Türk Kültüründe Evlenme Gelenekleri,
Türk Kültüründe Evlenme Gelenekleri nelerdir
Evlenme Gelenekleri
Yaşamın esas dönüm noktalarından biri olan evlenme, hem bayan ve erkeğin yaşamını birleştirmesi açısından kişisel; keza de aile ve akrabalık bağlarının kurulması açısından toplumsal bir olgudur Bilhassa minik köy topluluklarında düğün, köyün tamamını içine alan bir faaliyet olması nedeniyle bir “bayram anlamı kazanır Evliliğin aşamaları sırasında yapılan törenlerin bazıları yemeiçme, davet havası içinde geçerken, bazıları “ağlama görünümündedir
Evliliğin tümünü içine bölge töre ve törenlerin sergilendiği aşamalar şöyle sıralanabilir:
A Düğün öncesi
I Görücülük, dünürcülük, kız isteme
II a Söz kesme
b Şerbet
c Nişan
III Düğün okuntusu
IV Çeyizin gitmesi ve sergilenmesi
V Gelin hamamı
B Düğün
IKına gecesi
a Kız kınası
b Oğlan kınası
II Gelin alma
III Nikah
IV Gerdek
V Gerdek ertesi
C Nikah sonrası uygulamaları
Evlilik kararının verilmesinden sonra yapılacak ilk meslek güvey adayı için eş seçimidir Özellikle geleneksel kesimde eş seçimi ilk kez erkeğin annebabasının öncülüğünde yapılırdı Son zamanlarda bu durumun yavaş yavaş değişmeye başladığı görülmektedir Gençler ya ilk elden kendileri tanımak suretiyle evleneceği kişileri seçmekte ya da defalarca birlikte karar verilerek uygun eş seçilmektedir
Görücü usulü olarak literatüre geçmiş olan izaç türünde önce erkeğin annesi ve aileye yakın kadınlar kız tarafına artan bir şekilde kızı görürler Kız beğenildikten sonra damada gösterilir, o da beğenirse kızın istenmesine karar verilir
Kız evine gidilerek kızın babasından istenmesine dünürlük, dünürlüğe gitme, elçiliğe gitme gibi isimler verilir Ailenin ileri gelen kadınları ve erkekleri daha önce muhakkak olan uğurlu bir günde (genellikle Perşembe ve Pazar günleri şanslı gün sayılır) kızı Allah ’ın emri peygamberin kavliyle ailesinden dilemek üzere giderler Fakat kız evi azıcık da naz evi olması sebebiyle ilk istemede kız verilmez Birkaç kere daha kız istendikten sonra, kız evi yeterince düşündükten daha sonra olumlu cevabı erkek çocuk tarafınabildirir Böylece karar verildiği için laf indirilmiş olur Tarafların isteğine göre bazen aynı gün gelin damada nişan yüzükleri de takılır, ara sıra de hem düzenlenecek nişan töreninde bu operasyon gerçekleştirilir Söz kesildikten yaygın bir gelenek olarak arada tatlılığı sağlamak dileğiyle şerbet içilir Şerbetin içilmesi artık kızın belirlenmiş verildiği ve izaç kararının kesinleştiği anlamına gelir Ayrıca söz kesme sırasında aileler nişan ve nikah tarihleri, alınacak eşyalar ya da başlık parası miktarı gibi konuşmalar da yaparlar
Her iki taraf da hazırlıklarını tamamladıktan sonra kız evinde daha fazla kadınların katılımıyla nişan töreni yapılır Erkek tarafı gelin için alınan takıları takar ve diğer hediyeleri verir; karşılığında kız tarafı da hediyeler verir Nişan töreni isteğe yan olarak yemekli de olabilir Eğlencelerle bu mutlu olay bununla beraber kutlanmış olur Nişan, keza evliliğe atılan bir adım, hem de her iki taraf için bir tanışma ve armoni, nikah için kararlaştırılan sürenin başlangıcı anlamlarına gelmektedir Eğer taraflar arasında herhangi bir anlaşmazlık ortaya çıkarsa nişan bozulabilir Ama bu, hiçbir süre seçim edilen bir şart değildir
