TBMM'nin Acılması Ve TBMM'ye karşı cıkan Ayaklanmalar
TBMM (23 NİSAN 1920)
Amasya Goruşmeleri'nde alınan karar gereği 12 Ocak 1920'de son Osmanlı Mebuslar Meclisi acılmıştır Meclis 28 Ocak 1920'de Misakı Milli kararlarını alınca İstanbul işgal edildi, meclis dağıtıldı ve uyeleri surgune gonderildi Bu durumdan yararlanan Mustafa Ke¬mal Ankara'da yeni bir meclis acmak icin calışmalar başlattı Her yerde secimler yapılmaya başlandı Her ilden 5 milletvekili secildi ve 23 Nisan 1920'de Ankara'da Sinop milletvekili Şerif Bey'in başkanlığında ITBMM toplandı TBMM'nin acılmasıyla Temsil Heyeti'nin gorevi sona erdi
Acılışın ilk gunu meclis başkanlığına Mustafa Kemal secildi Mustafa Kemal, Meclise 6 maddelik onerge verdi
Bu onergede yer alan hukumler şunlardır:
1 Hukumet kurmak zorunludur
2 Gecici bir hukumet başkanı veya padişah vekili atamak doğru değildir
UYARI Meclisin aldığı kararlarda bağımsız olması gerekliliği ve sureklilik ozelliği vurgulanmıştır
3 TBMM'nin ustunde bir guc yoktur Mecliste ortaya cıkan ulusal irade yurdun kaderine el koymalıdır
UYARI İstanbul Hukumeti yok sayılmış, ulusal iradenin her şeyin ustunde olduğu vurgulanmıştır
4 Meclisten secilecek bir kurul hukumet işlerine bakar, Meclis başkanı aynı zamanda hukumetinde başkanıdır
5 Yasama, yurutme ve yargı yetkileri TBMM'ye aittir
UYARI Gucler birliği ilkesinin olduğunu gosterir
6 Padişah ve halife, baskı ve zordan kurtulduğu zaman meclisin duzenleyeceği yasaya gore yerini alır
UYARI Padişah ve halifenin varlığı kabul edilmiştir
I TBMM'nin Ozellikleri
1 TBMM'nin acılmasıyla Temsil Heyeti'nin yetkileri sona ermiştir
Olağanustu yetkilere sahiptir
Milli egemenlik ilkesini benimsemiştir
Cok sesli bir yapıya sahiptir
Kurucu meclis ozelliği taşımaktadır
Partileşme yoktur, gruplaşma vardır
TBMM'nin acılması ile Turk Devleti resmen kurulmuştur
Milli Mucadele hareketi zarar gorur duşuncesiyle, uzun sure padişahlık ve halifelik kurumlarına dokunulmamıştır
Vatanın kurtarılmasına oncelik verilmiştir Vatan ve milletin kurtuluşu her şeyin ustunde tutulduğu icin tam bir uyum icinde calışmışlardır
Once yasama ve yurutme sonra da yargı gucu¬nu elinde toplayarak Gucler Birliğini sağlamış, ulkeye tamamen egemen olmuştur
1921 Anayasası'yla Şeriat hukumlerinin uygulanması gorevinikendi uzerine almıştır (Laik bir yapıya sahip olmadığını kanıtlamaktadır)
TBMM, millet iradesiyle iş başına gelmiştir Buna karşı cıkanlar ve kendisine isyan edenlere karşı varlığını korumak icin Hıyaneti Vataniye Kanunu'nucıkartmıştır
Duşmanın yurttan kovulmasından sonra yapılacak inkılaplar ve duzenlemeler meclisin gundeminde bulunmamıştır, inkılap olarak sadece Saltanatkaldırılmıştır (1 Kasım 1922)
Komutanlar Meclisin doğal uyesi olarak kabul edilmiştir
Meclis 23 Nisan 1920'de toplanmış ve 1 Nisan 923'e kadar gorev yapmıştır
TBMM'YE KARŞI AYAKLANMALAR
TBMM'nin acılması Osmanlı Hukumeti'nce olumlu değerlendirilemezdi Bu sebeple Osmanlı Hukumeti Anadolu'daki milli hareketi yıkmak icin elinden gelen her turlu careye başvurdu TBMM kurulduktan sonra en cok uğraştığı sorun, Anadolu'nun ceşitli yerlerinde ortaya cıkan ayaklanmalar olmuştur
