Tifo ve Paratifo
Bir diğer adı da enterik ateş olan tifo ve paratifo hastalıkları hemen hemen aynıdır; tek farkları hastalıkları oluşturan mikroplardır Bilinc bulanıklığı, duşmeyen ateş, baş ağrısı, karın ağrısı ile karakterize hastalık; kirli besinler ve sularla ağız yolundan bulaşır, bazı ulkelerde zaman zaman salgınlar yapar, tedavi edilmezse olumle bile sonuclanabilir
Tanım:
Tifo, Styphi ; paratifo ise Sparatyphi A, B, C isimli basil turu bakterilerin neden olduğu hastalıklardır Bilinc bulanıklığı, duşmeyen ateş, baş ağrısı, karın ağrısı, (ateşin yukselmesine rağmen) nabız sayısının azalması, dalakta buyume,kandaki akyuvar hucrelerinin sayısında azalma, goğuskarın cildinde gul kurusu renginde lekeler ile karakterize, insanlara ozgu sistemik infeksiyon hastalıklarıdır Daha cok kirli besinler ve sularla ağız yolundan bulaşan, bazı ulkelerde zaman zaman salgın yapan, tedavi edilmezse ceşitli komplikasyonlar ile olumle sonuclanabilen hastalıklardır
Etkenler:
Styphi ve Sparatyphi A, B ve C sadece insan infeksiyonlarından sorumludur, insaninsan bulaşı soz konusudur, mikrobun yaşadığı tek canlı insandır Genelde hasta insanın basil yuklu cıkartıları yoluyla mikrobun bulaştığı besin ve sularla bulaşırHastalığın su yoluyla sakgın yapması nadir değildir Hastalar dışkı ve idrarlarıyla bol miktarda basil cıkardıkları gibi, diğer cıkartılarında da (solunum yolu salgıları, kusmuk vs) bulunabilir Taşıyıcılar cok fazla sayıda bakteri yayarlar, bu kişilerin dışkılarının 1 gramında 1,000,000,000100,000,000,000 tifo basili olduğu saptanmıştır
Hastalığın meydana gelişi:
Bakteriler sağlıklı ve duyarlı kişi tarafından ağız yolundan alındıktan sonra mideye gelir Salmonellalar mide asidine duyarlıdır ve burada olurler, ancak besinlerle ya da bol sıvı ile alındığında bu etkiden korunabilirler Diğer yandan mide asiditesinde bozukluk olduğu (aklorhidri, gastrektomi, antiasid kullanımı gibi) durumlarda bu engeli kolayca aşarlar Bakterinin alınan miktarı hastalık oluşma olasılığını etkiler Ağız yolundan alınan bakteri miktarı 109 kadarsa %95 olasılıkla hastalık gelişir
Klinik:
Enterik ateşin kulucka suresi ortalama 1014 gundur; 35 gun gibi kısa olabileceği gibi 60 gune kadar da uzayabilir Alınan bakteri miktarı arttıkca inkubasyon suresi kısalmaktadır Hafif belirtilerle, akşamları 37538oC ateşle kendini gosteren gribe benzer şekilde seyredebilir Bazen cok ağır seyir gosterebilir Bazen de sekiz haftayı gecen surelerde devam eden klinik şekilleri olabilir Tipik bir enterik ateşin seyrinde ise hastalığın suresi ortalama dort haftadır
1 Hafta: Coğu kez 12 gun suren kırıklık, iştahsızlık, urpermeler, baş ağrısı gibi yakınmalarla başlar Her gun 120C yukselen vucut ısısı bu haftanın sonunda 3940 0C’ye ulaşır İştahsızlık, yorgunluk, vucut ağrıları, alında fazla olmak uzere kunt, surekli baş ağrısı, uykuya meyil ateşe eşlik eder, oksuruk ve burun kanaması gorulebilir Karın ağrısı ve karında rahatsızlık hissi vardır Deri sıcak ve kurudur Coğu kez terleme olmaz Bu haftada hastalar daha cok kabızlıktan yakınır, bazen ishal yakınması da olabilir
2 ve 3 Hafta : Tum belirtilerde şiddetlenme olur, ateş 395400C bazen 4142 0C’ye cıkar, devamlı bir hal alır Hastanın genel durumu bozuktur, ağır hasta gorunumundedir Coğu kez zeka faaliyetleri durmuş, bakışlar sabit, donuk olup hastanın mimikleri kaybolur Hastanın etrafıyla ilgisi kesilmiştir Kendine verilen yiyecek ve iceceğin farkında değildir
