Tek hucreli canlılar hangileridir
Bir hucreden oluşmuş canlılardırBunların beslenme,solunum,boşaltım ve ureme gibi butun yaşamsal faaliyetler bir hucrede toplanmıştırBu canlıların buyuk bir kısmı sulu ve nemli ortamda yaşarYeşil su yosunu,diyatome,amip,terleksi hayvan,kamcılı hayvan suda yaşayanlardır
VİRUSLER
Genellikle yapıları yonetici molekul ve protein kılıftan oluşmuşturVirusler ancak ''Elektron mikroskobu''
ile gorulebilirlerIşık mikroskobu ile gorulemezlerBir virus bakteriyle karşılaştırıldığında bakterinin yanında cok kucuk bir boyuta sahiptirlerBu boyut nm (nanometre,yani metrenin milyarda biri) birimi ile olculebilirler
Virusler genellikle 15 nm ile 450 nm arasında bir buyukluğe sahiptir Bu nedenle sadece elektron mikroskopunda gorulur
Hayatsal olmaması, yonetici molekullerinin DNA veya RNA olabilmesi, konak hucre icinde canlı, hurce dışında cansız olmaları virusleri prokaryot ve okaryot hucrelerden ayırır
Bitkilerde, hayvanlarda ve bakterilerde yaşayan virusler hastalık etkenidirler
Bakterilerde yaşayan viruslere BAKTERİYOFAJ veya FAJ denir Konak olarak bakterileri kullanan fajlar, bakteri icine kendi DNAsını gonderir Protein kılıf dışarıda kalır Virus DNAsı bakteri icinde kendini eşler, yeni protein kılıflar oluşturur Bakteri parcalanır, oluşan virusler serbest kalır Bazen de bakteri icine giren faj DNAsı ona hic zarar vermeden kalabilir ve birlikte yaşayabilirler Bakteri bolunerek coğaldıkca icindeki virus DNAsı da coğalabilir
Okaryot coğalan (hastalık yapan) virusler genellikle hucreye yonetici molekulunu gondermez, olduğu gibi girer ve coğalır Hucre zarındaki glikoproteinlerin virus almacı olarak da gorev aldığı, bu yuzden her virusun farklı dokuların hucrelerine girip coğalabildiği sanılmaktadır
Viruslerin yonetici molekullerine azotlu bazların turevleri (daha buyuk molekulu olanlar) katıldığı icin konak hucrenin lizozom enzimlerine karşı dayanıklı olduğu tahmin edilmektedir
Genellikle hayvansal viruslerde yonetici molekuller DNA, bitkisel viruslerde RNAdır
RNA ihtiva eden viruslerde enzim bulunur Enzim sadece konak hucrenin zarını eritmekte kullanılır Sarı humma virusleri karaciğerde, kuduz virusleri beyinde ve omurilikte, cicek, kızamık, siğil virusleri deride coğalır
Hucre canlı ve oldurulmuş viruslerde muamele edilirse İNTERFERON salgılar Kızamık, kabakulak, kızıl hastalığı gecirenler kolay kolay bu hastalıklara yakalanmazlar
BAKTERİLER
Prokaryot hucrelerdir Monera alemi icinde yer alırlar Dunyada bulunmadığı yer yok gibidir Bakteriler 022 mikron genişliğinde 260 mikron boyunda canlılardır Işık mikroskopunda yuvarlak (kure), virgul, cubuk, sprial şekillerde gorulurler Bakteriler bu şekillerine gore dort gruba ayrılırlar
1 Kure biciminde olanlar (Kok)
2 Cubuk şeklinde olanlar (Basil)
3 Burgu biciminde olanlar (Spirillum)
4 Virgul şeklinde olanlar (Vibrio)
Koklardan ikişerli bulunanlara diplakok, tesbih dizisi gibi olanlara streptokek, uzum salkımı gibi olanlara stafilokok denir Koklar ve basiller koloni meydana getirirken sprilillumlar nadir koloni oluşturur
Bakterilerin gram boyası ile boyananlarına gram(+) pozitif, boyanmayanlarına gram() negatif adı verilir
