Turk Kulturunde Evlenme Gelenekleri,
Turk Kulturunde Evlenme Gelenekleri nelerdir
Evlenme Gelenekleri
Yaşamın temel donum noktalarından biri olan evlenme, hem kadın ve erkeğin yaşamını birleştirmesi acısından bireysel; hem de aile ve akrabalık bağlarının kurulması acısından toplumsal bir olgudur Ozellikle kucuk koy topluluklarında duğun, koyun tamamını icine alan bir faaliyet olması nedeniyle bir “bayram anlamı kazanır Evliliğin aşamaları sırasında yapılan torenlerin bazıları yemeicme, eğlence havası icinde gecerken, bazıları “ağıt gorunumundedir
Evliliğin tumunu icine alan tore ve torenlerin sergilendiği aşamalar şoyle sıralanabilir:
A Duğun oncesi
I Goruculuk, dunurculuk, kız isteme
II a Soz kesme
b Şerbet
c Nişan
III Duğun okuntusu
IV Ceyizin gitmesi ve sergilenmesi
V Gelin hamamı
B Duğun
IKına gecesi
a Kız kınası
b Oğlan kınası
II Gelin alma
III Nikah
IV Gerdek
V Gerdek ertesi
C Duğun sonrası uygulamaları
Evlilik kararının verilmesinden sonra yapılacak ilk iş damat adayı icin eş secimidir Ozellikle geleneksel kesimde eş secimi oncelikle erkeğin annebabasının onculuğunde yapılırdı Son zamanlarda bu durumun yavaş yavaş değişmeye başladığı gorulmektedir Gencler ya doğrudan kendileri tanımak suretiyle evleneceği kişileri secmekte ya da hep birlikte karar verilerek uygun eş secilmektedir
Gorucu usulu olarak literature gecmiş olan evlilik turunde once erkeğin annesi ve aileye yakın kadınlar kız tarafına giderek kızı gorurler Kız beğenildikten sonra damada gosterilir, o da beğenirse kızın istenmesine karar verilir
Kız evine gidilerek kızın babasından istenmesine dunurluk, dunurluğe gitme, elciliğe gitme gibi isimler verilir Ailenin ileri gelen kadınları ve erkekleri daha once belirlenmiş olan hayırlı bir gunde (genellikle Perşembe ve Pazar gunleri uğurlu gun sayılır) kızı Allah’ın emri peygamberin kavliyle ailesinden istemek uzere giderler Ancak kız evi biraz da naz evi olması nedeniyle ilk istemede kız verilmez Birkac defa daha kız istendikten sonra, kız evi yeterince duşundukten sonra olumlu cevabı oğlan tarafınabildirir Boylece karar verildiği icin soz kesilmiş olur Tarafların isteğine gore bazen aynı gun gelin damada nişan yuzukleri de takılır, bazen de ayrıca duzenlenecek nişan toreninde bu işlem gercekleştirilir Soz kesildikten yaygın bir gelenek olarak arada tatlılığı sağlamak dileğiyle şerbet icilir Şerbetin icilmesi artık kızın kesin verildiği ve evlilik kararının kesinleştiği anlamına gelir Ayrıca soz kesme sırasında aileler nişan ve duğun tarihleri, alınacak eşyalar ya da başlık parası miktarı gibi konuşmalar da yaparlar
Her iki taraf da hazırlıklarını tamamladıktan sonra kız evinde daha cok kadınların katılımıyla nişan toreni yapılır Erkek tarafı gelin icin alınan takıları takar ve diğer hediyeleri verir; karşılığında kız tarafı da hediyeler verir Nişan toreni isteğe bağlı olarak yemekli de olabilir Eğlencelerle bu mutlu olay aynı zamanda kutlanmış olur Nişan, hem evliliğe atılan bir adım, hem de her iki taraf icin bir tanışma ve uyum, duğun icin kararlaştırılan surenin başlangıcı anlamlarına gelmektedir Eğer taraflar arasında herhangi bir anlaşmazlık ortaya cıkarsa nişan bozulabilir Ancak bu, hicbir zaman tercih edilen bir durum değildir
