İktisadi Birimler
İktisadi birimler; hane halkı, firmalar ve devlettir Tüm iktisadi birimler, insanların rolünden ziyade, iktisadi fonksiyonlarını tanımlamaktadır Bir günde iktisadi fonksiyonların birden fazlasının gerçekleşmesi mümkündür
Hanehalkı: Iki Taraflı finansal kararlar veren, benzer çatı aşağıda yaşamış ırk topluluğudur Bir veya daha pozitif kişiden oluşabilir Benzer hanehalkındaki insanların akraba olmaları şart değildir Örneğin; benzer evde kalan öğrenciler de olabilir Hanehalkları, mülkhizmet tüketicisi, üretim kaynakları sahibi ve talep edicidir Alıcı hanehalkı malhizmet satın alır Malhizmet miktarı, tüketici gelirleri ve üretilen mülkhizmet miktarıyla sınırlıdır Tüketiciler, satın alma güçleriyle, imkan dahilinde azami doyum elde etmeye çalışırlar Faktör sahibi hanehalkları, etmen ve kaynakları firmalara satarak kazanç maksimizasyonuna mücadele gösterirler Firmalar: Imal kaynakları sahibi, üretilecek mülk ve hizmetlere karar veren iktisadi birimlerdir Başka firmalara, hanehalkları ve devlete satılacak mal üretmek için üretim faktörleri kullanırlar Üretim faktörleri satın alır ve ürettikleri mal ve hizmetleri satarlar Devlet: Firmaların ürettikleri malların bir kısmını satın alır Hanehalkı gelirlerinin bir miktarını vergi olarak alır Kendisi de değişik mal ve hizmetler üretebilir Mülkiyet haklarını düzenler Firma, alıcı ve kaynak sahiplerine ilişkin düzenlemeler yapar İhtiyaçlar ve Özellikleri
İnsanların tüm iktisadi faaliyetleri, ihtiyaçlarını hoşnutluk amaçlıdır Mutlu hayat devam etmek için ihtiyaçları gidermek şarttır Memnuniyet edildiğinde hoşgörü ve doyum, memnuniyet edilmediğinde ise acı ve üzüntü veren duyguya ihtiyaç denir
İhtiyaçlar zorunlu ve gerekli olmayan ihtiyaçlar şeklinde sınıflandırılmaktadır Hayat devam etmek için şart olan ihtiyaçlara gerekli ihtiyaçlar, koşul olmamasına karşın, fakat tatmin edilmesi zevk verici ihtiyaçlara ise gerekli olmayan ihtiyaçlar denir
İnsan ihtiyaçlarının derece ve şekli, toplum yapısı, yaş cinsiyet, sosyal sınıf ve mesleklere tarafından değiştiği için, zorunlu ve zorunlu olmayan ihtiyaçlar belirlenmiş farksız Mesela; soğuk yerlerde yaşayanlar sıcakta yaşayanlara dan daha fazla ısınma ihtiyacı duyarlar Otomobil, gelişmemiş toplumda gerekli olmayıp; gelişmiş toplumda zorunlu olabilir Çünkü alışverişe, işe arabayla gitmek, arabayla meslek takip etmek daha ekonomik olabilmektedir
İnsanların tatminini istedikleri çok ihtiyaçları vardır Bazıları periyodiktir Acıkma, susuzluk, gibi… Toplum gelişimi, teknolojik ilerlemeler ve hazseçim değişmeleri ile ihtiyaçlar çoğalmıştır Yıllar önce lüks sanılan bir takım ihtiyaçlar bugün gerekli ışık halkası gelmiştir Buzdolabı gibi…
İhtiyaçlar şiddete kadar değişmektedir Bir ihtiyacın şiddeti başka bir ihtiyaçtan pozitif olabilir Genelde gerekli ihtiyaçlar gerekli olmayanlara göre daha şiddetlidir İhtiyaçların zorlama farklılığı mantıklı davranışı şart haline getirir Dolayısıyla gereklilik tatmini için yerleştirme ve seçim gerekir
