Sabancı Kümesi mayıs sonunda Temsa’yı yatırımcı Enver Rıfkı Ünver ve eşi Rukiye Devres Ünver’e satarak otomotiv üretimden büsbütün çıktı.
İsviçre merkezli yatırım şirketi True Value Capital Partner's'in aldığı Temsa, 23 Aralık’a kadar üretimini durdurdu. Türkiye’deki her üç otobüsten birinin üreticisi TemSa, bu kararı mali kriz nedeniyle aldığını açıkladı. Şirkette bugün itibariyle işten çıkarmalarında başladığı belirtildi.
Sabah gazetesi müellifi Dilek Güngör 6 Aralık tarihli köşe yazısında, Sabancı ailesinin mayıs ayında Ünver ailesine sattığı TemSa şirketine ait dikkat çeken detayları yazmıştı.
Bankaların alacak nedeniyle Temsa şirketine haciz geldiğini belirten Dilek Güngör, “Bankalar, Adana Cumhuriyet Başsavcılığı'na kabahat duyurusunda bulundu. Savcılıktaki hata duyurusu, hem Ünverler hem de Sabancı ailesiyle ilgili...” ifadelerini kullanmıştı.
Hata duyurusundaki tezlere nazaran, yılbaşında Temsa'nın bankalara borcu 850 milyon TL'yken, Sabancı Ailesi yeni kredi alıyor.
Şirket, mayıstaki satıştan üç-beş ay evvel kimi bankalara 500 milyon TL borçlandırılıyor.
Bu paranın bir kısmıyla Akbank'ın daha evvel şirkete kullandırdığı krediler kapatılıyor. Kalan parada Sabancı'ya ödeniyor.
BORÇ 1.5 MİLYARA YAKLAŞIYOR
Bunun üzerine başta Garanti BBVA ve Yapı Kredi Bankası olmak üzere tüm alacaklı bankalar Temsa'ya haciz kararı aldırıyor. Temsa'nın bankalara 1.1 Milyar Liralık borcu olduğu lisana getiriliyor. Çalışanların tazminatıyla birlikte borcun 1.5 milyara yaklaştığı kaydediliyor.
İSVEÇLİ FON DENDİ, ÜNVER ÇIKTI
İsviçre merkezli yatırım şirketi True Value Capital Partner's'in sahibi olan Enver Rıfkı Ünver ve eşi Rukiye Devres Ünver'in şirkete yatırım yapmadığı ve kasadaki paraları İsviçre'ye çıkardığı söyleniyor.
Ortalarında MNG Kargo, Flo, Koton, Migros üzere şirketlerin olduğu 4.5 milyar dolarlık varlık yöneten özel sermaye şirketi Turkven Private Equity’nin kurucularından olan Enver Rıfkı Ünver, 2014 yılında paydaşlıktan ayrıldıktan sonra yatırımlarını eşi Rukiye Devres Ünver ile devam etme kararı aldı.
Birinci başta Mesa Mesken ve Gama üzere inşaat şirketlerinden pay alarak dikkat çeken Ünver, mayıs ayında ise İsviçre merkezli kurduğu True Value Capital şirketi üzerinden Sabancı Holding bünyesindeki otobüs, minibüs ve hafif ticari araç üreticisi Temsa’yı satın aldı.
O devir “Temsa’yı İsviçreli fon aldı” başlıkları atılsa da alan kişi Enver Rıfkı Ünver ve eşi Rukiye Devres Ünver’den diğeri değildi. Bu yatırımcı çift Temsa’yı yaklaşık 140 milyon dolar değerleme üzerinden, borçlar dahil yaklaşık 60 milyon dolara satın aldı.
Temsa’nın bedelinin birinci satışa çıktığı 2010 yılında 500 milyon dolar olduğu düşünülürse, Ünver çiftinin yaptığı muahedenin ne kadar isabetli olduğu da ortaya çıkmış oluyor.
5 KAT BÜYÜRÜZ DEDİ, ÜRETİM DURDU
Temsa’nın yeni CEO’su Aslan Uzun, Capital Dergisi'ne verdiği röportajda, 2018’i ziyanla kapatmış olan şirketi 100+ ismini verdiği stratejiyle 5 yılda en az 5 kat büyütmeyi planladığını söylüyordu.
MECLİS'TE SORU ÖNERGESİ VERİLDİ
CHP Adana Milletvekili Dr. Müzeyyen Şevkin, 32 yıldır Adana’da üretim yapan Temsa ile ilgili, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın cevaplanmasını talep ettiği bir soru önergesi sundu.
Tıpkı vakitte TBMM Sanayi Ticaret, Güç, Alışılmış Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komitesi Üyeliği de yapan Şevkin, soru önergesinde şu sözleri kullandı:
“Tüm testlerden geçen, ürettiği elektrikli otobüsü dünya pazarlarına sunmaya hazırlanan Türkiye’nin markası Temsa’nın Mart 2019’da Lozan’da kurulan ‘True Value Capital Partners’ isimli fon tarafından satın alınmasının akabinde gerçekleşen üretimi durdurma kararı düşündürücüdür.”
