Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesiyle dünya çapındaki bir çok paralı asker Ukrayna'ya savaşmak için gitti. Sayıları 20 bini geçenler paralı askerler ortasında Türkiye'den de gidenler var. Pekala Ukrayna'ya paralı asker olarak gitmek yasal mı?
Euronews'in haberine nazaran, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali birçok ülkede Ruslara karşı ülkenin savunmasına dayanak olmak isteyen binlerce gönüllüyü harekete geçirdi. Bu gayeyle Gürcistan, Kanada, Hindistan, Japonya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri üzere birçok ülkenin vatandaşları Ukraynalılara yardımcı olmak için bu ülkeye gitti.
Batılı ülkelerde bu savaşçılar 'gönüllü' olarak tanımlanıyor; lakin Rusya yabancı ögeleri genel olarak 'yabancı paralı asker' olarak değelendiriyor. Moskova, dün Ukrayna'nın batısında Polonya sonu yakınındaki Yavoriv'e düzenlediği hücumun münasebetini de buna bağladı. Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, Ukrayna'da Lviv bölgesinde yabancı ülkelerden gelen silah ve askeri teçhizat için depolama üssü kurulduğunu tabir etti ve 'yaklaşık 180 yabancı paralı savaşçıyı yüksek isabetli uzun menzilli silahlarla etkisiz hale getirdiklerini' bildirdi.
Bazı gönüllüler ülkelerine döndüklerinde tüzel problemlerle karşılaşabilir
Rusya'nın işgaline karşı olan ülkeler kendi vatandaşlarının Ukrayna'nın savunmasına dayanak vermeleri genel olarak ferdi karar olarak kıymetlendiriyor. Fakat teknik olarak Rusya ile savaş içinde olmayan ülkeler açısından bu tıp bir adım her ülkede yasal kabul edilmeyebiliyor. Bu nedenle birtakım gönüllülerin ülkelerine geri döndüklerine türel sonuçlarla karşı karşıya kalma ihtimali bulunuyor.
Ukrayna'ya savaşmak üzere giden gönüllülerin ülkelerindeki yasal düzenlemeler neler?
Amerikalıların istekli olması yasal mı?
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesine nazaran ABD vatandaşlarının diğer bir ülkenin ordusunda savaşması yasak değil. ABD'nin barış içinde olduğu bir ülkeye karşı subay olarak hizmet vermesi ya da savaşa katılması vatandaşlıktan kendi isteğiyle çıkma sebebi olabiliyor. Yüksek Mahkemenin emsal kararları yabancı bir orduda hizmet vermenin Amerikan vatandaşlığından çıkarılmak için tek başına sebep sayılmayacağına işaret ediyor.
1794 yılında kabul edilen Tarafsızlık Yasası ise Amerikan vatandaşlarının Washington'n barış içinde olduğu bir yabancı hükümete karşı savaşmasını yasaklayarak ters davranış durumunda üç yıla kadar mahpus cezası öngörüyor.
Bu yasa teknik olarak Rusya'ya karşı savaşmaya giden gönüllülere uygulanabilir. 2014 yılında Gamiya'daki darbe teşebbüsüne dahil olan Amerikalılar bu yasaya dayanarak mahkemeye çıkmıştı. Lakin Washington'daki Amerikan Ünversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. David Malet'e nazaran bu yasa çağdaş tarihte çok seçkin uygulandı. Reuters haber ajansına değerlendirmede bulunan Malet'e nazaran iç terörizmle bağın olmaması durumunda Ukrayna'ya giden Amerikalıların bu nedenle dava edilmesi ihtimali zayıf.
İngiltere'de durum nasıl?
Son olarak geçen hafta çarşamba günü güncellenen İngiltere Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesindeki seyahat ihtarına nazaran Ukrayna'ya savaşmak için seyahat etmek dönüşte dava sebebi olabilir. Lakin ne çeşit cezalar verilebileceği konusunda bakanlıktan yapılan bir açıklama bulunmuyor.
