teravih namazı nasıl kılınır diyanet
Teravih Namazı
Teravih, Arapca terviha kelimesinin coğulu olup rahatlatmak, dinlendirmekgibi anlamlara gelir Ramazan ayına mahsus olmak uzere yatsı namazından sonra kılınan sunnet namazın her dort rek`atının sonundaki oturuş, terviha olarak adlandırılmış, sonradan bu kelimenin coğulu olan teravih kelimesi ramazan gecelerinde kılınan nafile namazın adı olmuştur
Teravih, sunneti muekkededir Kadın ve erkek icin orucun değil ramazan ayının sunnetidir Teheccut namazı 12 rek`atı gecmediği halde, teravih namazı yirmi rek`attır Yatsı namazı kılındıktan sonra ve vitirden once kılınır Teravihin cemaatle kılınması kifai sunnettir Teravih on selam ile kılınır ve beş terviha (dinlenme) yapılır Yani her iki rek`atta bir selam verilip, her dort rek`atta bir istirahat edilir Beşinci tervihadan sonra yine cemaatle vitir namazı kılınır
Peygamberimiz ramazan gecelerini ihyaya daha fazla onem vermiş olmakla birlikte, rivayetlerden anlaşıldığına gore bu, o gecelerde Peygamberimiz'in daha cok sayıda nafile namaz kıldığı anlamına değil, gecenin her zamankine gore daha buyuk bir bolumunu ibadetle gecirdiği anlamına gelmektedir
Teravih namazının 20 rek`at olduğu coğunluk tarafından kabul edilmekle ve muslumanlar arasında yerleşik teamul de bu yonde olmakla birlikte, zaman zaman bunun 20 rek`at kılınmasının sunnete aykırı olduğu, 8 rek`at kılınmasının daha doğru olacağı iddiaları gundeme gelmektedir Bu sebeple teravihin rek`at sayısını tesbit amacıyla teravih uygulamasının tarihcesine bir goz atmak istiyoruz
Hz Peygamber, teravih namazını birkac gece dışında surekli olarak tek başına kılmış ve arkadaşlarını Kim ramazan namazını (teravih) inanarak ve sevabını Allah'tan bekleyerek kılarsa onun gecmiş gunahları bağışlanırdiyerek bu namaza teşvik etmiştir (Buhari, Salatu'tteravih, 1; Muslim, Salatu'lmusafirin, 174)
Bu husustaki rivayetlerden birisi şoyledir: Hz Peygamber ramazanda Mescidi Nebevi'de itikaf icin hasırdan bir hucre edinmişti Ramazanın son on gununde birkac gece (Aişe'nin rivayetine gore iki veya uc gece) buradan cıkıp cemaatle hem yatsı namazını hem de teravih namazını kılmıştı İnsanların yoğun ilgisini gorunce bir gece yatsı namazını kıldırıp hucresine cekilmiş ve teravihi kıldırmak icin cıkmamıştı İnsanlar Hz Peygamber'in cıkacağını umdukları icin beklemişler, hatta uyuduysa uyansın diye oksurmeye başlamışlardı Hz Peygamber (sabah namazı vaktinde) dışarı cıkıp, orada bekleyenlere şoyle demiştir: Sizin teravih kılmak hususundaki arzunuzun farkındayım, bu namazı size kıldırmam icin bir engel de yoktur, fakat teravihin size farz kılınmasından endişe ettiğim icin cıkıp kıldırmadım Şayet farz kılınacak olsa bunu hakkıyla yerine getiremezsiniz Haydi evlerinize gidiniz Farz namazlar dışında, kişinin kıldığı en faziletli namaz evinde kıldığı namazdır(Buhari, Salatu'tteravih, 2; Muslim, Salatu'lmusafirin, 178)
EbU Zerr'in bir rivayeti ise şoyledir: Hz Peygamber ramazanın bitmesine bir hafta kalıncaya kadar bize farz dışında hicbir namaz kıldırmadı Ramazanın 23 gecesinde gecenin ilk ucte biri gecinceye kadar bize namaz kıldırdı Ramazanın bitmesine altı gece kalınca bize namaz kıldırmadı Beş gece kalınca, gecenin yarısı gecene kadar bize namaz kıldırdı Ben, Ey Allah'ın resulu, gecenin kalan yarısında da bize namaz kıldırsaydınızdeyince, Hz Peygamber cevaben İmam namazı bitirinceye kadar onunla namaz kılmak butun geceyi ihya etmeye eşdeğerdirbuyurdu Ramazanın bitmesine dort gece kala, gecenin ucte birine kadar beklediğimiz halde, Hz Peygamber bize namaz kıldırmadı Ramazandan uc gece kalınca Hz Peygamber ehlini, kadınlarını ve arkadaşlarını topladı, bize butun gece namaz kıldırdı Namaz o kadar uzadı ki biz sahuru gecireceğiz sandık Ramazanın geri kalan gecelerinde Hz Peygamber bize namaz kıldırmadı (EbU DavUd, Salat, 318)