Bundan sonra duğun aşaması gelmektedir Oncelikle cevredeki insanların duğune cağrılması gerekmektedir Duğune cağrı aşamasında son zamanlarda daha az uygulanan bir gelenek de koyde bulunan kişilere “okuntu dağıtmaktır Okuntu icin bir anlamda duğun davetiyesidir demek mumkundur Bunun icin uygun bir kişi gorevlendirilir ve bu kişi koyu dolaşarak okuntuyu dağıtır Okuntu, daha onceden hazırlanmış bir parca kumaş, bir mendil, bir yazma gibi hediyeler olabileceği gibi, şeker, borek gibi yiyecek turunden şeyler de olabilir Bunlar duğun okuntusu olarak dağıtılırken misafirler duğune davet edilmiş olur
Masallarda her ne kadar kırk gun kırk gece suren duğunlerden soz edilse de, Anadolu’da duğunler genellikle uc gun surmektedir Son zamanlarda ise yalnız hafta sonları olan iki gunluk duğunler hem ekonomik hem de sosyal acıdan tercih edilmektedir
Evlenme olayının temelini teşkil eden duğun de iki ana bolumden oluşmaktadır:
a Kına gecesi
b Gelin alma
Duğunden bir gun once kız evinde ve oğlan evinde yapılan torene kına gecesi denir Kına gecesi her iki tarafta da yapılabilir, ama yoğun olarak ve daha detaylı bir bicimde kız evinde kadınlar arasında yapılır
Kına gecesinin yapılacağı gun erken bir saatte erkek evinin catısına bayrak asılır Bayrak, ozel olarak secilen bayraktar tarafından, kalabalık grubun da eşliğiyle eğlencelerle toplu olarak asılır Bazı yerlerde bu eğlence sırasında “bayrak ekmeği denilen yemek orada bulunanlara ikram edilir Bayrağın asılması duğunun başladığının resmen ilan edilmesi demektir
Kına gecesinin olduğu gun ya da birkac gun oncesinde gelinin ceyizleri kız evinden alınır, oğlan evine getirilerek gelinin odası hazırlanır Gelinin ceyizleri bazen duğunden birkac gun once kız evinde, bazen de duğun ve sonrasında oğlan evinde sergilenerek misafirlere gosterilir Ceyiz kız evinden alınırken bir kişinin sandığın ustune oturarak bahşiş istemesi oldukca yaygın olarak rastlanan geleneklerdendir Kına gecesinin olduğu gun aynı zamanda gunun erken bir saatinde erkek tarafından bir grup kadın, o gece yakılacak kınayı, gelinin giysilerini ve misafirlere ikram edilecek yiyecekleri eğlencelerle kız evine gotururler
Kına gecesinde kız evinde toplanan kadınlar bir sure eğlendikten sonra, acıklı turkuler soyleyerek gelini ağlatmaya calışırlar Daha onceden suyla yoğrulan kına bir tepsi icerisinde etrafına mumlar dizili şekilde ortaya getirilir Bazı yerlerde once geline kına yakıldıktan sonra misafirlere de kına dağıtılır; bazı yerlerde de o sırada orada bulunanlara kına dağıtıldıktan sonra herkes gittikten sonra geline kına yakılır İsteğe bağlı olarak gelinin ellerine, ayaklarına ve sacına da kına yakıldığı olur Genellikle kınanın yoğrulması, dağıtımı ve geline kına yakılması işlerinde “başı butun olarak adlandırılan mutlu evlilik surduren bir kadının gorevlendirilmesine dikkat edilir Gelinin bir eline kadın, bir eline de genc kız kınayı koyar Kına yakılmadan once gelinin avuc icine bozuk para ya da altın konur
