Tepedelenli Ali Paşa Hakkında bilgi
Osmanlı vâlilerinden 1744 yılında Yanyada doğdu Dedeleri Arnavutlukta muhtelif vazifelerde tanınmış olup, babası Tepedelen mütesellimi Veli Paşadır Minik yaşta babası öldüğünden gençliği mücâdelelerle geçti Kurd Ahmed ve Kaplan Paşalara hizmet edip, himâyelerine girdi Kaplan Paşaya dâmât oldu Yanya, Delvina ve Tırhala mutasarrıflıklarıyla DerbentlerBaşbuğluğu gibi vazifelerde kendini tanıttı Oğulları Muhtar, Veli Veliyüddîn ve Sâlih Paşalar, dağıtılmış vazifelerle Kuzey Arnavutlukla Yunanistana hâkim olunca buralar Tepedelenli âilesinin mâlikânesi hâline geldi
OsmanlıRusyaAvusturya Savaşında 1787de Avusturya cephesinde Pançova Harekâtına katıldı Sırbistanda meydana çıkan isyânı bastırmada hizmetleri oldu Rus cephesinde de savaştı Rütbesi 1795te mirmiranlığa yükseldi Yanya bölgesindeki yerli halkın çıkardığı isyanların bastırılmasında, Napolyonun Mısıra saldırısı esnasında Fransızlarla yaptıkları mücâdelelerde zaferler kazandı 1798de Preveze yakınında Fransızları bozguna uğratınca kendisine Sultan Üçüncü Selim Han tarafından vezirlik verildi Rumeli vâlisi olarak dağlı eşkıyânın cezâlandırılması için bir sene dek bu vazifede bulundu On dokuzuncu yüzyılın başında Osmanlı Devletiyle İngiltere, Fransa ve Rusya arasındaki siyasî olaylardan da istifâde ederek Makedonya bölgesinin en zinde adamı hâline geldi Bu bölgenin ünlü vâlilerinden İbrâhim Paşayı hileyle getirterek, ölünceye değin Yanyada hapsetti Oğlunu yerine göndererek Arnavutlukun Toskalık bölgesinde hâkimiyet kurdurdu
Ali Paşanın Arnavutlukta ve hâkim olduğu yerlerdeki tutumu, hâdiseleri istismar etmesi, onu devlet içinde devlet gibi hareket ettiriyordu Mora ahâlisinin ve Rumların ayaklanarak devletin başına yeni bir gâile açılmasını istemeyen Sultan Mahmud Han, Tepedelenli Ali Paşanın yaşlı olmasını düşünerek üzerine gitmiyordu
Ama, İngilizlerle dar muhâberelerde bulunan Nişancı Halet Efendinin çevirdiği entrikalar üstüne, Ali Paşa ve oğulları memuriyetlerinin bir kısmından azledildiler Ama dinlemedikleri için, üzerlerine karadan ve denizden zorlama gönderildi Yanya kalesinde bir sene 4 ay 25 gün muhâsaradan sonradan, serasker Hurşid Paşanın, hayâtına dokunulmayacağına dâir teminat vermesi üzerine Ali Paşa, Yanya Gölündeki Pandeleimon Manastırına çekildi Hurşid Paşanın yazılmış bildirisini kabul etmeyen, kindar Halet Efendi, îdâm fermanını birkaç kişiyle yolladı Bunun üstüne kendisini müdâfaa eden Tepedelenli, kurşunla vurularak öldürüldü (1822) Tepedelenli Ali Paşanın ölümüyle Rumlar, üzerlerindeki en büyük risk ve baskıdan kurtulmuş oldular Etniki Eterya da bunu fırsat mahsus isyânın başlangıç zamânının geldiğine kanaat getirip harekete geçti Bu Nedenle EflakBoğdan ve Morada yıllardan beri sürecek olan Rum isyanı başlamış oldu *
Osmanlı vâlilerinden 1744 yılında Yanyada doğdu Dedeleri Arnavutlukta muhtelif vazifelerde tanınmış olup, babası Tepedelen mütesellimi Veli Paşadır Minik yaşta babası öldüğünden gençliği mücâdelelerle geçti Kurd Ahmed ve Kaplan Paşalara hizmet edip, himâyelerine girdi Kaplan Paşaya dâmât oldu Yanya, Delvina ve Tırhala mutasarrıflıklarıyla DerbentlerBaşbuğluğu gibi vazifelerde kendini tanıttı Oğulları Muhtar, Veli Veliyüddîn ve Sâlih Paşalar, dağıtılmış vazifelerle Kuzey Arnavutlukla Yunanistana hâkim olunca buralar Tepedelenli âilesinin mâlikânesi hâline geldi
OsmanlıRusyaAvusturya Savaşında 1787de Avusturya cephesinde Pançova Harekâtına katıldı Sırbistanda meydana çıkan isyânı bastırmada hizmetleri oldu Rus cephesinde de savaştı Rütbesi 1795te mirmiranlığa yükseldi Yanya bölgesindeki yerli halkın çıkardığı isyanların bastırılmasında, Napolyonun Mısıra saldırısı esnasında Fransızlarla yaptıkları mücâdelelerde zaferler kazandı 1798de Preveze yakınında Fransızları bozguna uğratınca kendisine Sultan Üçüncü Selim Han tarafından vezirlik verildi Rumeli vâlisi olarak dağlı eşkıyânın cezâlandırılması için bir sene dek bu vazifede bulundu On dokuzuncu yüzyılın başında Osmanlı Devletiyle İngiltere, Fransa ve Rusya arasındaki siyasî olaylardan da istifâde ederek Makedonya bölgesinin en zinde adamı hâline geldi Bu bölgenin ünlü vâlilerinden İbrâhim Paşayı hileyle getirterek, ölünceye değin Yanyada hapsetti Oğlunu yerine göndererek Arnavutlukun Toskalık bölgesinde hâkimiyet kurdurdu
Ali Paşanın Arnavutlukta ve hâkim olduğu yerlerdeki tutumu, hâdiseleri istismar etmesi, onu devlet içinde devlet gibi hareket ettiriyordu Mora ahâlisinin ve Rumların ayaklanarak devletin başına yeni bir gâile açılmasını istemeyen Sultan Mahmud Han, Tepedelenli Ali Paşanın yaşlı olmasını düşünerek üzerine gitmiyordu
Ama, İngilizlerle dar muhâberelerde bulunan Nişancı Halet Efendinin çevirdiği entrikalar üstüne, Ali Paşa ve oğulları memuriyetlerinin bir kısmından azledildiler Ama dinlemedikleri için, üzerlerine karadan ve denizden zorlama gönderildi Yanya kalesinde bir sene 4 ay 25 gün muhâsaradan sonradan, serasker Hurşid Paşanın, hayâtına dokunulmayacağına dâir teminat vermesi üzerine Ali Paşa, Yanya Gölündeki Pandeleimon Manastırına çekildi Hurşid Paşanın yazılmış bildirisini kabul etmeyen, kindar Halet Efendi, îdâm fermanını birkaç kişiyle yolladı Bunun üstüne kendisini müdâfaa eden Tepedelenli, kurşunla vurularak öldürüldü (1822) Tepedelenli Ali Paşanın ölümüyle Rumlar, üzerlerindeki en büyük risk ve baskıdan kurtulmuş oldular Etniki Eterya da bunu fırsat mahsus isyânın başlangıç zamânının geldiğine kanaat getirip harekete geçti Bu Nedenle EflakBoğdan ve Morada yıllardan beri sürecek olan Rum isyanı başlamış oldu *