Çocuğun okula ve okumaya karşı olan tavrında değerli bir rol oynamaktadır. İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Klinik Psikoloji Uzmanı Psk. Müge Leblebicioğlu Arslan, açıklamalarda bulundu.
Çocuğun aşikâr bir mühlet oturmada ve dikkatini sürdürmede zahmet yaşaması, el göz uyumunun gelişmemiş olması, görme ve işitmede sorun yaşıyor olması ya da bağlantı kurmakta sorun yaşaması üzere faktörler okula hazır olmasını olumsuz tarafta etkileyebilmektedir. Hasebiyle çocuğun okula başlamadan evvel, göz ve işitme üzere fizikî muayeneden geçmesi, gelişimsel tarama ve okula hazır olma testlerinin uzman terapist tarafından uygulanması okula hazır olup olmadığının kıymetlendirilmesi açısından hayli değerlidir.
Çocukta okula gitme kaygısının başlamasının ve devam etmesinin nedenleri neler olabilir?
Okula başlama korkusu tek bir nedene direkt bağlı olmaksızın birçok faktörle bağlı olabilmektedir. Bunlardan kimileri;
- Bakım veren bireyle bağımlı bir münasebet yaşayan çocuk bakım veren bireyden ayrılmaktan ötürü telaş duyuyor olabilir. Bilhassa çok esirgeyici ve hassas ortamda büyüyen çocuklar okula başladıklarında yabancı bir etrafta hiç tanımadıkları beşerlerle günlerini geçirmeleri, çocuklarda huzursuzluk oluşturarak okula ahenk sürecinde zahmet hayatlarına ve hatta okul fobisinin oluşmasına neden olabilir.
- Okula başlamadan evvel çocuğun hayatında örneğin; sevdiği bir kişinin hastalanması, taşınma, okul değiştirme, boşanma ya da kıymet verdiği bir kişinin kaybı üzere onun ömrünü etkileyecek kıymetli değişiklerin olması çocuğun okula ahenk sürecinde zorlaştırıcı bir rol oynayabilir.
- Çatışmalı kopuk ebeveyn alakasına maruz kalan çocuk konuttan ayrıldığında ebeveynlerinden birine bir şey olacağını düşünebilir. Bu sebepten ötürü kendisini huzursuz ve korkulu hisseden çocuk okula gitmek istemeyebilir.
- Çocuğun utangaç ve utangaç olma üzere mizaç özellikleri okul kaygısının başlamasında değerli bir faktördür.
Ebeveynler çocukların okula ahenk sürecine nasıl takviye olmalıdır?
- Çocuğunuzu bilgilendirin. Bu süreçte belirsizlik çocukta korkuya yol açabilmektedir. Okula kaçta gideceği, okulda neler yapıldığı, kendisini okulda nelerin beklediği üzere mevzularda okula başlamadan evvel çocuğunuzu sade anlaşılır bir lisanla bilgilendirin.
- Okul çıkışı onu tam vaktinde alacağınızı, kendisini nerede bekleyeceğinizi, nereden servise bineceğini ve hatta konuta gittiğinde onu konutta kimin karşılayacağına dair bilgiler çocuğu rahatlatır ve onu inançta hissettirir. Böylelikle çocuğunuzun tasayla daha rahat baş etmesine yardımcı olabilirsiniz.
- Çocuğunuz okula başlamadan evvel kendisine okulu gezdirin. Öğretmenleriyle tanıştırın, tuvalet, kantin üzere okuldaki kısımların nerelerde olduğunu çocuğunuza gösterin. Bu tavır soyut niyeti yetişkinler kadar gelişmemiş olan çocuğu, okulun nasıl bir yer olduğu ve kendisini nelerin beklediğini somutlaştırarak rahatlatacak ve inançta hissettirecektir.
- Okula başlayan çocuğun tasa ve endişe üzere hissettiği duygu iletileri ebeveynler tarafından gerçek okunmadığında çocukta baş ağrısı, karın ağrısı ve mide bulantısı üzere psiko-somatik belirtiler görülebilir. Münasebetiyle çocuğunuzun ne hissettiğini ve neye muhtaçlık duyduğunu anlayıp yanıt vermek çocuğun âlâ olma hali açısından kıymetli bir rol oynamaktadır.
- Özellikle ebeveynler bu süreçte çocuğun his sözünü teşvik etmelidir. Bunu oyun, fotoğraf ya da kitap yoluyla yapabilirler. Bu süreçte ebeveynin kendi okula başlama sürecindeki hislerini çocuğuyla paylaşması, çocuğun zihninde güç sembolü olan anne ve babanın bile misal hisleri yaşayabildiğini duyması, çocuğu rahatlatarak inançta hissettirebilir.
- Çocukla kurulan bağlantıda ve his paylaşımlarında ‘okulda her şey çok hoş olacak çok eğleneceksin, herkes seni çok sevecek’ gibi abartılı anlatımlardan kaçının. Bu şekil anlatımlar çocuğun gerçekte yaşadığıyla eşleşmeyebilir ve ebeveyne karşı duyulan inanç hissini sarsabilir.
- Vedalaşmayı ajitasyon oluşturacak hale getirmeyin ve kısa tutun. Çocuk kaygılandığında ya da olumsuz bir his yaşadığında ebeveyni müşahedeler şayet birebir his ebeveynde de eşlik ediyorsa kendi endişelerinin yerinde olduğunu zihninde doğrulayacaktır.
- Yemek, uyku ve oyun saatlerinin okul nizamına nazaran tekrar planlayın.
- Okula gitmek çocuğun sorumluluğudur. Hasebiyle bu algınının çocukta oluşması için ebeveynler çocuğun okula ahenk sürecinde ‘okula gidersen dondurma alacağım.’ üzere telaffuzlardan uzak durarak, ödül ceza sistemini kullanmaktan kaçınmalıdırlar. Aksi taktirde çocuk okula gitmeyi ya da gitmemeyi ebeveyne ödül ya da ceza olarak kullanabilir.
- Sonuç olarak, okula başlamadan evvel alanında uzman bir psikolog tarafından çocuğun psikososyal gelişiminin kıymetlendirilmesi ve ebeveynle birlikte iş birliği içeresinde çalışarak hünerlerinin geliştirilmesi epeyce değerlidir. Okula başladıktan sonra da emsal biçimde çocuğun biyo-psiko-sosyal gelişimi ebeveynler ve öğretmenler tarafından gözlenmeli rastgele bir gelişimsel bozukluk belirtileri görülüyorsa alanında uzman bir psikologdan takviye alınması çocuk ruh sıhhati açısından hayli kıymetlidir. (BSHA)