1919 yılında başlayan bu ayaklanmalar, 1920 yılında yaygınlaştı Milli mucadeleyi tehlikeye duşurecek boyutlara ulaşan ayaklanmalar 1921 yılı sonlarında tamamen bastırılabilmiştir Ayaklanmalarda İstanbul Hukumeti ve itilaf Devletleri'nin kışkırtmaları etkili olmuştur, İstanbul'un işgalinden sonra yeniden sadrazamlığa getirilen Damat Ferit Paşa, İngilizlerin baskısıyla Buyuk Millet Meclisi'nin calışmalarını engellemek icin her turlu yola başvurmuştur Halkın dini duygularını bir silah olarak kullanmıştır Milli mucadele hareketinin padişaha karşı bir ayaklanma olduğu şeyhulislamdan alınan bir fetva ile ingiliz ucaklarından atılan broşurlerle halka duyurulmuştur Bu fetvalar ozellikle cahil insanlar uzerinde etkili olmuştur
İsyanların Nedenleri
1 işgal guclerinin Anadolu'nun işgalini tamamlayabilmek icin İstanbul Hukumeti'ni yonlendirmeleri,
2 Bağımsız devlet hayaline kapılan azınlıkların işgal gucleri desteğinde harekete gecmeleri,
3 İstanbul Hukumeti ve saltanata bağlı kişilerin itilaf Devletleri'ne şirin gorunmek icin Anadolu' da ve Trakya'da halkı kışkırtmaları,
4 Mustafa Kemal'in bilinclendirmek istediği Anadolu halkını da etki altına alarak TBMM'yi boşlukta, hicbir yetkisi olmayan kuruluş durumuna duşurmek istemeleri,
5 Sadrazam Damat Ferit'in Mustafa Kemal icin donemin şeyhulislamına hazırlattığı fetva ile halkın dini duygularını kotuye kullanması,
6 Bir takım Kuvayi Milliye komutanlarının bazı yerlerde disiplinsiz davranışlarda bulunarak halktan para ve malzeme toplamaları, diledik¬leri kimseleri kendi değer yargılarına gore cezalandırmaları,
7 Bazı Kuvayi Milliye şeflerinin kişisel hırsları nedeniyle kurulan duzenli ordu birliklerine karşı cıkmaları,
8 Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra ortaya cıkan otorite boşluğu ve guvensizlik ortamında eşkıyanın coğalması, TBMM'nin askerliği zorunlu hale getirmesi sonucu asker kacak¬larının artması ve bunların eşkıya ile iş birliği yapması,
9 On yıllık savaş doneminde yorulmuş, savaş yılgını halkın bu duygularının kullanılması,
10 Bazı yerleşim merkezlerinin ileri gelenleri arasındaki cekememezlik ve feodal yapılanma istekleri,
TBMM' ye karşı cıkarılan ayaklanmalar dort ana başlıkta ele alınabilir:
1 Doğrudan doğruya İstanbul Hukumeti'nin cıkardığı isyanlar;
İstanbul Hukumeti'nin, boğazlar ve cevresinin guvenliğini sağlayarak saltanat ve hilafeti korumak amacıyla ingilizlerin de desteğiyle cıkardığı isyanlardır
a) Anzavur İsyanı: Balıkesir dolaylarında1919 yılında cıkan isyan Kuvayı Milliye birlikleri tarafından bastırılmıştır
b) Kuvayi İnzibatiye: Halife ordusu adıyla da anılan bu kuvvetler ingilizlerin de yardımıyla izmit, Geyve ve yoresinde isyan ettiler, isyan, Ali Fuat Paşa tarafından bastırılmıştır
2 İstanbul Hukumeti ve işgalci guclerin kışkırtması ile cıkan isyanlar
Bolu, Duzce, Hendek, Adapazarı ayaklanması,
Yozgat ayaklanması,
Afyon ayaklanması (Copur Musa),
Konya, Bozkır, Cumra ayaklanması,
