Turkiyedeki Enerji Kaynakları,Ulkemizdeki Enerji Kaynakları,Turkiyenin Enerji Kaynakları nelerdir,Yurdumuzda bulunan enerji kaynakları,
Turkiye'nin Enerji Kaynakları
Turkiye ’de bulunan enerji kaynakları ;Komur, petrol, doğalgaz,hidrolik enerji, elektrik, ticari olmayan kaynaklar olarak da tanımlanan odun, hayvan ve bitkiartıkları, konvansiyonel kaynaklar grubuna; jeotermal, biyogaz, guneş enerjisi, ruzgar
enerjisi ise yeni ve temiz enerji kaynakları grubuna girmektedir
Komur
Komur havanın serbest oksijeni ile doğrudan doğruya yanabilen %55 ila %90–95
oranında karbon ihtiva eden organik kokenli kayactır
Enerji kaynaklarının belli başlılarından olan komur, faydalı ozelliği yanında cevre
sorunları bakımından da insan sağlığına ve cevreye olumsuz etkileri hayli fazla bir maddedir
Ancak insan yaşamına olan katkısı dolayısıyla ve alınabilecek bazı tedbirlerle zararlarının
azaltılması mumkun olduğundan komur onemini koruyabilmektedir
Turkiye ’de bulunmuş taşkomuru rezervi sınırlı bir havza icerisinde olup, uretim
imkanları kısıtlıdır Buna karşılık linyit kaynakları, ulkenin her tarafına yayılmış durumdadır
Genellikle duşuk kalorili, karbon değeri duşuk olan bu linyitler ceşitli sektorlerde
kullanılmaktadır
Turkiye ’de taşkomuru varlığı sadece Zonguldak havzasında bulunmakta olup yaklaşık
7000 km²lik bir alana yayılmış şekildedir Toplam taşkomuru rezervi 2004 yılı başı
itibarıyla 550 milyon ton gorunur, 425 milyon ton muhtemel ve 368 milyon ton mumkun
olmak uzere toplam 1,343 milyar tondur Isıl değerleri 5529–6725 kcalkg arasında
değişmektedir Yıllık tuvanan uretim 3 milyon ton civarındadır ve uretimin tamamı yeraltı
madenciliği ile yapılmaktadır Havzadaki komur damarları yuksek gaz iceriklidir ve ayrıca
komur damarları bunyesi ile yan kayaclarda onemli miktarda metan gazı mevcuttur
Ulkemizde yaklaşık 9,3 milyar ton linyit rezervi olup, ulkemiz toplam dunya
rezervinin yaklaşık %1,6 ’sını icermekte ve linyit acısından onemli bir yere sahiptir Bununla
birlikte linyitlerimizin %79 ’unun, 2500 kcalkg ısıl değerin altında olması daha cok termik
santrallerde kullanımını on plana cıkartmıştır Uretimin % 85 ’i termik santrallerde
tuketilmektedir Linyite dayalı termik santrallerimizin kurulu gucu 6549 Mw(megawatt)olup bu guc toplam kurulu gucumuzun %22 ’sine karşılık gelmektedir
Petrol
Petrol, fosil yakıt olarak tanımlanan gruba girer Bunun sebebi, yaklaşık olarak 300 –
400 milyon yıl once olmuş olan hayvanların fosillerinin, petrolun ana maddesini
oluşturmasıdır Gecen bu uzun sure icersinde hayvan fosilleri, son derece yuksek bir ısıya ve
basınca maruz kalırlar Boylece petrol meydana gelmiş olur Petrol gunumuzde buyuk kaya
bloklarının icine sıkışmış olarak bulunur
Seri otomobil uretiminin başlaması, petrole olan talebi ciddi oranda arttırdı Dunya
enerji tuketiminin %39 ’u petrole dayanıyor
Ham petrolun olcu birimi varildir ve bir varil, 159 litreye denk gelir Ham petrol
rafinerilerde işlenerek bircok yan urun elde edilir ,Benzin mazot, fueloil ve ucak yakıtı
petrolun işlenmesiyle elde edilen en onemli akaryakıtlardır Petrol %70 oranında ulaşım
sektorunde kullanılmaktadır Petrol, akaryakıt kategorisi dışında, ilac, gubre, kozmetik, boya
gibi yaklaşık 4000 civarında alanda daha kullanılmaktadır ve insan hayatının cok onemli bir
oğesidir Petrolun cevre kirliliği gibi cok onemli bir de negatif etkisi bulunmaktadır
Turkiye'de petrole ulkemizin değişik bolgelerinde rastlanmıştır ve ağırlıklı olarak
Guneydoğu Anadolu bolgesindeki sahalardan uretim yapılmaktadır Guneydoğu Anadolu