Karın ust kısmında ve goğus cildinde ciltten kabarık, basınca solan, birkac mm capında, gul kurusu (pembe) renkte dokuntuler belirir, 23 gun surer Aşırı halsizlik, bilincte kuntleşme, bazı hastalarda delilik hali gorulur Karında rahatsızlık hissi, şişkinlik artar Karaciğer ve dalaktaki buyume saptanmaya başlar Bu haftada ishal yakınması kabızlığa gore daha fazladır Dışkıda kan bulunabilir Bazı hastaların parmakları ritmik hareketlerle ortuleri toplar; bu dikkat cekici bir belirtidir
4 Hafta: Komplikasyon gorulmezse ucuncu haftadan sonra ateş duşmeye başlar, yavaş yavaş duşerek dorduncu haftanın sonuna doğru vucut ısısı normale doner Beşinci hafta nekahat donemidir
Tanı:
Kesin tanı; kan, kemik iliği, dışkı veya idrardan etkenin uretilmesi ile konur Hasta antibiyotik kullanmadan once bu orneklerden birden fazla kultur yapılması bakterinin uretilme şansını artırmaktadır Ulkemizde ise hastalar coğu kez antibiyotik kullanarak hekime başvurduğu icin kan kulturlerinde bakterinin uretilme şansı azalmaktadır
1 haftada ………………………… Kan kulturu
2 haftada ………………………… Oncelikle dışkı kulturu, kan kulturu de (+) olabilir
3 haftada ………………………… Oncelikle idrar kulturu, dışkı kulturu de (+) olabilir
4 hafta ve sonrasında …………Oncelikle safra kulturu, dışkı kulturu de (+) olabilir
Bu tip ozgul tanı yontemleri yanında diğer bazı laboratuvar testleri enterik ateş tanısına yardımcı olabilir Hemogram,lokosit formulu, sedimantasyon yapılır
Komplikasyonlar:
Enterik ateşin komplikasyonları cok ceşitlidir, başlıcaları şunlardır: Endotoksik şok, mide kanaması, barsak delinmesi, safra kesesi iltihabı, sarılık, damar iltihabı, deliryum (delilik hali), havale, zaturre, bronşit, bobrekkaseklem iltihapları, tromboflebit (bir ceşit damar iltihabı), menenjit
Bağışıklık :
Tifo hastalığı geciren kişilerde bağışıklık gelişir Kişi, ikinci kez tifo basili ile karşılaştığında genellikle tekrar hastalanmaz, ancak antibiyotik tedavisi erken başlanan hastalar ikinci kez tifo gecirebilir
Prognoz: :
Komplikasyonlardan onemli şekilde etkilenir Antibiyotik oncesi donemde olum oranı % 15 civarında iken, tedavi goren hastalarda % 12’ye duşmuştur Olum nedeni genelde ağır toksemi (mikrobun urettiği zehirli toksinlerin kana karışması) , dolaşım yetmezliği, barsak delinmesi, mide kanaması ile zaturredir
Tedavi:
Tifoda mikroba karşı yapılan tedavide ilk kullanılacak ilac kloramfenikoldur Ateş genellikle 35 gun icinde duşer Olum oranıda % 20’lerden % 1’e duşmuştur Kinolon grubu ilaclar paratifoda ilk secenektir Tifoda da etkili bicimde kullanılmaktadır Ateş uc gun icinde kontrol altına alınmaktadır Diğer bir secenek, 3 kuşak sefalosporinlerdir Cocuklarda, gebelerde, sut veren annelerde tercih edilir
Tedaviye yanıt alınamayan ağır toksemik hastalarda steroid kullanılabilir Perforasyon durumunda 46 saat icinde cerrahi mudahale gerekmektedir
Ateş duşurucu ilaclardan ozellikle Aspirin ateşi anormal şekilde aşırı duşurebileceğin kullanılmamalıdır Ateşi duşurmek amacı ile ıslak kompres yapılmalıdır Kabızlık icin ilac ve lavmanlar kullanılmaz
Kronik (suregen) taşıyıcılarda da ampisilin, amoksisilin ya da kinolon grubu antibiyotikler kullanılır
Korunma:
En etkili yontem icme ve kullanma sularının gerekli arıtma sistemlerinden gecirilerek temiz su temini ve sağlıklı bir atık giderim sisteminin kurulmasıdır Tifolu hastaların kullandığı tuvaletler dezenfekte edilmelidir Kişisel hijyen onemlidir
Tifodan korunmada diğer etkili bir yontem de aşılamadır Bir gun ara ile uc doz şeklinde alındığında koruyuculuğu % 4396 arasındadır
