Zehirli gemi Nae Sao Paulo’ya ilişkin tehlikeli unsur envanter raporunun emniyetli olmadığını haftalardır lisana getiren etraf ve emekçi hakları kümelerinin yarattığı farkındalık sonucu Türkiye, Brezilya yetkili makamlarından Brezilya hudutları dahilinde yapılacak yeni bir tahlil talep etti. Fakat Brezilya yeni tahlilin kendi karasularında yapılmasını reddetti ve yeni tehlikeli unsur envanterinin Türkiye girişinde yapılmasının “uygun olduğuna” dair gemiyi satın alan Sök Denizcilik’in Brezilya’daki aracı firmasına bir yazı iletti.
Geminin Brezilya'ya iadesine dair rastgele bir teşebbüs yok
Türkiye'nin talebine karşın, ne Brezilya yetkili makamları, ne Brezilya donanması ne de SÖK firması, geminin Brezilya’ya iade edilmesi için şu ana kadar rastgele bir teşebbüste bulunmadı.Afrika kıyılarında son hız ilerleyen Nae Sao Paulo ise bugünlerde Cebelitarık Boğazı'ndan yalnızca birkaç gün uzakta. Basel Sözleşmesi’nin zarurî kıldığı Cebelitarık yakınlarındaki sulardan geçiş için İspanya, Birleşik Krallık ve Fas’a gerekli bildirimlerin yapılmamış ve gerekli müsaadelerin alınmamış olması da dikkat çekti.
Sao Paulo, Brezilya’da 4 Ağustos’ta hakkında çıkan mahkeme kararından yalnızca birkaç saat sonra çabukla denize çekilmiş ve seyahat planından saparak Brezilya kıyısına yakın ilerlemek yerine Hollanda bandıralı Alp Center isimli römorkör tarafından doğuya hakikat yüzdürülerek mümkün olan en kısa müddette Brezilya topraklarından çıkarılmıştı.
'Konvoy Brezilya’ya tam yol geri dönmeli'
Konuyla ilgili görüş bildiren Greenpeace Akdeniz Proje Önderi Gökhan Ersoy, şunları söyledi:
"Türkiye’nin yeni bir tahlil talebinde bulunması katiyetle umut veren bir gelişme lakin toplumsal muhalefetin ağzına sürülmüş bir modül bal olmamalı. Gerçek bir mana söz etmesi için Türkiye birinci raporu artık kabul etmediğini ve koşullu müsaade şartlarının da ortadan kalktığını net bir biçimde tabir etmeli. Brezilya makamları ve şirket bu karar doğrultusunda işbirliğine yanaşmıyorsa transit ülkelerle resmi yazışmalar çabucak başlamalı ve konvoy Brezilya’ya tam yol geri dönmelidir."
Basel Aksiyon Ağı Genel Müdürü Jim Puckett, "Türkiye, hiçbir şartta bu yeni araştırmanın Türkiye'de yahut Brezilya dışındaki rastgele bir ülkede yapılmasını kabul etmemelidir" dedi. Puckett, "Basel Muahedesi uyarınca, tehlikeli unsurların tam envanteri ihracat öncesinde çıkarılmış olmalıydı" diye konuştu.
İstanbul Sıhhat ve Güvenlik Çalışma Gözlemcisi Aslı Odman da bu fikre katılıyor
"Brezilya hükümetinin, transit ülkeleri uyarmadan, mahkeme kararını dinlemeden, Türkiye'nin bu cins ithalatlara karşı kanunları olup olmadığını denetim etmeden yola çıkma telaşı, Türkiye'nin bu gemiyi topraklarımıza kabul etmesinin mazereti olamaz. Bu zehirli gemi, çabucak geri dönmeli. Akdeniz'e bile girmesine müsaade verilmemeli."
1 ton zehir kaç hayat eder?
Aslı Odman, şöyle devam etti:
"2018 yılında İzmir'in Aliağa ilçesi Nemrut Körfezi'nde fuel oil kaynaklı etraf felaketine sebep olan Harrier isimli kuru yük gemisiyle ilgili skandalı da hatırlattı. Norveç’ten Güney Doğu Asya kıyılarına gerçek maceralı ve yasadışı bir söküm sürecine yol alırken yetkili makamlar tarafından yakalanmış ve en son Aliağa’da SÖK Denizcilik tesislerine gönderilmesine müsaade verilmişti. Söküm tesisine girmeden neden olduğu petrol sızıntısı nedeniyle vahim bir etraf felaketine neden olan gemi, Türkiye tarafından ağır maddi yaptırımla cezalandırıldı lakin deniz ekosistemine verilen ziyanı tazmin etmek mümkün olmadı.
Tehlikeli atık envanterinin Türkiye'de yapılması planlanan Sao Paulo için durum daha da riskli. İkizi Clemenceau’da en az 760 ton asbest ve PCBs, PCTs, PBBs üzere kirleticilerin azamî potansiyelinin 330 ton olduğu Greenpeace raporunda tespit edilen ve Fransa'da nükleer denemelerde vazife aldığı bilinen gemi, tehlikeli atık kapasitesi açısından patlamaya hazır bir bomba üzere.Özellikle toksik, kanserojen ve ekotoksik husus sınıfına giren, Dünya Sıhhat Örgütü tarafından ölçü belirtilmeksizin sıhhate ziyanlı olduğu bildirilen asbest ve asbestin yanı sıra kurşun, kadmiyum üzere ağır metaller geri dönüşü mümkün olmayan etraf, halk ve emekçi sıhhati tehdidine yol açacak."
'Kara kutu görünümündeki şaibeli yapı'
İstanbul Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi, 30 Haziran 2022’de Avrupa Birliği Etraf Ajansı’nın AB Gemi söküm mevzuatının beşinci yılı revizyonu vesilesi ile açtığı ‘kanıta çağrıya’ (Call for Evidence) mevzuatın AB dışı muhatabı olarak bir rapor iletmiş ve bu raporda Sök Denizcilik dahil Aliağa’dan sekiz tersanenin sahip olduğu AB sertifikalarının yeri olan kontrollerin kapsamadığı önemli etraf ve emekçi sıhhati meselelerinin altını çizmişti. Bilhassa, adaba uygun resmi asbest bertarafı sayılarının senede 100’den fazla gemi sökülen bölüm için çok düşük gözüktüğü; sertifika sahibi tersanelerin, sertifikalarından gelen bağlarını kullanarak satın aldıkları gemileri kendilerine ilişkin sertifikasız tersanelere daha ucuz ve teminatsız koşullarda sökülmeye sevk ettiğine dair değerli bulgular içeren rapor, Aliağa gemi söküm tesislerinin hesap verebilirlik ve şeffaflık açısından tam bir kara kutu görünümündeki şaibeli yapısını ortaya koyuyordu.