yapıldı Buna tarafından;
Yunanistan'a serbest verilecek, Sırbistan, iç işlerinde egemen olacak,
Osmanlı Devleti, bir takım topraklarını Rusya'ya verecekti,

2 Darı ve Boğazlar Sorunu (1831 1841)
Yunan Devleti kurulunca, Darı valisi Mehmet Ali Paşa'ya vaad edilen Mora valiliği verilemedi Mehmet Ali Paşa Mora yerine Suriye valiliğini istedi Isteği kabul edilmeyince de isyan etti Darı kuvvetleri, üzerlerine gönderilen kuvvetleri yenerek Konya'ya değin ilerlediler II Mahmut Avrupa devletlerinden yardım istedi Bu isteğe yalnızca Rusya olumlu cevap verdi Rusların İstanbul'a gelmesinden korkan İngiltere ve Fransa'nın araya girmesiyle Kütahya Antlaşması imzalandı (1833)
Buna göre; Mehmet Ali Paşaya Darı valiliğine ek olarak Girit ve Suriye valiliği, oğlu İbrahim Paşa'ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verilecekti
Kütahya Antlaşması iki tarafı da hoşnut etmedi II Mahmut yeni bir savaş durumunda İngiltere ve Fransa'ya güvenemediğinden Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşması'nı yaptı Buna kadar;
Osmanlı Devleti bir savaşa girecek olursa Rusya asker göndererek takviye edecekti
Rusya bir savaşa girecek olursa Osmanlı Devleti Rusya'nın isteğine kadar Boğazları kapatacaktı
Antlaşma sekiz sene yürürlükte kalacaktı
II Mahmut 1839'da Mehmet Ali Paşa üstüne bir ordu yolladı Ama gönderilen ordu Nizip Savaşı'nda yenildi Hünkar İskelesi Antlaşması gereği Rus donanması İstanbul'a geldi İngiltere ve öteki Avrupa devletleri araya girdi Bunun üzerine Londra Antlaşması ile Mısır sorunu çözüldü (1840) Buna tarafından;
Mısır'ın yönetimi Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakıldı
Darı'ın dış işlerinde Osmanlı Devleti'ne yan kalması ve yıllık ücret ödemesi kabul edildi
1841'de Hünkar İskelesi Antlaşması'nın süresi bitti İngiltere ve Fransa'nın girişimleri ile Londra'da bir konferans toplandı ve Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalandı Buna tarafından;
Boğazların yönetimi Osmanlı Devleti'nde kalacak
Barışma vaktinde Boğazlar savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine açık olacaktı

3 Kırım Savaşı (1853 1856)
Osmanlı Devleti Mısır sorununu çözdükten daha sonra Tanzimat Fermanı ile bir dizi yenilik hareketlerine girişti Osmanlı Devleti'nin güçlenmesini istemeyen Rusya, İngiltere'ye Osmanlı topraklarını paylaşmayı öneri etti İngiltere siyasi ve ticari çıkarlarından dolayı bu teklifi reddetti
Bunun üzerine Rusya, Osmanlı Devleti'ni kimsesiz parçalamaya karar vererek kabul edilemez isteklerde bulundu Bu istekler;
Kudüs'te Katoliklere bahşedilen hakların Ortodokslara da verilmesi (Kutsal yerler sorunu)
Osmanlı sınırları içinde yaşamış bütün Ortodoksların Rusya'nın himayesine verilmesi
Boğazlarla ilgili olarak Hünkar İskelesi Antlaşması'na benzer yeni bir mukavele yapılmasıydı
İngiltere ve Fransa ile anlaşan Osmanlı Devleti, Rus isteklerini reddetti Bunun üzerine Rusya, Kafkasya ve Balkanlardan saldırıya geçti (1853) Osmanlı ordusu ayrıca Balkanlarda keza de Kafkasya'da Rus ordusunu yendi Ruslar Sinop limanında demirli yer alan bir Osmanlı donanmasını yaktı (1853)
İngiltere ve Fransa ile İtalya'daki Piyemonte Hükümeti Osmanlı Devleti'ne destek nedeniyle asker yolladı Müttefik kuvvetler Kırım'a sonuç yaptılar mağdur durumda kalan Rusya barışma istedi Paris Antlaşması imzalandı Buna göre;
Osmanlı Devleti, Avrupa devleti sayılacak, Avrupa devletler hukukundan yararlanacak, toprak bütünlüğü Avrupa devletlerinin garantisi altında olacak
Karadeniz'de hiçbir devlet tersane ve deniz filosu bulundurmayacak
Boğazlar 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi ’ne kadar yönetilecekti
Osmanlılar galip devlet olmasına rağmen antlaşmanın Karadeniz'le ilgili maddesinden dolayı yenik devlet durumuna düşmüştür Rusya, elde ettiği kazançlarının çoğunu kaybetmiştir Antlaşmanın sonuna Islahat Fermanı da eklenmiştir