Kına gecesinin ertesi gunu hem gelin alma gunu hem de esas duğun gunudur Her iki tarafta da konuklara yemek ikram edilir, genellikle davulzurna eşliğinde eğlenceler yapılır Gelin alma gunuerken saatlerde oğlan evinde damat tıraşı, guvey giydirme gibi adlar alan torenler yapılır Kız evinde de gelinin hazırlanması soz konusudur Bunun icin koylerde her zaman butun duğunlerde gorev alan, genellikle duğun yemeğini de hazırlayan aşcı kadınlar gorevlendirilir O gun oğlan tarafından konuklar toplanarak kız evine gelin almaya gelirler Gelin evden cıkarken erkek kardeşi ya da amcası tarafından beline gayret kemeri de denen kırmızı kuşak bağlanır Gelin ailesiyle vedalaştıktan sonra hayır dualarla, bazen ilahilerle bazen de davulzurna eşliğinde eğlencelerle evden cıkarılır Gelin evden ayrılırken geride kalan bekar arkadaşları da evlenebilsin diye birtakım şeyler yapar Orneğin, henuz bitmemiş bir corabı sokerek evden cıkar ki, diğer kızlar da corap sokuğu gibi evlenebilsinler Gelin baba evinden cıkarken olsun oğlan evinin kapısından girerken olsun evliliğin yolunda gitmesi, ciftin mutlu olmasını sağlamak icin birtakım dinselbuyusel işlemler yapılmaktadır Orneğin, gelin evden cıkarken arkasından ayna tutularak aydınlık bir hayatının olması isteği ifade edilir Aynı şekilde oğlan evinin kapısından girerken kapının eşiğine ve tavanına yağ, bal gibi şeyler surdurulerek gelinin yeni evindeki kişilerle iyi gecinmesi sağlanmaya calışılır
Gelinin başından şeker, bozuk para, kuruyemiş gibi şeyler atılarak bollukbereket getirmesi dileği ifade edilir
Duğun olduğu akşam, erkek tarafında kalmış az sayıda misafire yemek verilir ve gelinle damadın imam nikahı kıyılır Onceleri resmi nikah duğunden sonra herhangi bir tarihte yapılabilirken, son zamanlarda duğun oncesinde resmi nikahın mutlaka yapılmış olmasına ozen gosterilmektedir Genellikle duğun alışverişi icin taraflar bira araya geldiklerinde resmi nikah da yapılmaktadır İmam nikahı kıyılıp dualar okunduktan sonra gelinle damat kendi odalarında bir araya gelirler Bu sırada gelinle damadın uyumlu bir bicimde birlikte olabilmelerini sağlamak amacıyla da birtakım dinsel buyusel işlemlere başvurulur Orneğin, odanın kapısına bir bıcak saplamak, kapı onunde bir kilidi acmak vb Bunun dışında orada bulunan kişilerin ellerini ve kollarını bağlamamaları istenir Daha onceden kız tarafından o gece yenmek uzere ozel olarak hazırlanmış ve gelinin sandığınakonmuş olan yiyecekler ve başka şeylerin de bulunduğu yemek tepsisi odaya bırakılır Bazı yerlerde tepsiye tek kaşık, tek catal, tek bardak konarak gelinle damadın bunları ortaklaşa kullanmaları sağlanır Boylece birbirlerine daha cabuk ısınacaklarına inanılır Bu aşamada gelinin masum ve temiz olduğunun simgesi olan carşafa bakma adeti gundeme gelir Duğunde gorevli olan yenge ya da aşcı kadın tarafından gelinin durumu oğrenilerek ailelere bildirilir Bazen de gelinin bakire cıkmaması durumunda baba evine gonderilmesi soz konusudur
Duğunun ertesi gunu duvak gunu, yuz acımı, baş bağlama gibi adlar altında birtakım eğlenceler duzenlenir Bu eğlence daha sade bir bicimde yalnız kadınlar arasında yapılır Onceleri duvak gunu eğlenceleri sırasında gelin ceşmeye goturulerek su getirmesi sağlanırmış Gelin hamur yoğurup borekler yaparmış Boylece eve bolluk bereket gelir inancı varmış Ancak bunlar artık unutulmuş geleneklerdir Duvak gunu eğlenceleri de pek cok yerde yapılmamaktadır
