Türkiyedeki dağlar, Türkiyenin dağları, Türkiyede bulunan dağlar
1) OROJENİK HAREKETLERLE MEYDANA GELEN DAĞLAR:
Sıra dağlar genellikle derin denizlerde biriken tortulların, bağlı basınç oluşturan kıta hareketleri sonucu, kıvrılarak yükselmesi ile oluşmuştur ya da kırılarak yükselmesi sonucu oluşmuştur
aKıvrım Dağları: Bu dağlar esnek tabakaların kıvrılarak yükselmesi sonucunda oluşmuşlardır Türkiyedeki kıvrım dağlarını AplHimalaya kıvrım sistemi içinde düşünüyoruz
Ülkemizdeki Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslarda, bu kuşak içersinde olup, kireç taşı tabakalarının kıvrılmasıyla oluşmuştur
bKırık Dağları: Kıvrılma özelliğini kaybetmiş olan tabakalar kırılmaya uğrarlar Bu Nedenle fay hatları oluşur Fay hatları her tarafında, bir takım kısımlar çökerken, bir takım kısımlarda, yüksekte kalırlar Çöken kısımlara GRABEN, yükselen kısımlara HORST denir Bunlara misal Egedeki HorstGraben hattı verilebilir Kazdağı, Kozak D Yunt Buzdağlar, Açık Fikirli D, Menteşe D horstlara örnektir
2) VOLKANİK DAĞLAR
Volkanik dağlar, yerin derinliklerinde yer alan kavgalı, erimiş ve basınç altındaki magmanın yeryüzüne çıkmasıyla oluşur
a) Doğu Lahza Bölgesi Volkanları: Bu dağlar Van gölünün kuzeyinde bir fay hattı üzerinde yer almıştır Türkiyenin en yüksek dağı olan Ağrı dağı bu dağ sırasının kuzeydoğu ucunda yer alır
Sancı Dağı: 1203km2lik bölge içersinde kuruludur İki kütle halindedirKüçük Ağrı 3896cm yükBüyük Sızı ise 5137m yüksekliğe sahiptir
Tendürek Dağı: Yüksekliği 3533 mdir Çaldıran birincil Doğu beyazıt arasında bulunur
Süphan dağı: Yüksekliği 4058 mdir (Bitlis)
Nemrut Dağı: Bitlis de yer alır Van gölü varlığını bu dağa borçludurNemrut Dağı şimdiki görünümünü son volkanik patlama ve çökmeden sonradan kazanmıştırson patlama sonucunda dağın yığın noktası yok olmuş ve krater olmuştur Birkaç kraterin birleşmesiyle Kalderalar oluşmuştur
Ayrıca Kargapazarı, Dumlu ve Bingöl dağları volkanik yapılı dağlardır
B)İç Anadolu bölgesi Volkan Dağları :
Erciyes: 3917m dir Bu dağ, İç Anadolunun en yüksek dağıdır Erciyes dağının oluşumu birkaç aşamalıdır Yamaçlardan merkezden çevreye dürüst yayılan kırık hatları vardır Yükseklik kesimlerinde sirkler ve buzullar vardır Erciyes Kayseri ve Develi için su deposu görevini görürYurdumuzun esas kayak ve kış turizmi merkezleri arasındadır
Hasan Dağı: Aksaray da bulunan bu dağ bir volkan konisidir Ayrıca: yeniden Aksarayda yer alan Melendiz Dağı, Karapınar yakınlarında Karacadağ ve Karadağ genç volkan konileridir
İç Anadoluda ÜrgüpNevşehir çevresinde tüfler ve tüflerin sıkışmasıyla oluşan kayaçların yer aldığı bir volkanik arazi yer alır Bunların üstünde Peribacaları bulunur Karapınar (Konya) çevresinde volkanik arazi üzerinde oluşmuş göller vardır Bunların en tanınmışı Meke Tuzlası dır
C) Ege Bölgesi Volkanları:
Kula çevresinde yoğunlaşmıştır Genç Kula volkanlarının 70 dek konisi vardır Bunlar fazla yüksek değildirler Koyu renkli volkanik materyallerin yaygın olmasından dolayı yöreye ırk arasında yanık arazi de denir
D) Güneydoğu Anadolu Bölgesi Volkanları:
Bunlardan en tanınmışı 1957 m yüksekliğindeki Karacadağ dır Karaca dağdan lavlar geniş bir alana yayıldığından yayvan biçimine sahip olan bu dağ ahali aralarında kalkan biçimli volkan olarak adlandırılıyor