bolgesinde Batman, Mardin, Siirt, Diyarbakır, Adıyaman ve Kilis illeri icinde bulunan
sahalardan ve ayrıca Trakya bolgesinde kucuk sayılabilir 1–2 sahadan petrol uretimi
yapılmaktadır
Ulkemizde bilinen petrol sahalarına gore yapılan teorik hesaplama ile 2003 yılı sonuna
gore toplam 940,3 milyon ton rezerv olasılığı bulunmasına karşın, uretilebilir petrol miktarı
162,4 milyon tondur Bu rezervin bugune kadar 119,6 milyon tonu uretilmiş olup,
rezervuarda kalan 42,8 milyon tonluk petrolunde 2003 yılı uretim miktarı baz alındığında 18
yıllık bir uretimle tuketilmesi soz konusudur
1990–2003 yılları arasında ham petrol uretimi yıllık ortalama % 3,4 ’luk bir azalma ile
3,7 milyon ton ’dan 2,4 milyon ton ’a duşmuştur Uretimin aksine, aynı donemde petrol
tuketiminde yıllık ortalama % 2,3 ’luk bir artış gercekleşmiş olup, tuketim 22,7 milyon ton
seviyesinden 30,7 milyon ton seviyesine ulaşmış, 25,5 milyon ton olan nihai tuketim değeri
ile de, Turkiye toplam nihai enerji tuketiminin % 41,3 ’nu oluşturmuştur
2003 yılında toplam elektrik enerjisi uretiminin % 7 ’si petrol yakıtlı tesislerden elde
edilmiştir Bu yılda da, gecmiş yıllarda olduğu gibi ulaştırma sektoru, petrolun en fazla
tuketildiği sektor konumunda olmuştur 1990–2003 yıllarında ulaştırma sektorundeki petrol
tuketimi yıllık ortalama artış hızı % 2,7 olarak gercekleşmiş ve tuketim 8,3 Mt ’dan 11,7
Mt ’a ulaşmıştır
Karadeniz ve Akdeniz'de petrol ve ozellikle doğal gaz aramaları butce elverdiğince
surdurulmektedir Ulkemizde cıkarılan petrol ihtiyacı karşılamaktan uzaktır Bu sebeple petrolde dışa bağımlıyız
Doğal Gaz
Doğalgaz da petrol gibi karbon bazlı bir fosil yakıttır Oluşumu petrol ile aynıdır
Doğalgazın ana maddesi; renksiz, kokusuz ve tatsız bir madde olan metandır Kullanım
aşamasında, guvenlik amacıyla kokulandırılır
Petrol ve komur ile karşılaştırıldığında, yanma anında ortaya cıkan sulfur, karbon ve
kul daha az olduğundan, cevreye verdiği zarar cok daha duşuk seviyededir Doğalgaz fosil
yakıtların en temizi olup icinde kukurt veya kukurt bileşenleri yoktur Doğalgaz tam yanma
sağladığından dolayı yandıktan sonra cevreye fueloilden % 30, komurden % 45 daha az
karbondioksit verdiği icin sera etkisinde onemli rol oynayan karbondioksit miktarında
azalma sağlar
Dunya enerji tuketiminin %22 ’si doğalgaza dayanmaktadır İşyerleri ve evler ısınma
amacıyla cok yoğun bir miktarda doğalgaz kullanırlar Isınma, toplam doğalgaz
kullanımında %75 gibi bir orana sahiptir Bunun yanısıra elektrik uretiminde de doğalgaz
kullanılmaktadır Fakat %10 – 15 gibi duşuk oranlarda kalmaktadır
Gunumuzde doğalgazın dunyada tahmin edilen rezerv miktarının henuz %1415'i gibi
az bir bolumune erişilip işletilebilmiştir Doğalgazın işletilebilen bu kucuk bolumunun bile
dunya tuketimine yaklaşık 70 yıl yeteceği vurgulanmaktadır Turkiye ’de şu anda
rezervuardaki doğalgaz miktarı 20,1 milyar m³, uretilebilir miktarı 14,1 milyar m³ olup,
bugune kadar uretilen 6,2 milyar m³‘ten sonra 2003 yılı sonu itibariyle toplam rezerv 7,9
milyar m³ ’tur
Ulkemizin uzun donemli enerji politikalarından biri de, “Doğunun zengin enerji
kaynaklarının batı piyasalarına taşınmasında Turkiye ’nin enerji koridoru işlevini
ustlenmesidir Aynı zamanda doğalgazın en onemli enerji kaynaklarımızdan biri haline
geldiği acıktır Bu kapsamda doğalgaz boru hatlarının guvenliği ile verimli işletilmesi onem
arz etmektedir Bilindiği uzere doğalgaz yakıtı, 6 sera gazlarından biri olan metanı en az %
83 oranında, karbondioksiti ise en cok % 3 oranında icerir Doğalgaz iletim ve dağıtımında