Gereksinim şiddeti tatminle azalır Yani ihtiyaçlar hoşnutluk edildikten bir vakit sonradan, memnuniyet için kullanılan mal ve hizmetlerin tüketimi müsamaha yerine acı verebilir Bilhassa yeme, içme
Bir Takım ihtiyaçların ise şiddeti tatminle artar Yani gerekli olmayan gereksinim kesintisiz memnuniyet edilince şiddeti artabilir Çünkü tatminle alışılmışlık haline gelir Madde bağımlılığı gibi…
Gereksinim ve hoşnutluk araçları ikame edilebilir Bazı ihtiyaçların tatminiyle başka ihtiyaçların tatmininden vazgeçmek gerekebilir Örneğin; müzik dinleme yerine sinemaya gitmek Aynı ihtiyaç bir mülk yerine başka malla tatmin edilebilir Çünkü benzer ihtiyacı yeterli çok değişiklik mal vardır Mesela; değişik meyveler
Mülk ve Hizmetler
İhtiyaçları hoşnutluk eden maddesel varlıklara mal denir Mesela, susamaacıkma ihtiyaçlar yiyecek ve meşrubat mallarla giderilir Maddi varlık olmadan gereksinim gideren şeylere ise hizmet denir Örneğin, tıraş için berbere gidildiğinde, berber fiziksel varlık vermez, sadece saç ve sakal keser Gereksinim sahibi ise hizmet sonucu daha hoş saç ve yüze sahip olmakla tatmin olur Hizmetler, ahali ve üretici varlıklar kadar üretilir, sunan varlıklardan egemen değildirler
Hizmetler iki sınıftır Kişisel ve ticari hizmetler Kişisel hizmetlere örnek, berberlik, doktorluk Ticari hizmetlere örnek, bankacılık, ulaşım, ticaret, sigorta, irtibat
Mülk kelimesi, iktisatta mülk ve hizmetlerin tümünü temsilen kullanılmaktadır
Malların Özellikleri: Mal ve hizmet tüketimiyle belirtilen bir doyum elde edilir Mesela, gıda, meşrubat, giyecek, mobilya, televizyon, araba çeşitli mallardır
1Mallar insanlara faydalar sağlar: Üstünlük izafi ve sübjektif bir kavramdır Mesela, Türkiye ’de yardımsever mal, diğer ülkelerde faydasız olabilir
2Her hesaplı malın bir değeri vardır: Malların değerleri farklı farklı tanımlanabilir Malın değerini bazıları imal maliyetleri cinsinden, bazıları ise sağladıkları üstünlük cinsinden belirler
Mülk Türleri: Serbestekonomik mallar, tüketimimal malları, dayanıklıdayanıksız mallar
1Ekonomik Mallar: Almak için uğraş harcama ya da değerinde ödeme gereken mallardır Idareli mallar her istenildiğinde elde edilemezler Hesaplı mallar, kıt kaynaklar kullanarak, başka mallar cinsinden maliyet gerektirirler Ekmek, akaryakıt, şeker, tuz gibi…
2Bağımsızlık Mallar: Çabasız ve maliyetsiz, her istenildiğinde doğada yer alan mallardır Örneğin, hava her an bilinçlibilinçsiz solunur Akarsu kenarında iken su da özgür maldır Hür malların miktarları defalarca insanların isteklerinden fazladır Maliyetleri yoktur Kıt kaynakları kullanmaz Elde Etmek için de hiçbir şeyden vazgeçmek gerekmez Bağımsızlık mal paylaşımında hiç ekonomik sorun yaşanmaz
