Bazı sorular vardır, her tartışma ortamında sorulur, herkes farklı karşılıklar verir ve sonunda içinden çıkılamaz bir hal alır. Bu türlü sorular aklınıza geliyor mu? Evet başlıktan da anlayabileceğiniz üzere "tavuk mu yumurtadan çıkar yoksa yumurta mı tavuktan" sorusuna bir karşılık arayacağız. Aslında bir paradoks olarak karşımıza çıkan bu soruyu bilim çerçevesinde ele alarak cevaplamaya çalışacağız.
Bu sorunun bu kadar çok konuşulmasının sebebi sahiden sıkıntı bir soru olması. Zira yumurta için tavuğa muhtaçlık var. Tavuk da yumurtadan çıkar. Bu sebeple de karşımıza bir paradoks çıkmış oluyor. Elbette bu soruya bilim çerçevesinden yaklaştığımızda aklımızdaki şeyleri çok daha rahat bir biçimde giderebiliyoruz. Bunun için evrimsel biyolojinin derinlerine inip hangisinin daha evvel geldiğini çözebiliriz.
Hangisi daha önceydi: yumurta mı tavuk mu?
Öncelikle bu bahse çok kolay açıklık getirmek mümkün. Yumurta, tavuğa nazaran çok daha öncelerde de var olan bir şeydi. Bildiğiniz üzere yalnızca tavuklar yumurtlamaz. Pek çok hayvan halihazırda yumurtlar. Teknik olarak embriyonun kendi başına hayatta kalıp büyümesi için kâfi olan besini bir kabuğun içinde hapsetmek üzerine heyeti olan yumurtalar, dinozor devrine gittiğimizde dahi vardı. Evet, şu anda yaşasaydı devasa boyutuyla ayağımızdaki tabanı sarsacak olan T-Rex de yumurtlayan bir canlıydı. Bu açıdan baktığımızda yumurta, tavuktan çok çok daha evvel vardı. Kuşların yumurtalarının 150 milyon yıl öncesinde evrimleştiği düşünülürse yumurta evriminin tavukla kıyaslanamayacağını çok daha net bir halde görebiliriz.
Yumurtaların çok daha eski olduğunu biliyoruz. Lakin mevzumuzu dağıtmadan tavuk ve yumurta bağına odaklanalım. Tavuklar, yumurtalarla kıyaslandığında çok da önemsenmeyecek bir vakit aralığında varlar. Aslında evcilleştirilmiş bir hayvan olan tavuk, insanların en az saldırgan yabani kuşları seçip onların üremesine müsaade vermesi sonucu ortaya çıkmışlardır. Yaklaşık 10.000 yıl evvel başlayan bu sürecin birkaç farklı yerde benzeri devirlerde ortaya çıktığı kestirim ediliyor.
Vahşi atalardan tavuğa yanlışsız evrim
Tavuğun evrimsel sürecine baktığımızda, yırtıcı cetlerinin genellikle kırmızı orman kuşları olarak isimlendirilen ve Güneydoğu Asya ormanlarında yaşayan tropik bir kuş olduğu düşünülüyor. Muhtemelen bu kuşa ek olarak genetik karışıma dahil olmuş öbür orman kuş tipleri de mevcuttur.
İnsanlar kırmızı orman kuşları (Gallus gallus) ortasından en evcil olanları alıp çiftleştirmeye başladı. Bu ayrım sonucunda kırmızı orman kuşları yeni bir alt cinse evrildi. Yeni tıp ise "Gallus gallus domesticus", yani bir başka ismiyle tavuk olmuştu.
Sonuçta ne diyoruz: Tavuk yumurtadan mı geldi?
Evet tavuğun yumurtadan geldiği kesin bir olgudur. Bir noktada, neredeyse tavuğa benzeyen bir canlı, genetik yapısında yaşadığı küçük bir mutasyonu yumurtaya aktardı. Bu yumurta da bildiğimiz tavuğun ortaya çıkmasını sağladı. Elbette burada "bir noktada" dediğimiz şey aslında bir noktada gerçekleşmedi. Pek çok küçük mutasyon bir ortaya gelerek vakit içerisinde bu durum yaşandı.
Birkaç yıl evvel bir küme bilim insanı, tavuk yumurtasının kabuğunun oluşumu için gerekli olan bir protein keşfetti. Bu protein yalnızca tavuk yumurtalıklarında yer alıyordu. Bu datalar de tavuğun yumurtadan evvel geldiğine dair bulgulara neden oldu. Zira evet birinci tavuk bir yumurtadan çıkmış olabilirdi, lakin bu yumurta bir tavuğa ilişkin değildi. Bir yumurtanın tavuğa ilişkin olması için OV-17 isimli bir proteinin olması gerekmekteydi. Bu olgu, proteini bulan bilim insanları tarafından bile çok ikna edici bulunmadı. İçlerinden biri, kendisine yöneltilen soruya "Eğlenceli ancak anlamsız" halinde nitelendirdi.
Evet, tavuk yumurtadan gelmiştir.
OV-17 proteini, günümüzdeki tavuğun atalarında yaşanan bir yararlı mutasyon sonucu evrimleşmiş ve tavuklarda kalıtsal hale gelmiştir. Tavukların atalarında baskın protein olan OV-17'ye sahip yumurtalar, daha sonrasında günümüzde bildiğimiz tavukları üretmiştir. Bu da birinci tavuğun, tavuğun yakın atalarından birinin ürettiği tavuk yumurtasından ürediğini bizlere gösteriyor.
Felsefi istikametinden de çok tartışılan "Tavuk mu yumurtadan yoksa yumurta mı tavuktan çıkar?" sorusuna bilimsel taraftan bir açıklık getirmeye çalıştık. Sonuca baktığımızda her tavuğun kesin olarak bir yumurtadan geldiğini açıkça görebiliyoruz. Bu yumurtanın tavuk yumurtası olup olmadığına dair araştırmalar hala devam etse de sorumuzun karşılığı "tavuğun bir yumurtadan çıktığı" istikametinde olacaktır.
Kaynak: 1, 2, 3, 4