Türkiye ’de volkanik olaylar, 1 jeolojik devirden bu yandan görülmektedir Volkanik araziler ülkemizde kayıtlı yerlerde yoğunlaşmıştır Bu alanlar genellikle; Kuzeybatı Ege, Güneybatı Marmara, Tuzlu Gölü Çevresi, Bolu ’nun Güneydoğusu, Doğu Karadeniz Bölümü, Güneydoğu Anadolu ’nun orta kesimleri ve güney kesimleri hariç Doğu Anadolu Bölgesi ’dir
Açıklanmış yerler eski ve yeni edinmek üzere ikiye ayrılır 1 ve 2 jeolojik zamana ait olan volkanlar eski alanlardır ve bunlar “masif olarak adlandırılır Ülkemizde ana beş alanda masif bulunur Bunlar; Menderes Masifi, Yıldız Masifi, Bitlis Masifi, DadayDevrekani Masifi, Kırşehir Masifi ’dir Fazla yaşlı olan bu kütleler zamanla aşınıp yüksekliğini kaybetmiştir Üzerilerinde zamanla genç topografya oluşmuştur 3 ve 4 jeolojik zamanda oluşan volkanlar ise yeni olarak adlandırılır Bu dönem Türkiye ’nin jeomorfolojik şekillenmesi yönünden en yoğun olduğu devredir Bu jeomorfolojik somutlaşma sırasında kırılan topografik yüzeyden meydana çıkan volkanik materyaller yeryüzüne dağılarak volkan topografyasını oluşturmuştur
Türkiye ’de genç volkanik alanlar (Neojen, Kuaterner), eski volkanitlere tarafından daha geniş alanlara yayılmış ve daha belirgin şekiller oluşturmuştur Genç volkanitler grubuna giren volkanik materyaller 3 grupta toplanır Bunlar;
Akan alkalik lavlar (bazalt) ve akıcı olmayan asit lavlar (andezitdazit gibi),
Dağıtılmış boyuttaki tüflerin yeryüzünde birikerek sıkışması sonucu oluşan ignimbiritler,
Tüflerle ara katıklı miosenpliosen yaşlı katışık taşlar
Yukarıda belirtilmiş volkanik materyaller, yeryüzünde değişik şekiller meydana getirmiştir Bunlar;
1) Akan (alkalik) lavların yayılmaları sonucu oluşan volkanik platolar: Akan lavlar geniş alanlara yayılarak geniş platoları meydana getirmiştir Bu platoların en hoş örneklerine ErzurumKarsArdahan çevresindeki düzlüklerde rastlanır
2) Volkanik tüflerin yaygın olarak birikmesi sonucu oluşan platolar: Volkan püskürdükten sonradan havada katılaşan ve çoğunlukla küçük boyutlardaki materyallerin yerde birikmesiyle oluşan tüf örtüsü, yağmur ve kar sularının etkisiyle sertleşerek tüf taşı (ignimbiritler) haline gelmiştir ÜrgüpAvanosNevşehir yöresi bu oluşuma en güzel örnektir
3) Asit karakterli lavların oluşturduğu volkanik arazi ve volkan konileri: Akan olmayan asit karakterli lavlar (andezit, dazit, trakit) kırık hatlar boyunca yeryüzüne çıkarak koni biçimi yerine sıradağ yarı dik yamaçları meydana getirmiştir Afyon ’daki Sivrihisar Dağları buna en hoş örnektir Ankara çevresinde epeyce yaygın olan andezitler Ankara taşı olarak adlandırılır
Asit karakterli lavlar araya tüflerin de karışmasıyla volkan konileri oluşturur Bu volkan konileri de kırıklar üstünde meydana gelmiştir ama mağma kırık hatlar baştan başa yok belirli noktalardan püskürmüştür Van Gölü ’nün kuzeyindeki ve Tuzlu Gölü ’nün çevresindeki volkanik dağlar bu oluşumlara örnektir
4) Bazik karakterli lavların oluşturduğu volkanik dağlar: Bu oluşumlar koniden ziyade kalkan şeklinde olmasıyla öteki oluşumlardan ayrılır Ülkemizde en hoş örneği Günaydoğu Anadolu ’daki Karacadağ (Diyarbakır) ’dır
5) Minik lav ve kül konileri: Minik ölçekli bu volkanik tepelerin kimi lavlarla, kimi ise kül püskürmeleri sonucu oluşmuştur Nevşehir, Konya ve Kula (Manisa) yörelerinde örneklerine bolca rastlanır
6) Tüflerin ve tüf katkılı tabakaların oluşturduğu platolar: Genç arazi üstünde oluşup çok geniş alanlar kaplar Van Gölü ’nün kuzeyinde ve batısında rastlanır
