Düşünün ki yola çıkacaksınız o bölgeyi avucunun içi üzere bilen bir rehber size diyor ki, 'Hava kararacak, otobüs de birazdan gelir, gitme.' Siz karşı çıkıyorsunuz, vakit geç olmadan gitmeniz lazım, otobüs bekleyecek vakit de yok aslında. Rehber, bu sefer diyor ki, 'O halde, o yoldan gitme, başka yolu kullan, o yol senin konutuna gitmiyor ve sen yayasın.' Tekrar diyorsunuz ki, 'Hayır, bu yolda ağaçlar var, sevdim ben, zati birazdan deniz görünümü da görünecek, izlerim.' Bölgeyi avucunun içi üzere bilen rehber diyor ki; 'o tarafta deniz de yok, ağaçların gerisi çöl, yol da yok.' Dinlemiyor yola çıkıyorsunuz...
Gidiyoruz, gündüz gece...
Dün açıklanan enflasyon verisi bir kere daha gözler önüne serdi ki Türkiye iktisadında enflasyon büyük tahribatlar yaratmaya devam ediyor. Son yıllarda bilhassa de 2021 yılının son çeyreğinde iktisattaki eksperler, uzmanlar, akademisyenler, muharrirler kim varsa uyardı.
Sonuçları ise daima birlikte yaşıyoruz. Hala ikazlar sürerken, yüzde 70 enflasyon sonrasında, hatta ve hatta bu enflasyon içinde en yüksek oranın besin enflasyonunda olmasında ve yeniden sanayi, ihracat bilgileri, ciro bilgileri üzere tüm ekonomik bilgilerde 'enflasyona rağmen' ihracat, cari istikrar, büyüme üzere gayelerde zora girildiği görülüyor.
Bugün baş köşeler 'enflasyon' tarafından tutuldu. Ekonomistler enflasyonda beklentileri, yapılması gerekenleri hatta yapılmaması gerekenleri de yazdı.
"TÜİK’in cimri davranması, ekonomik buhrandan çıkış yollarını da engelliyor"
ENAG yöneticisi ve Yeditepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Veysel Ulusoy, Medyascope'a yaptığı değerlendirmede, TÜİK ve ENAG datalarını karşılaştırarak şunları söyledi:
Biri başkasının iki katı ya da yarısı demek istatistiki bir yaklaşım değil. ENAG, yedi milyon bilgiyle piyasada ne varsa, olanı açıkladı lakin TÜİK cimri davrandı. Piyasadaki bilgiler halkın hisleriyle örtüştüğü vakit gerçeğe çok daha yakındır. Biz buna istatistikte örneklemenin popülasyona yaklaşması ya da popülasyon olması deriz. Bu gerçekle ENAG, enflasyon popülasyonunun tüm bilgilerini halkın hisleriyle birleştirmiş gözüküyor ve açık bir biçimde de istatistiklerini yayınlıyor. TÜİK’in cimri davranması, ekonomik buhrandan çıkış yollarını da engelliyor. Zira fiyatlara artırım, TÜİK bilgilerine nazaran yapılıyor. Bu artırım, hakikat bir artırım olmadığı için alım gücü devamlı düşüyor, yani daima yoksullaşıyoruz. Bu da rafların boşalmaması ve bunun sonucunda üretimin artmaması manasına geliyor. Benim iktisat bilgime nazaran, ulusal gelirin yüzde 65’ini oluşturan tüketim harcamalarının kaynağı olan gerçek gelirde erime var ve bu erime, ekonomik krizde kalmamızın en kıymetli nedenlerinden biri.
"ENAG, bilgi yayınlamaktan vazgeçmeyecek"
TÜİK’e alternatif bilgilere mahpus cezası öngören taslak için reaksiyonlar sonucu geri çekildiğini söyleyen Ulusoy, 'Bu akıl dışı ve irrasyonel yaklaşım ve tartışmaların dışında, kararlı bir biçimde enflasyon istatistiğini ve öbür istatistikleri vermeye devam edeceğiz. Böyle bir yasa tasarısı gelse, kuruldan geçse, Meclis’te onaylansa bile ENAG datalarını sunacaktır” dedi.