Bir malın serbest ya da ekonomik olması yaşanan duruma bağlıdır Mesela, solunan hava özgür iken, dalgıç ve astronotlar için ekonomik maldır İçilebilen su, kaynağı yakınındaki kamp için bağımsızlık mülk iken, çölde kalındığında hesaplı mala dönüşür Doğada yetişen, toplanması bağımsızlık bırakılmış meyveler de serbest mallardır Kayıtlı mülk miktarı özgürlük veya ekonomik olarak emin belirlenemez
Özgür mallara kolay kolay örnekler verilemez Geçmiş zamanlarda hava özgür mal iken, günümüzde hava kalitesi için filtreler, kirlilik ölçüm cihazı gibi maliyetler nedeniyle pak hava özgürlük mallıktan çıkmıştır
3Tüketici Malları (Nihai Mallar): Alıcı ihtiyaçlarını doğrudan karşılamaya yarayan mallardır Hesaplı mal özelliğini kaybettiklerinde kaybolurlar Yiyecek, giyecek gibi…
4Imalatçı Malları: Diğer mallar üretmede kullanılan mallardır Mesela, makinenin yakıtı, kullanıcının hizmeti, bulunduğu yapı Sermaye malı, yarı mamul, hammadde isimleriyle de ifade edilmektedirler
Bir malın üretici ya da alıcı malı olması, yaşanan duruma bağlıdır Örneğin, otomobil gezmek için kullanıldığında alıcı malı, satmak elemanı göre iş için kullanıldığında üretici malıdır
5Dayanıklı Mallar: Elde edildikten sonra yıllardan beri avantaj karşılayan mallardır Buzdolabı, otomobil, radyo, televizyon gibi… Bu mallar kullanırken tükenmemekte, faydaları tüketilmektedir Yiyecekleri dinç depolamak, seyahat, film izlemek, haber ve müzik dinlemek gibi…
6Dayanıksız Mallar: Üstünlük sağladıkça tükenen mallardır Mum, ekmek, şeker, mazot gibi… Kolay bozulan dirençli mülk kavramıyla karıştırılmamalıdır
Litaratür:
Anadolu Üniversitesi – İktisada Giriş – 2008
İktisadi birimler; hane halkı, firmalar ve devlettir Tüm iktisadi birimler, insanların rolünden ziyade, iktisadi fonksiyonlarını tanımlamaktadır Bir günde iktisadi fonksiyonların birden fazlasının gerçekleşmesi mümkündür
Hanehalkı: Iki Taraflı finansal kararlar veren, benzer çatı aşağıda yaşamış ırk topluluğudur Bir veya daha pozitif kişiden oluşabilir Benzer hanehalkındaki insanların akraba olmaları şart değildir Örneğin; benzer evde kalan öğrenciler de olabilir Hanehalkları, mülkhizmet tüketicisi, üretim kaynakları sahibi ve talep edicidir Alıcı hanehalkı malhizmet satın alır Malhizmet miktarı, tüketici gelirleri ve üretilen mülkhizmet miktarıyla sınırlıdır Tüketiciler, satın alma güçleriyle, imkan dahilinde azami doyum elde etmeye çalışırlar Faktör sahibi hanehalkları, etmen ve kaynakları firmalara satarak kazanç maksimizasyonuna mücadele gösterirler Firmalar: Imal kaynakları sahibi, üretilecek mülk ve hizmetlere karar veren iktisadi birimlerdir Başka firmalara, hanehalkları ve devlete satılacak mal üretmek için üretim faktörleri kullanırlar Üretim faktörleri satın alır ve ürettikleri mal ve hizmetleri satarlar Devlet: Firmaların ürettikleri malların bir kısmını satın alır Hanehalkı gelirlerinin bir miktarını vergi olarak alır Kendisi de değişik mal ve hizmetler üretebilir Mülkiyet haklarını düzenler Firma, alıcı ve kaynak sahiplerine ilişkin düzenlemeler yapar İhtiyaçlar ve Özellikleri