Urfa, Milli Aşireti Ayaklanması
3 Azınlıkların cıkardığı isyanlar
Pontus Rum isyanı, Ermeni İntikamcıları
Azınlıklar, yoğun olarak yaşadıkları bolgelerde bağımsız bir devlet kurmak veya buyuk devletlerin koruyuculuğu altına girmek amacıyla isyan cıkardılar Bu azınlık isyanları kesin zaferin kazanılması ve Anadolu'dan duşmanın tamamen cıkarılmalarıyla sona ermiştir
4 Kuvayi Milliye taraftarlarının cıkardığı isyanlar;
Cerkez Ethem isyanı,
Demirci Mehmet Efe isyanı,
Kuvayi Milliye ilk olarak halkın bir tepkisi olarak Yunan işgaline karşı izmir ve cevresinde kurulmuştur Hepsi yurtsever insanlardan oluşmaktaydı Disiplinsiz ve belli bir otoriteye bağlı olmamaları, keyfi tutumları, TBMM'ye zarar vermeye başlamıştı TBMM bu durumu ortadan kaldırmak amacıyla harekete gecince Kuvayi Milliyeciler ayaklandılar
TBMM'nin İsyanlara Karşı Aldığı Onlemler
1 Hıyaneti Vataniye Kanunu cıkarılarak, ayaklanmalara kesin onlemler alındı
2 İstiklal Mahkemeleri kuruldu
3 Damat Ferit Paşa tarafından dağıtılan İstanbul fetvasına karşı, Ankara Muftusu Rıfat Borekci'nin fetvası yayınlatıldı
4 Duzenli orduların kurulması sağlanarak, Kuvayi Milliye birlikleri dağıtıldı
5 Halkı doğru bilgilendirmek icin Anadolu Ajansı kuruldu
İsyanların Sonucları
Milli Mucadele'nin uzamasına neden oldu
Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması gecikti
Anadolu'nun daha cok duşman işgali altında kalmasına yol actı
Yunanlılar Anadolu'nun en iclerine kadar yayılma imkanı buldular
TBMM'nin gucunun tanınmasına ve Anadolu'ya hakim olmasına ortam hazırladı
Alıntı
TBMM (23 NİSAN 1920)
Amasya Goruşmeleri'nde alınan karar gereği 12 Ocak 1920'de son Osmanlı Mebuslar Meclisi acılmıştır Meclis 28 Ocak 1920'de Misakı Milli kararlarını alınca İstanbul işgal edildi, meclis dağıtıldı ve uyeleri surgune gonderildi Bu durumdan yararlanan Mustafa Ke¬mal Ankara'da yeni bir meclis acmak icin calışmalar başlattı Her yerde secimler yapılmaya başlandı Her ilden 5 milletvekili secildi ve 23 Nisan 1920'de Ankara'da Sinop milletvekili Şerif Bey'in başkanlığında ITBMM toplandı TBMM'nin acılmasıyla Temsil Heyeti'nin gorevi sona erdi
Acılışın ilk gunu meclis başkanlığına Mustafa Kemal secildi Mustafa Kemal, Meclise 6 maddelik onerge verdi
Bu onergede yer alan hukumler şunlardır:
1 Hukumet kurmak zorunludur
2 Gecici bir hukumet başkanı veya padişah vekili atamak doğru değildir
UYARI Meclisin aldığı kararlarda bağımsız olması gerekliliği ve sureklilik ozelliği vurgulanmıştır
3 TBMM'nin ustunde bir guc yoktur Mecliste ortaya cıkan ulusal irade yurdun kaderine el koymalıdır
UYARI İstanbul Hukumeti yok sayılmış, ulusal iradenin her şeyin ustunde olduğu vurgulanmıştır
4 Meclisten secilecek bir kurul hukumet işlerine bakar, Meclis başkanı aynı zamanda hukumetinde başkanıdır
5 Yasama, yurutme ve yargı yetkileri TBMM'ye aittir
UYARI Gucler birliği ilkesinin olduğunu gosterir
6 Padişah ve halife, baskı ve zordan kurtulduğu zaman meclisin duzenleyeceği yasaya gore yerini alır
UYARI Padişah ve halifenin varlığı kabul edilmiştir
I TBMM'nin Ozellikleri