Yapısı: Bakteriler bir zar ile, bu zar uzerindeki guclu ve sert bir hucre ceperi ile ortuludurler Hucre ceperi protein ve karbohhidratlardan yapılmıştır Bu ceper mumsu ve sumuksu yapıdadır Bu ceper hucrenin korunmasını ve belli bir şekilde olmasını sağlar Coğu bakteride ceper yapısında seliloz bulunmaz Bazı bakterilerde ceper dışında kapsul bulunur Kapsul coğunluk karbonhidratlardan oluşmuş bir yapıdadır Yapışkan ve hucreyi koruyucu ozelliktedir Kapsullu bakterilerin coğu hastalık yapıcıdır Bakterilerin icinde ortalama % 90ı su olan stoplazma bulunur Bakterilerde cekirdek zarı ve cekirdekcik yoktur Tipik bir mitoz bolunme gorulmez Cekirdek materyali stoplazma icinde yer alır Hucrenin kromozomları stoplazma icindeki DNA dır Koromozomları daima monoploid
sayıdadır Stoplazma icinde glikojen protein ve yağ tanecikleri bulunur Ribozom ve kofullar kucuk ve stoplazma icine dağılmış durumdadır Bakterilerde mitokondri, kloroplast, golgi aygıt, endoplazmik retikulum gibi zarla cevrili organeller bulunmaz Mitokondri yerine mezozom, kloroplast yerine tilakoit denilen zar kıvrımları bulundurur
Bakteri icinde metabolik olayların duzenlenmesini sağlayan enzimler stoplazmik icinde bulunur Bir kısmıda hucre zarının ic yuzeyinde dizili olarak bulunur Bu sayede sıvı icinde yuzerek hareket ederler Ancak toz taneciklerine, su damlacıklarına tutunarak uzak mesafelere taşınabilir
Beslenmeleri: Bakteriler beslenmeleri bakımından cok ceşitlilik gosterir Ototrof olanları arasında fotosentez ve kemosentez yapanları bulunur Fotosentez yapanlara fotosentetik bakteriler (orneğin kukurt bakterileri), kemosentez yapanlara kemosentetik bakteriler (orneğin azot bakterileri) adını alır
Heterotrofların sarofit (curukcul) olanları, parazit olanları vardır
Curukcul olanlardan buyuk bir kısmı faydalı bakterilerdendir Bu bakteriler bitki ve hayvan artıklarını parcalayarak, organik ve inorganik maddeler haline cevirerek yeniden kullanılmalarını sağlarlar Saprofit bakteriler organik maddeleri hucre dışı sindirim ile parcalayan gelişmiş bir enzim sistemine sahiptir
Bazıları uzerinde yaşadığı konak canlıya fayda sağlar (Mutualizm) Parazit bakterilerden insanda hastalık meydana getirenlere PATOJEN BAKTERİLER denir Bunlardaki endotoksin ve ekzotoksin denilen maddeler konak canlıya zarar verirler Parazitlerin ortama en iyi uyum sağlayanları konak canlıyı oldurmeyenleridir
Solunum: Bakterilerin coğu oksijenli solunum (aerob) yapar Bununla ilgili enzimler mitokondri yerine hucre zarı uzerinde bulunur Bazı bakteriler ise oksijensiz ortamda yaşayabilir, (anaerob) orneğin taşınınca olurler Bir kısmı da hem oksijenli, hem de oksijensiz ortamda yaşayabilir Normal olarak, oksijenli ortamda yaşayanlar kısa bir sure oksijensiz ortamda yaşayabilen bakteriler bulunur Bu tip bakterilere gecici anaerob bakteri adı verilir (Orneğin tifobasili) Normal olarak oksijensiz ortamda yaşayan, ama kısa bir sure icin oksijenli ortamda yaşabilen bakterilere de gecici aerob adı verilir (orneğin E coli bakterileri)
Ureme: Bakteriler bolunerek (Eşeysiz olarak) coğalırlar (mitozla geometrik oranda artar) Bakteriler uygun şartlarda cok hızlı bolunurler Bir bakteri 20 dakikada bir bolunerek geometrik dizi ile artar Ancak bu hızlı artış bir sure sonra su ve besinlerin bitmesi ve zararlı artıkların ortamda giderek coğalmasıyla yavaşlar, populasyonun buyume oranı da giderek azalır Bakteriler zaman zaman (iki bakteri yan yana gelerek) eşeyli ureme yaparlar (Aralarındaki stoplazmik kopru ile gen alış verişi yaparlar) Bakterilerin bu şekildeki eşeyli uremesine KONJUGASYON adı verilir
Uygun olmayan ortamlarda bakteriler ENDOSPOR oluşturarak varlıklarını surdururler Şartlar duzelince canlılık faliyetlerini hızlandırıp coğalabilirler