Bundan sonra düğün aşaması gelmektedir Ilk Kez çevredeki insanların düğüne çağrılması gerekmektedir Düğüne çağrı aşamasında son zamanlarda daha eksik uygulanan bir gelenek de köyde bulunan kişilere “okuntu dağıtmaktır Okuntu için bir anlamda düğün davetiyesidir çağırmak mümkündür Bunun için yerinde bir kişi görevlendirilir ve bu birey köyü dolaşarak okuntuyu dağıtır Okuntu, daha önceden hazır bir tutam kumaş, bir çaput, bir yazma gibi hediyeler olabileceği gibi, şeker, börek gibi gıda tarzında şeyler de olabilir Bunlar nikah okuntusu olarak dağıtılırken misafirler düğüne eğlence edilmiş olur
Masallarda her ne dek kırk gün kırk gece süren düğünlerden söz edilse de, Anadolu ’da düğünler çoğunlukla üç gün sürmektedir Son zamanlarda ise yalnız hafta sonları olan iki jurnal düğünler hem idareli ayrıca de sosyal açıdan tercih edilmektedir
Evlenme olayının temelini teşkil eden nikah de iki asıl bölümden oluşmaktadır:
a Kına gecesi
b Gelin alma
Düğünden bir gün önce kız evinde ve erkek çocuk evinde yapılan törene kına gecesi denir Kına gecesi her iki tarafta da yapılabilir, lakin yoğun olarak ve daha ayrıntılı bir biçimde kız evinde kadınlar arasında yapılır
Kına gecesinin yapılacağı gün erken bir saatte erkek evinin çatısına sancak asılır Sancak, özel olarak seçilen bayraktar kadar, kalabalık grubun da eşliğiyle eğlencelerle toplu olarak asılır Bazı yerlerde bu gösteri sırasında “bayrak ekmeği denilen yemek yemek orada bulunanlara ikram edilir Bayrağın asılması düğünün başladığının resmen bildiri edilmesi demektir
Kına gecesinin olduğu gün ya da birkaç gün öncesinde gelinin çeyizleri kız evinden alınır, oğlan evine getirilerek gelinin odası hazırlanır Gelinin çeyizleri bazen düğünden birkaç gün önce kız evinde, bazen de nikah ve ardından oğlan evinde sergilenerek misafirlere gösterilir Çeyiz kız evinden alınırken bir kişinin sandığın üstüne oturarak bahşiş istemesi epeyce yaygın olarak rastlanan geleneklerdendir Kına gecesinin olduğu gün aynı zamanda günün erken bir saatinde erkek göre bir grup kadın, o gece yakılacak kınayı, gelinin giysilerini ve misafirlere ikram edilecek yiyecekleri eğlencelerle kız evine götürürler
Kına gecesinde kız evinde toplanan kadınlar bir vakit eğlendikten sonradan, açıklı türküler söyleyerek gelini ağlatmaya çalışırlar Daha önceden suyla yoğrulan kına bir tepsi içerisinde etrafına mumlar sıralı şekilde ortaya getirilir Bazı yerlerde önce geline kına yakıldıktan daha sonra misafirlere de kına dağıtılır; bir takım yerlerde de o sırada orada bulunanlara kına dağıtıldıktan daha sonra cümbür cemaat gittikten sonradan geline kına yakılır İsteğe yan olarak gelinin ellerine, ayaklarına ve saçına da kına yakıldığı olur Genel Olarak kınanın yoğrulması, dağıtımı ve geline kına yakılması işlerinde “başı bütün olarak adlandırılan mutlu evlilik sürdüren bir kadının görevlendirilmesine uyarı edilir Gelinin bir eline bayan, bir eline de genç kız kınayı koyar Kına yakılmadan önce gelinin avuç içine bozuk para veya altın konur
