XIX yüzyılın son çeyreğinde Morse telgrafı standart araçları, kuralları ve uzmanlarıyla tam örgütlenmiş bir halk hizmeti durumuna gelmişti Ve sayısız araştırmacılar daha da için harıl harıl çalışmaktaydılar Çabaları özellikle iki yön izlemekteydi: En kısa zamanda masrafları karşılayacak maksimum hızı ulaşımda sağlamak; üstelik Morse alfabesini bir yana bırakıp mesajları adi yazıyla alabilmek…
Birincisini duplex (çift çevrili haberleşme) tekniğiyle yani her iki yönden pat diye mesaj yollamak aracılığıyla sağladılar Bu güzel buluş iki kişinin eseri oldu: Wheatstone (1852) ve Amerikalı Stearns (1868) Meşhur Thomas Edison da bunu 1871?de guadruplex sistem haline soktu
İkinci sorun için ilk çözüm bulan İngiliz Davit Hughes (18311900) oldu1855?te alfabenin harflerine karşılık olan bir klavye teklif etti Ama gerçi en köklü çözüm yolunu basit bir telgraf teknisyeni olan Fransız Emile Baudot (18451903) gösterdi 1874?te karma bir yol Hughes ile şirketinin kullandığı Morse makinelerinin birleştirilmesini teklif etti Ve bunu gerçekleştirmeyi başardı Böylece yazılı bir telgraf meydana getirmekle kalmadı, birkaç mesajı (56 taneyi) pat diye gönderme imkânını da sağlamış oldu
Uyanık bir adam olan Baudot, icadının beratını almaya ve makinesini PTT ’ye kabul ettirmeyi başardı Bunun kendisine paraca bir hoşnutluk sağladığı söylenemezse de adının Morse ’unki gibi gelecek kuşaklara bir nesil isim olarak kaldığını görmek kıvancına erişti
Telefon Baudot ’nun birincil denenmesi sırasında buluş edildi
Bu icadın da uzun bir geçmişi olmuştur İlkini, sicimi: telefonu (Hooke) bir yanlamasına bırakalım; 1782?de sesleri 800 m uzağa götürmeyi deneyen Papaz Dom Gauthey ’i de anıp geçtikten sonradan, bu alanda önemli birincil çalışmayı yapmış olan Amerikalı Charles Page ’a (18121873) gelelim Page yumuşak demir parçacıklarını hızla mıknatıslamak ve mıknatıslığını gidermek aracılığıyla sesleri almayı başarmıştı Meslektaşı Cenevreli fizikçi Auguste de la Rive (18011873) bunu ilerletti ve işi, telefonun gerçek önicatçısı olarak sayacağımız Alman fizikçi Philipp Reiss (18011873) ele aldı
Reiss makinesi sesin titrediği bir zardı ve bu titremeler elektrik devresini kapatmaktaydı
Reiss, uluslararası üne sahip bir alim değildi O Kadar ama, çalışmaları kendini aynı çalışmalara vermiş olan Amerikalı profesörün kulağına rastlantıyla çalındı Bu bir diksiyon profesörünün oğlu olup 3 Mart 1847?de Edinburg ’da doğan Graham Bell idi Kendisi de babası gibi fonetikle söylev mekanizması ve sağır dilsizlerle ilgilenmişti Bu alandaki incelemeleri sırasında Holmholtz ’un “İşitme Duyusu Açısından Müziğin Fizyolojik Teorisi (1863) adlı eserinden, elektromıknatısın etkilediği bir diyapazon aracılığıyla nasıl sesler elde edilebileceği hakkında hafıza edinmiş ve elektrik konusunda incelemeler yapmaya başlamıştı
1872?de ABD ’ye göç eden ve Boston Üniversitesine ses fizyolojisi profesörü olarak atanan Bell, sağırlarla ilgili projelerini bir yana atmış değildi; hatta bir sağır kadınla evlenmişti öyle ama, 1875?te bir telgraf maniplesi aracılığıyla bir diyapazonu onlar için titreştirmişti Günün birinde diyapazonun yerine mıknatıslı maden parçaları kullandı ve bunlardan birinin kuru bir ses çıkararak elektromıknatısa gidip yapıştığını gözlemledi Ani bir esinlemeyle irkildi Maden parçacıklarının yerine bir çeper yerleştirdi ve zarı titreşimlerine göre direnci değişen bir elektrik devresine bağladı Sonradan telin öbür ucunda çalışmakta olan asistanına seslendi: “Bay Watson, gelin! size ihtiyacım var Watson şaşkın ve korkak bir tavırla koşup geldi: Patronunun sesini telefondan duymuştu