kayıpların oluşmaması gerekmektedir
Ulkemizde İstanbul, Ankara gibi bukuk şehirlerimizde doğal gaz enerjisinden ısınma
ve sanayide yararlanılmaktadır Ancak doğal gazda, petrolde olduğu gibi dışa bağımlıyız
Doğalgaz ihtiyacımızı Rusya ve İran ’dan karşılamaktayız
Hidrolik (Hidroelektrik) Enerji
Enerji amacı dahil su kaynaklarının geliştirilmesi ve kullanımı olarak tanımlanabilir
Diğer bir ifade ile suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye donuşturulmesi ile sağlanan
bir enerjidir Buyuk nehirlere kurulan barajlar sayesinde elde edilen elektrik onemli enerji
kaynaklarından biridir Ulkemizdeki mevcut yağış miktarları ve akarsularımızın durumu goz
onune alındığında bu enerji kaynağından guvenilir olarak tam kapasite ile yararlanma oranımız ancak % 65 olabilecektir
Turkiye 433 milyar Kwh teorik hidroelektrik potansiyeli ile dunya hidroelektrik
potansiyeli icinde % 1 paya ve 126 milyar Kwh ekonomik olarak yapılabilir potansiyeli ile
Avrupa ekonomik potansiyelinin yaklaşık % 16 civarında hidroelektrik potansiyele sahip
bulunmaktadır İşletmeye acılan 135 adet hidroelektrik santralin kurulu guc kapasitesi
12579 Mw, yıllık ortalama enerji uretim potansiyeli ise 45300 Gwh ’dır Turkiye ’de teknik
ve ekonomik yonden değerlendirilebilir hidroelektrik potansiyel 35540 Mw kurulu guc ile
yılda ortalama 126109 Gwh olarak belirlenmiştir Bu durum, ulkemizde teknik ve ekonomik
olarak değerlendirilebilir hidroelektrik potansiyelin ancak % 36 ’sının geliştirildiğini
gostermektedir
Turkiye'nin 2003 yılı itibariyle kurulu guc toplamı 35587 Mw olup, bu kurulu gucun
12109 Mw ’ını hidroelektrik santraller oluşturmaktadır 1988 yılında ulkemizde toplam
elektrik uretiminde hidroelektrik santrallerin payı yaklaşık % 60 seviyesinde iken, bu oran
2003 yılında % 20 seviyesine kadar duşmuş bulunmasının nedeni ise 1986 yılından itibaren
doğalgazın elektrik enerjisi uretiminde onemli bir yakıt olarak kullanılmaya başlanmış
olmasıdır
Elektrik
Elektrik enerjisi; termik (komur), hidrolik (akarsu), jeotermal (doğal sıcak su) ve
nukleer kaynaklı olarak uretilmektedir Ulkemizde elektrik uretiminde termik ve
hidroelektrik santraller kullanılmaktadır
Odun, Hayvan, Bitki Artıkları
Odun, ateşin keşfi ile insanlar tarafından kullanılmaya başlanan en eski klasik enerji
kaynağıdır Karalar yuzolcumunun %30 ’unun orman alanı olduğu tahmin edilmektedir
Tezek, bircok ulkenin kırsal kesiminde eskiden beri tuketilen onemli bir enerji
kaynağıdır Gerekli onlemler alınmadığında tarım icin son derece onemli olan gubrenin
ısınma amacıyla kullanılması devam edecek, bu da gelir kayıpları sebep olacaktır
Ayrıca, fındıkkabuğu, pirinc, ayciceği kabuğu, mısır kocanı gibi bitki artıkları ısınma
amacıyla kullanılmaktadır
Turkiye ’nin ekonomisinde tarım ve hayvancılık on sıradadır Ulkemiz ormanlar
yonuyle de zengindir
Bu sebeple ulkemizin kırsal kesimlerde halen tezek, bitki artıkları, odun ısınmada
kullanılan onemli enerji kaynağıdır Halen şehirlerimizde de odun ısınmada kullanılan onemli enerji kaynağıdır
Jeotermal Enerji
Yer kabuğunun ceşitli derinliklerinde birikmiş olan ısının oluşturduğu ve sıcaklıkları
atmosferik sıcaklığın uzerinde olan sıcak su, buhar ve gazlar olarak tanımlanır
Sondajlar yoluyla yeryuzune cıkarılan ve kaynama derecesinin ustunde sıcak,
coğunlukla da buhar şeklinde olan kaynaklardan ise, bir buhar turbunu aracılığı ile elektrik
enerjisi uretilmektedir Dunya jeotermal enerji rezervinin 5 x 10²º ton taşkomurune eşdeğer
olduğu tahmin edilmektedir
Turkiye'de 1962'den bu yana MTA tarafından yapılan calışmalar sonucunda,