"Ne hükümet ne de Merkez Bankası’nın enflasyonla uğraş ediyor. Bu türlü bir ortamda enflasyonun yüzde 100’ü geçmesi mümkün"
Koç Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Yılmaz ise enflasyon konusunda uğraş olmadığını vurgularken, bu siyasetlerle enflasyonunun üç haneli sayılara ulaşmasının mümkün olduğu belirtti. Enflasyonun köpüğü olmadığını da belirten Yılmaz, üreticinin maliyetlerinin fiyatlara yansımaya devam edeceğini, faiz artışıyla harcamaların kısılabileceğini ve bunun da talebi yavaşlatacağını, bu formda enflasyonla gayret edilebileceğinin de altını çizdi ve şunları söyledi:
Enflasyon yüzde 70, siyaset faizi yüzde 14, kredi faizleri yüzde 20’lerde dolaşıyor. Ortada 56 puanlık bir fark var, gerçek faiz ise eksi yüzde 40’larda. Bu, ‘ne kadar para bulursanız o parayı cebinizde tutmayın, paranız hangi mala yeterse onu alın’ demektir. O para cebinizde durduğunda, her ay yüzde 3-5-10 gidecek. Ne hükümet ne de Merkez Bankası’nın enflasyonla mücadele ediyor. Böyle bir ortamda enflasyonun yüzde 100’ü geçmesi mümkün.
"Hükümet krediyi kime veriyorsa, tasarruf sahibinden ona yanlışsız servet transferi var. Orta direk diye bir şey kalmadı. Orta gelirli, enflasyonun karşısında büsbütün ezilmiş durumda"
Prof. Dr. Kamil Yılmaz, hali hazırda uygulanan siyasetler ile servet transferi yapıldığına dikkat çekti. Taban fiyatın yıl başından bu yana yüzde 40 oranda eridiğini belirtirken, geçen günlerde Bakan Nebati'nin açıkladığı ihracatçılara ve turizmcilere verilecek olan 150 milyar liralık kredinin de bir servet transferi olduğuna ve genişlemeci siyasete uygun bir formda enflasyonu yükselteceğinin altını çizdi ve şöyle devam etti:
Hükümet krediyi kime veriyorsa, tasarruf sahibinden ona yanlışsız servet transferi var. Orta direk diye bir şey kalmadı. Orta gelirli, enflasyonun karşısında büsbütün ezilmiş durumda. 2022’nin birinci dört ayındaki enflasyon yüzde 30, iki ay sonra yüzde 40’ı geçecek. Fakirin, taban ücretlinin aldığı artırım çoktan eridi gitti. Taban fiyata artırım yapmak zorundalar. Hükümet de Merkez Bankası da bu durumun farkında fakat farkında değilmiş üzere davranıyor. Üç haneli enflasyona hakikat giderken hükümet güya, ‘bu millete ben üç haneli enflasyonu yaşatacağım ve millet beni tekrar seçecek’ deneyi yapıyor. Yok bu türlü bir şey. Hükümetin bu siyasetlerle seçilmesi mümkün değil.
"Görüldü ki enflasyonda dünyadan süratle koptuk, aldık başımızı gidiyoruz. Siz bakmayın “ama enflasyon her yerde var” dediklerine. Bize yaklaşan bile yok"
Birgün'de Prof. Dr. Yalçın Karatepe, 'Yüksek enflasyon yazgı değil sonuçtur' başlıklı yazısında ise, 'Görüldü ki enflasyonda dünyadan süratle koptuk, aldık başımızı gidiyoruz. Siz bakmayın “ama enflasyon her yerde var” dediklerine. Bize yaklaşan bile yok' dedi ve şöyle devam etti:
Yılın birinci dört ayında oluşan enflasyon, daha şimdiden gösterdi ki Merkez Bankası bir sonraki enflasyon raporunda yılsonu kestirimini yeniden ve yine üst taraflı revize edecek zira en son varsayımına ulaşmaya pek bir şey kalmadı lakin yılın bitmesine daha çok var. Manşet enflasyon yüksek olmakla birlikte daha büyük sorun besin enflasyonunda yaşanıyor. Daha ayrıntılı bakınca zerzevat fiyatlarındaki artışın çok daha yüksek olduğu görülüyor: yüzde 126. Aslında et kıymetli alamıyoruz diyenler zerzevata de çok yüksek bedeller ödemek zorunda.
"Enflasyondaki bu artış geniş halk kesitlerinin süratle fakirleşmesi sonucunu doğuruyor. Çalışan kısmın yaklaşık yarısının elde ettiği taban fiyata yılbaşında yapılan yüzde 50’lik artış manasını çoktan yitirdi"
Daha yıl sonuna kadar sekiz aylık enflasyon verisi gelecek ve trend bu formda devam edeceği için fiyat geliri elde edenlerin fakirleşmesi hızlanacaktır. Bu nedenle ivedilikle, başta taban fiyat olmak üzere tüm fiyatların enflasyona nazaran yine uyarlanması gerekmektedir. Enflasyon farkının fiyatlara yansıtılması için yılsonuna kadar beklenemez. Siz kimi “ekonomistlerin” fiyat artışları enflasyonu hızlandırır açıklamalarına bakmayın. Hayır artırmaz. Zira enflasyonun sebebi sofrasına yemek koyma gayretinde olanlar değil, uygulanan yanlış iktisat siyasetidir.