Kına gecesinin ertesi günü keza gelin alma günü hem de nikah günüdür Her iki tarafta da konuklara yemek ikram edilir, genellikle davulzurna eşliğinde eğlenceler yapılır Gelin alma günüerken saatlerde oğlan evinde damat tıraşı, güvey giydirme gibi adlar alan törenler yapılır Kız evinde de gelinin hazırlanması laf konusudur Bunun için köylerde tekrar tekrar tüm düğünlerde tahsis bölge, genelde nikah yemeğini de hazırlayan aşçı kadınlar görevlendirilir O gün oğlan kadar konuklar toplanarak kız evine gelin almaya gelirler Gelin evden çıkarken erkek kardeşi ya da amcası göre beline çaba kemeri de denen kırmızı kuşak bağlanır Gelin ailesiyle vedalaştıktan sonra hayır dualarla, bazen ilahilerle ara sıra de davulzurna eşliğinde eğlencelerle evden çıkarılır Gelin evden ayrılırken geride kalan bekar arkadaşları da evlenebilsin diye birtakım şeyler yapar Mesela, hemen şimdi yarım kalmış bir çorabı sökerek evden çıkar fakat, diğer kızlar da çorap söküğü gibi evlenebilsinler Gelin baba evinden çıkarken olsun oğlan evinin kapısından girerken olsun evliliğin yolunda gitmesi, çiftin mutlu olmasını temin etmek için birtakım dinselbüyüsel işlemler yapılmaktadır Mesela, gelin evden çıkarken arkasından ayna tutularak aydınlık bir hayatının olması isteği ifade edilir Aynı şekilde oğlan evinin kapısından girerken kapının eşiğine ve tavanına yağ, bal gibi şeyler sürdürülerek gelinin yeni evindeki kişilerle iyi geçinmesi sağlanmaya çalışılır
Gelinin başından şeker, madeni para, kuruyemiş gibi şeyler atılarak bereketbereket getirmesi dileği açıklama edilir
Nikah olduğu akşam, erkek tarafında kalmış az sayıda misafire yemek yemek verilir ve gelinle damadın imam nikahı kıyılır Önceleri resmi düğün düğünden daha sonra herhangi bir tarihte yapılabilirken, son zamanlarda nikah öncesinde devlete ait nikahın mutlaka yapılmış olmasına özen gösterilmektedir Çoğunlukla düğün alışverişi için taraflar bira araya geldiklerinde resmi nikah da yapılmaktadır İmam nikahı kıyılıp dualar okunduktan sonra gelinle güvey kendi odalarında bir araya gelirler Bu sırada gelinle damadın ahenkli bir biçimde birlikte olabilmelerini sağlamak nedeniyle da birtakım dinsel büyüsel işlemlere başvurulur Örneğin, odanın kapısına bir bıçak saplamak, kapı önünde bir kilidi başlatmak vb başkaca orada bulunan şahısların ellerini ve kollarını bağlamamaları istenir Daha önceden kız tarafından o gece alt etmek üzere özel olarak hazırlanmış ve gelinin sandığınakonmuş olan yiyecekler ve başka şeylerin de bulunduğu yemek tepsisi odaya bırakılır Bazı yerlerde tepsiye tek kaşık, tek çatal, tek kadeh konarak gelinle damadın bunları ortak kullanmaları sağlanır Böylece birbirlerine daha çabuk ısınacaklarına inanılır Bu aşamada gelinin masum ve temiz olduğunun simgesi olan çarşafa bakma adeti gündeme gelir Düğünde görevli olan yenge ya da aşçı bayan kadar gelinin durumu öğrenilerek ailelere bildirilir Bazen de gelinin bakire çıkmaması durumunda baba evine gönderilmesi söz konusudur
Düğünün ertesi günü duvak günü, yüz açımı, baş bağlama gibi adlar altında birtakım eğlenceler düzenlenir Bu ziyafet daha sade bir biçimde yalnız kadınlar aralarında yapılır Önceleri duvak günü eğlenceleri sırasında gelin çeşmeye götürülerek su getirmesi sağlanırmış Gelin hamur yoğurup börekler yaparmış Bu Nedenle eve bolluk bolluk kazanç inancı varmış Fakat bunlar bundan böyle unutulmuş geleneklerdir Duvak günü eğlenceleri de öyle çok yerde yapılmamaktadır *
