Turk Dilinin Gelişmesi
Turk Dilinin Gelişmesi Nasıl Oldu
Turk Dili Gelişimi
Turk Dilinin Gelişim Tarihi
Turk dilinin ustun niteliklerinin işlenerek gelişmesini geciktiren, dahası engelleyen durumlar tarih boyunca var olagelmiştir Turklerin Anayurt diye adlandırdığı Ortaasya bozkırında, doğa koşullarının zorlamasıyla oluşan gocebe yaşamı, yerleşik duzene gecmeyi onlemiştir Boylece kentlileşme (uygarlaşma ) zorlaştığından Turkcenin gelişmesi gecikmiştir Bozkırın yorucusıkıntılı yaşam koşulları ve olumsuz iklim değişmeleri yuzunden, cevre bolgelere ve ozellikle Batı ulkelerine doğru gocen Turk boyları, ayrımlı toplumlarla karşılaşmışlardır O toplumların dillerinden ve kulturlerinden geniş bicimde etkilenmişlerdir
Cevre ile ilişkiler ve gocler sonucunda Turkler kendi oz şamanlık inancları yanında Buda dini, Zerduşt dini, Mani dini, Hıristiyanlık ve Muslumanlık dinlerini benimsemişlerdirBu dinlerden din terimleri ve deyimleri aktarmışlar, benimsedikleri dinlerin gelenek ve goreneklerini kendilerininkilerle kaynaştırmışlardır
Turkler goctukleri ulkelerde kimi zaman bağımlı yaşamış, kimi zaman egemen devletler kurmuşlardır Dıştan evlenme gelenekleri ve gittikleri cevreye uyum sağlamadaki aşırılıkları yuzunden, birtakım Turk boyları Turkce konuşmayı unutma sonucu kimliklerini yitirmişlerdir A Z Velidi Togan'ın Umumi Turk Tarihine Giriş adlı kitabında Eski Cinde egemenlik suren Turk soyları hep milliyetlerini yitirmişlerdir Bunlardan Topa soyu hukumdarları, kendi uyrukları olan Turkleri zorla Cinlileştirmişler ve Turkce konuşmalarını olum cezası ile onlemişlerdir acıklaması yazılıdır Bulgar Turklerinin Slavlaşması, Suriyede yerleşen bir bolum Turkun Araplaşması ve daha nice ornekler bu bağlamda sıralanabilir Ozellikle muslumanlaşma surecinde kimi Turk toplulukları, dillerini değiştirerek Acemleşmişler ve Araplaşmışlardır Oysaki bu surecte Araplar kendi dillerini kutsal dil gorunumuyle başka uluslara benimsetmek, Acemler ise kendi dillerini İslam etkisinden korumak yolunu izlemişlerdir
Turk Dilinin Gelişim Sureci
Dil bilginlerince UralAltay dil ailesinden sayılan Turk dili, bu ailenin Altay kolundandır Turkce,oteki Altay dilleri ile birlikte, unlu harf zenginliği, unlu uyumu, sozcuklerde dişilikerillik ayırımının bulunmayışı, eylem tabanının buyurum durumunda ve ad tabanının tekil durumda oluşu, dilbilgisi anlatımlarının soneklerle sağlanması gibi ayırtkan ozelliklere sahiptir
Turkcenin dil urunleri, başka buyuk dillere gore oldukca gec yazıya gecirilmiştir Hun kağanı Mete'nin unu cevresinde oluştuğu sanılan Oğuz Kağan Destanı, sozlu olarak yuzyıllarca Turk boylarınca soylenegelmiştir İO 750 ile 700 yılları arasında Ural Irmağını aşarak Guney Rusyaya gelen Saka (İskit) Turklerinin buyuk kahramanı Alp Er Tunga adına oluşmuş sozlu destan parcaları, sonradan yazıya gecirilmiş, bilinen ilk Turk edebiyatı orneklerindendir İO III Yuzyılda Altay'ın doğusunda imparatorluk kuran Hunlardan ve daha sonra kurulan bir bolum Turk devletlerinden zamanımıza yazılı belge ulaşmamıştır