Bu olay 10 Mart 1876?da olmuştu O zamanlar ilim adamları bu icadı Amerika ’nın en olağanüstü buluşu olarak nitelemekteydiler, fakat o haliyle fazla olduğu da bir gerçekti Bir elektrik jeneratörüyle çalışmıyordu Elektrik akımını yaratan, vericideki manyetik alanın değişimleriydi ve bu telden geçerek alıcıdaki elektromıknatısı harekete getiriyordu Bu durumda 1012 metreyi aşamazdı Aygıtı birincil geliştiren Edison oldu (1876) Vericiye bir batarya bağlayarak gücünü artırdı 1878? de Hugnes mikrofon ’u buluş etti ve böylece zarların titreşimleri sonucu elde edilen sesleri büyük oranda desteklemek olası oldu
Böylesine doğaüstü bir keşif, sözgelişi, New York ’ta iken Boston ’daki arkadaşının sesini dinlemek görülmemiş bir heyecan yarattı; olaylara, kıskançlıklara, kinlere ve davalara konu oldu ilk davayı açan Amerikalı kıymetli teknisyen Elisha Gray (18351901) idi içine kapanık bir tahlilci olan Gray telefonu Graham Bell ’le bununla beraber bulmuş, fakat ne yazık ki beratını ondan iki saat daha sonra istemişti Bu 120 dakikalık geç kalma mahkemelerin, haklarını reddetmesi için yetti Graham Bell ’in, icadını telgraf şirketi Western Union ’a teklif edip (1877) reddedilmesinden sonra kurulan Bell Telephone Şirketi aleyhine; sözde diğer mucitler, geliştiriciler ve rakipler göre bir istif davalar açılmaya başlanmış, bir yana da berat meseleleri çevresinde antipatik didişmeler ve hırslı çekişmeler almış yürümüştü
Tüm davalar seri gerçek mucidin lehine sona ermekteydi Telefon da bir yanlamasına tekrar tekrar yayılmakta, teller şehirlerden şehirlere uzanmaktaydı 1880 yılında Amerika ’nın 35 eyaleti telefon santralına kavuşmuş ve 70000 abone kaydetmişti Bell 4 Ağustos 1922?de Halifax ’da öldüğünde ABD ve Kanada ’daki 17 milyon abonelik şebekede ulaşım bir dakika durduruldu
1876?da telefonun icadı bunca hayranlık batmış bir hayret yarattıktan sonradan fonografın etkisi ne oldu, bir gözünüzün önüne getirin Fakat bu konu da ani olarak patlak vermemiş, incelemeler az çok kulaktan kulağa duyulmuştu Bilim adamları uzunca bir süreden beri uğraşmaktaydılar; hatta 1857?de benzeri yola varmışlardı bile O yıl mütevazı bir basın musahhihi olan Fransız EdouardLeon Scott (18171879), gerçek bir kaydedici fonograf imal etti Bu, altında bir silindirin döndüğü madeni bir sivri direk ve buna alt bir zardan oluşmuştu Bu zarın önünde konuşulunca ya da şarkı söylenince sesler sivri madeni yelken direği aracılığıyla silindirin üzerinde titreşimli izlet bırakıyordu
Bu kaydetmenin tersinin olabileceği yani sivri ucu bu izlerden bir daha geçirmek aracılığıyla söz ya da müziği tekrar oluşturmak bambaşka bir alandı elbet Ve basit kolay kimsenin aklına gelecek şey de değildi Bunu birincil düşünen Charles Cros (18421888) adında bir Fransız oldu Cros şair, mizahçı, hem de bilim adamıydı Bir yana şiirler yazıyor, bir yandan da teorik olarak renkli resim, gezegenlerarası ulaşım ve fonograf tasarlıyordu Tasarıları gerçekleşti ve 1877?de Bilimler Akademisine, “paleophone adını verdiği gerçekte bir fonograf olan bir aletin planını sundu
Edison ’un bu çalışmadan haberi oldu mu? Yoksa yalnızca bir tesadüfen olarak mı bilmiyoruz; tıpatıp aynı ilkelere dayanan makinesi için berat istedi Edison ’u bu makinenin önünde çocukça bir şarkı olan “Mary had a little lamb Mary ’nin minik bir kuzusu var şarkısını söylerken görenler, makinenin az daha sonra hımhım bir sesle bunu tekrarladığını duydular
1878?in fonografı bir oyuncaktı, fakat inanılmaz bir gelişme gösterdi ve günümüzün elektrofon ve mikrosiyon plaklarına bir istif yeni buluş ve icatlara yol açtı…
Telefon nasıl çalışır?
