Turkiyenin Doğusu ile Batısı Arasındaki Gelişmişlik Farkları Nelerdir?
Turkiyenin Doğusu ile Batısı Arasındaki Gelişmişlik Farkları
Turkiyenin Doğusu ile Batısı Farklar
Bolgeler arasındaki eşitsizlik ve gelişmişlik farkı; tarihi olarak sermayenin ve emeğin tek yanlı ve dengesiz olarak belli bolgelerde yoğunlaşmasının sonucudur Mekanın ozellikleri ve toplumsal yansımaları bu tur bir dengesiz birikime ve eşitsiz dağılıma neden olsa da 18 yuzyılda sanayi devriminin yarattığı sermaye birikimi ve kalkınma bicimleri ile birlikte tarihsel olarak gunumuzun bolgesel eşitsizlikleri oluşmuştur Bu tur eşitsizlikler ve gelişme farkları yalnız ulkeler arasında değil bir ulkenin farklı bolgeleri arasında da gorulebilir
Bolge tanımlaması
Genel olarak bolge ile mekansal bir butunun belirli nitelikler bakımından homojen olan bir parcası tarif edilmektedir Bunun nedeni bolge kelimesinin sozluk anlamının da bu turden butunun devamlı ve homojen nitelikli parcalarına karşılık gelmesidir Ancak mekansal olarak bakıldığında bir butunun parcası olarak bolgelerin kendi iclerinde de farklılıklar ve eşitsizlikler barındırması ve alt bolgelere ayrılması mumkundur
Bu acıdan secilmiş olan nitelikler ve bu niteliklere gore yapılan genelleştirme sonucu varılan mekansal kumeler bolgeyi tanımlamakta kullanılmaktadır Boylelikle bolgenin secimi yapısı ve sınırları; ele alınan probleme olcek ve zamana gore değişecektir
Ancak bu tanımlama bolge kavramının ekonomik ve toplumsal işlevleri ile ilişkilendirildiğinde dort farklı tanım duzeyine ulaşılır Bunlar homojen bolge coğrafi bolge fonksiyonel bolge ve plan bolgedir
Homojen bolge; en başta da yapılan tanıma uygun olarak mekansal bir devamlılık icersinde tanımlanmış nitelikler acısından benzerlik gosteren bolgelerdir
Coğrafi bolge; iklim topografya tabiat ve mekansal farklılıklara gore oluşmuş olan farklı toplumsal ilişki ve tarımsal urun desenleri oluşturan coğrafi sınırlarla ayrılmış bolgelerdir
Fonksiyonel bolge; tanımlanmış bir fonksiyonun merkezinden cevresine doğru yayılan ve etki alanının sınırlarınca belirlenmiş olan diğer fonksiyonların etki alanları ile sonlanan bolgedir Polarize bolge kavramı fonksiyonel bolge tanımının bir turevidir
Plan bolge; belirli bir amac doğrultusunda hazırlanan planların uygulanmasında belirlenen ve plan suresince var olan bolgedir Belirlenip sınırlanması diğer plan bolgelere bağımlı olmak zorunda değildir
Bolgeler arası eşitsizlik konusunun gelişmesinde ve cozulebilmesinde tum bolgelerin farklı etkileri ve acılımları vardır
Bolgesel eşitsizliklerin kaynakları
Eşitsizlik temelde ekonominin işleyişinden kaynaklanmaktadır Ancak kapitalizmin bir sistem olarak ekonomileri domine etmeye başlaması ile eşitsizliklerin artmış olduğu da bir gercektir Bunun temel nedeni kapitalizmin yaratıcı yıkıcı doğasıdır
Tarım devrimi sonrası nufusun artması ve artı değerin toplanabilir olması mekanda ozellikle tarımsal urun desenine dayalı olarak farklı gelişmişlik ve zenginlik seviyesindeki bolgeleri ortaya cıkarmıştır Ancak Sanayi devrimi ile birlikte doğal kaynakların donuşturulmesi surecinde emeğin somurusu uzerinden artı değer elde edilmesi yolu ile birikimin arttırılabilmesini sağlamıştır Bu artış bolgeler arası eşitsizliklerin yalnızca tarımsal urun deseni ve coğrafi etmenlere değil aynı zamanda da kalifiye emeğin doğal kaynakların ve sermayenin tarihsel olarak birikmiş olduğu yerlerin hızla kalkınmasına gelişmemiş bolgelerle aralarındaki zenginlik farkını arttırmalarına ve bolgesel eşitsizlikleri arttırmalarına neden olmuştur