Turklerin dil yapısı, ulus bilincine ulaşma ve devlet anlayışları konusunda bize bilgi veren ilk yazılı ornekler, Gokturklerden kalma, Orhun yazıtlarıdırTonyukuk, Kultiğin ve Bilge Kağan adına bengutaşlara yazılmışlardır VIII yuzyılın ilk yarısında dikilen bu yazıtlarda Turk dili tarihinin en arı Turkcesi kullanılmıştır O donemde Turkce, yabancı etkilerden uzaktır; ulusal sayılabilecek bir dinleri olduğu icin din terimleri Turkcedir Orhun yazıtlarında koyu ulusculuk anlayışı ortaya konur Yazıtlar bilinen ilk Turk abecesi olan Gokturk abecesi ile yazılmıştır Ayrıca Gokturkler Bozkurt ve Ergenekon destanlarını oluşturmuşlardır
Kırgızlardan kalma Yenisey yazıtları, kucuk bir zaman ayırımıyla, Orhun yazıtları doneminde yazılmıştır
Gokturklerin yerine egemenlik kuran Uygur Turkleri, yerleşik yaşama gecmeleri, kendi Uygur yazıları, benimsedikleri Buda ve Mani dinlerine ilişkin bıraktıkları bol sayıda dinsel metinlerle tanınırlar Uygurlar doneminde Tureyiş ve Goc destanları oluşmuştur
Anayurt kulturu doneminde Turk ozanlarının kopuzları eşliğinde, sesleriyle sozlerinin butunleştiği koşuklar, sagular sonraki donemlere Turk halk sozlu edebiyatı olarak taşınmıştır
Daha sonra yoneticiler, seckinler ve okumuşlar Anayurt kulturunden uzaklaşarak, gocler yoluyla ulaştıkları kulturlerin etkisine ozellikle Arap ve Acem kulturlerinin etkisine girdiklerinden, Anayurdumuzun Turk dili urunlerini işleyip geliştirmemişlerdir Dahası bu urunleri değersiz gorerek, ArapcaFarsca karması, biraz da Turkce ile tatlandırılmış bir melez dili geliştirme yanlışlığına duşup kendi kulturlerine yabancılaşmaya destek olmuşlardır
Arapların muslumanlığı yayma savaşlarında, İran'ı ele gecirdikten sonra Turk bolgelerine ulaşmaları sırasında cetin bir Turk direnişi ile karşılaşılmıştır Daha once Abbasi halifesi Memun zamanında(805807), Turklerden saray kolculuğu birliği kurulmasıyla başlayan TurkArap ilişkileri, Oğuz boylarının muslumanlığı benimsemesi(920950) ve Karahanlıların musluman Turk devleti olarak orgutlenmeleri (960) ile, Turklerin kitleler halinde musluman olma surecine donuşmuştur
Muslumanlaşma surecinde Turkler, hızla Batı ulkelerine doğru yayılmaya, yeni yurtlar edinmeye ve bu arada kendi kulturlerinden oldukca farklı Acem ve Arap kulturlerinin etkisine girmeye başlamışlardırKısa bir sure sonra musluman Turkler ile henuz muslumanlığı benimsemeyen Turkler arasında kultur ucurumu oluşmaya başlamıştır Musluman olan Turkler, Şamanlık, Buda dini, Mani dini gibi eski dinleriyle ilintili kulturlerini kufur sayıp toplum belleklerinden silmeye calışmışlardır Turk anlayışı yerini muslumanlık anlayışına bırakmıştır Orneğin musluman Oğuz Boyları Turkmen adıyla anılmaya başlanmışlar, muslumanlığı henuz benimsememiş oteki Oğuzları kendilerinden saymamışlardır