Tüm dünya enflasyon ile uğraş etmek için türlü önlemleri hayata geçiriyor. Bizdeki enflasyon o ülkelerde ortaya çıkandan on kat daha yüksek olmasına karşın bizde hiçbir şey yapılmıyor.
"Bir taraftan yavaşlayan iktisat, öbür taraftan yüksek seyreden enflasyon önümüzdeki sürecin çok daha kuvvetli olacağını gösteriyor"
Haksızlık etmeyelim. Enflasyondan korumak için bir eser üzerinde çalışıyorlarmış. Ancak bu eseri sizi korumak için değil, parası olanları korumak için çıkarılacakmış: Enflasyon muhafazalı bir tasarruf aracı. Şayet tasarrufunuz yok ise, iktidar nezdinde korunmaya kıymet küme içerisinde yer almıyorsunuz. Siz kendi başınızın devasına bakmak zorundasınız. Biliyorsunuz iktidar faiz indirimlerine başladığında “rekabetçi kur” telaffuzuna sığınıyordu. Ancak enflasyonun denetimden çıktığı bir periyotta kurları denetim etmek için kullanılan tüm araçlar(döviz satışı, KKM gibi) bu söylemi boşa düşürüyor. Yatay seyreden kurlar “rekabetçi” olmaktan çıkıp, ihracatı zorlaştıran bir öge olmaya gerçek süratle ilerliyor. Bu da ihracattan büyük takviye bekleyen büyüme tarafında beklentilerin aşağı taraflı değiştirilmesine yol açacaktır. PMI endeksinde son iki ayda yaşanan gerileme de bunun işareti üzere duruyor. Lakin unutmayın, iktisatta bütün bu yaşadıklarımız iktidar sahiplerinin iktisat siyaset tercihlerinin bir sonucudur.
"Bilimi tahlil olarak kabul etmeyip diğer yollar denenmesi, bu reçeteler çalışmayınca hür piyasa iktisadını suçlamak alışkanlık oldu"
Türkiye Gazetesi'nde 'Bu sefer telaffuzdan çok hareket gerekiyor...' başlıklı birinci yazısı ile Prof. Dr. Emre Alkin de 'Son açıklanan TÜFE ve ÜFE verisi bize gösteriyor ki, 2023 yılının ortalarına kadar çağdaş dünyanın en yüksek enflasyonu bizde olacak' dedi ve şöyle devam etti:
Enflasyonun yapışkanlığını ortaya koyan en kıymetli etken, fiyatların daima artması karşısında tüm kurumların fiyatları mevcut gelişmeler doğrultusunda artırmasıdır. Zira 'merak etmeyin düşecek' formunda açıklamanın geçinmeye çalışanlara bir yararı olmadığı üzere, inandırıcı da olmuyor. Hâl böyleyken, tüm kurumlar çalışanlarının huzuru için mevcut gelişmelere nazaran fiyat ayarlaması yapmaya çalışıyorlar. Böylelikle kısır döngü devam ediyor. Bilimi tahlil olarak kabul etmeyip diğer yollar denenmesi, bu reçeteler çalışmayınca özgür piyasa iktisadını suçlamak alışkanlık oldu. Hâlbuki hür piyasa kurallarını düzgün uygulayıp denetim edersek bu tip mazeretlere gerek kalmaz.
"Fiyatlama davranışlarının bozulmasının ahlaki tarafı kadar çok insani "panik" tarafı da var unutmayalım"
Bugün elinden çıkardığı malı yarın bulamayacağını ya da çok yüksek fiyattan geri koyacağını düşünenlerin hâlleriyle, ülkeyi sömüren tekelci yapıları birbirine karıştırmamak gerekiyor. Sonuç olarak, aylık %7,25, yıllık olarak da %70 civarında açıklanan enflasyon oranları bu kaygının daha uzun mühlet devam edeceğini bizlere gösteriyor. Tekrar ediyorum: Sıkıntının teknik tarafından çok toplumsal, ruhsal ve politik tarafına bakmadan bu işi kalıcı biçimde çözemeyeceğiz.