Bunlardan diğer ;Köroğlu Dağı, Işık Dağı,diğer volkan dağlarıdır
DAĞLARIN TÜRKİYEDEKİ COĞRAFİ DAĞILIŞI
Kuzey Anadolu Dağları: Bu dağlar Alp sisteminin Türkiyedeki kuzey kanadını oluşturur KLahza Dağ, Karadeniz Bölgesinde iki sıra halinde uzanır Kıyı yakınındaki sıra dağlar Küre, Canik, Giresun, Gümüşhane, Kalkanlı, Trabzon ve Rize dağlarıdır Giresun, Rize dağlarına Doğu Karadeniz dağları da denir Doğu Karadeniz dağları dikey yamaçlı yüksek dağlardır bu nedenle ulaşım iç kesimlerle Kalkanlı ve Kop geçitleriyle sağlanır
Bu sıra dağlar kuşağının gerişimde batıdan doğuya dürüst ikinci kuşak vardır Bunlar Köroğlu, Ilgaz,Hecin Süvarisi, Yıldız,Çimen,Kop, Mescid ve yalnız Çam dağları
Güney Anadolu Dağları :
Bunlara Toros dağları da denir Alp kıvrım sisteminin güney kanadına dahildir Üç kısımdan oluşur
1) Batı Toroslar: Antalya körfezinin her iki tarafına dürüst iki kuşak halinde uzanır Batıda Ak dağlar, ve Boz dağlar, doğuda Sultan, Dedegöl ve Geyik dağları
2) Orta Toroslar: Antalya körfezinin doğusunda kıyıya paralel uzanır Bolkar Dağları,Aladağlar, Tahtalı Dağları, Binboğa Dağları
İskenderun körfezinin anında doğusunda Nur(Amanos) dağları uzanır
Güneydoğu Anadolu Dağları:
Torosların uzantısı olduğundan bunlara Güneydoğu Toroslar denir Bu kuşak üzerinde Malatya Dağları, Genç D, Bitlis D, Hakkari D bulunur En yüksek noktayı Cila D(Uludoruk) (4135)
Doğu Anadolu Dağları:
Bu bölgedeki dağların büyük bir kısmı Orta Torosların devamı olan sıradağlardır Bunlar: Tahtalı D, Mercan D, Karasu D, Aras Dağıdır Allahuekber Dise KAn Dağlarının uzantısıdır Keza Şerafettin Dağı Bingöl D, Şakşak Dağı ve Kargapazarı D bulunur
Ayrıca volkanik dağlar vardır: B ve K Ağrı, Tendürek, Süphan ve Nemrut
İç Anadolu Dağları: Bölgede sıradağlar azdır Sundiken ve Sultan Dağları sıradağlara örnektir En dağlık kasım bölgeleri doğu kısmıdır Tecer, Çamlıbel, Hınzır ve Akdağlar buradadır Hem Ankara ve çevresinde İdris D Elmadağ ve Ayas Dağı volkanik Dağları; Erciyes, Melendiz, Hasan D Karadağ ve Karacadağ
Batı Anadolu Dağları:
Horst şeklindeki dağlardır Kuzeyden güneye dürüst Madra D Yunt D Bozdağlar ve Aydın Dağlardır
Muğla yöresinde KBGD yönünde uzanan dağ sıralarından oluşan Menteşe Dağları yer alır Kuzeyde Kaz dağları ve Biga Dağları bulunur İç kesimlerde, Sandıklı, Eğrigöz ve Murat D gibi yükseltiler bulunur Bursadaki Uludağ eski bir volkanik kütlenin yüzeye çıkmasıyla oluşmuştur Ülkemizin en manâlı kış turizmi merkezlerindendir
Dağların Doğal Etraf ve Ilave Etkinlikler üzerindeki Etkileri
Dağlar: İklim, toprak oluşumu, bitki örtüsünün dağılışı, yerleşme ve ekonomik faaliyetler üzerinde etkin olmaktadır
Yükseklere çıkıldıkça, iklimin soğumasına emrindeki olarak bitkiler farklılıklar gösterir Vadilerin iç kesimleri ile kuzeye ve güneye bakar yamaçları arasında farklı bitki toplulukları bulunmaktadır
Yüksek ve engebeli olan dağlık sahalar genel olarak tarımın yapılmasını, yerleşmenin kurulmasını ve yol yapımını güçleştirirFazla yağış bölge dağlık sahalar, kayda değer ölçüde akarsuların beslenmesini sağlar
Dağlarda yer alan yerleşme şekilleri ve buralardaki insanların tarımsal faaliyetleri ovalara tarafından farklıdır *
