Tsunami Japonca ’da ‘ ’Liman Dalgası ’ ’ anlamına kazanç Tsunamiye Türkçe*olarak süpürtü diyebiliriz
Süpürtü, depremle beraber çıkan ürenin yani enerjinin deniz tabanından sürüklenerek kıyıya doğru atılması olayıdır
Tsunami dalgaları deprem öncesinde ve zelzele esnasında yerde oluşan göçükler neticesinde, *oluşan hacim artışıyla yer kaymalarına sebebiyet verebilir Tsunamiyi doğuran, deniz tabanındaki depremler, volkanik patlamalardır Hem gök taşı düşmesi de tsunamiye sebebiyet verebilir Deniz tabanında deprem olduğunda, *tabanın üzerindeki milyarlarca ton suya fazla seri bir şekilde enerji geçişi olur Buda suyun sığ yerlere doğru hızla hareket etmesine yol açar Tsunami başlangıçta tek bir dalga biçiminde oluşur ancak çok kısa bir sürede 56 dalgaya ayrılarak tez sığ yerlere ilerler Tsunami dalgaları devasa gelgit dalgalarıdır Bunlara ‘ ’Dalga Treni ’ ’ denir Dalga sığ sulara girdiğinde hızı azalır ama yüksekliği artarTsunami esnasında, dalga boyları oldukça küçüktür oysa hızları fazla büyüktür Bunlar özellikle derin denizlerde ve açık denizlerde görülen olaylardır Bu dalgalar kıyıya geldiği zaman yükseklikleri artar ve bunlar kütlesel olarak çarpma gösterirler, sonradan geri çekilirler Kırığın durumuna tarafından, denizde önce bir geri çekilme ve daha sonra ise çok çabuk bir biçimde geri gelme olur Geri gelen su kütlesinin, depremin büyüklüğüne göre vuruşu binlerce ton olacağı için bundan herhangi bir kaçış yoktur Bir insana vurduğu zaman, direkt içine alır
Tsunami sonucu oluşan bir dalganın hızı saate 1000 km ’ye çıkabilir Buda dalganın bir uçakla aynı hızda hareket etmesi anlamında kazanç Oluşan Dalgaların boyu ise 4050 metreye değin çıkabilir Öyle ancak 15 Haziran 1986 ’da ama Meiji depremi sonrası meydana gelen tsunami dalgalarının boyu 38 metreyi aşmıştır Dalgaların bu dek yüksek olmasının sebebi tonlarca suyun sığ sulara geldiği vakit, dik yamaçlı kıyılarda veya V tipi daralan körfez ve koylara çabuk tırmanmasıdır
Tarihte manâlı tsunamiler olmuştur; Minos (İÖ 1630), Cascadia (1700), Lizbon (1755), Sanriku (1896), Aleut Adaları (1946), Şili (1960), Papua Yeni Gine(1998), Endonezya(2004), Japonya(2019) ’dır
*
Süpürtü, depremle beraber çıkan ürenin yani enerjinin deniz tabanından sürüklenerek kıyıya doğru atılması olayıdır
Tsunami dalgaları deprem öncesinde ve zelzele esnasında yerde oluşan göçükler neticesinde, *oluşan hacim artışıyla yer kaymalarına sebebiyet verebilir Tsunamiyi doğuran, deniz tabanındaki depremler, volkanik patlamalardır Hem gök taşı düşmesi de tsunamiye sebebiyet verebilir Deniz tabanında deprem olduğunda, *tabanın üzerindeki milyarlarca ton suya fazla seri bir şekilde enerji geçişi olur Buda suyun sığ yerlere doğru hızla hareket etmesine yol açar Tsunami başlangıçta tek bir dalga biçiminde oluşur ancak çok kısa bir sürede 56 dalgaya ayrılarak tez sığ yerlere ilerler Tsunami dalgaları devasa gelgit dalgalarıdır Bunlara ‘ ’Dalga Treni ’ ’ denir Dalga sığ sulara girdiğinde hızı azalır ama yüksekliği artarTsunami esnasında, dalga boyları oldukça küçüktür oysa hızları fazla büyüktür Bunlar özellikle derin denizlerde ve açık denizlerde görülen olaylardır Bu dalgalar kıyıya geldiği zaman yükseklikleri artar ve bunlar kütlesel olarak çarpma gösterirler, sonradan geri çekilirler Kırığın durumuna tarafından, denizde önce bir geri çekilme ve daha sonra ise çok çabuk bir biçimde geri gelme olur Geri gelen su kütlesinin, depremin büyüklüğüne göre vuruşu binlerce ton olacağı için bundan herhangi bir kaçış yoktur Bir insana vurduğu zaman, direkt içine alır
Tsunami sonucu oluşan bir dalganın hızı saate 1000 km ’ye çıkabilir Buda dalganın bir uçakla aynı hızda hareket etmesi anlamında kazanç Oluşan Dalgaların boyu ise 4050 metreye değin çıkabilir Öyle ancak 15 Haziran 1986 ’da ama Meiji depremi sonrası meydana gelen tsunami dalgalarının boyu 38 metreyi aşmıştır Dalgaların bu dek yüksek olmasının sebebi tonlarca suyun sığ sulara geldiği vakit, dik yamaçlı kıyılarda veya V tipi daralan körfez ve koylara çabuk tırmanmasıdır
Tarihte manâlı tsunamiler olmuştur; Minos (İÖ 1630), Cascadia (1700), Lizbon (1755), Sanriku (1896), Aleut Adaları (1946), Şili (1960), Papua Yeni Gine(1998), Endonezya(2004), Japonya(2019) ’dır
*