"Belki artış suratı yavaşlayacak lakin yıllık oranların istikameti aralıktan evvel aşağı dönmeyecek"
İsabetli enflasyon hesaplamaları ve öngörüleri ile tanınan Dünya'dan Alaattin Aktaş, 'Ne uğruna?' diye sorarak yüzde 70'e dayanan yıllık enflasyonu şu halde kıymetlendirdi:
Eğilim yıl sonuna kadar bu türlü. Tahminen artış suratı yavaşlayacak ancak yıllık oranların tarafı aralıktan evvel aşağı dönmeyecek. 'Önlem görünümlü söylemlerle' sorunun üstesinden gelinmeye çalışıldığını söylerken, 'Aralık ayı geldi mi geçen aralıktaki seviyenin altında bir oranda kalınacak, ki bu çok olağan, o vakit da yıllık oran düşecek. Bu muhtemelen ocakta da olacak. Biz de bu durum karşısında 'Aman ne hoş, enflasyon düşüyor' diye memnun mu olacağız yani...
"Herhangi bir eserin fiyatını yüzde 100 artırıp 10’dan 20’ye çıkar, sonra fiyat uzun mühlet 20 seviyesinde kalsın ve bunun ismine istikrar de!"
Artış olmaması da bir istikrar tamam lakin o eseri uzun mühlet 10 liraya, 11 liraya tüketmek ve ortada çok az oranda artış yaşamak varken 20’de sağlanacak istikrar çok mu manalı? Yapılmaya çalışılan bu! 'Bakın 20’de nasıl istikrar sağladık, artık pek artış yaşanmıyor...'
Kaldı ki fiyatları o denli 20’ye çıkarıp orada yatay tutmak da pek mümkün olmayacak. Üretici fiyatlarındaki artış yüzde 122’yi buldu. Üretici-tüketici kıyaslamasını yaparak artış oranlarının kesinlikle eşitlenmesi beklemek hakikat değil tamam ancak bir yansıma yaşanacağı da ortada. Tarım eserlerindeki fiyat artışı da tıpkı halde çok süratli. Yaz ayları geldiğinde umulan ölçüde bir fiyat gerilemesi yaşanması çok sıkıntı. Tüketici fiyatlarına dalga dalga yeni yansımalar olacak ve döviz ile güç ve besin hususlarından kaynaklanacak memleketler arası tesirlerle oran daha da üst gidecek.
"Yüzde 70 enflasyon ile dünyanın en yüksekleri ortasındayız ve tam manasıyla 2001 krizi öncesi seviyelere geri döndük"
Habertürk'ten Abdurrahman Yıldırım ise nisan ayı enflasyonunda besin fiyatları artışına dikkat çekerek, enflasyon oranının Türkiye'nin 2001 krizi öncesi düzeyinde olduğunu hatırlattı ve şunları söyledi:
Nedenleri bulmak sonucu değiştirmiyor. Yüzde 70 enflasyon ile dünyanın en yüksekleri ortasındayız ve tam manasıyla 2001 krizi öncesi seviyelere geri döndük. Bu seviyedeki enflasyonu yine tek haneli sayılara düşürmek ve oralarda kalıcı kılmak artık çok kapsamlı bir ekonomik program uygulamak, yapısal değişiklikleri yapmak, güçlü dış kaynak akışını başlatmakla mümkün. Bunu fakat seçimsiz geçireceği birkaç yılı bulunan bir iktidar yapabilir. Seçim öncesinde bu türlü bir program uygulanamaz. Bir de üç haneli sayılara yaklaşmış bir enflasyonu düşürmek toplum olarak çok acılı bir süreçten geçmeyi ve büyük fedakarlıkları gerektirir. Hükümetler lakin gidecek öbür hiçbir yol kalmadığında, hatta ülke krize girdiğinde istikrar programı uygulamak zorunda kalırlar. O ana kadar enflasyonla gerçek bir çaba olasıdır ki, başlamayacak. Başlayanlar da palyatif olacak. Kaldı ki artık yüksek enflasyon bütün dünyanın sorunu diye siyasetçilerin kolaylıkla sığınacağı münasebet de var.
Bu hususta yorumlar da ağır
pbs.twimg.com
pbs.twimg.com
pbs.twimg.com
pbs.twimg.com
Ekonomi bilimi bir çok bahiste meseleleri ve tahlilleri barındırıyor. Dünyada bir sorun olduğu konusunda herkes hemfikir ancak bu sorunu daha ağır yaşadığımızı kabul ederek başlayabiliriz. Malum mideniz ağrıyorsa evvel ilaç içer geçmezse doktora giderseniz. Sorunu kabul etmeden çözemezsiniz.
Ya siz ne dersiniz? Bizim enflasyon sorunumuz var mı? Yorumlarınızı bekliyoruz?