Turkiye'nin zengin jeotermal enerji kaynaklarına sahip olduğu anlaşılmıştır Ulkemiz
jeotermal kaynak bakımından dunyada yedinci sırada yer almaktadır Ozellikle, Batı
Anadolu'da (Denizli Kızıldere, İzmir Seferihisar, Aydın Germencik, Canakkale Tuzla,
Afyon Gerek, Manisa, Balıkesir, KutahyaSimav) ve Orta Anadolu'da (Kızılcahamam
Kozaklı) dolaylarında enerji imkanı gorulmuştur
Yuzey sıcaklığı 40 derecenin uzerinde olan 140 civarında kaynak mevcuttur Bu
kaynakların 136 tanesi merkezi ısıtma, sera ve konut ısıtılmasına ve endustriyel kullanıma
uygun iken sadece 4 tanesinden teknik ve ekonomik acıdan elektrik enerjisinin elde
edilebilmesinin mumkun olduğu belirlenmiştir
Biogaz ve Biomas
Biomas tabiri daha ziyade bitkisel urunlerin, hayvan ve orman artıklarının, tropik
cayırların, şehir ve endustri artıklarının cevrimi yoluyla enerji elde etme metodudur Bu
teknolojinin alt grubu olarak bazı ulkelerde tezekten biogaz elde edilmekte ve bu ısınmada ve aydınlatmada kullanılmaktadır
Biogaz metotları ulkemizde gecmiş yıllarda yeteri kadar gundeme gelmemiştir Ancak
gunumuzde alternatif enerji olarak gundeme taşınmıştır Hatta ceşitli işlemlerden gecirilerek,
dizel otomobillerde mazotla karıştırılarak kullanılmaktadır
Ceşitli ulkelerde yapılan calışmalar neticesinde bir sığırın 10 kg tezeği olacağı ve
bundan gunde 0,6 m³ biogaz elde edileceği ve biogazm metrekupunun 6,4 Kwh enerji
verebileceği dikkate alınırsa, bir hayvandan elde edilebilecek enerjinin 4 Kwh olacağı
hesaplanmıştır
Guneş Enerjisi
Guneşten gelen ve dunya atmosferi dışında şiddeti sabit ve 1370 Wm² olan ve yer
yuzeyinde 0–1100 Wm² değerleri arasında değişen yenilenebilir bir enerji kaynağıdır
Isıtmadan soğutmaya ve elektrik uretiminde kontrollu olarak kullanılabilmektedir Ulkemizin
yıllık guneşlenme suresi ortalama olarak 2640 saattir Maksimum guneşlenme 362 saat ile
temmuz ayında, minimum guneşlenme suresi ise 98 saat aralık ile ayında gorulmuştur
Guneşlenme suresi yonunden en zengin bolge Guneydoğu Anadolu bolgesi olup bunu
sırası ile Akdeniz, Ege, İc Anadolu, Doğu Anadolu, Marmara ve Karadeniz bolgesi
izlemektedir
Guneş enerjisi gunumuzde, konutlarda ve iş yerlerinde, tarımsal teknolojide, sanayide,
ulaşım araclarında, iletişim araclarında, sinyalizasyon ve otomasyonda, elektrik enerjisi
uretiminde kullanılmaktadır
Ruzgar Enerjisi
İndirekt yani cevrime uğramış bir guneş enerjisi olarak tanımlanabilir Ruzgardan elde
edilecek enerji tamamen ruzgarın hızına ve esme suresine bağlıdır
Ulkemizin geneli olmasa da ruzgar enerjisi yonunden zengin sayılan yerleri
mevcuttur Dunyada ise 1990 yılında kurulu ruzgar santralleri gucu 2160 Mw iken bu rakam
1994 de 3738 Mw, 1995 de 4843 Mw, 1996 yılında ise 6097 Mw olmuştur Burada dikkat
edilirse ozellikle son yıllarda ruzgar enerji santrallerinde gozle gorulur bir artış trendi olmasıdır
Ruzgar enerjisi her ne kadar kaynağı doğa olsa bile bedava bir enerji değildir Bu
enerjinin temel hammaddesi olan ruzgar her ne kadar parayla alınmasa bile ruzgarın taşıdığı
enerjinin tutularak enerjiye donuşturulmesi icin bir maliyet gerekir ABD ‘de 750 DolarKw
olan maliyet Avrupa'da 1400 Dolar Kw olabilmektedir Ekonomik olması icin 1000 Dolar
Kw olması gerekmektedir Denizlere kurulan ruzgar turbunleri ise karadakilere oranla iki kat
pahalıya mal olmaktadır Gelişen teknoloji ile bu rakamların yakın bir gelecekte cok daha aşağılara cekilmesi beklenmektedir
Ruzgar enerjisi icin 5 msn'nin ustunde bir ruzgar hızı gerekir Bu enerji kaynağı icin