Türk Kültüründe Evlenme Gelenekleri nelerdir
Evlenme Gelenekleri
Yaşamın esas dönüm noktalarından biri olan evlenme, hem bayan ve erkeğin yaşamını birleştirmesi açısından kişisel; keza de aile ve akrabalık bağlarının kurulması açısından toplumsal bir olgudur Bilhassa minik köy topluluklarında düğün, köyün tamamını içine alan bir faaliyet olması nedeniyle bir “bayram anlamı kazanır Evliliğin aşamaları sırasında yapılan törenlerin bazıları yemeiçme, davet havası içinde geçerken, bazıları “ağlama görünümündedir
Evliliğin tümünü içine bölge töre ve törenlerin sergilendiği aşamalar şöyle sıralanabilir:
A Düğün öncesi
I Görücülük, dünürcülük, kız isteme
II a Söz kesme
b Şerbet
c Nişan
III Düğün okuntusu
IV Çeyizin gitmesi ve sergilenmesi
V Gelin hamamı
B Düğün
IKına gecesi
a Kız kınası
b Oğlan kınası
II Gelin alma
III Nikah
IV Gerdek
V Gerdek ertesi
C Nikah sonrası uygulamaları
Evlilik kararının verilmesinden sonra yapılacak ilk meslek güvey adayı için eş seçimidir Özellikle geleneksel kesimde eş seçimi ilk kez erkeğin annebabasının öncülüğünde yapılırdı Son zamanlarda bu durumun yavaş yavaş değişmeye başladığı görülmektedir Gençler ya ilk elden kendileri tanımak suretiyle evleneceği kişileri seçmekte ya da defalarca birlikte karar verilerek uygun eş seçilmektedir
Görücü usulü olarak literatüre geçmiş olan izaç türünde önce erkeğin annesi ve aileye yakın kadınlar kız tarafına artan bir şekilde kızı görürler Kız beğenildikten sonra damada gösterilir, o da beğenirse kızın istenmesine karar verilir
Kız evine gidilerek kızın babasından istenmesine dünürlük, dünürlüğe gitme, elçiliğe gitme gibi isimler verilir Ailenin ileri gelen kadınları ve erkekleri daha önce muhakkak olan uğurlu bir günde (genellikle Perşembe ve Pazar günleri şanslı gün sayılır) kızı Allah ’ın emri peygamberin kavliyle ailesinden dilemek üzere giderler Fakat kız evi azıcık da naz evi olması sebebiyle ilk istemede kız verilmez Birkaç kere daha kız istendikten sonra, kız evi yeterince düşündükten daha sonra olumlu cevabı erkek çocuk tarafınabildirir Böylece karar verildiği için laf indirilmiş olur Tarafların isteğine göre bazen aynı gün gelin damada nişan yüzükleri de takılır, ara sıra de hem düzenlenecek nişan töreninde bu operasyon gerçekleştirilir Söz kesildikten yaygın bir gelenek olarak arada tatlılığı sağlamak dileğiyle şerbet içilir Şerbetin içilmesi artık kızın belirlenmiş verildiği ve izaç kararının kesinleştiği anlamına gelir Ayrıca söz kesme sırasında aileler nişan ve nikah tarihleri, alınacak eşyalar ya da başlık parası miktarı gibi konuşmalar da yaparlar
Her iki taraf da hazırlıklarını tamamladıktan sonra kız evinde daha fazla kadınların katılımıyla nişan töreni yapılır Erkek tarafı gelin için alınan takıları takar ve diğer hediyeleri verir; karşılığında kız tarafı da hediyeler verir Nişan töreni isteğe yan olarak yemekli de olabilir Eğlencelerle bu mutlu olay bununla beraber kutlanmış olur Nişan, keza evliliğe atılan bir adım, hem de her iki taraf için bir tanışma ve armoni, nikah için kararlaştırılan sürenin başlangıcı anlamlarına gelmektedir Eğer taraflar arasında herhangi bir anlaşmazlık ortaya çıkarsa nişan bozulabilir Ama bu, hiçbir süre seçim edilen bir şart değildir