1) OROJENİK HAREKETLERLE MEYDANA GELEN DAĞLAR:
Sıra dağlar genellikle derin denizlerde biriken tortulların, bağlı basınç oluşturan kıta hareketleri sonucu, kıvrılarak yükselmesi ile oluşmuştur ya da kırılarak yükselmesi sonucu oluşmuştur
aKıvrım Dağları: Bu dağlar esnek tabakaların kıvrılarak yükselmesi sonucunda oluşmuşlardır Türkiyedeki kıvrım dağlarını AplHimalaya kıvrım sistemi içinde düşünüyoruz
Ülkemizdeki Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslarda, bu kuşak içersinde olup, kireç taşı tabakalarının kıvrılmasıyla oluşmuştur
bKırık Dağları: Kıvrılma özelliğini kaybetmiş olan tabakalar kırılmaya uğrarlar Bu Nedenle fay hatları oluşur Fay hatları her tarafında, bir takım kısımlar çökerken, bir takım kısımlarda, yüksekte kalırlar Çöken kısımlara GRABEN, yükselen kısımlara HORST denir Bunlara misal Egedeki HorstGraben hattı verilebilir Kazdağı, Kozak D Yunt Buzdağlar, Açık Fikirli D, Menteşe D horstlara örnektir
2) VOLKANİK DAĞLAR
Volkanik dağlar, yerin derinliklerinde yer alan kavgalı, erimiş ve basınç altındaki magmanın yeryüzüne çıkmasıyla oluşur
a) Doğu Lahza Bölgesi Volkanları: Bu dağlar Van gölünün kuzeyinde bir fay hattı üzerinde yer almıştır Türkiyenin en yüksek dağı olan Ağrı dağı bu dağ sırasının kuzeydoğu ucunda yer alır
Sancı Dağı: 1203km2lik bölge içersinde kuruludur İki kütle halindedirKüçük Ağrı 3896cm yükBüyük Sızı ise 5137m yüksekliğe sahiptir
Tendürek Dağı: Yüksekliği 3533 mdir Çaldıran birincil Doğu beyazıt arasında bulunur
Süphan dağı: Yüksekliği 4058 mdir (Bitlis)
Nemrut Dağı: Bitlis de yer alır Van gölü varlığını bu dağa borçludurNemrut Dağı şimdiki görünümünü son volkanik patlama ve çökmeden sonradan kazanmıştırson patlama sonucunda dağın yığın noktası yok olmuş ve krater olmuştur Birkaç kraterin birleşmesiyle Kalderalar oluşmuştur
Ayrıca Kargapazarı, Dumlu ve Bingöl dağları volkanik yapılı dağlardır
B)İç Anadolu bölgesi Volkan Dağları :
Erciyes: 3917m dir Bu dağ, İç Anadolunun en yüksek dağıdır Erciyes dağının oluşumu birkaç aşamalıdır Yamaçlardan merkezden çevreye dürüst yayılan kırık hatları vardır Yükseklik kesimlerinde sirkler ve buzullar vardır Erciyes Kayseri ve Develi için su deposu görevini görürYurdumuzun esas kayak ve kış turizmi merkezleri arasındadır
Hasan Dağı: Aksaray da bulunan bu dağ bir volkan konisidir Ayrıca: yeniden Aksarayda yer alan Melendiz Dağı, Karapınar yakınlarında Karacadağ ve Karadağ genç volkan konileridir
İç Anadoluda ÜrgüpNevşehir çevresinde tüfler ve tüflerin sıkışmasıyla oluşan kayaçların yer aldığı bir volkanik arazi yer alır Bunların üstünde Peribacaları bulunur Karapınar (Konya) çevresinde volkanik arazi üzerinde oluşmuş göller vardır Bunların en tanınmışı Meke Tuzlası dır
C) Ege Bölgesi Volkanları:
Kula çevresinde yoğunlaşmıştır Genç Kula volkanlarının 70 dek konisi vardır Bunlar fazla yüksek değildirler Koyu renkli volkanik materyallerin yaygın olmasından dolayı yöreye ırk arasında yanık arazi de denir
D) Güneydoğu Anadolu Bölgesi Volkanları:
Bunlardan en tanınmışı 1957 m yüksekliğindeki Karacadağ dır Karaca dağdan lavlar geniş bir alana yayıldığından yayvan biçimine sahip olan bu dağ ahali aralarında kalkan biçimli volkan olarak adlandırılıyor