Kuvvetli rivayetler, Hz Peygamber'in ramazanın son birkac gunu mescidde teravih namazı kıldırdığını gostermektedir Bu rivayetlerde, teravihin kac rek`at olduğu belli değildir Yine teravih namazına ilişkin bu rivayetlerin sunuluş şekli ve iceriğine bakılarak teravih namazının, sadece Hz Peygamber'in son ramazan ayında soz konusu olduğu gibi bir izlenim de edinilmektedir Cunku teravih uygulaması, birkac ramazan devam etmiş olsaydı, hic değilse sayısı konusunda bir netlik elde edilmiş olurdu
Buhari'deki ifadeye gore Hz Peygamber'in gece namazıhususunda sorulan bir soruya cevaben Aişe şoyle demiştir:
Hz Peygamber ramazan geceleri de dahil hicbir gece on bir rek`attan fazla nafile namaz kılmamıştır Oyle bir dort rek`at namaz kılardı ki, o dort rek`atın ne kadar uzun ve ne denli guzel olduğunu hic sorma! Ardından aynı şekilde bir dort rek`at daha kılardı Daha sonra uc rek`at daha kılardı Ben bir keresinde `Ey Allah'ın resulu! Vitir kılmadan mı uyuyacaksın?' diyecek oldum, bana dedi ki: Ey Aişe, benim gozlerim uyur ama kalbim uyumaz(Buhari, Salatu'tteravih, 1)
Bu rivayete gore Hz Peygamber'in geceleyin kıldığı nafile namaz uc rek`atlık vitir haric tutulacak olursa toplam sekiz rek`at olmaktadır Hz Peygamber'in, arkadaşları ile sekiz rek`at teravih, sonra da vitir kıldığına dair olan rivayetler de dikkate alınacak olursa, teravih namazını sekiz rek`at kıldığı ortaya cıkmaktadır Ote yandan Hz Peygamber'in teravih namazını 20 rek`at kıldırdığına dair bir rivayet de bulunmaktadır Hadis bilginleri bu rivayetin, oteki meşhur rivayetlere aykırı olduğu ve senedinde cerhedilmiş bir kişi bulunduğu icin zayıf olduğunu soylemişlerdir
Teravih namazı konusunda sahabe uygulamasına gelince; Hz Peygamber'in vefatından sonra EbU Bekir ve kısmen de Omer doneminde teravih namazı munferiden, yani cemaat olmaksızın kılınmaktaydı Bir ramazan gecesi Omer mescide cıktığında, halkın dağınık bir şekilde teravih namazı kıldığını gormuş ve dağınık bir şekilde kılmak yerine insanları bir imamın arkasında toplayıp teravih namazının cemaatle daha derli toplu ve duzenli bir şekilde kılınmasının uygun olacağını duşunmuş ve ertesi gun Ubey b Ka`b'ı teravih imamı tayin etmiştir Omer insanların bu şekilde derli toplu ve duzenli olarak teravih namazı kılmalarını da Bu ne de guzel bir yeniliktir!diye nitelemiştir Yenilik diye tercume ettiğimiz bid`at kelimesi, Hz Peygamber zamanında olmayıp, ondan sonra ortaya cıkan anlayış ve uygulamalar icin kullanılmaktadır Teravih namazı, Hz Peygamber tarafından birkac kez cemaatle kılındığına gore, Hz Omer'in Bu ne guzel bir yeniliktirsozu, teravih namazı kılmanın bir yenilik olduğunu gostermez O halde Hz Omer bu sozle ya teravihin duzenli olarak cemaatle kılınmasını, ya Hz Peygamber'in kıldığı sayıya ziyade yapılmış olmasını, yani sekizden yirmiye cıkarılmış olmasını, ya da her ikisini birlikte kastetmiş olacaktır
