Bu yazımda, ülkemizde bazı büyük şehirlerde belirlenmiş bir dönemde, büyük kasaba içi ulaşımda hizmet vermiş olan troleybüslerden bahsedeceğim Temelden başlamanın daha yardımcı olacağını düşündüğümden, başlangıçta elektromotelardan laf edeceğim
Troleybüsün atası olarak kabul edilen elektromotelar Simens ’in kurucusu Werner von Siemens kadar tasarlanmıştır Tasarlanan bu sistem, 4 tekerlekli bir at arabasına 2 tane 2,2 kW ’lık elektrik motoru ek edilmesi ve motorların kasnağının zincirle arkadaki tekerleklere bağlanmasıyla oluşturulmuştur Elektrik havada gerili olarak kablolara bağlı, iletişim sepeti adı bahşedilen sekiz tekerlekle sağlanıyormuş Tekerlekler, tel üstünde denge sağlanması ve telden ayrılmasının engellenmesi amacıyla, dörderli olarak karşılıklı dizilmişler Elektromotelar, dünyada başlangıçta 29 Nisan 1882 tarihinde Berlin ’de kurulmuştur Elektromotelar, üstünde yapılan çalışmalarla geliştirilerek troleybüsler üretilmiştir
Troleybüslerin orijinal adı Trolley Coachtır Tramvay gibi havada asılı bulunan elektrik tellerinden yararlanarak hareket eder Motorlara giden elektrik araçların üzerindeki iki adet çubuk (arşe) uçlarında yer alan oluklu rulmanların, havada yan yanlamasına duran, iki gerili hatta sürtünmesiyle alınmaktadır Elektrikle alıştırma özelliğinden dolayı birincil başlarda elektrikli otobüs olarak anılmıştır Tramvaydan bambaşka olarak ray üstünde yok tekerlekler üstünde hareket etmektedir Tramvaydan ayrı olarak ray üstünde yok, tekerlekler üstünde hareket etmektedir Tekerlek üstünde hareket ettiğinden, tek kabloyla devrenin tamamlanamamasından dolayı havada gerili iki tel bulunuyor bundan başka, tekerlek üzerinde hareket ettiğinden tramvaylara tarafından hareket kabiliyeti daha pozitif olup, az miktarda sağasola salınabilmektedirler Bir nevi otobüs ile tramvayın karışımı olarak düşünülebilir
Araçlar, otobüs şasi ve karoserisi ile imal edilmiş olmakla birlikte, 400 volt üzerinde düz akımla çalışan elektrik motoruyla hareket ediyor Motorlar son derece gürültüsüz ve güçlüdür Dinç motoru tamamen kullanıldığı yıllarda petrol yakıtlı otobüsleri geçebiliyordu Troleybüslerde debriyaj ve gaz pedalı bulunmuyordu Gaz pedalı yerine, eğilim geçişini ayarlayarak hızı artıran reosta adı bahşedilen pedal bulunuyordu Troleybüslerde elektrojen grup veya batarya bulunmaktadır Bu sayede araçlar bir saate dek elektrik tellerinden uzakta hareket edebilmektedir Böylece araçlar elektrik kesintilerinden ve vasıta üzerindeki çubukların havada gerili tellerden ayrılmasından etkilenmemektedir Yol çalışmaları sırasında hattan ayrılabilmektedirler Bu bakımdan troleybüslerin çoğunda metro ve tramvaylara göre daha kullanışlı Oysa, idareli nedenlerden nedeniyle ülkemizde kullanılan troleybüslerin çoğunda batarya bulunamamış olanların da bakımı yapılamamıştır Ülkemizdeki araçların dağıtılmış kısımları farklı alanlara yönlendirilmiş İtalyan firmaları kadar yapılırdı Araçta ahşap, parlak formika oturma yerleri bulunduğu söylenmektedir