Bir hucreden oluşmuş canlılardırBunların beslenme,solunum,boşaltım ve ureme gibi butun yaşamsal faaliyetler bir hucrede toplanmıştırBu canlıların buyuk bir kısmı sulu ve nemli ortamda yaşarYeşil su yosunu,diyatome,amip,terleksi hayvan,kamcılı hayvan suda yaşayanlardır
VİRUSLER
Genellikle yapıları yonetici molekul ve protein kılıftan oluşmuşturVirusler ancak ''Elektron mikroskobu''
ile gorulebilirlerIşık mikroskobu ile gorulemezlerBir virus bakteriyle karşılaştırıldığında bakterinin yanında cok kucuk bir boyuta sahiptirlerBu boyut nm (nanometre,yani metrenin milyarda biri) birimi ile olculebilirler
Virusler genellikle 15 nm ile 450 nm arasında bir buyukluğe sahiptir Bu nedenle sadece elektron mikroskopunda gorulur
Hayatsal olmaması, yonetici molekullerinin DNA veya RNA olabilmesi, konak hucre icinde canlı, hurce dışında cansız olmaları virusleri prokaryot ve okaryot hucrelerden ayırır
Bitkilerde, hayvanlarda ve bakterilerde yaşayan virusler hastalık etkenidirler
Bakterilerde yaşayan viruslere BAKTERİYOFAJ veya FAJ denir Konak olarak bakterileri kullanan fajlar, bakteri icine kendi DNAsını gonderir Protein kılıf dışarıda kalır Virus DNAsı bakteri icinde kendini eşler, yeni protein kılıflar oluşturur Bakteri parcalanır, oluşan virusler serbest kalır Bazen de bakteri icine giren faj DNAsı ona hic zarar vermeden kalabilir ve birlikte yaşayabilirler Bakteri bolunerek coğaldıkca icindeki virus DNAsı da coğalabilir
Okaryot coğalan (hastalık yapan) virusler genellikle hucreye yonetici molekulunu gondermez, olduğu gibi girer ve coğalır Hucre zarındaki glikoproteinlerin virus almacı olarak da gorev aldığı, bu yuzden her virusun farklı dokuların hucrelerine girip coğalabildiği sanılmaktadır
Viruslerin yonetici molekullerine azotlu bazların turevleri (daha buyuk molekulu olanlar) katıldığı icin konak hucrenin lizozom enzimlerine karşı dayanıklı olduğu tahmin edilmektedir
Genellikle hayvansal viruslerde yonetici molekuller DNA, bitkisel viruslerde RNAdır
RNA ihtiva eden viruslerde enzim bulunur Enzim sadece konak hucrenin zarını eritmekte kullanılır Sarı humma virusleri karaciğerde, kuduz virusleri beyinde ve omurilikte, cicek, kızamık, siğil virusleri deride coğalır
Hucre canlı ve oldurulmuş viruslerde muamele edilirse İNTERFERON salgılar Kızamık, kabakulak, kızıl hastalığı gecirenler kolay kolay bu hastalıklara yakalanmazlar
BAKTERİLER
Prokaryot hucrelerdir Monera alemi icinde yer alırlar Dunyada bulunmadığı yer yok gibidir Bakteriler 022 mikron genişliğinde 260 mikron boyunda canlılardır Işık mikroskopunda yuvarlak (kure), virgul, cubuk, sprial şekillerde gorulurler Bakteriler bu şekillerine gore dort gruba ayrılırlar
1 Kure biciminde olanlar (Kok)
2 Cubuk şeklinde olanlar (Basil)
3 Burgu biciminde olanlar (Spirillum)
4 Virgul şeklinde olanlar (Vibrio)
Koklardan ikişerli bulunanlara diplakok, tesbih dizisi gibi olanlara streptokek, uzum salkımı gibi olanlara stafilokok denir Koklar ve basiller koloni meydana getirirken sprilillumlar nadir koloni oluşturur
Bakterilerin gram boyası ile boyananlarına gram(+) pozitif, boyanmayanlarına gram() negatif adı verilir