4 1877 1878 Osmanlı Rus Savaşı ve Berlin Antlaşması
Paris Antlaşması ’na karşın Rusya emellerinden vaz geçmedi Avrupa'daki gelişmelerden yararlanarak Osmanlı Devleti üzerindeki emellerini gerçekleştirmek nedeniyle tekrar harekete geçti Balkanlı ulusları kışkırttı Bosna Hersek'te isyanlar çıktı Avrupa devletlerinin isteği ile İstanbul ve Londra'da toplanan konferanslarda Osmanlı Devleti'nden Sırbistan, Romanya ve Karadağ'a özgür, Bosna Hersek ve Bulgaristan'a özerklik verilmesi, Hristiyanların yaşadığı yerlerde ıslahat yapılması istendi
Osmanlı Devleti, Avrupa devletlerini etkilemek ve isyanları önlemek için meşrutiyeti duyuru etti Bun rağmen Avrupa devletleri isteklerini yeniledi Osmanlı Devleti bu istekleri kabul etmeyince de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş açtı (1878)
Osmanlı Devleti, Kafkasya ve Balkanlarda bazı başarılar kazandıysa da Ruslar doğuda Erzurum'a batıda ise İstanbul önlerinde Çatalca'ya dek ilerledi
Osmanlı Devleti barıştırma istedi Ruslarla Ayastefanos Antlaşması yapıldı Bu antlaşmayla Ruslar, Osmanlı Devleti'ni istediği gibi parçaladı
Oysa Avrupa devletleri bu durumu tanımayarak Berlin'de yeni bir konferans topladılar Konferans sonunda Berlin Antlaşması imzalandı Buna göre;
Romanya, Karadağ ve Sırbistan'a bütün özgürlük verilecek, Bulgaristan iç işlerinde egemen bir prenslik olacaktı
Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakılacak Teselya Yunanistan'a verilecekti
Bosna Hersek'in yönetimi geçici olarak Avusturya'ya bırakılacaktı
Bu antlaşmadan sonra İngiltere ve Fransa Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma politikasından vazgeçtiler Bunun sonunda;
1878'de Kıbrıs'ı üs olarak bölge İngiltere 1882'de Darı'ı da işgal ederek Hindistan yolunu güvenceye aldı
1830'da Cezayir'i işgal etmiş olan Fransa, 1881'de Tunus'u da işgal etti
Bundan sonra Osmanlı Devleti'nin dağılması hızlanarak devam etti

C 19 YÜZYILDA YAPILAN YENİLİKLER ve DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI
19 yüzyılda Osmanlılar batıyı daha iyi anlamaya ve daha köklü ıslahatlar yapmaya çalıştılar Bu ıslahatlar üstünde özellikle Fransız İhtilali'nin sonuçları etkili oldu

