Bundan neredeyse 20 yıl evvel evlatlar daha çok sokakta vakit geçiriyor, bisiklete biniyor, koşuyor, saklambaç, seksek, bilye üzere klasik küme oyunları oynuyordu. Bu ömür koşulları sayesinde evlatlar daha çok hareket ediyor, tabiat ile daha yakın bağ kurabiliyor, daha ziyade sayıda akran ile münasebette olabiliyorlardı. Değişen ömür koşulları evlatları meskenlere kapattı. Evlatlarımız artık trafik yoğunluğu, park ve bahçelerin azlığı sebebi ile daha çok hanede ve tekrar azalan komşuluk bağlarımızın de tesiri ile, apartmanda kimlerin oturduğundan bir haber ve bu sebeple daha yalnızlar. Hanede kalan evlatların da tek çıkış yolu teknolojik oyun ve oyuncaklar...
Lakin değişim yalnızca sokakta değil, mesken ve aile ortamında da önemli değişimler kelam konusu. Artık sofraya verilen bedel ne yazık ki azalmış durumda. Azalmış olmasa bile, ebeveynlerin çalışma koşulları, evlatların mektep saatleri, büyük kentin trafikte kişilere kaybettirdiği vakit derken, sabah ve akşam sofrada ailece, keyifli sohbet eşliğinde yemek yeme ritüeli ne yazık ki sıklığını kaybetmiş durumda. Tekrar çağdaş topluluğun pazarlama yerküresinin kuvvetli yaptırımı doğrultusunda, ailenin her bir ferdinin odasında bir televizyon, 9-10 yaş evlatlar dahil neredeyse ailenin her bir ferdinin cebinde telefon ve elbette hanede en az iki tablet. Bu eserler varsa kullanmamak ayıp olur kanısı ile, meskende kısa bir sohbetten ve tahminen ödev faslından sonra herkes kendi dijital yerküresine dalmakta; evlat oyunlara, ana ve babaysa e-postalara ya da toplumsal medyaya...
Pekala diyeceksiniz, sorun bunun neresinde?
Sorun şurada başlıyor. Biz yetişkinlerin, hayatını kolaylaştıran ve velev kullanmamanın anlamsız kaldığı şu günlerde, evlatların teknolojik eserler ile uzun saatler geçirmesinin önemli zararları kanıtlanmış durumda. Fakat asıl sorun dijital eserler ve evlat kullanıcılar değil. Birçok sıkıntıda olduğu üzere, meselesi yaratanlar üzerinden gitmeliyiz. Yani aileler ve mütehassıslar yalnızca teknolojik eser tasarrufunun zararlarından yakınıyorlar. Evet bu eserlerin tasarrufa başlama yaşı, tasarruf sıklığı ve evlatlar için bu eserlere sığınmalarına mahzur olacak keyifli, huzurlu, eğitici ömür sahaları sağlamak kimin sorumluluğunda? Asıl sorun bence eserler yahut pratikler değil, sorun bu eser ve pratikleri kimin, ne sıklıkla ve ne maksatla kullandığı.
Evlatların teknolojik aletleri tasarrufuyla ilgili tekliflerim şöyle:
- Evlatların teknolojik eser kullanımı ihtiyaçları ile orantılı olmalı.
- Bilgisayar ve tabletlerde yan alan pratikler ebeveyn denetiminden geçmiş olmalı, müddeti takip edilmeli, reklam içermemeli.
- Bilgisayar ve tablet üzere eserler ödev ve araştırma maksadı ile evlatların tasarrufuna sunulmalı.
- Öncelikle ebeveynler tasarruf vadeleri ve sıklığı ile evlatlara örnek olmalılar.
- Münhasıran televizyon yatak odalarında olmamalı.
- Evlatlar için yaşıtları ile vakit geçirebilecekleri oyun öbekleri, mektep öncesi kurumlara başlama ve devam etme imkanı sağlanmalı.
- Evlatlar ile tabiatta vakit geçirilmeli; koşmalarına, tökezlemelerine, farklı nesneleri ellerine almalarına ve kirlenmelerine müsaade edilmeli.
- Mümkün ise, erken yaşta keyif aldıkları bir spor aktivitesine başlatılmalı.
- Erken yaşlardan itibaren tiyatro , müzikal ve sergilere (kısa süreli) gitmeleri sağlanmalı. Emel burada evlatların bu kültürel aktivitelere gidip, tüm vade boyunca ilgi ile ya da münasip çevre kurallar çerçevesinde hareket etmeleri değil. Gittiğiniz opera binasının havasını solumak, sizi bileti alırken gözlemlemek, kişilerin nasıl davrandığı ile ilgili fikir sahibi olmaya başlamak gelecek yıllarda kültürel aktivitelerden keyif alması için değerli bir yatırım.
- Kesinlikle her gün bir ebeveyn keyif ile evladına kitap okumalı. Erken yaşlardan itibaren kendisine kitap okunan evlatlar, hem kitap okuma sevgi ve alışkanlığı kazanıyor hem de akranlarına oranla çok daha yüksek bir sözcük dağarcığına sahip olabiliyor. Geniş söz haznesi evlatların hafıza ve dikkati sürdürme üzere öğrenmeyi doğrudan etkileyen bilişsel süreçlerini olumlu istikamette etkiliyor. Geniş söz haznesi, bireylerin hafızaya dayalı öğrenme güçlüğü yaşama mümkünlüğünü düşürüyor.
Eğitimci ve ailelerin bu durumun farkına varıp, mektep ve aile ortamında olabildiğince doğal ve yaşıt destekli aktiflik ve programlar ile evlatların gelişimlerini desteklemeleri kıymetli. Çocuklar gerçek hayatta uyaran zenginliği içerisinde gelişimlerini sürdürürlerken, çizgi sinemaların izlenmesi ve evlat dostu dijital aktifliklerin gerçekleştirilmesi, en çokça 20 dakika ve ebeveyn denetiminde sağlanabilir.
Teknolojik eser tasarrufu ve obezite, teknolojik eser tasarrufu ve öğrenmede %40 azalma üzere birçok araştırmanın olumsuz sonucunun, tasarruf tavrı ile ilgili olduğunu unutmayalım. Gerçek yerkürede keyifli bir alan yaratıp, çocuklarımızı oraya çekelim. Teknolojik aletlerin öğrenmek için değil öğrenileni pekiştirmek için, bir arkadaş olarak değil arkadaşlara ulaşmak için kullanılan bir araç olduğunu, hedef olmadığını evvel biz hatırlayalım ve hem eğitimciler hem de ebeveynler olarak evlatlarımıza örnek olalım.