Gunumuzde yaşanan ve ucuncu devrim olarak nitelendirilen bilgi cağına giriş ile birlikte bolgesel eşitsizliğin nedenleri arasında bilgi onemli ve belirleyici rol oynamaya başlamıştır Sermaye kalifiye emek ve doğal kaynakların oluşturdukları artı değerin ustunde bir artı değerin yaratılarak biriktirilebilmesini olanaklı kılan ucuncu devrim tarihsel olarak yaratılmış olan bolgesel eşitsizliklerin mekanda daha derin olarak yeniden yaratılmasına neden olmaktadır Bunun nedeni kalifiye emek ve sermayenin bilgiyi kendi tekelinde değerlendirebilmeyi sağlamasıdır
Tum bunların yanında bolgesel eşitsizliklerin onemli bir diğer nedenini toplumsal orgutlenme ve kulturel sınırlar oluşturur Farklı toplum ve devletlerin insanlar ve toplumlar arası ilişkilerin herhangi bir sınırlama olmaksızın ticari ve kulturel iletişime gecmelerine engel olur Bu ise doğal kaynakların emeğin sermayenin ve bilginin serbest dolaşımını engeller Bu engellerin olmaması durumunda olabilecek etkileşimi ve ticarete sınır koyarak uretim yapılarının neden olduğu ve zenginliğin mekansal olarak belirli bolgelerde birikmesine yardımcı olurlar Ekonomik olarak acıklanamayacak olan bolgesel eşitsizlikleri uretirler
Turkiyede bolgesel eşitsizlikler de tarihsel olarak bu dongulerden etkilenmiştir Tarımsal olarak verimli toprakları kontrolu altında bulunduran Osmanlı İmparatorluğu buna ek olarak doğu ile batı arasındaki ticaret yollarından da gelir sağlamakta ve bu ticaret yolları Anadolunun icinden gecerken o bolgeleri de zenginleştirmekteydi Ancak Anadolunun doğu ile batı arasında tek ulaşım yolu olmaktan cıkması ve sanayi devriminin merkezine coğrafi ve kulturel olarak yakın olmaması 19 yuzyılda Anadolu topraklarının ticaret gelirinden yoksun bırakırken batının artan sermaye birikimine yetişememesine neden olmuştur Avrupa ile Turkiye arasında bolgesel olarak acılan gelişmişlik ve zenginlik ucurumunu Turkiyenin kendi icinde de bolgesel eşitsizliklerin artması izlemiştir Bunun nedenleri arasında Turkiyenin Osmanlı İmparatorluğunun son zamanlarında Anadolu topraklarının idari başıboşluğu Cumhuriyet Turkiyesinin yeni sınırları ve komşuları ile ilişkileri sonucunda doğu ticaretinin gelirinden yoksun kalması ve Osmanlıdan alınan az miktardaki sermaye ve bilgi birikiminin Anadolunun batısında yer alması gosterilebilir
Cumhuriyetin ilk yıllarında uygulanan politikalar bunun bilincinde ve fabrika ve demiryolları gibi devlet yatırımlarını mekansal olarak dağıtmaya ve bu sayede tarihsel olarak oluşmuş bolgesel eşitsizlikleri aşmaya yonelik olmuştur Ancak cok partili donem ile birlikte dengeli gelişme hedefinin yerini İstanbul gibi buyume kutuplarının desteklenmesi ve mekansal dengesiz buyumenin zaman icinde yayılarak Turkiye genelini kalkındırmasına yonelik politikalar almıştır Ancak daha sonraki donemlerde bu makro politikalar cercevesinde kaynakların buyuk kutuplara yonlendirilmesinin eşitsizliklerin artmasını sağlayan koşulları hazırladığı gozlemlenmiştir
