Türk Lirası Cuma günü gelişmiş ülkelerin para üniteleri karşısında tarihin en düşük bedellerine geriledi.
Dolar/TL kuru 8,61, Euro/TL kuru 10,47, Sterlin/TL kuru ise 12,19 ile tüm vakitlerin rekorlarını kırdı.
Pekala bu tablonun nedeni ne ve TL'yi neler bekliyor?
BBC Türkçe'ye konuşan Bluebay Varlık İdaresi'nden Tim Ash'e nazaran sorunun cevabı "iktidarın yanlış politikalarında" yatıyor:
"Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın her vakit seçim sonuçlarını düşünerek büyüme öncelikli siyasetler uygulaması, büyük cari açığa yol açıyor. Bu durum da dolara olan talebi artırıyor."
Türkiye'nin son derece sıra dışı bir para siyaseti uyguladığını ve yüksek enflasyonun da dolar talebini artırdığını belirten Ash, "Türkler liranın kıymet kaybedeceğini düşünerek elinde lira tutmak istemiyor. Yabancı yatırımcılar da Erdoğan'ın siyasetlerine güvenmiyor" diyor.
Ash, "Türkiye daima birkaç hafta içinde ödemeler istikrarı krizi yaşayacakmış üzere dururken kim neden elinde TL tutsun?" diye soruyor.
Türk Lirası dolar karşısında Kasım 2020'de 8,58'i görmüştü.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın istifası ve Merkez Bankası Başkanlığı'na Naci Ağbal'ın getirilmesi sonrası Dolar/TL kuru Şubat ayında 7'nin altına inmişti.
TL'nin son bir yıldaki değişimi
'Geleneksel ve sıkı politikalar'
Commerzbank'ten Tatha Ghose, BBC Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede, o periyot TL'nin kıymet kazanmasının en kıymetli nedeninin Ağbal'ın enflasyon hedeflemesine odaklanan klasik ve sıkı siyasetleri olduğunu söylüyor.
Mart ayında Naci Ağbal'ın misyondan alınması ve yerine Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu'nun atanmasıyla Türk Lirası'nda düşüş trendi görülmeye başlandı.
Ghose, bu hafta Merkez Bankası Lider Yardımcısı Oğuzhan Özbaş'ın misyondan alınmasının ve yerine düşük faiz oranlarını savunan Semin Tümen'in getirilmesinin de liranın kıymet kaybında tesirli olduğu görüşünde.
TL'nin durumunu "lira spirali" terimiyle açıklayan Ghose, son yıllarda liranın bir mühlet istikrarlı gittikten sonra süratli bedel kayıpları yaşadığını ve bu trendin dikkat alımlı olduğunu söylüyor.
Ekonomik tahlil ve danışmanlık şirketi Capital Economics'ten Jason Tuvey de TL'nin bu haftaki bedel kaybında iki faktörün öne çıktığını söylüyor:
"Bunlardan birincisi Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Merkez Bankası Lider Yardımcılığı konumuna eski bir danışmanını getirmesiydi. Bu adım Merkez Bankası'nın zati problemli bir durumda olan güvenilirliğini daha da sarsma riski taşıyor.
"İkincisi ise kıymetli siyasetçilerle organize cürüm ortasındaki irtibatlara dair suçlamalar sonucu artan siyasi belirsizlik.
"Bunların yanı sıra anketlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AK Parti'ye dayanağın azalması da bir etken."
Pekala bu trend ne kadar devam edebilir? TL'yi önümüzdeki süreçte neler bekliyor?
Bluebay Varlık İdaresi'nden Tim Ash, derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's'un Türkiye'nin notunu düşürme ihtimaline dikkat çekiyor ve bunun bu akşam gerçekleşebileceğini söylüyor.
Sedat Peker görüntüleriyle birlikte yaşanan siyasi kriz ve erken seçim tartışmalarının da TL'yi etkilediğini anlatan Ash, jeopolitik alandaki gelişmelere de dikkat çekiyor:
"Türkiye'nin ticaretinin üçte ikisi Batı'yla, yatırım ve finansman Batı'dan geliyor ancak Türkiye Batı ile daima bir tansiyon halinde. NATO toplantısı öncesi Erdoğan ile Biden'ın alakaları yine ayarlayacağına dair beklentiler vardı. Lakin Erdoğan'ın (uçak krizi sonrası) NATO müttefiklerinin taleplerine karşın Belarus başkanı Lukaşenko'ya takviye olma istikametindeki garip kararı, Erdoğan'ın Batı ile ortak pahalar paylaşmaktan ne kadar uzak olduğunu gösteriyor."
Reuters haber ajansına konuşan birtakım ekonomistler piyasaların erken seçim ihtimaline reaksiyon verdiği görüşünde.
Ash'e nazaran Türk Lirası'nın daha fazla bedel kaybetmemesi için bir neden yok.
Bu gidişatı durdurmak için yapılması gereken birinci şeyin "düzgün ve muteber bir Merkez Bankası Lideri atayıp ona bağımsız biçimde çalışma fırsatı vermek" olduğunu söyleyen Ash, "Ağbal'ın vazifeye gelmesiyle bir umut oluşmuştu lakin Kavcıoğlu'na inanan pek fazla kişi yok. Merkez bankacılığı ve siyasetleri hakkında deneyimi az" diyor.
'Bu yıl Dolar/TL kuru 10'u görebilir'
Commerzbank'ten Tatha Ghose da TL'deki bedel kaybının enflasyonu artırdığını ve buna karşılık Merkez Bankası'nın "güvenilir bir şekilde" faizleri artıramamasının TL'nin daha fazla kıymet kaybetmesi riski yarattığını vurguluyor:
"Liranın stabilize olması için bir cins kur rejimi değişikliği yahut kimi kurumlarının idaresinin el değiştirmesi gerekebilir (örneğin IMF nezareti altında). Bu adımlar kredibiliteyi tekrar sağlar."
Tatha Ghose'a nazaran bu yıl Dolar/TL kuru 10'u, Euro/TL kuru ise 12'yi görebilir. Ghoser'un yıl sonu enflasyon iddiası ise yüzde 20,9. Capital Economics'ten Jason Tuvey da TL'nin yılın geri kalanında büyük oranda paha kaybedeceği görüşünde. Onun yıl sonu Dolar/TL varsayımı ise 9,5.
Tuvey "Daha müspet bir TL öyküsü anlatabilmemiz için pek çok şeyin değişmesi gerekiyor. Merkez Bankası siyasetlerinde beklenmedik bir düzgünleşme görmemiz lazım. Yüksek enflasyonla çaba için kararlı olmak gerekiyor. Jeopolitik tansiyonları azaltmak da bu gayeye varılmasına yardımcı olacaktır" diyor.