Ote yandan, sahabe zamanında teravih namazının yirmi rek`at kılındığı konusunda icma bulunduğu ileri surulmektedir Malik, Muvatta adlı eserinde Hz Omer'in, Ubey b Ka`b ile Temim edDari'yi ramazanda cemaate 11 rek`at namaz kıldırmak uzere teravih imamı tayin ettiğini, imamın her rek`atta yaklaşık 100 ayet okuduğunu, kıyamın uzaması sebebiyle bir kısım cemaatin bastona dayanmak ihtiyacını hissettiğini ve fecrin doğmasına yakın bir zamanda evlere dağıldıklarını kaydetmiştir Kimi bilginler teravih namazının 11 rek`at kılındığı rivayetinin yanlış olduğunu ileri surerken, kimileri 11 rek`at kılma uygulamasının teravihin cemaatle kılınmaya başladığı ilk gunlere ait olduğu, sonraları teravih namazının 20 olarak yerleştiği yorumunda bulunmuşlardır Bu yorum, Hz Peygamber'in 11 rek`at dışında gece namazı kılmadığı rivayetiyle uyumludur
Bu rivayetlerden anlaşıldığına gore teravih namazı sekiz rek`at olarak kıldırılıyor, fakat her bir rek`atta yaklaşık 100 ayet okunduğu icin bu namaz oldukca uzun suruyordu Maksat belli bir sayıda namaz kılmak değil, geceyi ihya etmek olduğu icin gitgide, her bir rek`atta okunan ayet sayısı azaltılmış, buna mukabil teravihin rek`at sayısı artırılmıştır Omer'in uygulamasıyla bu sayı 20 olarak yerleşmiş, Hz Osman ve Hz Ali zamanında ve daha sonraları bu şekilde devam etmiştir Gerek Sunni gerek Şii fıkıh mezhepleri icinde teravih namazının 20 rek`attan az olduğunu soyleyen bir mezhep yoktur
Bu acıklamalara gore teravih namazının sekiz rek`atının Hz Peygamber'in sunneti, geri kalan 12 rek`atının ise, teravihin 20 rek`at olduğuna dair zayıf rivayet dikkate alınmayacak olursa, sahabenin sunneti ve İslam ummetinin ramazan ayını ihya gayesiyle yaşattığı geleneği olduğu ortaya cıkmaktadır Bu durumu birbirinden ayırmak icin bazı Hanefiler teravih namazının ilk sekiz rek`atının ratibe sunnet, geri kalan 12 rek`atının ise mustehap olduğunu soylemişlerdir
Teravih Namazı
Teravih, Arapca terviha kelimesinin coğulu olup rahatlatmak, dinlendirmekgibi anlamlara gelir Ramazan ayına mahsus olmak uzere yatsı namazından sonra kılınan sunnet namazın her dort rek`atının sonundaki oturuş, terviha olarak adlandırılmış, sonradan bu kelimenin coğulu olan teravih kelimesi ramazan gecelerinde kılınan nafile namazın adı olmuştur
Teravih, sunneti muekkededir Kadın ve erkek icin orucun değil ramazan ayının sunnetidir Teheccut namazı 12 rek`atı gecmediği halde, teravih namazı yirmi rek`attır Yatsı namazı kılındıktan sonra ve vitirden once kılınır Teravihin cemaatle kılınması kifai sunnettir Teravih on selam ile kılınır ve beş terviha (dinlenme) yapılır Yani her iki rek`atta bir selam verilip, her dort rek`atta bir istirahat edilir Beşinci tervihadan sonra yine cemaatle vitir namazı kılınır
Peygamberimiz ramazan gecelerini ihyaya daha fazla onem vermiş olmakla birlikte, rivayetlerden anlaşıldığına gore bu, o gecelerde Peygamberimiz'in daha cok sayıda nafile namaz kıldığı anlamına değil, gecenin her zamankine gore daha buyuk bir bolumunu ibadetle gecirdiği anlamına gelmektedir
Teravih namazının 20 rek`at olduğu coğunluk tarafından kabul edilmekle ve muslumanlar arasında yerleşik teamul de bu yonde olmakla birlikte, zaman zaman bunun 20 rek`at kılınmasının sunnete aykırı olduğu, 8 rek`at kılınmasının daha doğru olacağı iddiaları gundeme gelmektedir Bu sebeple teravihin rek`at sayısını tesbit amacıyla teravih uygulamasının tarihcesine bir goz atmak istiyoruz
Hz Peygamber, teravih namazını birkac gece dışında surekli olarak tek başına kılmış ve arkadaşlarını Kim ramazan namazını (teravih) inanarak ve sevabını Allah'tan bekleyerek kılarsa onun gecmiş gunahları bağışlanırdiyerek bu namaza teşvik etmiştir (Buhari, Salatu'tteravih, 1; Muslim, Salatu'lmusafirin, 174)