İnsanların tüm iktisadi faaliyetleri, ihtiyaçlarını hoşnutluk amaçlıdır Mutlu hayat devam etmek için ihtiyaçları gidermek şarttır Memnuniyet edildiğinde hoşgörü ve doyum, memnuniyet edilmediğinde ise acı ve üzüntü veren duyguya ihtiyaç denir
İhtiyaçlar zorunlu ve gerekli olmayan ihtiyaçlar şeklinde sınıflandırılmaktadır Hayat devam etmek için şart olan ihtiyaçlara gerekli ihtiyaçlar, koşul olmamasına karşın, fakat tatmin edilmesi zevk verici ihtiyaçlara ise gerekli olmayan ihtiyaçlar denir
İnsan ihtiyaçlarının derece ve şekli, toplum yapısı, yaş cinsiyet, sosyal sınıf ve mesleklere tarafından değiştiği için, zorunlu ve zorunlu olmayan ihtiyaçlar belirlenmiş farksız Mesela; soğuk yerlerde yaşayanlar sıcakta yaşayanlara dan daha fazla ısınma ihtiyacı duyarlar Otomobil, gelişmemiş toplumda gerekli olmayıp; gelişmiş toplumda zorunlu olabilir Çünkü alışverişe, işe arabayla gitmek, arabayla meslek takip etmek daha ekonomik olabilmektedir
İnsanların tatminini istedikleri çok ihtiyaçları vardır Bazıları periyodiktir Acıkma, susuzluk, gibi… Toplum gelişimi, teknolojik ilerlemeler ve hazseçim değişmeleri ile ihtiyaçlar çoğalmıştır Yıllar önce lüks sanılan bir takım ihtiyaçlar bugün gerekli ışık halkası gelmiştir Buzdolabı gibi…
İhtiyaçlar şiddete kadar değişmektedir Bir ihtiyacın şiddeti başka bir ihtiyaçtan pozitif olabilir Genelde gerekli ihtiyaçlar gerekli olmayanlara göre daha şiddetlidir İhtiyaçların zorlama farklılığı mantıklı davranışı şart haline getirir Dolayısıyla gereklilik tatmini için yerleştirme ve seçim gerekir
Gereksinim şiddeti tatminle azalır Yani ihtiyaçlar hoşnutluk edildikten bir vakit sonradan, memnuniyet için kullanılan mal ve hizmetlerin tüketimi müsamaha yerine acı verebilir Bilhassa yeme, içme
Bir Takım ihtiyaçların ise şiddeti tatminle artar Yani gerekli olmayan gereksinim kesintisiz memnuniyet edilince şiddeti artabilir Çünkü tatminle alışılmışlık haline gelir Madde bağımlılığı gibi…
Gereksinim ve hoşnutluk araçları ikame edilebilir Bazı ihtiyaçların tatminiyle başka ihtiyaçların tatmininden vazgeçmek gerekebilir Örneğin; müzik dinleme yerine sinemaya gitmek Aynı ihtiyaç bir mülk yerine başka malla tatmin edilebilir Çünkü benzer ihtiyacı yeterli çok değişiklik mal vardır Mesela; değişik meyveler
Mülk ve Hizmetler
İhtiyaçları hoşnutluk eden maddesel varlıklara mal denir Mesela, susamaacıkma ihtiyaçlar yiyecek ve meşrubat mallarla giderilir Maddi varlık olmadan gereksinim gideren şeylere ise hizmet denir Örneğin, tıraş için berbere gidildiğinde, berber fiziksel varlık vermez, sadece saç ve sakal keser Gereksinim sahibi ise hizmet sonucu daha hoş saç ve yüze sahip olmakla tatmin olur Hizmetler, ahali ve üretici varlıklar kadar üretilir, sunan varlıklardan egemen değildirler
Hizmetler iki sınıftır Kişisel ve ticari hizmetler Kişisel hizmetlere örnek, berberlik, doktorluk Ticari hizmetlere örnek, bankacılık, ulaşım, ticaret, sigorta, irtibat