Bir elektrik devresi üzerinden bir telefon konuşmasının yapılması esnasında meydana gelen olaylar şöylece sıralanabilir:
1 Ses enerjisi mekanik enerjiye dönüşür
2 Mekanik enerji elektrik enerjisine dönüşür
3 Elektrik enerjisi nakledilir
4 Aleyhinde tarafta elektrik enerjisi manyetik enerjiye dönüşür
5 Manyetik enerji mekanik enerjiye dönüşür
6 Mekanik enerji ses enerjisine dönüşür
Elektrik titreşimlerinin iletkenlerdeki dağılma hızı başlıca titreşimlerinin havadaki dağılma hızından birkaç yüz bin defa daha pozitif olduğundan (200300 bin kmsn mertebesinde) telefon ile konuşanlar, aradaki uzaklığa rağmen, aleyhinde karşıya bulunuyorlarmış hissine sahiptirler Telefon sistemi üç ana tahsis yapar İki abone aralarında hitabe irtibatını sağlar ve aboneler arasında çağırma, meşgul çevirme, ses sinyalleri üretir Otomatik olmayan manyetolu telefonlarda bu işlemler elle yapılır
Bir telefon aletinde yer alan başlıca parçalar şunlardır:
1 Ses tip (mikrofon),
2 Mikrofon akıntı kaynağı,
3 Ses verici (kulaklık),
4 Çağırma ve çağrılma düzenleri,
5 Devre açıp kapayıcılar, anahtarlar,
6 Çağırma kadranı
Manuel ve otomatik santrallara yan telefon aletleri birbirinden farklıdır Herbirinde yukardaki parçaların bazıları bulunur Telefonun ahizesi sesi elektrik enerjisine ve elektrik enerjisini de sese çevirir Otomatik telefon cihazında ahize kaldırıldığında devreyi açan bir anahtar ve ön tarafta numaratörü mevcuttur Telefon ahizesi kaldırılınca telefonla santral aralarında elektrik devresi kurulur Ahizeden ton sesi duyulur Numaratörden, örneğin 6 rakamı çevrilince elektrik devresi altı defa açılıp kapanmış olur Elektrik devresindeki açılıp kapanmalar sinyal olarak santralda devreler vasıtasıyle sayılır
Muhaberenin tavır şeklinde olması durum değildir Yerel santrallara konulan bilgisayarlar gönderilen sinyal cinsine kadar seçim yaparak dağıtımı analog telefon, sayısal telefon, faksimile, teleks, televizyon data operasyon şekillerinde terminallere ulaştırır Böylece telefon konuşmaları yanında televizyon, faksimil resim ve yazı, teleks, bilgisayar işlemleri de çok süratli ve kaliteli olarak yürütülür
Sinyâl hatları: Dikkat Çekici (haberleşme) imkanları fazla çeşitlidir Bunlar:
1 İki telli analog radyo sinyal hattı (1 söylev)
2 Anolog radyo röle link hattı (30 tavır)
3 Sayısal radyo röle link hattı (1920 hitabe)
4 Çok kollu koaksiyel kablo hattı (7680 söylev)
5 Fiberoptik kablo hattı (10000 söylev ve üstü)
6 Muhabere uydular hattı (20000 konuşma)
İki telli hitabe devreleri uzakta mesafelerde kayıplar fazla arttığı ve kanal sayısı sınırlı olduğu için şehir halkı içi dağıtım sistemi dışında kullanılmaz Işaret sistemleri radyo yayınlarından istifadeyle kapasite ve kalite yönünden çok gelişmiştir Telefon konuşmaları keza ilk elden analog sinyal olarak hem de bu analog sinyalin sayısal sinyal haline çevrilmesinden sonra yayınlanarak yapılabilmektedir Analog sinyal de akustik problemi ve sinyal şamata seviyesi yüksek olduğu için terk edilmiş sayısal sinyal sistemine geçilmiştir