Bundan sonra düğün aşaması gelmektedir Ilk Kez çevredeki insanların düğüne çağrılması gerekmektedir Düğüne çağrı aşamasında son zamanlarda daha eksik uygulanan bir gelenek de köyde bulunan kişilere “okuntu dağıtmaktır Okuntu için bir anlamda düğün davetiyesidir çağırmak mümkündür Bunun için yerinde bir kişi görevlendirilir ve bu birey köyü dolaşarak okuntuyu dağıtır Okuntu, daha önceden hazır bir tutam kumaş, bir çaput, bir yazma gibi hediyeler olabileceği gibi, şeker, börek gibi gıda tarzında şeyler de olabilir Bunlar nikah okuntusu olarak dağıtılırken misafirler düğüne eğlence edilmiş olur
Masallarda her ne dek kırk gün kırk gece süren düğünlerden söz edilse de, Anadolu ’da düğünler çoğunlukla üç gün sürmektedir Son zamanlarda ise yalnız hafta sonları olan iki jurnal düğünler hem idareli ayrıca de sosyal açıdan tercih edilmektedir
Evlenme olayının temelini teşkil eden nikah de iki asıl bölümden oluşmaktadır:
a Kına gecesi
b Gelin alma
Düğünden bir gün önce kız evinde ve erkek çocuk evinde yapılan törene kına gecesi denir Kına gecesi her iki tarafta da yapılabilir, lakin yoğun olarak ve daha ayrıntılı bir biçimde kız evinde kadınlar arasında yapılır
Kına gecesinin yapılacağı gün erken bir saatte erkek evinin çatısına sancak asılır Sancak, özel olarak seçilen bayraktar kadar, kalabalık grubun da eşliğiyle eğlencelerle toplu olarak asılır Bazı yerlerde bu gösteri sırasında “bayrak ekmeği denilen yemek yemek orada bulunanlara ikram edilir Bayrağın asılması düğünün başladığının resmen bildiri edilmesi demektir
Kına gecesinin olduğu gün ya da birkaç gün öncesinde gelinin çeyizleri kız evinden alınır, oğlan evine getirilerek gelinin odası hazırlanır Gelinin çeyizleri bazen düğünden birkaç gün önce kız evinde, bazen de nikah ve ardından oğlan evinde sergilenerek misafirlere gösterilir Çeyiz kız evinden alınırken bir kişinin sandığın üstüne oturarak bahşiş istemesi epeyce yaygın olarak rastlanan geleneklerdendir Kına gecesinin olduğu gün aynı zamanda günün erken bir saatinde erkek göre bir grup kadın, o gece yakılacak kınayı, gelinin giysilerini ve misafirlere ikram edilecek yiyecekleri eğlencelerle kız evine götürürler
Kına gecesinde kız evinde toplanan kadınlar bir vakit eğlendikten sonradan, açıklı türküler söyleyerek gelini ağlatmaya çalışırlar Daha önceden suyla yoğrulan kına bir tepsi içerisinde etrafına mumlar sıralı şekilde ortaya getirilir Bazı yerlerde önce geline kına yakıldıktan daha sonra misafirlere de kına dağıtılır; bir takım yerlerde de o sırada orada bulunanlara kına dağıtıldıktan daha sonra cümbür cemaat gittikten sonradan geline kına yakılır İsteğe yan olarak gelinin ellerine, ayaklarına ve saçına da kına yakıldığı olur Genel Olarak kınanın yoğrulması, dağıtımı ve geline kına yakılması işlerinde “başı bütün olarak adlandırılan mutlu evlilik sürdüren bir kadının görevlendirilmesine uyarı edilir Gelinin bir eline bayan, bir eline de genç kız kınayı koyar Kına yakılmadan önce gelinin avuç içine bozuk para veya altın konur