Turk Kulturunde Evlenme Gelenekleri nelerdir
Evlenme Gelenekleri
Yaşamın temel donum noktalarından biri olan evlenme, hem kadın ve erkeğin yaşamını birleştirmesi acısından bireysel; hem de aile ve akrabalık bağlarının kurulması acısından toplumsal bir olgudur Ozellikle kucuk koy topluluklarında duğun, koyun tamamını icine alan bir faaliyet olması nedeniyle bir “bayram anlamı kazanır Evliliğin aşamaları sırasında yapılan torenlerin bazıları yemeicme, eğlence havası icinde gecerken, bazıları “ağıt gorunumundedir
Evliliğin tumunu icine alan tore ve torenlerin sergilendiği aşamalar şoyle sıralanabilir:
A Duğun oncesi
I Goruculuk, dunurculuk, kız isteme
II a Soz kesme
b Şerbet
c Nişan
III Duğun okuntusu
IV Ceyizin gitmesi ve sergilenmesi
V Gelin hamamı
B Duğun
IKına gecesi
a Kız kınası
b Oğlan kınası
II Gelin alma
III Nikah
IV Gerdek
V Gerdek ertesi
C Duğun sonrası uygulamaları
Evlilik kararının verilmesinden sonra yapılacak ilk iş damat adayı icin eş secimidir Ozellikle geleneksel kesimde eş secimi oncelikle erkeğin annebabasının onculuğunde yapılırdı Son zamanlarda bu durumun yavaş yavaş değişmeye başladığı gorulmektedir Gencler ya doğrudan kendileri tanımak suretiyle evleneceği kişileri secmekte ya da hep birlikte karar verilerek uygun eş secilmektedir
Gorucu usulu olarak literature gecmiş olan evlilik turunde once erkeğin annesi ve aileye yakın kadınlar kız tarafına giderek kızı gorurler Kız beğenildikten sonra damada gosterilir, o da beğenirse kızın istenmesine karar verilir
Kız evine gidilerek kızın babasından istenmesine dunurluk, dunurluğe gitme, elciliğe gitme gibi isimler verilir Ailenin ileri gelen kadınları ve erkekleri daha once belirlenmiş olan hayırlı bir gunde (genellikle Perşembe ve Pazar gunleri uğurlu gun sayılır) kızı Allah’ın emri peygamberin kavliyle ailesinden istemek uzere giderler Ancak kız evi biraz da naz evi olması nedeniyle ilk istemede kız verilmez Birkac defa daha kız istendikten sonra, kız evi yeterince duşundukten sonra olumlu cevabı oğlan tarafınabildirir Boylece karar verildiği icin soz kesilmiş olur Tarafların isteğine gore bazen aynı gun gelin damada nişan yuzukleri de takılır, bazen de ayrıca duzenlenecek nişan toreninde bu işlem gercekleştirilir Soz kesildikten yaygın bir gelenek olarak arada tatlılığı sağlamak dileğiyle şerbet icilir Şerbetin icilmesi artık kızın kesin verildiği ve evlilik kararının kesinleştiği anlamına gelir Ayrıca soz kesme sırasında aileler nişan ve duğun tarihleri, alınacak eşyalar ya da başlık parası miktarı gibi konuşmalar da yaparlar
Her iki taraf da hazırlıklarını tamamladıktan sonra kız evinde daha cok kadınların katılımıyla nişan toreni yapılır Erkek tarafı gelin icin alınan takıları takar ve diğer hediyeleri verir; karşılığında kız tarafı da hediyeler verir Nişan toreni isteğe bağlı olarak yemekli de olabilir Eğlencelerle bu mutlu olay aynı zamanda kutlanmış olur Nişan, hem evliliğe atılan bir adım, hem de her iki taraf icin bir tanışma ve uyum, duğun icin kararlaştırılan surenin başlangıcı anlamlarına gelmektedir Eğer taraflar arasında herhangi bir anlaşmazlık ortaya cıkarsa nişan bozulabilir Ancak bu, hicbir zaman tercih edilen bir durum değildir