7) Volkanik patlama çukurları ve volkanik göller: Volkanik patlamalarla volkan ağzında oluşan çukurlardır Bunların zamanla dolup göllenmesiyle maarlar meydana gelir Konya yöresinde epeyce fazla bulunur
Açıklanmış yerler eski ve yeni edinmek üzere ikiye ayrılır 1 ve 2 jeolojik zamana ait olan volkanlar eski alanlardır ve bunlar “masif olarak adlandırılır Ülkemizde ana beş alanda masif bulunur Bunlar; Menderes Masifi, Yıldız Masifi, Bitlis Masifi, DadayDevrekani Masifi, Kırşehir Masifi ’dir Fazla yaşlı olan bu kütleler zamanla aşınıp yüksekliğini kaybetmiştir Üzerilerinde zamanla genç topografya oluşmuştur 3 ve 4 jeolojik zamanda oluşan volkanlar ise yeni olarak adlandırılır Bu dönem Türkiye ’nin jeomorfolojik şekillenmesi yönünden en yoğun olduğu devredir Bu jeomorfolojik somutlaşma sırasında kırılan topografik yüzeyden meydana çıkan volkanik materyaller yeryüzüne dağılarak volkan topografyasını oluşturmuştur
Türkiye ’de genç volkanik alanlar (Neojen, Kuaterner), eski volkanitlere tarafından daha geniş alanlara yayılmış ve daha belirgin şekiller oluşturmuştur Genç volkanitler grubuna giren volkanik materyaller 3 grupta toplanır Bunlar;
Akan alkalik lavlar (bazalt) ve akıcı olmayan asit lavlar (andezitdazit gibi),
Dağıtılmış boyuttaki tüflerin yeryüzünde birikerek sıkışması sonucu oluşan ignimbiritler,
Tüflerle ara katıklı miosenpliosen yaşlı katışık taşlar
Yukarıda belirtilmiş volkanik materyaller, yeryüzünde değişik şekiller meydana getirmiştir Bunlar;
1) Akan (alkalik) lavların yayılmaları sonucu oluşan volkanik platolar: Akan lavlar geniş alanlara yayılarak geniş platoları meydana getirmiştir Bu platoların en hoş örneklerine ErzurumKarsArdahan çevresindeki düzlüklerde rastlanır
2) Volkanik tüflerin yaygın olarak birikmesi sonucu oluşan platolar: Volkan püskürdükten sonradan havada katılaşan ve çoğunlukla küçük boyutlardaki materyallerin yerde birikmesiyle oluşan tüf örtüsü, yağmur ve kar sularının etkisiyle sertleşerek tüf taşı (ignimbiritler) haline gelmiştir ÜrgüpAvanosNevşehir yöresi bu oluşuma en güzel örnektir
3) Asit karakterli lavların oluşturduğu volkanik arazi ve volkan konileri: Akan olmayan asit karakterli lavlar (andezit, dazit, trakit) kırık hatlar boyunca yeryüzüne çıkarak koni biçimi yerine sıradağ yarı dik yamaçları meydana getirmiştir Afyon ’daki Sivrihisar Dağları buna en hoş örnektir Ankara çevresinde epeyce yaygın olan andezitler Ankara taşı olarak adlandırılır
Asit karakterli lavlar araya tüflerin de karışmasıyla volkan konileri oluşturur Bu volkan konileri de kırıklar üstünde meydana gelmiştir ama mağma kırık hatlar baştan başa yok belirli noktalardan püskürmüştür Van Gölü ’nün kuzeyindeki ve Tuzlu Gölü ’nün çevresindeki volkanik dağlar bu oluşumlara örnektir
4) Bazik karakterli lavların oluşturduğu volkanik dağlar: Bu oluşumlar koniden ziyade kalkan şeklinde olmasıyla öteki oluşumlardan ayrılır Ülkemizde en hoş örneği Günaydoğu Anadolu ’daki Karacadağ (Diyarbakır) ’dır
5) Minik lav ve kül konileri: Minik ölçekli bu volkanik tepelerin kimi lavlarla, kimi ise kül püskürmeleri sonucu oluşmuştur Nevşehir, Konya ve Kula (Manisa) yörelerinde örneklerine bolca rastlanır
6) Tüflerin ve tüf katkılı tabakaların oluşturduğu platolar: Genç arazi üstünde oluşup çok geniş alanlar kaplar Van Gölü ’nün kuzeyinde ve batısında rastlanır
7) Volkanik patlama çukurları ve volkanik göller: Volkanik patlamalarla volkan ağzında oluşan çukurlardır Bunların zamanla dolup göllenmesiyle maarlar meydana gelir Konya yöresinde epeyce fazla bulunur