Bunlardan diğer ;Köroğlu Dağı, Işık Dağı,diğer volkan dağlarıdır
DAĞLARIN TÜRKİYEDEKİ COĞRAFİ DAĞILIŞI
Kuzey Anadolu Dağları: Bu dağlar Alp sisteminin Türkiyedeki kuzey kanadını oluşturur KLahza Dağ, Karadeniz Bölgesinde iki sıra halinde uzanır Kıyı yakınındaki sıra dağlar Küre, Canik, Giresun, Gümüşhane, Kalkanlı, Trabzon ve Rize dağlarıdır Giresun, Rize dağlarına Doğu Karadeniz dağları da denir Doğu Karadeniz dağları dikey yamaçlı yüksek dağlardır bu nedenle ulaşım iç kesimlerle Kalkanlı ve Kop geçitleriyle sağlanır
Bu sıra dağlar kuşağının gerişimde batıdan doğuya dürüst ikinci kuşak vardır Bunlar Köroğlu, Ilgaz,Hecin Süvarisi, Yıldız,Çimen,Kop, Mescid ve yalnız Çam dağları
Güney Anadolu Dağları :
Bunlara Toros dağları da denir Alp kıvrım sisteminin güney kanadına dahildir Üç kısımdan oluşur
1) Batı Toroslar: Antalya körfezinin her iki tarafına dürüst iki kuşak halinde uzanır Batıda Ak dağlar, ve Boz dağlar, doğuda Sultan, Dedegöl ve Geyik dağları
2) Orta Toroslar: Antalya körfezinin doğusunda kıyıya paralel uzanır Bolkar Dağları,Aladağlar, Tahtalı Dağları, Binboğa Dağları
İskenderun körfezinin anında doğusunda Nur(Amanos) dağları uzanır
Güneydoğu Anadolu Dağları:
Torosların uzantısı olduğundan bunlara Güneydoğu Toroslar denir Bu kuşak üzerinde Malatya Dağları, Genç D, Bitlis D, Hakkari D bulunur En yüksek noktayı Cila D(Uludoruk) (4135)
Doğu Anadolu Dağları:
Bu bölgedeki dağların büyük bir kısmı Orta Torosların devamı olan sıradağlardır Bunlar: Tahtalı D, Mercan D, Karasu D, Aras Dağıdır Allahuekber Dise KAn Dağlarının uzantısıdır Keza Şerafettin Dağı Bingöl D, Şakşak Dağı ve Kargapazarı D bulunur
Ayrıca volkanik dağlar vardır: B ve K Ağrı, Tendürek, Süphan ve Nemrut
İç Anadolu Dağları: Bölgede sıradağlar azdır Sundiken ve Sultan Dağları sıradağlara örnektir En dağlık kasım bölgeleri doğu kısmıdır Tecer, Çamlıbel, Hınzır ve Akdağlar buradadır Hem Ankara ve çevresinde İdris D Elmadağ ve Ayas Dağı volkanik Dağları; Erciyes, Melendiz, Hasan D Karadağ ve Karacadağ
Batı Anadolu Dağları:
Horst şeklindeki dağlardır Kuzeyden güneye dürüst Madra D Yunt D Bozdağlar ve Aydın Dağlardır
Muğla yöresinde KBGD yönünde uzanan dağ sıralarından oluşan Menteşe Dağları yer alır Kuzeyde Kaz dağları ve Biga Dağları bulunur İç kesimlerde, Sandıklı, Eğrigöz ve Murat D gibi yükseltiler bulunur Bursadaki Uludağ eski bir volkanik kütlenin yüzeye çıkmasıyla oluşmuştur Ülkemizin en manâlı kış turizmi merkezlerindendir
Dağların Doğal Etraf ve Ilave Etkinlikler üzerindeki Etkileri
Dağlar: İklim, toprak oluşumu, bitki örtüsünün dağılışı, yerleşme ve ekonomik faaliyetler üzerinde etkin olmaktadır
Yükseklere çıkıldıkça, iklimin soğumasına emrindeki olarak bitkiler farklılıklar gösterir Vadilerin iç kesimleri ile kuzeye ve güneye bakar yamaçları arasında farklı bitki toplulukları bulunmaktadır
Yüksek ve engebeli olan dağlık sahalar genel olarak tarımın yapılmasını, yerleşmenin kurulmasını ve yol yapımını güçleştirirFazla yağış bölge dağlık sahalar, kayda değer ölçüde akarsuların beslenmesini sağlar
Dağlarda yer alan yerleşme şekilleri ve buralardaki insanların tarımsal faaliyetleri ovalara tarafından farklıdır *