Sayısal sinyal sistemlerinde, analog sinyal dilimlere bölünerek düzgün palslara ayrılır Bu palslar sonradan kodlanarak verici anteninden ‘0?, ‘1? sayısal yayın olarak gönderilir Kodlanma işlemi her konuşma için ayrı ayrı yapılabildiği için bir antenden benzer anda binlerce sayıda konuşma palslar halinde yayınlanabilir Alıcı telefon, istasyondan alınan bu binlerce yayınlama her yerde kod çözücüde çözümlenerek, odyo sinyal haline çevrilerek santral mantık devresinden geçerek abonelere ulaşır Kodlanmış palslar antenden yayınlanabildiği gibi koaksiyel kablolardan da gönderilebilir Koaksiyel kablolarda kayıplar fazla azalır Koaksiyel kablo yerine bundan daha hızlı yüksek kapasiteli ve kayıp oranı çok düşük optik fiber kablolar da kullanılabilir Optik fiber sisteminde kodlanmış sayısal sinyaller optik sinyallere çevrilerek gönderilir Karşısında santralde optik sinyaller önce elektronik sinyallere daha sonra da odyo analog sinyale çevrilerek yerel santral mantık devresinden abonelere ulaştırılır
İki telli dikkat çekici sisteminde benzer anda bir söylev yapılır Halbuki pals kod modüleli sayısal radyo link göze çarpan sisteminde 30 kanal mevcuttur Koaks kablolu sayısal radyo link muhabere sistemiyse minimum saniyede 30 megabit bilgi gönderme kapasitesine sahip olup, 1920 kanallıdır 1985 senesinde F Almanya ’da hizmete girmiş olan böyle bir sistem saniyede 565 mbit kapasiteye; bir diğer ifadeyle benzer anda 7680 konuşma veya data aktarmaya müsaittir Fiberoptik sistemler 140 mbitsaniye ve daha yukarı kapasitede tayin yapmaktadır Fiberoptik muhabere sistemi kapasite yüksekliği, montaj kolaylığı, bakım istememesi, yüksek kaliteli veri göndermesiyle mevcut sistemlerin en mükemmelidir
özetle telefon santrallarının isimleri şunlardır: Elektromekanik telefon santralı, elektronik telefon santralı, otomatik telefon santralı, şehirlerarası telefon santralı, transit telefon santralı, yarıelektronik telefon santralı, yarıotomatik telefon santralı, mahalli (yerel) telefon santralı… almak üzere çeşitleri vardır (1994)
Telefonun tatbikatta sağladığı en büyük üstünlük muhaberenin süratli bir şekilde yapılmasıdır Fiberoptik, koaksiyel kablo ve elektromanyetik yollarla uydulardan yansıtılarak yapılan telefon görüşmeleri dünyanın her köşesini birbirine bağlamıştır Telefon sistemlerinin kanal kapasiteleri her geçen gün artmaktadır Kanal sayısında artışlar telefonu daha da pratik bir ayla sokmaktadır Telekomünikasyon arasındaki önemli gelişmelerden biri de, telsiz telefonun ortaya çıkmasıdır Kısa dalga radyo alıcıvericilerin olağan telefon sistemine bağlamasıyla hareket halinde telefonla hitabe imkanı ortaya çıkmıştır Bu sistemle bölgeler arası kesintisiz bağlantı olduğu gibi, fazla uzun menzilli yolculuklar yapan bile istediği yeri anında arayabilir
Birincisini duplex (çift çevrili haberleşme) tekniğiyle yani her iki yönden pat diye mesaj yollamak aracılığıyla sağladılar Bu güzel buluş iki kişinin eseri oldu: Wheatstone (1852) ve Amerikalı Stearns (1868) Meşhur Thomas Edison da bunu 1871?de guadruplex sistem haline soktu