gerekli tesisler, bağımsız olarak ruzgarın bulunduğu her yere kurulabilmektedir
Kaynak: MEGEP
Turkiye'nin Enerji Kaynakları
Turkiye ’de bulunan enerji kaynakları ;Komur, petrol, doğalgaz,hidrolik enerji, elektrik, ticari olmayan kaynaklar olarak da tanımlanan odun, hayvan ve bitkiartıkları, konvansiyonel kaynaklar grubuna; jeotermal, biyogaz, guneş enerjisi, ruzgar
enerjisi ise yeni ve temiz enerji kaynakları grubuna girmektedir
Komur
Komur havanın serbest oksijeni ile doğrudan doğruya yanabilen %55 ila %90–95
oranında karbon ihtiva eden organik kokenli kayactır
Enerji kaynaklarının belli başlılarından olan komur, faydalı ozelliği yanında cevre
sorunları bakımından da insan sağlığına ve cevreye olumsuz etkileri hayli fazla bir maddedir
Ancak insan yaşamına olan katkısı dolayısıyla ve alınabilecek bazı tedbirlerle zararlarının
azaltılması mumkun olduğundan komur onemini koruyabilmektedir
Turkiye ’de bulunmuş taşkomuru rezervi sınırlı bir havza icerisinde olup, uretim
imkanları kısıtlıdır Buna karşılık linyit kaynakları, ulkenin her tarafına yayılmış durumdadır
Genellikle duşuk kalorili, karbon değeri duşuk olan bu linyitler ceşitli sektorlerde
kullanılmaktadır
Turkiye ’de taşkomuru varlığı sadece Zonguldak havzasında bulunmakta olup yaklaşık
7000 km²lik bir alana yayılmış şekildedir Toplam taşkomuru rezervi 2004 yılı başı
itibarıyla 550 milyon ton gorunur, 425 milyon ton muhtemel ve 368 milyon ton mumkun
olmak uzere toplam 1,343 milyar tondur Isıl değerleri 5529–6725 kcalkg arasında
değişmektedir Yıllık tuvanan uretim 3 milyon ton civarındadır ve uretimin tamamı yeraltı
madenciliği ile yapılmaktadır Havzadaki komur damarları yuksek gaz iceriklidir ve ayrıca
komur damarları bunyesi ile yan kayaclarda onemli miktarda metan gazı mevcuttur
Ulkemizde yaklaşık 9,3 milyar ton linyit rezervi olup, ulkemiz toplam dunya
rezervinin yaklaşık %1,6 ’sını icermekte ve linyit acısından onemli bir yere sahiptir Bununla
birlikte linyitlerimizin %79 ’unun, 2500 kcalkg ısıl değerin altında olması daha cok termik
santrallerde kullanımını on plana cıkartmıştır Uretimin % 85 ’i termik santrallerde
tuketilmektedir Linyite dayalı termik santrallerimizin kurulu gucu 6549 Mw(megawatt)olup bu guc toplam kurulu gucumuzun %22 ’sine karşılık gelmektedir
Petrol
Petrol, fosil yakıt olarak tanımlanan gruba girer Bunun sebebi, yaklaşık olarak 300 –
400 milyon yıl once olmuş olan hayvanların fosillerinin, petrolun ana maddesini
oluşturmasıdır Gecen bu uzun sure icersinde hayvan fosilleri, son derece yuksek bir ısıya ve
basınca maruz kalırlar Boylece petrol meydana gelmiş olur Petrol gunumuzde buyuk kaya
bloklarının icine sıkışmış olarak bulunur
Seri otomobil uretiminin başlaması, petrole olan talebi ciddi oranda arttırdı Dunya
enerji tuketiminin %39 ’u petrole dayanıyor
Ham petrolun olcu birimi varildir ve bir varil, 159 litreye denk gelir Ham petrol
rafinerilerde işlenerek bircok yan urun elde edilir ,Benzin mazot, fueloil ve ucak yakıtı
petrolun işlenmesiyle elde edilen en onemli akaryakıtlardır Petrol %70 oranında ulaşım
sektorunde kullanılmaktadır Petrol, akaryakıt kategorisi dışında, ilac, gubre, kozmetik, boya
gibi yaklaşık 4000 civarında alanda daha kullanılmaktadır ve insan hayatının cok onemli bir
oğesidir Petrolun cevre kirliliği gibi cok onemli bir de negatif etkisi bulunmaktadır
Turkiye'de petrole ulkemizin değişik bolgelerinde rastlanmıştır ve ağırlıklı olarak
Guneydoğu Anadolu bolgesindeki sahalardan uretim yapılmaktadır Guneydoğu Anadolu
bolgesinde Batman, Mardin, Siirt, Diyarbakır, Adıyaman ve Kilis illeri icinde bulunan