1870 tarihli Birleşik Krallık Yabancı Asker Kaydı Yasası, vatandaşlarının İngiltere'nin barış içinde olduğu ülkelere karşı savaşan yabancı ordulara katılmasını yasaklıyor, lakin bu kural çağdaş çatışmalarda uygulanmadığı belirtiliyor.
İngiltere Dışişleri Bakanı birinci etapta Ukrayna'da savaşmak isteyen istekli İngiliz vatandaşlarına takviye verdiğini tabir etmiş, lakin daha sonra bu ülkeye yönelik bütün seyahatler konsusunda ihtarda bulunmuştu.
Avustralya'nın yaklaşımı
Avustralya Başbakanı Scott Morrison geçen ay basına yapığı açıklamada yabancı sivil savaşçıların yasal durumundaki belrsizliğe işaret ederek ülke vatandaşların Ukrayna'daki savaşa katılmaması davetinde bulundu.
Hindistan'ın tutumu
Hindistan İçişleri Bakanlığı'ndan Ukrayna güçlerine katılmak isteyen vatandaşların yasal durumuna ait bir açıklamada bulunulmadı. Hindistan'ın yaklaşımı konusunda fikir verebilecek en yakın örnek 2015 Irak savaşında yaşandı.
2015'te Irak'a istekli savaşçılar olarak seyahat eden Hintlerle ilgili olarak bakanlık Delhi Yüksek Mahkemesi'ne Hint vatandaşlarının bir öbür ülkenin çatışmasına iştirakine müsaade verilmesinin 'Hindistan hükümetinin başka ülkelerde terörizmi desteklediği iddialaraına yol açabileceği' münasebetini sunmuştu.
Türkiye'den Ukrayna'ya savaşmaya gitmek yasal mı?
Türk Vatandaşlığı Kanunu Türkiye'nin savaş halinde bulunması durumunda kimi sonuçlara işaret ediyor.
Buna nazaran Vatana Bağlılıkla Bağdaşmayan Eylemler'i söz eden 25inci unsurun c bendi 'Türkiye ile savaş halinde bulunan bir Devletin her türlü hizmetinde kendi istekleriyle Hükümetin müsaadesi olmaksızın çalışmaya devam etmek' vatandaşlığının kaybettirme ya da çıkarma sebebi olarak sıralanıyor.
İzin veren ülkeler var mı?
Almanya, Ukraynalıların yanında savaşa katılmak isteyen gönüllüleri dava etmeyeceğini belirtti. Danimarka ve Letonya ise vatandaşlarının istekli olmasına müsaade verdiklerini açıkladı.Kanada Savunma Bakanı Anita Anand da Kanadalıların gönüllülük kararının 'bireysel bir karar' olduğunu söyledi.Uluslararası hukuk Rus güçlerinin yabancı esirlere de uyruğuna bakılmaksızın savaş esiri olarak muamele etmesini gerektiriyor. İsrail'deki Lauder İdare, Diplomasi ve Strateji Okulu öğretim üyesi elerinden Daphne Richemond-Barak'a nazaran bu sebeple Rus askerler esir aldıkları gönüllülere su, yiyecek ve tıbbi tedavi sunmak durumunda.Ancak Rus haber ajansı TASS'a nazaran Rusya Savunma Bakanlığı sözcüsü geçen hafta Ukrayna'da savaşan Batılı 'paralı askerlerin' yasal savaşan olarak kabul edilmeyeceğini bildirmiş ve bu bireylerin cezai kovuşturma ya da daha kötüsüyle karşı karşıya kalabileceğini tabir etmişti.Gönüllüler Ukrayna ordusunun bir üyesi olarak savaştığı için savaştaki hareketleri sebebiyle ülkelerinde cezalandırılma mümkünlüğü düşük. Fakat uzmanlara nazaran savaş cürümleri ve gibisi hareketler buna istisna oluşturabilir.