İkinci sorun için ilk çözüm bulan İngiliz Davit Hughes (18311900) oldu1855?te alfabenin harflerine karşılık olan bir klavye teklif etti Ama gerçi en köklü çözüm yolunu basit bir telgraf teknisyeni olan Fransız Emile Baudot (18451903) gösterdi 1874?te karma bir yol Hughes ile şirketinin kullandığı Morse makinelerinin birleştirilmesini teklif etti Ve bunu gerçekleştirmeyi başardı Böylece yazılı bir telgraf meydana getirmekle kalmadı, birkaç mesajı (56 taneyi) pat diye gönderme imkânını da sağlamış oldu
Uyanık bir adam olan Baudot, icadının beratını almaya ve makinesini PTT ’ye kabul ettirmeyi başardı Bunun kendisine paraca bir hoşnutluk sağladığı söylenemezse de adının Morse ’unki gibi gelecek kuşaklara bir nesil isim olarak kaldığını görmek kıvancına erişti
Telefon Baudot ’nun birincil denenmesi sırasında buluş edildi
Bu icadın da uzun bir geçmişi olmuştur İlkini, sicimi: telefonu (Hooke) bir yanlamasına bırakalım; 1782?de sesleri 800 m uzağa götürmeyi deneyen Papaz Dom Gauthey ’i de anıp geçtikten sonradan, bu alanda önemli birincil çalışmayı yapmış olan Amerikalı Charles Page ’a (18121873) gelelim Page yumuşak demir parçacıklarını hızla mıknatıslamak ve mıknatıslığını gidermek aracılığıyla sesleri almayı başarmıştı Meslektaşı Cenevreli fizikçi Auguste de la Rive (18011873) bunu ilerletti ve işi, telefonun gerçek önicatçısı olarak sayacağımız Alman fizikçi Philipp Reiss (18011873) ele aldı
Reiss makinesi sesin titrediği bir zardı ve bu titremeler elektrik devresini kapatmaktaydı
Reiss, uluslararası üne sahip bir alim değildi O Kadar ama, çalışmaları kendini aynı çalışmalara vermiş olan Amerikalı profesörün kulağına rastlantıyla çalındı Bu bir diksiyon profesörünün oğlu olup 3 Mart 1847?de Edinburg ’da doğan Graham Bell idi Kendisi de babası gibi fonetikle söylev mekanizması ve sağır dilsizlerle ilgilenmişti Bu alandaki incelemeleri sırasında Holmholtz ’un “İşitme Duyusu Açısından Müziğin Fizyolojik Teorisi (1863) adlı eserinden, elektromıknatısın etkilediği bir diyapazon aracılığıyla nasıl sesler elde edilebileceği hakkında hafıza edinmiş ve elektrik konusunda incelemeler yapmaya başlamıştı
1872?de ABD ’ye göç eden ve Boston Üniversitesine ses fizyolojisi profesörü olarak atanan Bell, sağırlarla ilgili projelerini bir yana atmış değildi; hatta bir sağır kadınla evlenmişti öyle ama, 1875?te bir telgraf maniplesi aracılığıyla bir diyapazonu onlar için titreştirmişti Günün birinde diyapazonun yerine mıknatıslı maden parçaları kullandı ve bunlardan birinin kuru bir ses çıkararak elektromıknatısa gidip yapıştığını gözlemledi Ani bir esinlemeyle irkildi Maden parçacıklarının yerine bir çeper yerleştirdi ve zarı titreşimlerine göre direnci değişen bir elektrik devresine bağladı Sonradan telin öbür ucunda çalışmakta olan asistanına seslendi: “Bay Watson, gelin! size ihtiyacım var Watson şaşkın ve korkak bir tavırla koşup geldi: Patronunun sesini telefondan duymuştu
Bu olay 10 Mart 1876?da olmuştu O zamanlar ilim adamları bu icadı Amerika ’nın en olağanüstü buluşu olarak nitelemekteydiler, fakat o haliyle fazla olduğu da bir gerçekti Bir elektrik jeneratörüyle çalışmıyordu Elektrik akımını yaratan, vericideki manyetik alanın değişimleriydi ve bu telden geçerek alıcıdaki elektromıknatısı harekete getiriyordu Bu durumda 1012 metreyi aşamazdı Aygıtı birincil geliştiren Edison oldu (1876) Vericiye bir batarya bağlayarak gücünü artırdı 1878? de Hugnes mikrofon ’u buluş etti ve böylece zarların titreşimleri sonucu elde edilen sesleri büyük oranda desteklemek olası oldu