Sozkonusu din kaynaşmasında Arapların ve Acemlerin tavrı oldukca farklıdır:
Muslumanlığı kendi soylarının dini sayan Araplar, Kuran dilinin Arapca olması gerekcesine dayanarak, Arapcayı muslumanlığın yayıldığı her yerde egemen kılmaya calışmışlardır Bu akım Emeviler doneminde cok guclenmiş, en buyuk devlet başkanları saydıkları Halife Abdulmelik zamanında, Arap dili İslam İmparatorluğunun resmi dili yapılmıştır Kutsallaştırılan Arap dili etkisi ile kimi uluslar, orneğin Mısır Kıptileri, Irak Aramileri ve Kuzey Afrika Berberileri, tumden Araplaşmışlardır Bu arada birtakım Turk boylarından Arap bolgelerine gidenler, orneğin Suriyeye giden Turkler, dillerini unutarak Arapca konuşmaya başlayıp Araplaşmışlardır Muslumanlığı benimseyerek Arap kulturu etkisine giren başka soydan bilginler, İslam Dunyasının bilim dili durumuna getirilen Arapcaya hizmet etmeye başlamışlardır Unlu Turk filozofu Farabi (870950), Yunanca felsefe terimlerine Arapca karşılıklar turetmiştir
Turkler, muslumanlığı benimsemeye başladıkları ilk yıllarda, din terimlerini Arapca ya da Farscadan almaya fazla eğilim gostermemişlerdir Cunku daha once benimsedikleri Zerduşt ve Mani dinlerinde İslam dininin kavramlarının bircoğuna karşıgelen din terimlerine Turkce karşılık turetmişlerdi X yuzyılda Karahanlılar doneminde yapılmış Kuran cevirisinde din terimleri oz Turkcedir Bu ceviride, Kuran'da bulunan 2500 dolayındaki sozcukten yalnızca 9 tanesine Turkce karşılık turetilmemiştir
Turk Dilinin Gelişmesi Nasıl Oldu
Turk Dili Gelişimi
Turk Dilinin Gelişim Tarihi
Turk dilinin ustun niteliklerinin işlenerek gelişmesini geciktiren, dahası engelleyen durumlar tarih boyunca var olagelmiştir Turklerin Anayurt diye adlandırdığı Ortaasya bozkırında, doğa koşullarının zorlamasıyla oluşan gocebe yaşamı, yerleşik duzene gecmeyi onlemiştir Boylece kentlileşme (uygarlaşma ) zorlaştığından Turkcenin gelişmesi gecikmiştir Bozkırın yorucusıkıntılı yaşam koşulları ve olumsuz iklim değişmeleri yuzunden, cevre bolgelere ve ozellikle Batı ulkelerine doğru gocen Turk boyları, ayrımlı toplumlarla karşılaşmışlardır O toplumların dillerinden ve kulturlerinden geniş bicimde etkilenmişlerdir
Cevre ile ilişkiler ve gocler sonucunda Turkler kendi oz şamanlık inancları yanında Buda dini, Zerduşt dini, Mani dini, Hıristiyanlık ve Muslumanlık dinlerini benimsemişlerdirBu dinlerden din terimleri ve deyimleri aktarmışlar, benimsedikleri dinlerin gelenek ve goreneklerini kendilerininkilerle kaynaştırmışlardır