1900 ’lü yıllarda Almanya, Fransa, İtalya ve Orta Avrupa ’da ticari gayelerle troleybüs yapımına başlandı 1930 ’larda bu ülkelerde ve Amerika ’nın çoğu şehrinde büyük kasaba içi yolcu taşımacılığında troleybüsler kullanıldı Günümüzde İtalya ve Fransa gibi ülkelerin bir takım kasaba ve şehirlerinde hâlâ troleybüs işletmeciliği devam etmektedir
Tramvayların ihtiyaçları giderememesi, otobüslerin maliyetinin yüksek olması, otobüslere göre daha gürültüsüz çalışması, egzoz dumanının olmaması, daha çabuk ivmelenmesi nedeniyle, şehir halkı içi ulaşımlarına katkı sağlaması amacıyla troleybüs sistemleri kurulmuştur Ülkemizde troleybüs sistemleri, ayrı zamanlarda, İstanbul, Ankara, İzmir gibi üç büyük şehirde kurulmuştur Ilk troleybüs sistemi 1947 yılında Ankara ’da kurulmuştur 1 Haziran 1947 tarihinde toplam 20 araç ile UlusBakanlıklar hattında hizmete girmiştir 1952 yılında Ankara ’daki vasıta sayısı yeni alımlarla birlikte 33 ’e çıkmıştır İstanbul ’da troleybüs sistemi 27 Mayıs 1961 ’de faaliyete geçmiştir İstanbulda yalnızca Avrupa yakasında toplam 45 kilometrelik hatlarda faaliyet gösteriyordu Hatlarda çalışan 100 aracın garajı Galata ve Şişlideydi 1968 yılında, tamamıyla İETT ustaları kadar üretilen, Tosun adı bahşedilen, 101 numaralı vasıta, troleybüs olarak hizmet vermeye başlamıştır Ankara ve İstanbulun peşinde 28 Temmuz 1954 İzmir ’de faaliyete geçmiştir
1980 ’li yıllarda ülkemizdeki enerji kuytu boğazı sebebiyle çoğu kez ortaya meydana çıkan elektrik kesintileri ve elektrik arızaları, zaten eksik olan yolların ayrıntılarıyla tıkanmasına neden oluyordu Sıradan koşullarda troleybüslerde olması gereken ve bir saat boyunca bunların hareketini sağlayabilen bataryalar idareli yetersizlikten nedeniyle bir takım araçlara alınamamış Var olanların da bakımları yapılamadığından kullanılamaz durumdaymış diğer taraftan; kullanıldığı zamanlardaki teknolojinin düşüklüğü, virajlı ve yokuşlu yolların artı olması nedeniyle rulmanlar sık sık elektrik telinden ayrılırdı Bu durum şoförün arabulucu durdurup, aracın arkasına geçerek meydana çıkan arşelerin elastik ipi yoluyla, rulmanların yerine oturtulmasını sağlardı Bu koşul aracın ardındaki mahsur kalan araba sürücülerini çileden çıkarırdı Tüm bu sorunlar ilke birlikte, yaşlandıkları da göz önüne alınarak yavaşça trafikten çekilmeye başlamış başlangıçta 16 Temmuz 1984 tarihinde İstanbul ’da, 1986 yılında Ankara ’da, trafikten kaldırılmışlardır İstanbulda trafikten kaldırıldıktan sonra araçlar İzmire gönderilmiştir Son olarak İzmir ’de 6 Mart 1992 tarihinde trafikten kaldırılmıştır
Ray döşenmesine lüzum olmadığından metro ve tramvaylara tarafından kurulumu daha basittir bir de artan teknoloji bir uçtan bir uca rulmanların elektrik kablolarından ayrılmasıyla öyle karşılaşılmadığı söylenmektedir Ama troleybüslerin fiyatı, motorinle çalışan otobüslerin takriben dört katıdır bununla birlikte, troleybüslerin bakım ve onarım masraflarının çok yüksek olması kurulumunu engellemektedir Çevre dostu bir vasıta olması ve geçmişten gelen bir gelenek olması sebebiyle, yurt haricen bazı şehirlerde günümüzde de kullanımı devam etmektedir