1 TBMM'nin acılmasıyla Temsil Heyeti'nin yetkileri sona ermiştir
Olağanustu yetkilere sahiptir
Milli egemenlik ilkesini benimsemiştir
Cok sesli bir yapıya sahiptir
Kurucu meclis ozelliği taşımaktadır
Partileşme yoktur, gruplaşma vardır
TBMM'nin acılması ile Turk Devleti resmen kurulmuştur
Milli Mucadele hareketi zarar gorur duşuncesiyle, uzun sure padişahlık ve halifelik kurumlarına dokunulmamıştır
Vatanın kurtarılmasına oncelik verilmiştir Vatan ve milletin kurtuluşu her şeyin ustunde tutulduğu icin tam bir uyum icinde calışmışlardır
Once yasama ve yurutme sonra da yargı gucu¬nu elinde toplayarak Gucler Birliğini sağlamış, ulkeye tamamen egemen olmuştur
1921 Anayasası'yla Şeriat hukumlerinin uygulanması gorevinikendi uzerine almıştır (Laik bir yapıya sahip olmadığını kanıtlamaktadır)
TBMM, millet iradesiyle iş başına gelmiştir Buna karşı cıkanlar ve kendisine isyan edenlere karşı varlığını korumak icin Hıyaneti Vataniye Kanunu'nucıkartmıştır
Duşmanın yurttan kovulmasından sonra yapılacak inkılaplar ve duzenlemeler meclisin gundeminde bulunmamıştır, inkılap olarak sadece Saltanatkaldırılmıştır (1 Kasım 1922)
Komutanlar Meclisin doğal uyesi olarak kabul edilmiştir
Meclis 23 Nisan 1920'de toplanmış ve 1 Nisan 923'e kadar gorev yapmıştır
TBMM'YE KARŞI AYAKLANMALAR
TBMM'nin acılması Osmanlı Hukumeti'nce olumlu değerlendirilemezdi Bu sebeple Osmanlı Hukumeti Anadolu'daki milli hareketi yıkmak icin elinden gelen her turlu careye başvurdu TBMM kurulduktan sonra en cok uğraştığı sorun, Anadolu'nun ceşitli yerlerinde ortaya cıkan ayaklanmalar olmuştur
1919 yılında başlayan bu ayaklanmalar, 1920 yılında yaygınlaştı Milli mucadeleyi tehlikeye duşurecek boyutlara ulaşan ayaklanmalar 1921 yılı sonlarında tamamen bastırılabilmiştir Ayaklanmalarda İstanbul Hukumeti ve itilaf Devletleri'nin kışkırtmaları etkili olmuştur, İstanbul'un işgalinden sonra yeniden sadrazamlığa getirilen Damat Ferit Paşa, İngilizlerin baskısıyla Buyuk Millet Meclisi'nin calışmalarını engellemek icin her turlu yola başvurmuştur Halkın dini duygularını bir silah olarak kullanmıştır Milli mucadele hareketinin padişaha karşı bir ayaklanma olduğu şeyhulislamdan alınan bir fetva ile ingiliz ucaklarından atılan broşurlerle halka duyurulmuştur Bu fetvalar ozellikle cahil insanlar uzerinde etkili olmuştur
İsyanların Nedenleri
1 işgal guclerinin Anadolu'nun işgalini tamamlayabilmek icin İstanbul Hukumeti'ni yonlendirmeleri,
2 Bağımsız devlet hayaline kapılan azınlıkların işgal gucleri desteğinde harekete gecmeleri,
3 İstanbul Hukumeti ve saltanata bağlı kişilerin itilaf Devletleri'ne şirin gorunmek icin Anadolu' da ve Trakya'da halkı kışkırtmaları,
4 Mustafa Kemal'in bilinclendirmek istediği Anadolu halkını da etki altına alarak TBMM'yi boşlukta, hicbir yetkisi olmayan kuruluş durumuna duşurmek istemeleri,
5 Sadrazam Damat Ferit'in Mustafa Kemal icin donemin şeyhulislamına hazırlattığı fetva ile halkın dini duygularını kotuye kullanması,