Böylesine doğaüstü bir keşif, sözgelişi, New York ’ta iken Boston ’daki arkadaşının sesini dinlemek görülmemiş bir heyecan yarattı; olaylara, kıskançlıklara, kinlere ve davalara konu oldu ilk davayı açan Amerikalı kıymetli teknisyen Elisha Gray (18351901) idi içine kapanık bir tahlilci olan Gray telefonu Graham Bell ’le bununla beraber bulmuş, fakat ne yazık ki beratını ondan iki saat daha sonra istemişti Bu 120 dakikalık geç kalma mahkemelerin, haklarını reddetmesi için yetti Graham Bell ’in, icadını telgraf şirketi Western Union ’a teklif edip (1877) reddedilmesinden sonra kurulan Bell Telephone Şirketi aleyhine; sözde diğer mucitler, geliştiriciler ve rakipler göre bir istif davalar açılmaya başlanmış, bir yana da berat meseleleri çevresinde antipatik didişmeler ve hırslı çekişmeler almış yürümüştü
Tüm davalar seri gerçek mucidin lehine sona ermekteydi Telefon da bir yanlamasına tekrar tekrar yayılmakta, teller şehirlerden şehirlere uzanmaktaydı 1880 yılında Amerika ’nın 35 eyaleti telefon santralına kavuşmuş ve 70000 abone kaydetmişti Bell 4 Ağustos 1922?de Halifax ’da öldüğünde ABD ve Kanada ’daki 17 milyon abonelik şebekede ulaşım bir dakika durduruldu
1876?da telefonun icadı bunca hayranlık batmış bir hayret yarattıktan sonradan fonografın etkisi ne oldu, bir gözünüzün önüne getirin Fakat bu konu da ani olarak patlak vermemiş, incelemeler az çok kulaktan kulağa duyulmuştu Bilim adamları uzunca bir süreden beri uğraşmaktaydılar; hatta 1857?de benzeri yola varmışlardı bile O yıl mütevazı bir basın musahhihi olan Fransız EdouardLeon Scott (18171879), gerçek bir kaydedici fonograf imal etti Bu, altında bir silindirin döndüğü madeni bir sivri direk ve buna alt bir zardan oluşmuştu Bu zarın önünde konuşulunca ya da şarkı söylenince sesler sivri madeni yelken direği aracılığıyla silindirin üzerinde titreşimli izlet bırakıyordu
Bu kaydetmenin tersinin olabileceği yani sivri ucu bu izlerden bir daha geçirmek aracılığıyla söz ya da müziği tekrar oluşturmak bambaşka bir alandı elbet Ve basit kolay kimsenin aklına gelecek şey de değildi Bunu birincil düşünen Charles Cros (18421888) adında bir Fransız oldu Cros şair, mizahçı, hem de bilim adamıydı Bir yana şiirler yazıyor, bir yandan da teorik olarak renkli resim, gezegenlerarası ulaşım ve fonograf tasarlıyordu Tasarıları gerçekleşti ve 1877?de Bilimler Akademisine, “paleophone adını verdiği gerçekte bir fonograf olan bir aletin planını sundu
Edison ’un bu çalışmadan haberi oldu mu? Yoksa yalnızca bir tesadüfen olarak mı bilmiyoruz; tıpatıp aynı ilkelere dayanan makinesi için berat istedi Edison ’u bu makinenin önünde çocukça bir şarkı olan “Mary had a little lamb Mary ’nin minik bir kuzusu var şarkısını söylerken görenler, makinenin az daha sonra hımhım bir sesle bunu tekrarladığını duydular
1878?in fonografı bir oyuncaktı, fakat inanılmaz bir gelişme gösterdi ve günümüzün elektrofon ve mikrosiyon plaklarına bir istif yeni buluş ve icatlara yol açtı…
Telefon nasıl çalışır?