Litaratür:
wwwiettgovtr
wwwturkcebilgicom
Troleybüsün atası olarak kabul edilen elektromotelar Simens ’in kurucusu Werner von Siemens kadar tasarlanmıştır Tasarlanan bu sistem, 4 tekerlekli bir at arabasına 2 tane 2,2 kW ’lık elektrik motoru ek edilmesi ve motorların kasnağının zincirle arkadaki tekerleklere bağlanmasıyla oluşturulmuştur Elektrik havada gerili olarak kablolara bağlı, iletişim sepeti adı bahşedilen sekiz tekerlekle sağlanıyormuş Tekerlekler, tel üstünde denge sağlanması ve telden ayrılmasının engellenmesi amacıyla, dörderli olarak karşılıklı dizilmişler Elektromotelar, dünyada başlangıçta 29 Nisan 1882 tarihinde Berlin ’de kurulmuştur Elektromotelar, üstünde yapılan çalışmalarla geliştirilerek troleybüsler üretilmiştir
Troleybüslerin orijinal adı Trolley Coachtır Tramvay gibi havada asılı bulunan elektrik tellerinden yararlanarak hareket eder Motorlara giden elektrik araçların üzerindeki iki adet çubuk (arşe) uçlarında yer alan oluklu rulmanların, havada yan yanlamasına duran, iki gerili hatta sürtünmesiyle alınmaktadır Elektrikle alıştırma özelliğinden dolayı birincil başlarda elektrikli otobüs olarak anılmıştır Tramvaydan bambaşka olarak ray üstünde yok tekerlekler üstünde hareket etmektedir Tramvaydan ayrı olarak ray üstünde yok, tekerlekler üstünde hareket etmektedir Tekerlek üstünde hareket ettiğinden, tek kabloyla devrenin tamamlanamamasından dolayı havada gerili iki tel bulunuyor bundan başka, tekerlek üzerinde hareket ettiğinden tramvaylara tarafından hareket kabiliyeti daha pozitif olup, az miktarda sağasola salınabilmektedirler Bir nevi otobüs ile tramvayın karışımı olarak düşünülebilir
Araçlar, otobüs şasi ve karoserisi ile imal edilmiş olmakla birlikte, 400 volt üzerinde düz akımla çalışan elektrik motoruyla hareket ediyor Motorlar son derece gürültüsüz ve güçlüdür Dinç motoru tamamen kullanıldığı yıllarda petrol yakıtlı otobüsleri geçebiliyordu Troleybüslerde debriyaj ve gaz pedalı bulunmuyordu Gaz pedalı yerine, eğilim geçişini ayarlayarak hızı artıran reosta adı bahşedilen pedal bulunuyordu Troleybüslerde elektrojen grup veya batarya bulunmaktadır Bu sayede araçlar bir saate dek elektrik tellerinden uzakta hareket edebilmektedir Böylece araçlar elektrik kesintilerinden ve vasıta üzerindeki çubukların havada gerili tellerden ayrılmasından etkilenmemektedir Yol çalışmaları sırasında hattan ayrılabilmektedirler Bu bakımdan troleybüslerin çoğunda metro ve tramvaylara göre daha kullanışlı Oysa, idareli nedenlerden nedeniyle ülkemizde kullanılan troleybüslerin çoğunda batarya bulunamamış olanların da bakımı yapılamamıştır Ülkemizdeki araçların dağıtılmış kısımları farklı alanlara yönlendirilmiş İtalyan firmaları kadar yapılırdı Araçta ahşap, parlak formika oturma yerleri bulunduğu söylenmektedir