Alıntı
Bir diğer adı da enterik ateş olan tifo ve paratifo hastalıkları hemen hemen aynıdır; tek farkları hastalıkları oluşturan mikroplardır Bilinc bulanıklığı, duşmeyen ateş, baş ağrısı, karın ağrısı ile karakterize hastalık; kirli besinler ve sularla ağız yolundan bulaşır, bazı ulkelerde zaman zaman salgınlar yapar, tedavi edilmezse olumle bile sonuclanabilir
Tanım:
Tifo, Styphi ; paratifo ise Sparatyphi A, B, C isimli basil turu bakterilerin neden olduğu hastalıklardır Bilinc bulanıklığı, duşmeyen ateş, baş ağrısı, karın ağrısı, (ateşin yukselmesine rağmen) nabız sayısının azalması, dalakta buyume,kandaki akyuvar hucrelerinin sayısında azalma, goğuskarın cildinde gul kurusu renginde lekeler ile karakterize, insanlara ozgu sistemik infeksiyon hastalıklarıdır Daha cok kirli besinler ve sularla ağız yolundan bulaşan, bazı ulkelerde zaman zaman salgın yapan, tedavi edilmezse ceşitli komplikasyonlar ile olumle sonuclanabilen hastalıklardır
Etkenler:
Styphi ve Sparatyphi A, B ve C sadece insan infeksiyonlarından sorumludur, insaninsan bulaşı soz konusudur, mikrobun yaşadığı tek canlı insandır Genelde hasta insanın basil yuklu cıkartıları yoluyla mikrobun bulaştığı besin ve sularla bulaşırHastalığın su yoluyla sakgın yapması nadir değildir Hastalar dışkı ve idrarlarıyla bol miktarda basil cıkardıkları gibi, diğer cıkartılarında da (solunum yolu salgıları, kusmuk vs) bulunabilir Taşıyıcılar cok fazla sayıda bakteri yayarlar, bu kişilerin dışkılarının 1 gramında 1,000,000,000100,000,000,000 tifo basili olduğu saptanmıştır
Hastalığın meydana gelişi:
Bakteriler sağlıklı ve duyarlı kişi tarafından ağız yolundan alındıktan sonra mideye gelir Salmonellalar mide asidine duyarlıdır ve burada olurler, ancak besinlerle ya da bol sıvı ile alındığında bu etkiden korunabilirler Diğer yandan mide asiditesinde bozukluk olduğu (aklorhidri, gastrektomi, antiasid kullanımı gibi) durumlarda bu engeli kolayca aşarlar Bakterinin alınan miktarı hastalık oluşma olasılığını etkiler Ağız yolundan alınan bakteri miktarı 109 kadarsa %95 olasılıkla hastalık gelişir
Klinik:
Enterik ateşin kulucka suresi ortalama 1014 gundur; 35 gun gibi kısa olabileceği gibi 60 gune kadar da uzayabilir Alınan bakteri miktarı arttıkca inkubasyon suresi kısalmaktadır Hafif belirtilerle, akşamları 37538oC ateşle kendini gosteren gribe benzer şekilde seyredebilir Bazen cok ağır seyir gosterebilir Bazen de sekiz haftayı gecen surelerde devam eden klinik şekilleri olabilir Tipik bir enterik ateşin seyrinde ise hastalığın suresi ortalama dort haftadır
1 Hafta: Coğu kez 12 gun suren kırıklık, iştahsızlık, urpermeler, baş ağrısı gibi yakınmalarla başlar Her gun 120C yukselen vucut ısısı bu haftanın sonunda 3940 0C’ye ulaşır İştahsızlık, yorgunluk, vucut ağrıları, alında fazla olmak uzere kunt, surekli baş ağrısı, uykuya meyil ateşe eşlik eder, oksuruk ve burun kanaması gorulebilir Karın ağrısı ve karında rahatsızlık hissi vardır Deri sıcak ve kurudur Coğu kez terleme olmaz Bu haftada hastalar daha cok kabızlıktan yakınır, bazen ishal yakınması da olabilir
2 ve 3 Hafta : Tum belirtilerde şiddetlenme olur, ateş 395400C bazen 4142 0C’ye cıkar, devamlı bir hal alır Hastanın genel durumu bozuktur, ağır hasta gorunumundedir Coğu kez zeka faaliyetleri durmuş, bakışlar sabit, donuk olup hastanın mimikleri kaybolur Hastanın etrafıyla ilgisi kesilmiştir Kendine verilen yiyecek ve iceceğin farkında değildir