Yapısı: Bakteriler bir zar ile, bu zar uzerindeki guclu ve sert bir hucre ceperi ile ortuludurler Hucre ceperi protein ve karbohhidratlardan yapılmıştır Bu ceper mumsu ve sumuksu yapıdadır Bu ceper hucrenin korunmasını ve belli bir şekilde olmasını sağlar Coğu bakteride ceper yapısında seliloz bulunmaz Bazı bakterilerde ceper dışında kapsul bulunur Kapsul coğunluk karbonhidratlardan oluşmuş bir yapıdadır Yapışkan ve hucreyi koruyucu ozelliktedir Kapsullu bakterilerin coğu hastalık yapıcıdır Bakterilerin icinde ortalama % 90ı su olan stoplazma bulunur Bakterilerde cekirdek zarı ve cekirdekcik yoktur Tipik bir mitoz bolunme gorulmez Cekirdek materyali stoplazma icinde yer alır Hucrenin kromozomları stoplazma icindeki DNA dır Koromozomları daima monoploid
sayıdadır Stoplazma icinde glikojen protein ve yağ tanecikleri bulunur Ribozom ve kofullar kucuk ve stoplazma icine dağılmış durumdadır Bakterilerde mitokondri, kloroplast, golgi aygıt, endoplazmik retikulum gibi zarla cevrili organeller bulunmaz Mitokondri yerine mezozom, kloroplast yerine tilakoit denilen zar kıvrımları bulundururBakteri icinde metabolik olayların duzenlenmesini sağlayan enzimler stoplazmik icinde bulunur Bir kısmıda hucre zarının ic yuzeyinde dizili olarak bulunur Bu sayede sıvı icinde yuzerek hareket ederler Ancak toz taneciklerine, su damlacıklarına tutunarak uzak mesafelere taşınabilir
Beslenmeleri: Bakteriler beslenmeleri bakımından cok ceşitlilik gosterir Ototrof olanları arasında fotosentez ve kemosentez yapanları bulunur Fotosentez yapanlara fotosentetik bakteriler (orneğin kukurt bakterileri), kemosentez yapanlara kemosentetik bakteriler (orneğin azot bakterileri) adını alır
Heterotrofların sarofit (curukcul) olanları, parazit olanları vardır
Curukcul olanlardan buyuk bir kısmı faydalı bakterilerdendir Bu bakteriler bitki ve hayvan artıklarını parcalayarak, organik ve inorganik maddeler haline cevirerek yeniden kullanılmalarını sağlarlar Saprofit bakteriler organik maddeleri hucre dışı sindirim ile parcalayan gelişmiş bir enzim sistemine sahiptir
Bazıları uzerinde yaşadığı konak canlıya fayda sağlar (Mutualizm) Parazit bakterilerden insanda hastalık meydana getirenlere PATOJEN BAKTERİLER denir Bunlardaki endotoksin ve ekzotoksin denilen maddeler konak canlıya zarar verirler Parazitlerin ortama en iyi uyum sağlayanları konak canlıyı oldurmeyenleridir
Solunum: Bakterilerin coğu oksijenli solunum (aerob) yapar Bununla ilgili enzimler mitokondri yerine hucre zarı uzerinde bulunur Bazı bakteriler ise oksijensiz ortamda yaşayabilir, (anaerob) orneğin taşınınca olurler Bir kısmı da hem oksijenli, hem de oksijensiz ortamda yaşayabilir Normal olarak, oksijenli ortamda yaşayanlar kısa bir sure oksijensiz ortamda yaşayabilen bakteriler bulunur Bu tip bakterilere gecici anaerob bakteri adı verilir (Orneğin tifobasili) Normal olarak oksijensiz ortamda yaşayan, ama kısa bir sure icin oksijenli ortamda yaşabilen bakterilere de gecici aerob adı verilir (orneğin E coli bakterileri)
Ureme: Bakteriler bolunerek (Eşeysiz olarak) coğalırlar (mitozla geometrik oranda artar) Bakteriler uygun şartlarda cok hızlı bolunurler Bir bakteri 20 dakikada bir bolunerek geometrik dizi ile artar Ancak bu hızlı artış bir sure sonra su ve besinlerin bitmesi ve zararlı artıkların ortamda giderek coğalmasıyla yavaşlar, populasyonun buyume oranı da giderek azalır Bakteriler zaman zaman (iki bakteri yan yana gelerek) eşeyli ureme yaparlar (Aralarındaki stoplazmik kopru ile gen alış verişi yaparlar) Bakterilerin bu şekildeki eşeyli uremesine KONJUGASYON adı verilir
Uygun olmayan ortamlarda bakteriler ENDOSPOR oluşturarak varlıklarını surdururler Şartlar duzelince canlılık faliyetlerini hızlandırıp coğalabilirler