1 II Mahmut Döneminde Yapılan Yenilikler
II Mahmut'un birincil yıllarında Alemdar Mustafa Paşa, yeniliklere yardım bulmak için âyanlarla Senedi İttifak Antlaşması ’nı yaptı (başta hükümdarın yetkilerinde kısıtlama olmuştur) Nizamı Cedit ordusuna benzeyen Sekbanı Cedit ordusunu kurdu Fakat bir yeniçeri isyanı sonunda Alemdar öldürüldü Sekbanı Cedit Ocağı da kaldırıldı
II Mahmut Eşkinci Ocağı adıyla yeni bir ordu daha kurdu Fakat, bu ordu da yeniçerilerin tepkisi sonucu kaldırıldı
II Mahmut yenilikler konusunda tamamen hazırlandı Yeniçerilere karşı topçu ocakları ile halkı ve ulemayı yanına çekti 1826'da Yeniçeri Ocağı'nı kaldırarak (Vakayı Hayriye) yeniliklerin önündeki en manâlı engeli ortadan kaldırdı Bundan daha sonra yenilikler hızlandı

a Askeri Alanda Yapılan Yenilikler
Yeniçeri Ocağı kaldırıldı Yerine Asakiri Mansurei Muhammediye adıyla yeni bir ocak kuruldu Orduya subay geliştirmek nedeniyle Harp Okulu açıldı Avrupa'dan subay ve uzmanlar getirildi

b Yönetimsel ve Sosyal Alanda Yapılan Yenilikler
Divan örgütü kaldırılarak yerine bakanlıklar (nazırlıklar) kuruldu Yenilikler için askeri, adli ve idari meclisler oluşturuldu
Valiler aracısız merkezden atandı Köy ve mahalle için muhtarlıklar kuruldu
Memurlara rütbe ve nişan verildi, dahiliye (iç işleri), ve hariciye (dış işleri) olarak ikiye ayrılıp maaş bağlandı Ceket, pantolon ve fes giyme zorunluluğu getirildi
Askeri ve parasal amaçlı olarak ilk nüfus sayımı yapıldı
Polis teşkilatı ile posta teşkilatı kuruldu
Müsadere usûlü (devletin şahısların mallarına el koyması) kaldırılıp özel sahiplik güvenceye alındı
Yıllıki Vekayi adıyla birincil resmi gazete çıkarıldı

c Eğitim ve Afiyet Alanında Yapılan Yenilikler
İstanbul'da ilköğretim zorunlu oldu
Rüştiye (ortaokul) okulları açıldı Hem devlet memuru yetiştirmek için mektep açıldı
Avrupa'ya öğrenci gönderildi Tercüme odası kuruldu Yabancı dil öğreten mektep açıldı
Askeri tıp okulu açıldı Karantina tedbirleri alındı

2 Tanzimat ve Islahat Fermanları
II Mahmut'un yerine geçen oğlu I Abdülmecit yenilikleri devam ettirmek istiyordu Bu amaçla Mustafa Reşit Paşa'yı sadrazamlığa getirdi
Mustafa Reşit Paşa yapılacak yeniliklerin esaslarını belirleyen Tanzimat Fermanı ’nı duyuru etti Tanzimat Fermanı ile;
Bütün vatandaşların can, mülk, namus güvenliği devlet kadar sağlanacak,
Herkesten gelirine tarafından ödenti alınacak,
Askerlik vatan görevi olacak ve kesin bir düzene konacak,
Mahkemeler halka açık olacak ve hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktı
Fermanın ilanından sonra, içeriğine uygun bir şekilde, devlet yönetimi, maliye, adliye ve askerlikle ilgili kanunlar hazırlandı Islahatlar yapıldı Tanzimat Fermanı ile;
Padişahın yetkileri kısıtlandı Kanun üstünlüğü ilkesi kabul edildi Demokratikleşme hızlandı
Toplumunda eşitliğin, birlik ve bütünlüğün sağlanması hedeflendi
Mısır sorunu ve Boğazlar konusunda Avrupa devletlerinin desteği sağlanmaya çalışıldı
Azınlık isyanlarının önlenmesi ve Avrupa devletlerinin Osmanlı iç işlerine karışması engellenmek istendi
Ancak başarılı olunmadığı gibi bu sorunları daha da arttırdı