Bir elektrik devresi üzerinden bir telefon konuşmasının yapılması esnasında meydana gelen olaylar şöylece sıralanabilir:
1 Ses enerjisi mekanik enerjiye dönüşür
2 Mekanik enerji elektrik enerjisine dönüşür
3 Elektrik enerjisi nakledilir
4 Aleyhinde tarafta elektrik enerjisi manyetik enerjiye dönüşür
5 Manyetik enerji mekanik enerjiye dönüşür
6 Mekanik enerji ses enerjisine dönüşür
Elektrik titreşimlerinin iletkenlerdeki dağılma hızı başlıca titreşimlerinin havadaki dağılma hızından birkaç yüz bin defa daha pozitif olduğundan (200300 bin kmsn mertebesinde) telefon ile konuşanlar, aradaki uzaklığa rağmen, aleyhinde karşıya bulunuyorlarmış hissine sahiptirler Telefon sistemi üç ana tahsis yapar İki abone aralarında hitabe irtibatını sağlar ve aboneler arasında çağırma, meşgul çevirme, ses sinyalleri üretir Otomatik olmayan manyetolu telefonlarda bu işlemler elle yapılır
Bir telefon aletinde yer alan başlıca parçalar şunlardır:
1 Ses tip (mikrofon),
2 Mikrofon akıntı kaynağı,
3 Ses verici (kulaklık),
4 Çağırma ve çağrılma düzenleri,
5 Devre açıp kapayıcılar, anahtarlar,
6 Çağırma kadranı
Manuel ve otomatik santrallara yan telefon aletleri birbirinden farklıdır Herbirinde yukardaki parçaların bazıları bulunur Telefonun ahizesi sesi elektrik enerjisine ve elektrik enerjisini de sese çevirir Otomatik telefon cihazında ahize kaldırıldığında devreyi açan bir anahtar ve ön tarafta numaratörü mevcuttur Telefon ahizesi kaldırılınca telefonla santral aralarında elektrik devresi kurulur Ahizeden ton sesi duyulur Numaratörden, örneğin 6 rakamı çevrilince elektrik devresi altı defa açılıp kapanmış olur Elektrik devresindeki açılıp kapanmalar sinyal olarak santralda devreler vasıtasıyle sayılır
Muhaberenin tavır şeklinde olması durum değildir Yerel santrallara konulan bilgisayarlar gönderilen sinyal cinsine kadar seçim yaparak dağıtımı analog telefon, sayısal telefon, faksimile, teleks, televizyon data operasyon şekillerinde terminallere ulaştırır Böylece telefon konuşmaları yanında televizyon, faksimil resim ve yazı, teleks, bilgisayar işlemleri de çok süratli ve kaliteli olarak yürütülür
Sinyâl hatları: Dikkat Çekici (haberleşme) imkanları fazla çeşitlidir Bunlar:
1 İki telli analog radyo sinyal hattı (1 söylev)
2 Anolog radyo röle link hattı (30 tavır)
3 Sayısal radyo röle link hattı (1920 hitabe)
4 Çok kollu koaksiyel kablo hattı (7680 söylev)
5 Fiberoptik kablo hattı (10000 söylev ve üstü)
6 Muhabere uydular hattı (20000 konuşma)
İki telli hitabe devreleri uzakta mesafelerde kayıplar fazla arttığı ve kanal sayısı sınırlı olduğu için şehir halkı içi dağıtım sistemi dışında kullanılmaz Işaret sistemleri radyo yayınlarından istifadeyle kapasite ve kalite yönünden çok gelişmiştir Telefon konuşmaları keza ilk elden analog sinyal olarak hem de bu analog sinyalin sayısal sinyal haline çevrilmesinden sonra yayınlanarak yapılabilmektedir Analog sinyal de akustik problemi ve sinyal şamata seviyesi yüksek olduğu için terk edilmiş sayısal sinyal sistemine geçilmiştir