Turkiyenin Doğusu ile Batısı Arasındaki Gelişmişlik Farkları
Turkiyenin Doğusu ile Batısı Farklar
Bolgeler arasındaki eşitsizlik ve gelişmişlik farkı; tarihi olarak sermayenin ve emeğin tek yanlı ve dengesiz olarak belli bolgelerde yoğunlaşmasının sonucudur Mekanın ozellikleri ve toplumsal yansımaları bu tur bir dengesiz birikime ve eşitsiz dağılıma neden olsa da 18 yuzyılda sanayi devriminin yarattığı sermaye birikimi ve kalkınma bicimleri ile birlikte tarihsel olarak gunumuzun bolgesel eşitsizlikleri oluşmuştur Bu tur eşitsizlikler ve gelişme farkları yalnız ulkeler arasında değil bir ulkenin farklı bolgeleri arasında da gorulebilir
Bolge tanımlaması
Genel olarak bolge ile mekansal bir butunun belirli nitelikler bakımından homojen olan bir parcası tarif edilmektedir Bunun nedeni bolge kelimesinin sozluk anlamının da bu turden butunun devamlı ve homojen nitelikli parcalarına karşılık gelmesidir Ancak mekansal olarak bakıldığında bir butunun parcası olarak bolgelerin kendi iclerinde de farklılıklar ve eşitsizlikler barındırması ve alt bolgelere ayrılması mumkundur
Bu acıdan secilmiş olan nitelikler ve bu niteliklere gore yapılan genelleştirme sonucu varılan mekansal kumeler bolgeyi tanımlamakta kullanılmaktadır Boylelikle bolgenin secimi yapısı ve sınırları; ele alınan probleme olcek ve zamana gore değişecektir
Ancak bu tanımlama bolge kavramının ekonomik ve toplumsal işlevleri ile ilişkilendirildiğinde dort farklı tanım duzeyine ulaşılır Bunlar homojen bolge coğrafi bolge fonksiyonel bolge ve plan bolgedir
Homojen bolge; en başta da yapılan tanıma uygun olarak mekansal bir devamlılık icersinde tanımlanmış nitelikler acısından benzerlik gosteren bolgelerdir
Coğrafi bolge; iklim topografya tabiat ve mekansal farklılıklara gore oluşmuş olan farklı toplumsal ilişki ve tarımsal urun desenleri oluşturan coğrafi sınırlarla ayrılmış bolgelerdir
Fonksiyonel bolge; tanımlanmış bir fonksiyonun merkezinden cevresine doğru yayılan ve etki alanının sınırlarınca belirlenmiş olan diğer fonksiyonların etki alanları ile sonlanan bolgedir Polarize bolge kavramı fonksiyonel bolge tanımının bir turevidir
Plan bolge; belirli bir amac doğrultusunda hazırlanan planların uygulanmasında belirlenen ve plan suresince var olan bolgedir Belirlenip sınırlanması diğer plan bolgelere bağımlı olmak zorunda değildir
Bolgeler arası eşitsizlik konusunun gelişmesinde ve cozulebilmesinde tum bolgelerin farklı etkileri ve acılımları vardır
Bolgesel eşitsizliklerin kaynakları
Eşitsizlik temelde ekonominin işleyişinden kaynaklanmaktadır Ancak kapitalizmin bir sistem olarak ekonomileri domine etmeye başlaması ile eşitsizliklerin artmış olduğu da bir gercektir Bunun temel nedeni kapitalizmin yaratıcı yıkıcı doğasıdır
Tarım devrimi sonrası nufusun artması ve artı değerin toplanabilir olması mekanda ozellikle tarımsal urun desenine dayalı olarak farklı gelişmişlik ve zenginlik seviyesindeki bolgeleri ortaya cıkarmıştır Ancak Sanayi devrimi ile birlikte doğal kaynakların donuşturulmesi surecinde emeğin somurusu uzerinden artı değer elde edilmesi yolu ile birikimin arttırılabilmesini sağlamıştır Bu artış bolgeler arası eşitsizliklerin yalnızca tarımsal urun deseni ve coğrafi etmenlere değil aynı zamanda da kalifiye emeğin doğal kaynakların ve sermayenin tarihsel olarak birikmiş olduğu yerlerin hızla kalkınmasına gelişmemiş bolgelerle aralarındaki zenginlik farkını arttırmalarına ve bolgesel eşitsizlikleri arttırmalarına neden olmuştur
