Teknoloji ve bilim, farklı disiplinleri barındıran lakin birbiri ile paralellik gösteren iki farklı koldur. Bahsi geçen bu iki kısım, insanlığın ortaya çıktığı birinci tarihlerden itibaren gelişmeye başlamış ve insanlık var epeyce bu gelişimini devam ettirmiştir. Biz de bu makalemizde, teknoloji ve bilimin ne vakit ve nasıl ortaya çıktığını, farklı medeniyetlerde nasıl geliştiğini inceleyeceğiz.
Teknoloji ve bilimin ortaya çıkışı hakkında kesin bir tarih belirlemek zordur. O denli ki, çağdaş insanın var olduğu vakitlerden bu yana, bu iki kavram ortaya çıkmış ve gelişmeye başlamıştır. Pek doğal, bu kavramların gelişiminde insan yaşantısının ihtiyaçlarının temel sebep olduğunu söyleyebiliyoruz. Çağdaş insan olarak nitelendirebileceğimiz, iki ayak üzerinde ayakta durabilen insanın var olması ile yeni bir periyoda geçiş yapılmıştır. Dört ayak üzerinde duran canlılardan farklı olarak, insanların elleri hür kalmıştır. Hür kalan eller, beslenme ve barınma muhtaçlığının sonucunda gelişmeye başlamıştır. Bu noktada, çağdaş insanların yaşadığı gelişim sürecinin, sadece fizikî bir gelişim olarak nitelendirilemeyeceğini belirtmekte yarar var. Çünkü, fizikî gelişime paralel olarak zihinsel gelişim de bu sürecin bir modülü olmuştur. Zihinsel ve fizikî gelişim süreci ise bilim ve teknolojinin gelişim sürecinin başlangıcını teşkil etmektedir.
Bugün tarihi devirlere göz attığımızda, kabaca yazının icadının (kaldı ki yazının icadı da kıymetli bir teknolojik gelişmedir) öncesinde yaşanmış olan devri biz “Tarih Öncesi Çağlar” olarak isimlendirmekteyiz. Çağdaş insanın var olduğu ve medeniyetini geliştirmeye başladığı en uzak periyodu ise İÖ 600.000 yılına kadar götürebiliyoruz. Bu devir, Paleolitik Çağ olarak isimlendirilmektedir.
Bir evvelki soruya verdiğimiz karşılıkta bahsettiğimiz insan gelişimi, tam da bu devirde göze çarpmaktadır. Beşerler bu periyotta, mağaraları ve ağaç kovuklarını barınma yerleri olarak kullanırken, geçimlerini de avcılık ve toplayıcılıkla sürdürmüşlerdir. Avcılığın mümkün olabilmesi için de av aletlerine muhtaçlık duyulmuştur. İşte bu en ilkel av aletlerinin üretilmesi, teknolojinin başlangıcı için birinci adımlar olarak belirlenebilir. Tabiatta bulunan taşların sivriltilmesi ve keskin hale getirilmesi ile ortaya çıkan birinci av eserleri, insanlık tarihinin birinci teknolojik eserleridir.
Teknolojinin bu biçimde doğuşu ile birlikte, artık hiçbir vakit duraksamayacak ve daima olarak gelişecek yeni bir kavram da insan yaşantısının tam merkezinde kendine yer bulmuştur. Devam eden süreçlerde yeni teknolojik aletler de gün yüzüne çıkmıştır. Mezolitik Çağ’a geldiğimiz vakit, taşların artık sırf sivriltilmesi ve sertleştirilmesi kelam konusu değildir. Yontulan taşlar ile yeni eserler ortaya konulmuştur. Ayrıyeten, tekrar bu devir içerisinde ateş keşfedilmiştir, ki bu keşif, insanlık tarihinin en büyük keşiflerinden biridir.
Teknolojinin gelişimi konusunda, insan yaşantısının gereksinimlerinden bahsettik. Pekala, bilim nasıl gelişti? Teknoloji ve bilimin ortaya çıkışı ve gelişimi konusu inceleniyorsa, teknoloji ve bilim kavramlarının bugün bizlere tabir ettiği manalarından biraz da olsa uzaklaşmamız gerekiyor. Çünkü, bugünkü çağdaş teknoloji ve bilim, bahsettiğimiz periyotlardan başlayarak ve son yüzyılda süratli bir formda gelişerek bildiğimiz noktaya gelmiştir.
İlkel teknoloji ve bilim ise bugünkünden çok daha ufak çaptadır. Bilimin gelişimine de bu doğrultuda göz atmamız gerekmektedir. O denli ki, bilimin ortaya çıkışı insanların tabiatta birlikte yaşaması ile mümkün olabilmiştir. Bu biçimde hür halde yaşayan insan toplulukları, tabiatta meydana gelen birtakım olayları açıklayabilmek için çeşitli fikirler ortaya atmışlardır. İşte ortaya atılan bu fikirler, bilimin de doğuşudur. Çünkü, biz bu fikirlerin hepsini hipotezler olarak nitelendirebiliriz. Daha sonra bu hipotezler, müşahedeler aracılığıyla doğrulanacak yahut yanlışlanacaktır. Yaşanan bu süreç, bugünkü manasıyla bile bilimsel bir süreç olmakla bir arada birinci bilim faaliyetleri olması bakımından dikkat caziptir. Örneğin, tabiatta beşerler şimşek çakması ve yıldırım düşmesi olayıyla karşılaştıklarında, bu tabiat olaylarının sebeplerini bulmak için ortaya fikirler atmışlardır.