Sayısal sinyal sistemlerinde, analog sinyal dilimlere bölünerek düzgün palslara ayrılır Bu palslar sonradan kodlanarak verici anteninden ‘0?, ‘1? sayısal yayın olarak gönderilir Kodlanma işlemi her konuşma için ayrı ayrı yapılabildiği için bir antenden benzer anda binlerce sayıda konuşma palslar halinde yayınlanabilir Alıcı telefon, istasyondan alınan bu binlerce yayınlama her yerde kod çözücüde çözümlenerek, odyo sinyal haline çevrilerek santral mantık devresinden geçerek abonelere ulaşır Kodlanmış palslar antenden yayınlanabildiği gibi koaksiyel kablolardan da gönderilebilir Koaksiyel kablolarda kayıplar fazla azalır Koaksiyel kablo yerine bundan daha hızlı yüksek kapasiteli ve kayıp oranı çok düşük optik fiber kablolar da kullanılabilir Optik fiber sisteminde kodlanmış sayısal sinyaller optik sinyallere çevrilerek gönderilir Karşısında santralde optik sinyaller önce elektronik sinyallere daha sonra da odyo analog sinyale çevrilerek yerel santral mantık devresinden abonelere ulaştırılır
İki telli dikkat çekici sisteminde benzer anda bir söylev yapılır Halbuki pals kod modüleli sayısal radyo link göze çarpan sisteminde 30 kanal mevcuttur Koaks kablolu sayısal radyo link muhabere sistemiyse minimum saniyede 30 megabit bilgi gönderme kapasitesine sahip olup, 1920 kanallıdır 1985 senesinde F Almanya ’da hizmete girmiş olan böyle bir sistem saniyede 565 mbit kapasiteye; bir diğer ifadeyle benzer anda 7680 konuşma veya data aktarmaya müsaittir Fiberoptik sistemler 140 mbitsaniye ve daha yukarı kapasitede tayin yapmaktadır Fiberoptik muhabere sistemi kapasite yüksekliği, montaj kolaylığı, bakım istememesi, yüksek kaliteli veri göndermesiyle mevcut sistemlerin en mükemmelidir
özetle telefon santrallarının isimleri şunlardır: Elektromekanik telefon santralı, elektronik telefon santralı, otomatik telefon santralı, şehirlerarası telefon santralı, transit telefon santralı, yarıelektronik telefon santralı, yarıotomatik telefon santralı, mahalli (yerel) telefon santralı… almak üzere çeşitleri vardır (1994)
Telefonun tatbikatta sağladığı en büyük üstünlük muhaberenin süratli bir şekilde yapılmasıdır Fiberoptik, koaksiyel kablo ve elektromanyetik yollarla uydulardan yansıtılarak yapılan telefon görüşmeleri dünyanın her köşesini birbirine bağlamıştır Telefon sistemlerinin kanal kapasiteleri her geçen gün artmaktadır Kanal sayısında artışlar telefonu daha da pratik bir ayla sokmaktadır Telekomünikasyon arasındaki önemli gelişmelerden biri de, telsiz telefonun ortaya çıkmasıdır Kısa dalga radyo alıcıvericilerin olağan telefon sistemine bağlamasıyla hareket halinde telefonla hitabe imkanı ortaya çıkmıştır Bu sistemle bölgeler arası kesintisiz bağlantı olduğu gibi, fazla uzun menzilli yolculuklar yapan bile istediği yeri anında arayabilir