“Yıllardır yerli araba üretiminde babayiğit arayan, onca emeğe konsorsiyuma karşın araba üretimini gerçekleştiremeyen Türkiye, 50 yıllık otobüs üretim markasını bir yabancı fona bu kadar çabuk oldu-bitti’ye getirerek neden satmıştır?” sorusuyla başlayan Şevkin şöyle devam etti:
- Bu satış kimler tarafından onaylanmıştır? Rekabet Kurulu’nun gündemine gelmiş midir?
- Aselsan’la birlikte elektrikli otobüs üreten ve ürettiği otobüsü dünyaya satmaya başlayan Temsa’da zaman sonrası üretimi durdurma kararı neden alınmıştır?
- Temsa yalnızca Sabancı’nın ya da yabancı fonun mudur? Temsa’ya Aselsan’ın, TÜBİTAK’ın karşılıksız katkıları, verilen teşvikler, vergilerimizle sağlanan kolaylıkların bedeli ne olacak?
- 50 yıllık bir teknoloji şirketini yurt dışı fona satmak bu kadar kolay mıdır? Satılan bir ülkenin araba markası mı yoksa rastgele bir ‘mandıra’ mıdır?
- Temsa’yı satın alan fonun perde ardında kim vardır? Temsa’nın rakipleri yahut petrol lobilerinin bu fonla bir alakası kelam konusu olabilir mi?
- Temsa’yı satın alan yabancı fon ‘ben burada üretim yapmayacağım’ derse bir yaptırımla karşı karşıya kalacak mıdır?
- Bin 500 çalışan, yüzlerce yetişmiş mühendis işsiz kalırsa, binlerce tedarikçi mağdur olursa bozulan bu ekosistemi düzeltecek bir tedbiriniz var mı?
Sabancı'nın birinci otomotiv yatırımı
Kurulduğu 1925 yılından 1960’lara kadar çoğunlukla tarım ve dokumacılık kesiminde faaliyet gösteren Sabancı Holding’in endüstrideki en değerli adımı Temsa’ydı.
1968’de kurulan Temsa, faaliyetlerine çelik üretimi ile başladı. 1984’te Japon Mitsubishi Motors ile imzalanan distribütörlük sonrası bir otomotiv şirketine dönüştü.
Başında 1996’da öldürülen Özdemir Sabancı’nın bulunduğu Temsa kısa müddette üretime de geçti ve 1987’den itibaren otobüs, midibüs ve kamyonet üretmeye başladı.
1990 yılında gelindiğinde Japon otomotiv devi Toyota ile anlaşıldı ve yüzde 50’şer ortaklı ToyotaSa kuruldu.
1994 yılında 350 milyon dolarlık yatırımla kurulan Adapazarı fabrikasıyla araba üretimine başlandı.
Özdemir Sabancı’nın vefatı ve 2000’lerin başında patlak veren krizin akabinde ToyotaSA evvel üretim ve pazarlama olmak üzere ikiye bölündü. Arabaların üretimi kısmında Toyota çoğunluk paya sahipken, pazarlama şirketinde büyük paydaş Sabancı Holding’ti.
İki şirketin 25 yıllık paydaşlığı ise 2009’da sona erdi. Sabancı’nın ToyotaSa’daki son kalan hissesi da 85 milyon dolara Toyota’yı dünyada yaklaşık 70 yıldır distribütör olarak temsil eden Suudi ALJ Group’a satıldı.
Yurt dışında parlamasından sonra gelen satış
Toyota iştirakini bitiren Sabancı'nın elinde otomotivde yalnızca Temsa kalmıştı.
2000’li yıllarda Temsa, Batı Avrupa için geliştirdiği otobüslerinde, Alman MAN ve şaft üreticisi ZF ile anlaştı.
2008 krizinin akabinde organizasyonel yapılanmaya giren şirket, unvanını Temsa Küresel olarak değiştirdi.
Temsa’nın satılacağı ile ilgili birinci haberler ise 2009-2010 devrinde gelmeye başladı. Hatta Sabancı Kümesi o periyot, tüm alternatiflerin kıymetlendirilmesi için İsviçre bankası Credit Suisse ile anlaşmıştı.
2015’e gelindiğinde Temsa’da üretilen her bin otobüsün yüzde 75’i yurt dışına ihraç ediliyordu.
Bugün, tamamı Türk mühendislerce geliştirilen 15 bine yakın aracı bugüne kadar dünyanın 66 ülkesine ihraç eden TEMSA, 3 saat şarjla 230 kilometre yol gidebilen birinci elektrikli otobüsünü de 2018’de tanıttı.
O yılı 1 milyar liranın üzerinde ciroyla kapatan şirket, 200 milyon dolar düzeyinde ihracat yapmıştı.
Tarihler 30 Mayıs 2019’u gösterdiğinde ise Temsa’nın yıllardır konuşulan satışı gerçekleşti.
Sabancı Holding, Temsa’da sahip olduğu payın tamamını 182,7 milyon liraya True Value Capital Partners'a sattı.
1987'den bu yana Adana’daki 510 bin metrekarelik tesiste üretim yapan Temsa, yılda 10 binin üzerinde otobüs, midibüs ve hafif kamyon üretiyor.