Mülk kelimesi, iktisatta mülk ve hizmetlerin tümünü temsilen kullanılmaktadır
Malların Özellikleri: Mal ve hizmet tüketimiyle belirtilen bir doyum elde edilir Mesela, gıda, meşrubat, giyecek, mobilya, televizyon, araba çeşitli mallardır
1Mallar insanlara faydalar sağlar: Üstünlük izafi ve sübjektif bir kavramdır Mesela, Türkiye ’de yardımsever mal, diğer ülkelerde faydasız olabilir
2Her hesaplı malın bir değeri vardır: Malların değerleri farklı farklı tanımlanabilir Malın değerini bazıları imal maliyetleri cinsinden, bazıları ise sağladıkları üstünlük cinsinden belirler
Mülk Türleri: Serbestekonomik mallar, tüketimimal malları, dayanıklıdayanıksız mallar
1Ekonomik Mallar: Almak için uğraş harcama ya da değerinde ödeme gereken mallardır Idareli mallar her istenildiğinde elde edilemezler Hesaplı mallar, kıt kaynaklar kullanarak, başka mallar cinsinden maliyet gerektirirler Ekmek, akaryakıt, şeker, tuz gibi…
2Bağımsızlık Mallar: Çabasız ve maliyetsiz, her istenildiğinde doğada yer alan mallardır Örneğin, hava her an bilinçlibilinçsiz solunur Akarsu kenarında iken su da özgür maldır Hür malların miktarları defalarca insanların isteklerinden fazladır Maliyetleri yoktur Kıt kaynakları kullanmaz Elde Etmek için de hiçbir şeyden vazgeçmek gerekmez Bağımsızlık mal paylaşımında hiç ekonomik sorun yaşanmaz
Bir malın serbest ya da ekonomik olması yaşanan duruma bağlıdır Mesela, solunan hava özgür iken, dalgıç ve astronotlar için ekonomik maldır İçilebilen su, kaynağı yakınındaki kamp için bağımsızlık mülk iken, çölde kalındığında hesaplı mala dönüşür Doğada yetişen, toplanması bağımsızlık bırakılmış meyveler de serbest mallardır Kayıtlı mülk miktarı özgürlük veya ekonomik olarak emin belirlenemez
Özgür mallara kolay kolay örnekler verilemez Geçmiş zamanlarda hava özgür mal iken, günümüzde hava kalitesi için filtreler, kirlilik ölçüm cihazı gibi maliyetler nedeniyle pak hava özgürlük mallıktan çıkmıştır
3Tüketici Malları (Nihai Mallar): Alıcı ihtiyaçlarını doğrudan karşılamaya yarayan mallardır Hesaplı mal özelliğini kaybettiklerinde kaybolurlar Yiyecek, giyecek gibi…
4Imalatçı Malları: Diğer mallar üretmede kullanılan mallardır Mesela, makinenin yakıtı, kullanıcının hizmeti, bulunduğu yapı Sermaye malı, yarı mamul, hammadde isimleriyle de ifade edilmektedirler
Bir malın üretici ya da alıcı malı olması, yaşanan duruma bağlıdır Örneğin, otomobil gezmek için kullanıldığında alıcı malı, satmak elemanı göre iş için kullanıldığında üretici malıdır
5Dayanıklı Mallar: Elde edildikten sonra yıllardan beri avantaj karşılayan mallardır Buzdolabı, otomobil, radyo, televizyon gibi… Bu mallar kullanırken tükenmemekte, faydaları tüketilmektedir Yiyecekleri dinç depolamak, seyahat, film izlemek, haber ve müzik dinlemek gibi…
6Dayanıksız Mallar: Üstünlük sağladıkça tükenen mallardır Mum, ekmek, şeker, mazot gibi… Kolay bozulan dirençli mülk kavramıyla karıştırılmamalıdır
Litaratür:
Anadolu Üniversitesi – İktisada Giriş – 2008