Gunumuzde yaşanan ve ucuncu devrim olarak nitelendirilen bilgi cağına giriş ile birlikte bolgesel eşitsizliğin nedenleri arasında bilgi onemli ve belirleyici rol oynamaya başlamıştır Sermaye kalifiye emek ve doğal kaynakların oluşturdukları artı değerin ustunde bir artı değerin yaratılarak biriktirilebilmesini olanaklı kılan ucuncu devrim tarihsel olarak yaratılmış olan bolgesel eşitsizliklerin mekanda daha derin olarak yeniden yaratılmasına neden olmaktadır Bunun nedeni kalifiye emek ve sermayenin bilgiyi kendi tekelinde değerlendirebilmeyi sağlamasıdır
Tum bunların yanında bolgesel eşitsizliklerin onemli bir diğer nedenini toplumsal orgutlenme ve kulturel sınırlar oluşturur Farklı toplum ve devletlerin insanlar ve toplumlar arası ilişkilerin herhangi bir sınırlama olmaksızın ticari ve kulturel iletişime gecmelerine engel olur Bu ise doğal kaynakların emeğin sermayenin ve bilginin serbest dolaşımını engeller Bu engellerin olmaması durumunda olabilecek etkileşimi ve ticarete sınır koyarak uretim yapılarının neden olduğu ve zenginliğin mekansal olarak belirli bolgelerde birikmesine yardımcı olurlar Ekonomik olarak acıklanamayacak olan bolgesel eşitsizlikleri uretirler
Turkiyede bolgesel eşitsizlikler de tarihsel olarak bu dongulerden etkilenmiştir Tarımsal olarak verimli toprakları kontrolu altında bulunduran Osmanlı İmparatorluğu buna ek olarak doğu ile batı arasındaki ticaret yollarından da gelir sağlamakta ve bu ticaret yolları Anadolunun icinden gecerken o bolgeleri de zenginleştirmekteydi Ancak Anadolunun doğu ile batı arasında tek ulaşım yolu olmaktan cıkması ve sanayi devriminin merkezine coğrafi ve kulturel olarak yakın olmaması 19 yuzyılda Anadolu topraklarının ticaret gelirinden yoksun bırakırken batının artan sermaye birikimine yetişememesine neden olmuştur Avrupa ile Turkiye arasında bolgesel olarak acılan gelişmişlik ve zenginlik ucurumunu Turkiyenin kendi icinde de bolgesel eşitsizliklerin artması izlemiştir Bunun nedenleri arasında Turkiyenin Osmanlı İmparatorluğunun son zamanlarında Anadolu topraklarının idari başıboşluğu Cumhuriyet Turkiyesinin yeni sınırları ve komşuları ile ilişkileri sonucunda doğu ticaretinin gelirinden yoksun kalması ve Osmanlıdan alınan az miktardaki sermaye ve bilgi birikiminin Anadolunun batısında yer alması gosterilebilir
Cumhuriyetin ilk yıllarında uygulanan politikalar bunun bilincinde ve fabrika ve demiryolları gibi devlet yatırımlarını mekansal olarak dağıtmaya ve bu sayede tarihsel olarak oluşmuş bolgesel eşitsizlikleri aşmaya yonelik olmuştur Ancak cok partili donem ile birlikte dengeli gelişme hedefinin yerini İstanbul gibi buyume kutuplarının desteklenmesi ve mekansal dengesiz buyumenin zaman icinde yayılarak Turkiye genelini kalkındırmasına yonelik politikalar almıştır Ancak daha sonraki donemlerde bu makro politikalar cercevesinde kaynakların buyuk kutuplara yonlendirilmesinin eşitsizliklerin artmasını sağlayan koşulları hazırladığı gozlemlenmiştir