1900 ’lü yıllarda Almanya, Fransa, İtalya ve Orta Avrupa ’da ticari gayelerle troleybüs yapımına başlandı 1930 ’larda bu ülkelerde ve Amerika ’nın çoğu şehrinde büyük kasaba içi yolcu taşımacılığında troleybüsler kullanıldı Günümüzde İtalya ve Fransa gibi ülkelerin bir takım kasaba ve şehirlerinde hâlâ troleybüs işletmeciliği devam etmektedir
Tramvayların ihtiyaçları giderememesi, otobüslerin maliyetinin yüksek olması, otobüslere göre daha gürültüsüz çalışması, egzoz dumanının olmaması, daha çabuk ivmelenmesi nedeniyle, şehir halkı içi ulaşımlarına katkı sağlaması amacıyla troleybüs sistemleri kurulmuştur Ülkemizde troleybüs sistemleri, ayrı zamanlarda, İstanbul, Ankara, İzmir gibi üç büyük şehirde kurulmuştur Ilk troleybüs sistemi 1947 yılında Ankara ’da kurulmuştur 1 Haziran 1947 tarihinde toplam 20 araç ile UlusBakanlıklar hattında hizmete girmiştir 1952 yılında Ankara ’daki vasıta sayısı yeni alımlarla birlikte 33 ’e çıkmıştır İstanbul ’da troleybüs sistemi 27 Mayıs 1961 ’de faaliyete geçmiştir İstanbulda yalnızca Avrupa yakasında toplam 45 kilometrelik hatlarda faaliyet gösteriyordu Hatlarda çalışan 100 aracın garajı Galata ve Şişlideydi 1968 yılında, tamamıyla İETT ustaları kadar üretilen, Tosun adı bahşedilen, 101 numaralı vasıta, troleybüs olarak hizmet vermeye başlamıştır Ankara ve İstanbulun peşinde 28 Temmuz 1954 İzmir ’de faaliyete geçmiştir
1980 ’li yıllarda ülkemizdeki enerji kuytu boğazı sebebiyle çoğu kez ortaya meydana çıkan elektrik kesintileri ve elektrik arızaları, zaten eksik olan yolların ayrıntılarıyla tıkanmasına neden oluyordu Sıradan koşullarda troleybüslerde olması gereken ve bir saat boyunca bunların hareketini sağlayabilen bataryalar idareli yetersizlikten nedeniyle bir takım araçlara alınamamış Var olanların da bakımları yapılamadığından kullanılamaz durumdaymış diğer taraftan; kullanıldığı zamanlardaki teknolojinin düşüklüğü, virajlı ve yokuşlu yolların artı olması nedeniyle rulmanlar sık sık elektrik telinden ayrılırdı Bu durum şoförün arabulucu durdurup, aracın arkasına geçerek meydana çıkan arşelerin elastik ipi yoluyla, rulmanların yerine oturtulmasını sağlardı Bu koşul aracın ardındaki mahsur kalan araba sürücülerini çileden çıkarırdı Tüm bu sorunlar ilke birlikte, yaşlandıkları da göz önüne alınarak yavaşça trafikten çekilmeye başlamış başlangıçta 16 Temmuz 1984 tarihinde İstanbul ’da, 1986 yılında Ankara ’da, trafikten kaldırılmışlardır İstanbulda trafikten kaldırıldıktan sonra araçlar İzmire gönderilmiştir Son olarak İzmir ’de 6 Mart 1992 tarihinde trafikten kaldırılmıştır
Ray döşenmesine lüzum olmadığından metro ve tramvaylara tarafından kurulumu daha basittir bir de artan teknoloji bir uçtan bir uca rulmanların elektrik kablolarından ayrılmasıyla öyle karşılaşılmadığı söylenmektedir Ama troleybüslerin fiyatı, motorinle çalışan otobüslerin takriben dört katıdır bununla birlikte, troleybüslerin bakım ve onarım masraflarının çok yüksek olması kurulumunu engellemektedir Çevre dostu bir vasıta olması ve geçmişten gelen bir gelenek olması sebebiyle, yurt haricen bazı şehirlerde günümüzde de kullanımı devam etmektedir
Litaratür:
wwwiettgovtr
wwwturkcebilgicom