Bu husustaki rivayetlerden birisi şoyledir: Hz Peygamber ramazanda Mescidi Nebevi'de itikaf icin hasırdan bir hucre edinmişti Ramazanın son on gununde birkac gece (Aişe'nin rivayetine gore iki veya uc gece) buradan cıkıp cemaatle hem yatsı namazını hem de teravih namazını kılmıştı İnsanların yoğun ilgisini gorunce bir gece yatsı namazını kıldırıp hucresine cekilmiş ve teravihi kıldırmak icin cıkmamıştı İnsanlar Hz Peygamber'in cıkacağını umdukları icin beklemişler, hatta uyuduysa uyansın diye oksurmeye başlamışlardı Hz Peygamber (sabah namazı vaktinde) dışarı cıkıp, orada bekleyenlere şoyle demiştir: Sizin teravih kılmak hususundaki arzunuzun farkındayım, bu namazı size kıldırmam icin bir engel de yoktur, fakat teravihin size farz kılınmasından endişe ettiğim icin cıkıp kıldırmadım Şayet farz kılınacak olsa bunu hakkıyla yerine getiremezsiniz Haydi evlerinize gidiniz Farz namazlar dışında, kişinin kıldığı en faziletli namaz evinde kıldığı namazdır(Buhari, Salatu'tteravih, 2; Muslim, Salatu'lmusafirin, 178)
EbU Zerr'in bir rivayeti ise şoyledir: Hz Peygamber ramazanın bitmesine bir hafta kalıncaya kadar bize farz dışında hicbir namaz kıldırmadı Ramazanın 23 gecesinde gecenin ilk ucte biri gecinceye kadar bize namaz kıldırdı Ramazanın bitmesine altı gece kalınca bize namaz kıldırmadı Beş gece kalınca, gecenin yarısı gecene kadar bize namaz kıldırdı Ben, Ey Allah'ın resulu, gecenin kalan yarısında da bize namaz kıldırsaydınızdeyince, Hz Peygamber cevaben İmam namazı bitirinceye kadar onunla namaz kılmak butun geceyi ihya etmeye eşdeğerdirbuyurdu Ramazanın bitmesine dort gece kala, gecenin ucte birine kadar beklediğimiz halde, Hz Peygamber bize namaz kıldırmadı Ramazandan uc gece kalınca Hz Peygamber ehlini, kadınlarını ve arkadaşlarını topladı, bize butun gece namaz kıldırdı Namaz o kadar uzadı ki biz sahuru gecireceğiz sandık Ramazanın geri kalan gecelerinde Hz Peygamber bize namaz kıldırmadı (EbU DavUd, Salat, 318)
Kuvvetli rivayetler, Hz Peygamber'in ramazanın son birkac gunu mescidde teravih namazı kıldırdığını gostermektedir Bu rivayetlerde, teravihin kac rek`at olduğu belli değildir Yine teravih namazına ilişkin bu rivayetlerin sunuluş şekli ve iceriğine bakılarak teravih namazının, sadece Hz Peygamber'in son ramazan ayında soz konusu olduğu gibi bir izlenim de edinilmektedir Cunku teravih uygulaması, birkac ramazan devam etmiş olsaydı, hic değilse sayısı konusunda bir netlik elde edilmiş olurdu
Buhari'deki ifadeye gore Hz Peygamber'in gece namazıhususunda sorulan bir soruya cevaben Aişe şoyle demiştir:
Hz Peygamber ramazan geceleri de dahil hicbir gece on bir rek`attan fazla nafile namaz kılmamıştır Oyle bir dort rek`at namaz kılardı ki, o dort rek`atın ne kadar uzun ve ne denli guzel olduğunu hic sorma! Ardından aynı şekilde bir dort rek`at daha kılardı Daha sonra uc rek`at daha kılardı Ben bir keresinde `Ey Allah'ın resulu! Vitir kılmadan mı uyuyacaksın?' diyecek oldum, bana dedi ki: Ey Aişe, benim gozlerim uyur ama kalbim uyumaz(Buhari, Salatu'tteravih, 1)