Turkler goctukleri ulkelerde kimi zaman bağımlı yaşamış, kimi zaman egemen devletler kurmuşlardır Dıştan evlenme gelenekleri ve gittikleri cevreye uyum sağlamadaki aşırılıkları yuzunden, birtakım Turk boyları Turkce konuşmayı unutma sonucu kimliklerini yitirmişlerdir A Z Velidi Togan'ın Umumi Turk Tarihine Giriş adlı kitabında Eski Cinde egemenlik suren Turk soyları hep milliyetlerini yitirmişlerdir Bunlardan Topa soyu hukumdarları, kendi uyrukları olan Turkleri zorla Cinlileştirmişler ve Turkce konuşmalarını olum cezası ile onlemişlerdir acıklaması yazılıdır Bulgar Turklerinin Slavlaşması, Suriyede yerleşen bir bolum Turkun Araplaşması ve daha nice ornekler bu bağlamda sıralanabilir Ozellikle muslumanlaşma surecinde kimi Turk toplulukları, dillerini değiştirerek Acemleşmişler ve Araplaşmışlardır Oysaki bu surecte Araplar kendi dillerini kutsal dil gorunumuyle başka uluslara benimsetmek, Acemler ise kendi dillerini İslam etkisinden korumak yolunu izlemişlerdir
Turk Dilinin Gelişim Sureci
Dil bilginlerince UralAltay dil ailesinden sayılan Turk dili, bu ailenin Altay kolundandır Turkce,oteki Altay dilleri ile birlikte, unlu harf zenginliği, unlu uyumu, sozcuklerde dişilikerillik ayırımının bulunmayışı, eylem tabanının buyurum durumunda ve ad tabanının tekil durumda oluşu, dilbilgisi anlatımlarının soneklerle sağlanması gibi ayırtkan ozelliklere sahiptir
Turkcenin dil urunleri, başka buyuk dillere gore oldukca gec yazıya gecirilmiştir Hun kağanı Mete'nin unu cevresinde oluştuğu sanılan Oğuz Kağan Destanı, sozlu olarak yuzyıllarca Turk boylarınca soylenegelmiştir İO 750 ile 700 yılları arasında Ural Irmağını aşarak Guney Rusyaya gelen Saka (İskit) Turklerinin buyuk kahramanı Alp Er Tunga adına oluşmuş sozlu destan parcaları, sonradan yazıya gecirilmiş, bilinen ilk Turk edebiyatı orneklerindendir İO III Yuzyılda Altay'ın doğusunda imparatorluk kuran Hunlardan ve daha sonra kurulan bir bolum Turk devletlerinden zamanımıza yazılı belge ulaşmamıştır
Turklerin dil yapısı, ulus bilincine ulaşma ve devlet anlayışları konusunda bize bilgi veren ilk yazılı ornekler, Gokturklerden kalma, Orhun yazıtlarıdırTonyukuk, Kultiğin ve Bilge Kağan adına bengutaşlara yazılmışlardır VIII yuzyılın ilk yarısında dikilen bu yazıtlarda Turk dili tarihinin en arı Turkcesi kullanılmıştır O donemde Turkce, yabancı etkilerden uzaktır; ulusal sayılabilecek bir dinleri olduğu icin din terimleri Turkcedir Orhun yazıtlarında koyu ulusculuk anlayışı ortaya konur Yazıtlar bilinen ilk Turk abecesi olan Gokturk abecesi ile yazılmıştır Ayrıca Gokturkler Bozkurt ve Ergenekon destanlarını oluşturmuşlardır
Kırgızlardan kalma Yenisey yazıtları, kucuk bir zaman ayırımıyla, Orhun yazıtları doneminde yazılmıştır
Gokturklerin yerine egemenlik kuran Uygur Turkleri, yerleşik yaşama gecmeleri, kendi Uygur yazıları, benimsedikleri Buda ve Mani dinlerine ilişkin bıraktıkları bol sayıda dinsel metinlerle tanınırlar Uygurlar doneminde Tureyiş ve Goc destanları oluşmuştur
Anayurt kulturu doneminde Turk ozanlarının kopuzları eşliğinde, sesleriyle sozlerinin butunleştiği koşuklar, sagular sonraki donemlere Turk halk sozlu edebiyatı olarak taşınmıştır