Bundan sonra duğun aşaması gelmektedir Oncelikle cevredeki insanların duğune cağrılması gerekmektedir Duğune cağrı aşamasında son zamanlarda daha az uygulanan bir gelenek de koyde bulunan kişilere “okuntu dağıtmaktır Okuntu icin bir anlamda duğun davetiyesidir demek mumkundur Bunun icin uygun bir kişi gorevlendirilir ve bu kişi koyu dolaşarak okuntuyu dağıtır Okuntu, daha onceden hazırlanmış bir parca kumaş, bir mendil, bir yazma gibi hediyeler olabileceği gibi, şeker, borek gibi yiyecek turunden şeyler de olabilir Bunlar duğun okuntusu olarak dağıtılırken misafirler duğune davet edilmiş olur
Masallarda her ne kadar kırk gun kırk gece suren duğunlerden soz edilse de, Anadolu’da duğunler genellikle uc gun surmektedir Son zamanlarda ise yalnız hafta sonları olan iki gunluk duğunler hem ekonomik hem de sosyal acıdan tercih edilmektedir
Evlenme olayının temelini teşkil eden duğun de iki ana bolumden oluşmaktadır:
a Kına gecesi
b Gelin alma
Duğunden bir gun once kız evinde ve oğlan evinde yapılan torene kına gecesi denir Kına gecesi her iki tarafta da yapılabilir, ama yoğun olarak ve daha detaylı bir bicimde kız evinde kadınlar arasında yapılır
Kına gecesinin yapılacağı gun erken bir saatte erkek evinin catısına bayrak asılır Bayrak, ozel olarak secilen bayraktar tarafından, kalabalık grubun da eşliğiyle eğlencelerle toplu olarak asılır Bazı yerlerde bu eğlence sırasında “bayrak ekmeği denilen yemek orada bulunanlara ikram edilir Bayrağın asılması duğunun başladığının resmen ilan edilmesi demektir
Kına gecesinin olduğu gun ya da birkac gun oncesinde gelinin ceyizleri kız evinden alınır, oğlan evine getirilerek gelinin odası hazırlanır Gelinin ceyizleri bazen duğunden birkac gun once kız evinde, bazen de duğun ve sonrasında oğlan evinde sergilenerek misafirlere gosterilir Ceyiz kız evinden alınırken bir kişinin sandığın ustune oturarak bahşiş istemesi oldukca yaygın olarak rastlanan geleneklerdendir Kına gecesinin olduğu gun aynı zamanda gunun erken bir saatinde erkek tarafından bir grup kadın, o gece yakılacak kınayı, gelinin giysilerini ve misafirlere ikram edilecek yiyecekleri eğlencelerle kız evine gotururler
Kına gecesinde kız evinde toplanan kadınlar bir sure eğlendikten sonra, acıklı turkuler soyleyerek gelini ağlatmaya calışırlar Daha onceden suyla yoğrulan kına bir tepsi icerisinde etrafına mumlar dizili şekilde ortaya getirilir Bazı yerlerde once geline kına yakıldıktan sonra misafirlere de kına dağıtılır; bazı yerlerde de o sırada orada bulunanlara kına dağıtıldıktan sonra herkes gittikten sonra geline kına yakılır İsteğe bağlı olarak gelinin ellerine, ayaklarına ve sacına da kına yakıldığı olur Genellikle kınanın yoğrulması, dağıtımı ve geline kına yakılması işlerinde “başı butun olarak adlandırılan mutlu evlilik surduren bir kadının gorevlendirilmesine dikkat edilir Gelinin bir eline kadın, bir eline de genc kız kınayı koyar Kına yakılmadan once gelinin avuc icine bozuk para ya da altın konur