Karın ust kısmında ve goğus cildinde ciltten kabarık, basınca solan, birkac mm capında, gul kurusu (pembe) renkte dokuntuler belirir, 23 gun surer Aşırı halsizlik, bilincte kuntleşme, bazı hastalarda delilik hali gorulur Karında rahatsızlık hissi, şişkinlik artar Karaciğer ve dalaktaki buyume saptanmaya başlar Bu haftada ishal yakınması kabızlığa gore daha fazladır Dışkıda kan bulunabilir Bazı hastaların parmakları ritmik hareketlerle ortuleri toplar; bu dikkat cekici bir belirtidir
4 Hafta: Komplikasyon gorulmezse ucuncu haftadan sonra ateş duşmeye başlar, yavaş yavaş duşerek dorduncu haftanın sonuna doğru vucut ısısı normale doner Beşinci hafta nekahat donemidir
Tanı:
Kesin tanı; kan, kemik iliği, dışkı veya idrardan etkenin uretilmesi ile konur Hasta antibiyotik kullanmadan once bu orneklerden birden fazla kultur yapılması bakterinin uretilme şansını artırmaktadır Ulkemizde ise hastalar coğu kez antibiyotik kullanarak hekime başvurduğu icin kan kulturlerinde bakterinin uretilme şansı azalmaktadır
1 haftada ………………………… Kan kulturu
2 haftada ………………………… Oncelikle dışkı kulturu, kan kulturu de (+) olabilir
3 haftada ………………………… Oncelikle idrar kulturu, dışkı kulturu de (+) olabilir
4 hafta ve sonrasında …………Oncelikle safra kulturu, dışkı kulturu de (+) olabilir
Bu tip ozgul tanı yontemleri yanında diğer bazı laboratuvar testleri enterik ateş tanısına yardımcı olabilir Hemogram,lokosit formulu, sedimantasyon yapılır
Komplikasyonlar:
Enterik ateşin komplikasyonları cok ceşitlidir, başlıcaları şunlardır: Endotoksik şok, mide kanaması, barsak delinmesi, safra kesesi iltihabı, sarılık, damar iltihabı, deliryum (delilik hali), havale, zaturre, bronşit, bobrekkaseklem iltihapları, tromboflebit (bir ceşit damar iltihabı), menenjit
Bağışıklık :
Tifo hastalığı geciren kişilerde bağışıklık gelişir Kişi, ikinci kez tifo basili ile karşılaştığında genellikle tekrar hastalanmaz, ancak antibiyotik tedavisi erken başlanan hastalar ikinci kez tifo gecirebilir
Prognoz: :
Komplikasyonlardan onemli şekilde etkilenir Antibiyotik oncesi donemde olum oranı % 15 civarında iken, tedavi goren hastalarda % 12’ye duşmuştur Olum nedeni genelde ağır toksemi (mikrobun urettiği zehirli toksinlerin kana karışması) , dolaşım yetmezliği, barsak delinmesi, mide kanaması ile zaturredir
Tedavi:
Tifoda mikroba karşı yapılan tedavide ilk kullanılacak ilac kloramfenikoldur Ateş genellikle 35 gun icinde duşer Olum oranıda % 20’lerden % 1’e duşmuştur Kinolon grubu ilaclar paratifoda ilk secenektir Tifoda da etkili bicimde kullanılmaktadır Ateş uc gun icinde kontrol altına alınmaktadır Diğer bir secenek, 3 kuşak sefalosporinlerdir Cocuklarda, gebelerde, sut veren annelerde tercih edilir
Tedaviye yanıt alınamayan ağır toksemik hastalarda steroid kullanılabilir Perforasyon durumunda 46 saat icinde cerrahi mudahale gerekmektedir
Ateş duşurucu ilaclardan ozellikle Aspirin ateşi anormal şekilde aşırı duşurebileceğin kullanılmamalıdır Ateşi duşurmek amacı ile ıslak kompres yapılmalıdır Kabızlık icin ilac ve lavmanlar kullanılmaz
Kronik (suregen) taşıyıcılarda da ampisilin, amoksisilin ya da kinolon grubu antibiyotikler kullanılır
Korunma:
En etkili yontem icme ve kullanma sularının gerekli arıtma sistemlerinden gecirilerek temiz su temini ve sağlıklı bir atık giderim sisteminin kurulmasıdır Tifolu hastaların kullandığı tuvaletler dezenfekte edilmelidir Kişisel hijyen onemlidir
Tifodan korunmada diğer etkili bir yontem de aşılamadır Bir gun ara ile uc doz şeklinde alındığında koruyuculuğu % 4396 arasındadır
Alıntı