İlkel devir toplumlarında, bu üzere tabiat olaylarının sebepleri konusunda fikir birliğine varılan ortak kanı ise bu olayların rabler tarafından gerçekleştirildiği kanısıdır. Böylece, bilim ve inanç sistemleri birbiriyle paralel olarak gelişmiştir. Neolitik Çağ ile birlikte beşerler, ziraî faaliyetlere girişmişler, ziraî faaliyetleri gerçekleştirebilmek için tarım eserleri icat etmişler ve böylelikle teknolojik gelişimi devam ettirmişler, tıpkı vakitte toprağın tohumu alarak kendilerine yenilebilir yeni bir eser vermesini, kendi doğum süreçlerine benzetmişler ve toprağı bayan tanrıça olarak nitelemişlerdir. Gerektiği vakit güneşini sunarak kendilerini ısıtan, gerektiği vakit da yıldırım düşürerek ve şimşek çakarak öfkesini belirli eden gökyüzü ise erkek ilah olarak betimlenmiştir. Bundan sonra yaşanan tüm tabiat olayları, işte bu inanç sistemi ile açıklanmaya çalışılmıştır. Bu açıklamalar da bilimin doğuşu olarak söz edilmektedir.
Aslında bu soru, bahsettiğimiz vakitlerden bugüne kadar uzanabilecek bir vakit sürecini içerisine alan kapsamlı bir sorudur. Beşerler, ilkel olarak başladıkları teknolojik faaliyetleri ve bilimsel süreçleri vakit içerisinde geliştirerek yeni noktalara ulaşmışlardır. Bu noktada, içerisinde yaşanılan vaktin kuralları, insanların birbirleriyle olan yaşama alışmaları ve farklı kültürlerle temasları da tesirli olmuştur. Bizim Bakır Çağı olarak bildiğimiz Kalkolitik Çağ’da, artık kent ömrü da kendini göstermeye başlamıştır.
Şehir hayatının olduğu yerde, ziraî faaliyetlerden kelam etmek mümkündür. Yaşanılan coğrafyanın kuralları, bu ziraî faaliyetlerin niteliğini belirlemektedir. Daima olarak değişen kaideler, daima olarak değişen teknolojik gelişmelerin önünü açmıştır. Birebir vakitte, ortaya çıkarılan yeni madenler ile artık savaş aletleri de yapılmaya başlanmış, bu durum devletlerin ortaya çıkışına sebep olmuştur. O denli ki, Kalkolitik Dönem’de kentlerin etrafı surlarla kapatılmaya başlanmıştır. Surların ortaya çıkışı, mimari alanda bir teknolojik gelişim olarak nitelendirilebilir. Sur gereksiniminin mevcudiyeti ise savaşlardan korunma niyeti ile açıklanabilir. Böylece teknolojik gelişim, savaş teknolojisi alanında da kendini göstermeye başlayacaktır. Örneğin, savaş aletlerinde demirin kullanılmaya başlanması, savaş teknolojisi alanında değerli bir gelişmedir. Tarihi süreçler de bu gelişmelerden bağımsız olarak ele alınamaz. O denli ki, teknolojinin gelişimi ile kent devletleri güçlenmiş ve daha o vakitlerde güçlü hükümdarlar ve krallıklar ortaya çıkmıştır.
Yerleşik hayatın güçlenmesi, var olma gayretinin çetinleşmesi ile birlikte insanların muhtaçlıkları da tekrar şekillenmeye başlamıştır. Birinci uygarlıkların bulundukları coğrafyalarda dikkat çeken birinci öge, sudur. Tarım toplumları, uygarlıklarını suyun bulunduğu yerlerde kurmuşlardır. Lakin, su kenarlarında kurulan uygarlıklar için su her ne kadar bir nimet olarak görülse de, birtakım durumlarda büyük felaketlerin de baş sebebi olacaktır. Irmakların taşması ile görülen sel felaketleri, tarım eserlerine, barınaklara ve canlı cansız tüm varlıklara ziyan vermiştir. Bu felaketlerin önüne geçebilmek için ise müşahede yapmak muhtaçlığı doğmuştur. Bu müşahedelerin sonucunda yararlı sonuçlara ulaşmak niyeti ile girişilen faaliyetler de pek doğal bilimsel faaliyetlerdir. Bilim, tekrar insanların muhtaçlıkları doğrultusunda ortaya yeni fikirler atılması yoluyla gelişimini sürdürmüştür.
Sonuç olarak insanlığın var olduğu ve uygarlığını kurmaya başladığı birinci devirlerde ortaya çıkmış olan teknoloji ve bilim, tarih boyunca çeşitli gereksinimler doğrultusunda gelişimini devam ettirmiştir. Bu gelişim süreci, birtakım vakitlerde epey hızlanmış, birtakım vakitlerde ise çeşitli sebepler ile yavaşlamıştır. Hatta, bazen durma noktasına kadar gelse de hiçbir vakit gerilememiş, tarafı daima ileriye gerçek olmuştur. Yazılı kaynaklarına ulaşabildiğimiz birinci toplumlar olan Mezopotamya toplumları ile başlayan süreç, bugün bildiğimiz, içinde yaşadığımız toplumlarda da hala devam etmektedir. Ayrıyeten insanlık var olmaya devam ettikçe bu gelişim de insanlığın merkezinde olmaya devam edecektir.