Kına gecesinin ertesi gunu hem gelin alma gunu hem de esas duğun gunudur Her iki tarafta da konuklara yemek ikram edilir, genellikle davulzurna eşliğinde eğlenceler yapılır Gelin alma gunuerken saatlerde oğlan evinde damat tıraşı, guvey giydirme gibi adlar alan torenler yapılır Kız evinde de gelinin hazırlanması soz konusudur Bunun icin koylerde her zaman butun duğunlerde gorev alan, genellikle duğun yemeğini de hazırlayan aşcı kadınlar gorevlendirilir O gun oğlan tarafından konuklar toplanarak kız evine gelin almaya gelirler Gelin evden cıkarken erkek kardeşi ya da amcası tarafından beline gayret kemeri de denen kırmızı kuşak bağlanır Gelin ailesiyle vedalaştıktan sonra hayır dualarla, bazen ilahilerle bazen de davulzurna eşliğinde eğlencelerle evden cıkarılır Gelin evden ayrılırken geride kalan bekar arkadaşları da evlenebilsin diye birtakım şeyler yapar Orneğin, henuz bitmemiş bir corabı sokerek evden cıkar ki, diğer kızlar da corap sokuğu gibi evlenebilsinler Gelin baba evinden cıkarken olsun oğlan evinin kapısından girerken olsun evliliğin yolunda gitmesi, ciftin mutlu olmasını sağlamak icin birtakım dinselbuyusel işlemler yapılmaktadır Orneğin, gelin evden cıkarken arkasından ayna tutularak aydınlık bir hayatının olması isteği ifade edilir Aynı şekilde oğlan evinin kapısından girerken kapının eşiğine ve tavanına yağ, bal gibi şeyler surdurulerek gelinin yeni evindeki kişilerle iyi gecinmesi sağlanmaya calışılır
Gelinin başından şeker, bozuk para, kuruyemiş gibi şeyler atılarak bollukbereket getirmesi dileği ifade edilir
Duğun olduğu akşam, erkek tarafında kalmış az sayıda misafire yemek verilir ve gelinle damadın imam nikahı kıyılır Onceleri resmi nikah duğunden sonra herhangi bir tarihte yapılabilirken, son zamanlarda duğun oncesinde resmi nikahın mutlaka yapılmış olmasına ozen gosterilmektedir Genellikle duğun alışverişi icin taraflar bira araya geldiklerinde resmi nikah da yapılmaktadır İmam nikahı kıyılıp dualar okunduktan sonra gelinle damat kendi odalarında bir araya gelirler Bu sırada gelinle damadın uyumlu bir bicimde birlikte olabilmelerini sağlamak amacıyla da birtakım dinsel buyusel işlemlere başvurulur Orneğin, odanın kapısına bir bıcak saplamak, kapı onunde bir kilidi acmak vb Bunun dışında orada bulunan kişilerin ellerini ve kollarını bağlamamaları istenir Daha onceden kız tarafından o gece yenmek uzere ozel olarak hazırlanmış ve gelinin sandığınakonmuş olan yiyecekler ve başka şeylerin de bulunduğu yemek tepsisi odaya bırakılır Bazı yerlerde tepsiye tek kaşık, tek catal, tek bardak konarak gelinle damadın bunları ortaklaşa kullanmaları sağlanır Boylece birbirlerine daha cabuk ısınacaklarına inanılır Bu aşamada gelinin masum ve temiz olduğunun simgesi olan carşafa bakma adeti gundeme gelir Duğunde gorevli olan yenge ya da aşcı kadın tarafından gelinin durumu oğrenilerek ailelere bildirilir Bazen de gelinin bakire cıkmaması durumunda baba evine gonderilmesi soz konusudur
Duğunun ertesi gunu duvak gunu, yuz acımı, baş bağlama gibi adlar altında birtakım eğlenceler duzenlenir Bu eğlence daha sade bir bicimde yalnız kadınlar arasında yapılır Onceleri duvak gunu eğlenceleri sırasında gelin ceşmeye goturulerek su getirmesi sağlanırmış Gelin hamur yoğurup borekler yaparmış Boylece eve bolluk bereket gelir inancı varmış Ancak bunlar artık unutulmuş geleneklerdir Duvak gunu eğlenceleri de pek cok yerde yapılmamaktadır