sahalardan ve ayrıca Trakya bolgesinde kucuk sayılabilir 1–2 sahadan petrol uretimi
yapılmaktadır
Ulkemizde bilinen petrol sahalarına gore yapılan teorik hesaplama ile 2003 yılı sonuna
gore toplam 940,3 milyon ton rezerv olasılığı bulunmasına karşın, uretilebilir petrol miktarı
162,4 milyon tondur Bu rezervin bugune kadar 119,6 milyon tonu uretilmiş olup,
rezervuarda kalan 42,8 milyon tonluk petrolunde 2003 yılı uretim miktarı baz alındığında 18
yıllık bir uretimle tuketilmesi soz konusudur
1990–2003 yılları arasında ham petrol uretimi yıllık ortalama % 3,4 ’luk bir azalma ile
3,7 milyon ton ’dan 2,4 milyon ton ’a duşmuştur Uretimin aksine, aynı donemde petrol
tuketiminde yıllık ortalama % 2,3 ’luk bir artış gercekleşmiş olup, tuketim 22,7 milyon ton
seviyesinden 30,7 milyon ton seviyesine ulaşmış, 25,5 milyon ton olan nihai tuketim değeri
ile de, Turkiye toplam nihai enerji tuketiminin % 41,3 ’nu oluşturmuştur
2003 yılında toplam elektrik enerjisi uretiminin % 7 ’si petrol yakıtlı tesislerden elde
edilmiştir Bu yılda da, gecmiş yıllarda olduğu gibi ulaştırma sektoru, petrolun en fazla
tuketildiği sektor konumunda olmuştur 1990–2003 yıllarında ulaştırma sektorundeki petrol
tuketimi yıllık ortalama artış hızı % 2,7 olarak gercekleşmiş ve tuketim 8,3 Mt ’dan 11,7
Mt ’a ulaşmıştır
Karadeniz ve Akdeniz'de petrol ve ozellikle doğal gaz aramaları butce elverdiğince
surdurulmektedir Ulkemizde cıkarılan petrol ihtiyacı karşılamaktan uzaktır Bu sebeple petrolde dışa bağımlıyız
Doğal Gaz
Doğalgaz da petrol gibi karbon bazlı bir fosil yakıttır Oluşumu petrol ile aynıdır
Doğalgazın ana maddesi; renksiz, kokusuz ve tatsız bir madde olan metandır Kullanım
aşamasında, guvenlik amacıyla kokulandırılır
Petrol ve komur ile karşılaştırıldığında, yanma anında ortaya cıkan sulfur, karbon ve
kul daha az olduğundan, cevreye verdiği zarar cok daha duşuk seviyededir Doğalgaz fosil
yakıtların en temizi olup icinde kukurt veya kukurt bileşenleri yoktur Doğalgaz tam yanma
sağladığından dolayı yandıktan sonra cevreye fueloilden % 30, komurden % 45 daha az
karbondioksit verdiği icin sera etkisinde onemli rol oynayan karbondioksit miktarında
azalma sağlar
Dunya enerji tuketiminin %22 ’si doğalgaza dayanmaktadır İşyerleri ve evler ısınma
amacıyla cok yoğun bir miktarda doğalgaz kullanırlar Isınma, toplam doğalgaz
kullanımında %75 gibi bir orana sahiptir Bunun yanısıra elektrik uretiminde de doğalgaz
kullanılmaktadır Fakat %10 – 15 gibi duşuk oranlarda kalmaktadır
Gunumuzde doğalgazın dunyada tahmin edilen rezerv miktarının henuz %1415'i gibi
az bir bolumune erişilip işletilebilmiştir Doğalgazın işletilebilen bu kucuk bolumunun bile
dunya tuketimine yaklaşık 70 yıl yeteceği vurgulanmaktadır Turkiye ’de şu anda
rezervuardaki doğalgaz miktarı 20,1 milyar m³, uretilebilir miktarı 14,1 milyar m³ olup,
bugune kadar uretilen 6,2 milyar m³‘ten sonra 2003 yılı sonu itibariyle toplam rezerv 7,9
milyar m³ ’tur
Ulkemizin uzun donemli enerji politikalarından biri de, “Doğunun zengin enerji
kaynaklarının batı piyasalarına taşınmasında Turkiye ’nin enerji koridoru işlevini
ustlenmesidir Aynı zamanda doğalgazın en onemli enerji kaynaklarımızdan biri haline
geldiği acıktır Bu kapsamda doğalgaz boru hatlarının guvenliği ile verimli işletilmesi onem
arz etmektedir Bilindiği uzere doğalgaz yakıtı, 6 sera gazlarından biri olan metanı en az %
83 oranında, karbondioksiti ise en cok % 3 oranında icerir Doğalgaz iletim ve dağıtımında
kayıpların oluşmaması gerekmektedir