Daha sonra yoneticiler, seckinler ve okumuşlar Anayurt kulturunden uzaklaşarak, gocler yoluyla ulaştıkları kulturlerin etkisine ozellikle Arap ve Acem kulturlerinin etkisine girdiklerinden, Anayurdumuzun Turk dili urunlerini işleyip geliştirmemişlerdir Dahası bu urunleri değersiz gorerek, ArapcaFarsca karması, biraz da Turkce ile tatlandırılmış bir melez dili geliştirme yanlışlığına duşup kendi kulturlerine yabancılaşmaya destek olmuşlardır
Arapların muslumanlığı yayma savaşlarında, İran'ı ele gecirdikten sonra Turk bolgelerine ulaşmaları sırasında cetin bir Turk direnişi ile karşılaşılmıştır Daha once Abbasi halifesi Memun zamanında(805807), Turklerden saray kolculuğu birliği kurulmasıyla başlayan TurkArap ilişkileri, Oğuz boylarının muslumanlığı benimsemesi(920950) ve Karahanlıların musluman Turk devleti olarak orgutlenmeleri (960) ile, Turklerin kitleler halinde musluman olma surecine donuşmuştur
Muslumanlaşma surecinde Turkler, hızla Batı ulkelerine doğru yayılmaya, yeni yurtlar edinmeye ve bu arada kendi kulturlerinden oldukca farklı Acem ve Arap kulturlerinin etkisine girmeye başlamışlardırKısa bir sure sonra musluman Turkler ile henuz muslumanlığı benimsemeyen Turkler arasında kultur ucurumu oluşmaya başlamıştır Musluman olan Turkler, Şamanlık, Buda dini, Mani dini gibi eski dinleriyle ilintili kulturlerini kufur sayıp toplum belleklerinden silmeye calışmışlardır Turk anlayışı yerini muslumanlık anlayışına bırakmıştır Orneğin musluman Oğuz Boyları Turkmen adıyla anılmaya başlanmışlar, muslumanlığı henuz benimsememiş oteki Oğuzları kendilerinden saymamışlardır
Sozkonusu din kaynaşmasında Arapların ve Acemlerin tavrı oldukca farklıdır:
Muslumanlığı kendi soylarının dini sayan Araplar, Kuran dilinin Arapca olması gerekcesine dayanarak, Arapcayı muslumanlığın yayıldığı her yerde egemen kılmaya calışmışlardır Bu akım Emeviler doneminde cok guclenmiş, en buyuk devlet başkanları saydıkları Halife Abdulmelik zamanında, Arap dili İslam İmparatorluğunun resmi dili yapılmıştır Kutsallaştırılan Arap dili etkisi ile kimi uluslar, orneğin Mısır Kıptileri, Irak Aramileri ve Kuzey Afrika Berberileri, tumden Araplaşmışlardır Bu arada birtakım Turk boylarından Arap bolgelerine gidenler, orneğin Suriyeye giden Turkler, dillerini unutarak Arapca konuşmaya başlayıp Araplaşmışlardır Muslumanlığı benimseyerek Arap kulturu etkisine giren başka soydan bilginler, İslam Dunyasının bilim dili durumuna getirilen Arapcaya hizmet etmeye başlamışlardır Unlu Turk filozofu Farabi (870950), Yunanca felsefe terimlerine Arapca karşılıklar turetmiştir
Turkler, muslumanlığı benimsemeye başladıkları ilk yıllarda, din terimlerini Arapca ya da Farscadan almaya fazla eğilim gostermemişlerdir Cunku daha once benimsedikleri Zerduşt ve Mani dinlerinde İslam dininin kavramlarının bircoğuna karşıgelen din terimlerine Turkce karşılık turetmişlerdi X yuzyılda Karahanlılar doneminde yapılmış Kuran cevirisinde din terimleri oz Turkcedir Bu ceviride, Kuran'da bulunan 2500 dolayındaki sozcukten yalnızca 9 tanesine Turkce karşılık turetilmemiştir