Kına gecesinin ertesi günü keza gelin alma günü hem de nikah günüdür Her iki tarafta da konuklara yemek ikram edilir, genellikle davulzurna eşliğinde eğlenceler yapılır Gelin alma günüerken saatlerde oğlan evinde damat tıraşı, güvey giydirme gibi adlar alan törenler yapılır Kız evinde de gelinin hazırlanması laf konusudur Bunun için köylerde tekrar tekrar tüm düğünlerde tahsis bölge, genelde nikah yemeğini de hazırlayan aşçı kadınlar görevlendirilir O gün oğlan kadar konuklar toplanarak kız evine gelin almaya gelirler Gelin evden çıkarken erkek kardeşi ya da amcası göre beline çaba kemeri de denen kırmızı kuşak bağlanır Gelin ailesiyle vedalaştıktan sonra hayır dualarla, bazen ilahilerle ara sıra de davulzurna eşliğinde eğlencelerle evden çıkarılır Gelin evden ayrılırken geride kalan bekar arkadaşları da evlenebilsin diye birtakım şeyler yapar Mesela, hemen şimdi yarım kalmış bir çorabı sökerek evden çıkar fakat, diğer kızlar da çorap söküğü gibi evlenebilsinler Gelin baba evinden çıkarken olsun oğlan evinin kapısından girerken olsun evliliğin yolunda gitmesi, çiftin mutlu olmasını temin etmek için birtakım dinselbüyüsel işlemler yapılmaktadır Mesela, gelin evden çıkarken arkasından ayna tutularak aydınlık bir hayatının olması isteği ifade edilir Aynı şekilde oğlan evinin kapısından girerken kapının eşiğine ve tavanına yağ, bal gibi şeyler sürdürülerek gelinin yeni evindeki kişilerle iyi geçinmesi sağlanmaya çalışılır
Gelinin başından şeker, madeni para, kuruyemiş gibi şeyler atılarak bereketbereket getirmesi dileği açıklama edilir
Nikah olduğu akşam, erkek tarafında kalmış az sayıda misafire yemek yemek verilir ve gelinle damadın imam nikahı kıyılır Önceleri resmi düğün düğünden daha sonra herhangi bir tarihte yapılabilirken, son zamanlarda nikah öncesinde devlete ait nikahın mutlaka yapılmış olmasına özen gösterilmektedir Çoğunlukla düğün alışverişi için taraflar bira araya geldiklerinde resmi nikah da yapılmaktadır İmam nikahı kıyılıp dualar okunduktan sonra gelinle güvey kendi odalarında bir araya gelirler Bu sırada gelinle damadın ahenkli bir biçimde birlikte olabilmelerini sağlamak nedeniyle da birtakım dinsel büyüsel işlemlere başvurulur Örneğin, odanın kapısına bir bıçak saplamak, kapı önünde bir kilidi başlatmak vb başkaca orada bulunan şahısların ellerini ve kollarını bağlamamaları istenir Daha önceden kız tarafından o gece alt etmek üzere özel olarak hazırlanmış ve gelinin sandığınakonmuş olan yiyecekler ve başka şeylerin de bulunduğu yemek tepsisi odaya bırakılır Bazı yerlerde tepsiye tek kaşık, tek çatal, tek kadeh konarak gelinle damadın bunları ortak kullanmaları sağlanır Böylece birbirlerine daha çabuk ısınacaklarına inanılır Bu aşamada gelinin masum ve temiz olduğunun simgesi olan çarşafa bakma adeti gündeme gelir Düğünde görevli olan yenge ya da aşçı bayan kadar gelinin durumu öğrenilerek ailelere bildirilir Bazen de gelinin bakire çıkmaması durumunda baba evine gönderilmesi söz konusudur
Düğünün ertesi günü duvak günü, yüz açımı, baş bağlama gibi adlar altında birtakım eğlenceler düzenlenir Bu ziyafet daha sade bir biçimde yalnız kadınlar aralarında yapılır Önceleri duvak günü eğlenceleri sırasında gelin çeşmeye götürülerek su getirmesi sağlanırmış Gelin hamur yoğurup börekler yaparmış Bu Nedenle eve bolluk bolluk kazanç inancı varmış Fakat bunlar bundan böyle unutulmuş geleneklerdir Duvak günü eğlenceleri de öyle çok yerde yapılmamaktadır *