Ulkemizde İstanbul, Ankara gibi bukuk şehirlerimizde doğal gaz enerjisinden ısınma
ve sanayide yararlanılmaktadır Ancak doğal gazda, petrolde olduğu gibi dışa bağımlıyız
Doğalgaz ihtiyacımızı Rusya ve İran ’dan karşılamaktayız
Hidrolik (Hidroelektrik) Enerji
Enerji amacı dahil su kaynaklarının geliştirilmesi ve kullanımı olarak tanımlanabilir
Diğer bir ifade ile suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye donuşturulmesi ile sağlanan
bir enerjidir Buyuk nehirlere kurulan barajlar sayesinde elde edilen elektrik onemli enerji
kaynaklarından biridir Ulkemizdeki mevcut yağış miktarları ve akarsularımızın durumu goz
onune alındığında bu enerji kaynağından guvenilir olarak tam kapasite ile yararlanma oranımız ancak % 65 olabilecektir
Turkiye 433 milyar Kwh teorik hidroelektrik potansiyeli ile dunya hidroelektrik
potansiyeli icinde % 1 paya ve 126 milyar Kwh ekonomik olarak yapılabilir potansiyeli ile
Avrupa ekonomik potansiyelinin yaklaşık % 16 civarında hidroelektrik potansiyele sahip
bulunmaktadır İşletmeye acılan 135 adet hidroelektrik santralin kurulu guc kapasitesi
12579 Mw, yıllık ortalama enerji uretim potansiyeli ise 45300 Gwh ’dır Turkiye ’de teknik
ve ekonomik yonden değerlendirilebilir hidroelektrik potansiyel 35540 Mw kurulu guc ile
yılda ortalama 126109 Gwh olarak belirlenmiştir Bu durum, ulkemizde teknik ve ekonomik
olarak değerlendirilebilir hidroelektrik potansiyelin ancak % 36 ’sının geliştirildiğini
gostermektedir
Turkiye'nin 2003 yılı itibariyle kurulu guc toplamı 35587 Mw olup, bu kurulu gucun
12109 Mw ’ını hidroelektrik santraller oluşturmaktadır 1988 yılında ulkemizde toplam
elektrik uretiminde hidroelektrik santrallerin payı yaklaşık % 60 seviyesinde iken, bu oran
2003 yılında % 20 seviyesine kadar duşmuş bulunmasının nedeni ise 1986 yılından itibaren
doğalgazın elektrik enerjisi uretiminde onemli bir yakıt olarak kullanılmaya başlanmış
olmasıdır
Elektrik
Elektrik enerjisi; termik (komur), hidrolik (akarsu), jeotermal (doğal sıcak su) ve
nukleer kaynaklı olarak uretilmektedir Ulkemizde elektrik uretiminde termik ve
hidroelektrik santraller kullanılmaktadır
Odun, Hayvan, Bitki Artıkları
Odun, ateşin keşfi ile insanlar tarafından kullanılmaya başlanan en eski klasik enerji
kaynağıdır Karalar yuzolcumunun %30 ’unun orman alanı olduğu tahmin edilmektedir
Tezek, bircok ulkenin kırsal kesiminde eskiden beri tuketilen onemli bir enerji
kaynağıdır Gerekli onlemler alınmadığında tarım icin son derece onemli olan gubrenin
ısınma amacıyla kullanılması devam edecek, bu da gelir kayıpları sebep olacaktır
Ayrıca, fındıkkabuğu, pirinc, ayciceği kabuğu, mısır kocanı gibi bitki artıkları ısınma
amacıyla kullanılmaktadır
Turkiye ’nin ekonomisinde tarım ve hayvancılık on sıradadır Ulkemiz ormanlar
yonuyle de zengindir
Bu sebeple ulkemizin kırsal kesimlerde halen tezek, bitki artıkları, odun ısınmada
kullanılan onemli enerji kaynağıdır Halen şehirlerimizde de odun ısınmada kullanılan onemli enerji kaynağıdır
Jeotermal Enerji
Yer kabuğunun ceşitli derinliklerinde birikmiş olan ısının oluşturduğu ve sıcaklıkları
atmosferik sıcaklığın uzerinde olan sıcak su, buhar ve gazlar olarak tanımlanır
Sondajlar yoluyla yeryuzune cıkarılan ve kaynama derecesinin ustunde sıcak,
coğunlukla da buhar şeklinde olan kaynaklardan ise, bir buhar turbunu aracılığı ile elektrik
enerjisi uretilmektedir Dunya jeotermal enerji rezervinin 5 x 10²º ton taşkomurune eşdeğer
olduğu tahmin edilmektedir
Turkiye'de 1962'den bu yana MTA tarafından yapılan calışmalar sonucunda,