Bu rivayete gore Hz Peygamber'in geceleyin kıldığı nafile namaz uc rek`atlık vitir haric tutulacak olursa toplam sekiz rek`at olmaktadır Hz Peygamber'in, arkadaşları ile sekiz rek`at teravih, sonra da vitir kıldığına dair olan rivayetler de dikkate alınacak olursa, teravih namazını sekiz rek`at kıldığı ortaya cıkmaktadır Ote yandan Hz Peygamber'in teravih namazını 20 rek`at kıldırdığına dair bir rivayet de bulunmaktadır Hadis bilginleri bu rivayetin, oteki meşhur rivayetlere aykırı olduğu ve senedinde cerhedilmiş bir kişi bulunduğu icin zayıf olduğunu soylemişlerdir
Teravih namazı konusunda sahabe uygulamasına gelince; Hz Peygamber'in vefatından sonra EbU Bekir ve kısmen de Omer doneminde teravih namazı munferiden, yani cemaat olmaksızın kılınmaktaydı Bir ramazan gecesi Omer mescide cıktığında, halkın dağınık bir şekilde teravih namazı kıldığını gormuş ve dağınık bir şekilde kılmak yerine insanları bir imamın arkasında toplayıp teravih namazının cemaatle daha derli toplu ve duzenli bir şekilde kılınmasının uygun olacağını duşunmuş ve ertesi gun Ubey b Ka`b'ı teravih imamı tayin etmiştir Omer insanların bu şekilde derli toplu ve duzenli olarak teravih namazı kılmalarını da Bu ne de guzel bir yeniliktir!diye nitelemiştir Yenilik diye tercume ettiğimiz bid`at kelimesi, Hz Peygamber zamanında olmayıp, ondan sonra ortaya cıkan anlayış ve uygulamalar icin kullanılmaktadır Teravih namazı, Hz Peygamber tarafından birkac kez cemaatle kılındığına gore, Hz Omer'in Bu ne guzel bir yeniliktirsozu, teravih namazı kılmanın bir yenilik olduğunu gostermez O halde Hz Omer bu sozle ya teravihin duzenli olarak cemaatle kılınmasını, ya Hz Peygamber'in kıldığı sayıya ziyade yapılmış olmasını, yani sekizden yirmiye cıkarılmış olmasını, ya da her ikisini birlikte kastetmiş olacaktır
Ote yandan, sahabe zamanında teravih namazının yirmi rek`at kılındığı konusunda icma bulunduğu ileri surulmektedir Malik, Muvatta adlı eserinde Hz Omer'in, Ubey b Ka`b ile Temim edDari'yi ramazanda cemaate 11 rek`at namaz kıldırmak uzere teravih imamı tayin ettiğini, imamın her rek`atta yaklaşık 100 ayet okuduğunu, kıyamın uzaması sebebiyle bir kısım cemaatin bastona dayanmak ihtiyacını hissettiğini ve fecrin doğmasına yakın bir zamanda evlere dağıldıklarını kaydetmiştir Kimi bilginler teravih namazının 11 rek`at kılındığı rivayetinin yanlış olduğunu ileri surerken, kimileri 11 rek`at kılma uygulamasının teravihin cemaatle kılınmaya başladığı ilk gunlere ait olduğu, sonraları teravih namazının 20 olarak yerleştiği yorumunda bulunmuşlardır Bu yorum, Hz Peygamber'in 11 rek`at dışında gece namazı kılmadığı rivayetiyle uyumludur
Bu rivayetlerden anlaşıldığına gore teravih namazı sekiz rek`at olarak kıldırılıyor, fakat her bir rek`atta yaklaşık 100 ayet okunduğu icin bu namaz oldukca uzun suruyordu Maksat belli bir sayıda namaz kılmak değil, geceyi ihya etmek olduğu icin gitgide, her bir rek`atta okunan ayet sayısı azaltılmış, buna mukabil teravihin rek`at sayısı artırılmıştır Omer'in uygulamasıyla bu sayı 20 olarak yerleşmiş, Hz Osman ve Hz Ali zamanında ve daha sonraları bu şekilde devam etmiştir Gerek Sunni gerek Şii fıkıh mezhepleri icinde teravih namazının 20 rek`attan az olduğunu soyleyen bir mezhep yoktur
Bu acıklamalara gore teravih namazının sekiz rek`atının Hz Peygamber'in sunneti, geri kalan 12 rek`atının ise, teravihin 20 rek`at olduğuna dair zayıf rivayet dikkate alınmayacak olursa, sahabenin sunneti ve İslam ummetinin ramazan ayını ihya gayesiyle yaşattığı geleneği olduğu ortaya cıkmaktadır Bu durumu birbirinden ayırmak icin bazı Hanefiler teravih namazının ilk sekiz rek`atının ratibe sunnet, geri kalan 12 rek`atının ise mustehap olduğunu soylemişlerdir