6 Bir takım Kuvayi Milliye komutanlarının bazı yerlerde disiplinsiz davranışlarda bulunarak halktan para ve malzeme toplamaları, diledik¬leri kimseleri kendi değer yargılarına gore cezalandırmaları,
7 Bazı Kuvayi Milliye şeflerinin kişisel hırsları nedeniyle kurulan duzenli ordu birliklerine karşı cıkmaları,
8 Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra ortaya cıkan otorite boşluğu ve guvensizlik ortamında eşkıyanın coğalması, TBMM'nin askerliği zorunlu hale getirmesi sonucu asker kacak¬larının artması ve bunların eşkıya ile iş birliği yapması,
9 On yıllık savaş doneminde yorulmuş, savaş yılgını halkın bu duygularının kullanılması,
10 Bazı yerleşim merkezlerinin ileri gelenleri arasındaki cekememezlik ve feodal yapılanma istekleri,
TBMM' ye karşı cıkarılan ayaklanmalar dort ana başlıkta ele alınabilir:
1 Doğrudan doğruya İstanbul Hukumeti'nin cıkardığı isyanlar;
İstanbul Hukumeti'nin, boğazlar ve cevresinin guvenliğini sağlayarak saltanat ve hilafeti korumak amacıyla ingilizlerin de desteğiyle cıkardığı isyanlardır
a) Anzavur İsyanı: Balıkesir dolaylarında1919 yılında cıkan isyan Kuvayı Milliye birlikleri tarafından bastırılmıştır
b) Kuvayi İnzibatiye: Halife ordusu adıyla da anılan bu kuvvetler ingilizlerin de yardımıyla izmit, Geyve ve yoresinde isyan ettiler, isyan, Ali Fuat Paşa tarafından bastırılmıştır
2 İstanbul Hukumeti ve işgalci guclerin kışkırtması ile cıkan isyanlar
Bolu, Duzce, Hendek, Adapazarı ayaklanması,
Yozgat ayaklanması,
Afyon ayaklanması (Copur Musa),
Konya, Bozkır, Cumra ayaklanması,
Urfa, Milli Aşireti Ayaklanması
3 Azınlıkların cıkardığı isyanlar
Pontus Rum isyanı, Ermeni İntikamcıları
Azınlıklar, yoğun olarak yaşadıkları bolgelerde bağımsız bir devlet kurmak veya buyuk devletlerin koruyuculuğu altına girmek amacıyla isyan cıkardılar Bu azınlık isyanları kesin zaferin kazanılması ve Anadolu'dan duşmanın tamamen cıkarılmalarıyla sona ermiştir
4 Kuvayi Milliye taraftarlarının cıkardığı isyanlar;
Cerkez Ethem isyanı,
Demirci Mehmet Efe isyanı,
Kuvayi Milliye ilk olarak halkın bir tepkisi olarak Yunan işgaline karşı izmir ve cevresinde kurulmuştur Hepsi yurtsever insanlardan oluşmaktaydı Disiplinsiz ve belli bir otoriteye bağlı olmamaları, keyfi tutumları, TBMM'ye zarar vermeye başlamıştı TBMM bu durumu ortadan kaldırmak amacıyla harekete gecince Kuvayi Milliyeciler ayaklandılar
TBMM'nin İsyanlara Karşı Aldığı Onlemler
1 Hıyaneti Vataniye Kanunu cıkarılarak, ayaklanmalara kesin onlemler alındı
2 İstiklal Mahkemeleri kuruldu
3 Damat Ferit Paşa tarafından dağıtılan İstanbul fetvasına karşı, Ankara Muftusu Rıfat Borekci'nin fetvası yayınlatıldı
4 Duzenli orduların kurulması sağlanarak, Kuvayi Milliye birlikleri dağıtıldı
5 Halkı doğru bilgilendirmek icin Anadolu Ajansı kuruldu
İsyanların Sonucları
Milli Mucadele'nin uzamasına neden oldu
Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması gecikti
Anadolu'nun daha cok duşman işgali altında kalmasına yol actı
Yunanlılar Anadolu'nun en iclerine kadar yayılma imkanı buldular
TBMM'nin gucunun tanınmasına ve Anadolu'ya hakim olmasına ortam hazırladı
Alıntı