Turkiye'nin zengin jeotermal enerji kaynaklarına sahip olduğu anlaşılmıştır Ulkemiz
jeotermal kaynak bakımından dunyada yedinci sırada yer almaktadır Ozellikle, Batı
Anadolu'da (Denizli Kızıldere, İzmir Seferihisar, Aydın Germencik, Canakkale Tuzla,
Afyon Gerek, Manisa, Balıkesir, KutahyaSimav) ve Orta Anadolu'da (Kızılcahamam
Kozaklı) dolaylarında enerji imkanı gorulmuştur
Yuzey sıcaklığı 40 derecenin uzerinde olan 140 civarında kaynak mevcuttur Bu
kaynakların 136 tanesi merkezi ısıtma, sera ve konut ısıtılmasına ve endustriyel kullanıma
uygun iken sadece 4 tanesinden teknik ve ekonomik acıdan elektrik enerjisinin elde
edilebilmesinin mumkun olduğu belirlenmiştir
Biogaz ve Biomas
Biomas tabiri daha ziyade bitkisel urunlerin, hayvan ve orman artıklarının, tropik
cayırların, şehir ve endustri artıklarının cevrimi yoluyla enerji elde etme metodudur Bu
teknolojinin alt grubu olarak bazı ulkelerde tezekten biogaz elde edilmekte ve bu ısınmada ve aydınlatmada kullanılmaktadır
Biogaz metotları ulkemizde gecmiş yıllarda yeteri kadar gundeme gelmemiştir Ancak
gunumuzde alternatif enerji olarak gundeme taşınmıştır Hatta ceşitli işlemlerden gecirilerek,
dizel otomobillerde mazotla karıştırılarak kullanılmaktadır
Ceşitli ulkelerde yapılan calışmalar neticesinde bir sığırın 10 kg tezeği olacağı ve
bundan gunde 0,6 m³ biogaz elde edileceği ve biogazm metrekupunun 6,4 Kwh enerji
verebileceği dikkate alınırsa, bir hayvandan elde edilebilecek enerjinin 4 Kwh olacağı
hesaplanmıştır
Guneş Enerjisi
Guneşten gelen ve dunya atmosferi dışında şiddeti sabit ve 1370 Wm² olan ve yer
yuzeyinde 0–1100 Wm² değerleri arasında değişen yenilenebilir bir enerji kaynağıdır
Isıtmadan soğutmaya ve elektrik uretiminde kontrollu olarak kullanılabilmektedir Ulkemizin
yıllık guneşlenme suresi ortalama olarak 2640 saattir Maksimum guneşlenme 362 saat ile
temmuz ayında, minimum guneşlenme suresi ise 98 saat aralık ile ayında gorulmuştur
Guneşlenme suresi yonunden en zengin bolge Guneydoğu Anadolu bolgesi olup bunu
sırası ile Akdeniz, Ege, İc Anadolu, Doğu Anadolu, Marmara ve Karadeniz bolgesi
izlemektedir
Guneş enerjisi gunumuzde, konutlarda ve iş yerlerinde, tarımsal teknolojide, sanayide,
ulaşım araclarında, iletişim araclarında, sinyalizasyon ve otomasyonda, elektrik enerjisi
uretiminde kullanılmaktadır
Ruzgar Enerjisi
İndirekt yani cevrime uğramış bir guneş enerjisi olarak tanımlanabilir Ruzgardan elde
edilecek enerji tamamen ruzgarın hızına ve esme suresine bağlıdır
Ulkemizin geneli olmasa da ruzgar enerjisi yonunden zengin sayılan yerleri
mevcuttur Dunyada ise 1990 yılında kurulu ruzgar santralleri gucu 2160 Mw iken bu rakam
1994 de 3738 Mw, 1995 de 4843 Mw, 1996 yılında ise 6097 Mw olmuştur Burada dikkat
edilirse ozellikle son yıllarda ruzgar enerji santrallerinde gozle gorulur bir artış trendi olmasıdır
Ruzgar enerjisi her ne kadar kaynağı doğa olsa bile bedava bir enerji değildir Bu
enerjinin temel hammaddesi olan ruzgar her ne kadar parayla alınmasa bile ruzgarın taşıdığı
enerjinin tutularak enerjiye donuşturulmesi icin bir maliyet gerekir ABD ‘de 750 DolarKw
olan maliyet Avrupa'da 1400 Dolar Kw olabilmektedir Ekonomik olması icin 1000 Dolar
Kw olması gerekmektedir Denizlere kurulan ruzgar turbunleri ise karadakilere oranla iki kat
pahalıya mal olmaktadır Gelişen teknoloji ile bu rakamların yakın bir gelecekte cok daha aşağılara cekilmesi beklenmektedir
Ruzgar enerjisi icin 5 msn'nin ustunde bir ruzgar hızı gerekir Bu enerji kaynağı icin
gerekli tesisler, bağımsız olarak ruzgarın bulunduğu her yere kurulabilmektedir
Kaynak: MEGEP