Islahat Fermanı
Tanzimat Fermanı'nın eksikliklerini onarmak amacıyla hazırlandı Ferman Paris Konferansı sırasında yayınlandı Buna göre;
Hristiyanların devlet memuru olabilmesi, devlet okullarında okuyabilmesi kabul edildi Azınlıklara kilise ve mektep açma izni verildi
Azınlıklar askerlik görevini para (değer) ödeyerek yapabilecekti
Islahat Fermanı ile Avrupalıların, Osmanlı iç işlerine karışması engellenmek istenmiştir Hem toplumda eşitliği sağlamak, azınlıkları devlet yönetimine ısındırmak hedeflenmiştir Oysa istenilen sonuç alınamamış, bir de azınlıklar Müslümanlardan daha imtiyazlı ışık halkası gelmiştir

3 I ve II Meşrutiyet
I Meşrutiyet;
Tanzimat ve Islahat Fermanları Osmanlı Devleti'ndeki sorunları çözmeye yetmedi Azınlıklar yeni hak talepleriyle ayaklanma etmeye devam ettiler Namık Kemal, Ziya Paşa gibi aydınların başını çektiği Jön Türkler (Genç Osmanlılar) ülkenin ama meşrutiyet yönetimi ile kurtulacağına inanıyorlardı
Onlara tarafından; demokratik meclisler oluşturulmalı, insanlar seçeceği temsilciler aracılığıyla yönetime katılmalı, padişahın yetkileri kısıtlanmalı, toplumda din, dil, ahali ayrımı yapılmamalıydı
Genç Osmanlı aydınları bazı subayların da desteğini alarak Meşrutiyeti duyuru edeceğine dair söz veren II Abdülhamit'in tahta çıkmasını sağladılar (1876)
II Abdülhamit, Mithat Paşa'yı sadrazamlığa getirdi Mithat Paşa başkanlığında oluşturulan bir kurul önce bir tüzük (Kanuni Esasi) hazırladı Ve Meşrutiyet ilan edildi 1876'da I Meşrutiyet dönemi başladı Anayasaya kadar;
Meclisi açma ve kapama yetkisi padişaha ait olacaktı
Halkın seçeceği vekillerden oluşacak bir Mebuslar Meclisi ile, padişahın seçeceği kişilerden oluşacak, Âyan Meclisi oluşturulacak, yasama yetkisi bu meclislerde olacaktı
Yasalar padişah tarafından onaylandıktan daha sonra yürürlüğe girecekti

I Meşrutiyet ’in îlanı ile;
Halk Müziği ilk olarak yönetime katılma hakkı elde etti Padişahın yetkilerinde kısıtlanmalar oldu
Osmanlı Devleti ve Türk tarihinin birincil anayasası yapıldı
Buna rağmen yasaların padişah tarafından onaylanırsa yürürlüğe girecek olması, padişahın meclisi açma ve kapama yetkisinin olması, tam demokrasiye geçişi engellemiştir

II Meşrutiyet
II Abdülhamit meşrutiyet yanlısı değildi 18771878 Osmanlı Rus Savaşı'nı gerekçe ederek meclisi kapattı ve baskıcı bir idare uygulamaya başladı
Buna karşın genç Türk aydınları mücadelelerine devam ettiler İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni kurdular Bilhassa genç subaylar arasında taraftar bulan İttihat ve Terakkiciler Balkanlardaki karışıklıkların artması ve Avrupa devletlerinin yeni isteklerde bulunması üstüne Makedonya'da ayaklanma başlattılar
II Abdülhamit Kanuni Esasi'yi yeniden yürürlüğe koydu Bu Nedenle II Meşrutiyet dönemi başladı Seçimler yapıldı Meclis çalışmalarına baştan başladı
II Meşrutiyet'in ilanından bir süre sonra meşrutiyet karşıtları İstanbul'da büyük bir isyan çıkardılar 31 Mart Olayı olarak bilinen isyan, Selanik'te oluşturulan Hareket Ordusu göre bastırıldı Tüm bu karışıklıklar esnasında,
Bulgaristan bağımsızlığını bildiri etti
Girit Yunanistan'a bağlandı
Avusturya, Bosna Hersek'i resmen topraklarına kattığını ilan ett

*