Tuz Nasıl Uretilir ,
Tuzun Uretim Aşamaları,
Tuz Uretimi
Tuz kaynakları nelerdir Turkiyedeki tuz kaynakları
En onemli tuz kaynağı olan deniz suyunun her metre kupunde otuz kırk kilo toz bulunur Deniz, gol ve akarsu tuzlalarından tuz elde edebilmek icin, suyu guneş ve ruzgarla buharlaştırmak gerekir Burada en buyuk gucluk, tuza acı bir tad veren klorurle magnezyum sulfatı ayırmaktır Kuzey ulkelerinde başka bir doğal yontem uygulanır: deniz suyu dondurulduktan sonra; tuz elde etmek icin daima saf sudan oluşan buz tabakasını kaldırmak yeter, ikinci tuz kaynağı kaya tuzlarıdır
Toprakta buyuk kutleler halinde bulunan bu kayalar kurumuş denizlerin kalıntısıdır Bazı tuz yataklarının yuzolcumu 1 500 km2 yi, kalınlığı ise elli metreyi bulur Kaya tuzu yatakları komur ocakları gibi işletilir icinde ceşitli yabancı maddeler bulunan kaya tuzu genellikle sanayide ve tarımda kullanılır
Ucuncu kaynak ise pompa ile toprak altından cıkarılan, daha sonra ısıtılarak yoğunlaştırılan tuzlu sulardır
Tuz havadaki nemi kolayca emer sıvılaşır sonra da topak topak olur Bu sakıncayı ortadan kaldırmak icin sofra tuzları yoğun bir kurutma işleminden sonra magnezyum karbonat ve kirec fosfat ile karıştırılır
Tuz kaynakları zengin olan yurdumuzda deniz, gol, akarsu ve kayatuzu tuzlaları vardır Bu tuzlalar Ağrı, Ankara, Cankırı, Corum, Erzurum, Erzincan, Eskişehir, İzmir, Kars, Konya, Muş, Nevşehir, Siirt, Sivas, Tunceli, Van illerinde toplanmıştır
Tuz elde etme yontemleri
Tuz uretimi butun mineral cıkarma yontemleri arasında hemen hemen en basit ve kolay olanıdır Tuz elde etme yontemlerinin en yaygın olanı, tuzla denilen goletlerde tuzlu suyun buharlaştırılmasıdır Buharlaştırma yontemi coğunlukla kurak ve sıcak bolgelerde uygulanır, bu yol ile elde edilen tuzlarda ticari maksatlar icin istenmeyen safsızlıklar olabilir Yeni elde edilmiş bu tur tuzlarda tuz seven bazı mikroorganizmalar da bulunabilir Bu mikroorganizmalar orneğin konservecilikte bazı yiyecek maddelerinin bozulmasına sebep olabilmektedir
Kaya tuzundan da tuz elde edilebilir Kaya tuzu, onemli tuz kaynaklarından biri olup, icerdiği safsızlıklara bağlı olarak saydam veya yarı saydam grimsi, beyaz, turuncu, sarı, pembe ve kahverengi olabilir Kaya tuzu, az safsızlık ve yabancı maddeler iceren yataklarda yer altına galeriler acarak parcalar halinde cıkarılır Cozelti madenciliği olarak adlandırılan bu yontemde, safsızlıkların fazla olması durumunda acılan sondaj kuyularına sıcak su gonderilirek suda cozunen tuzlar bulamac halinde dışarı alınır Bu bulamacın kristallendirilmesi icin tava veya vakum yontemleri kullanılır
Tava Yontemi
Bir tahta kapta dinlendirilen tuzlu suya magnezyum sulfatı cokturmek icin az miktarda kirec katılır Sonra tava adı verilen buharlaştırma kabına gonderilir Bu kabın alanı 80100 m² olup, ocağın sıcak gazlarıyla ısıtılır Burada once magnezyum sulfat coker ve alınır, daha sonra coken tuz alınır Alınan tuz tava ustundeki tahta davlumbaza serilir Suyu tekrar tava icine akarken tuz da kurur 100 m²lik bir tavada 75°C'de 1200 kg kaba tuz, 80°C'de 3000 kg orta urun ve 95°C'de 700 kg ince tuz elde edilir
Vakum Yontemi
Tava yonteminin yerini alan bu yontemde tuzlu su vakum pompaları yardımıyla buharlaştırılır
Turkiye'de Tuzlar
Memleketimizde tuz eldesi; deniz, gol ve kaya tuzlalarından yapılmaktadır Hacıbektaş, Tepsidelik, Sarıkaya, Olti, Kağızman, Kulp ve Sekili onemli tuzlalarımızdandır Buralardan elde edilen tuzlar ceşitli safsızlıklar icermektedir Orneğin Hacıbektaş'ta elde edilen tuzun analizinde % 0,53 suda cozunmeyen maddeler, % 1,65 kalsiyum sulfat, % 98,12 sodyum klorur bulunmuştur
Kochisar, Karapınar ve Palas golleri tuz elde edilen onemli gollerimizdendir Kochisar Golunde bulunan Tavşan tuzlasından yılda 30000 ton, İzmir Camaltı Tuzlasından yılda 150000 ton tuz elde edilmektedir
Deniz suyundan tuz elde edilen yerler arasında; Pendik (İstanbul), Tekkegol (Edirne) ve Akcedeniz (Adana) sayılabilir
Yurdumuzda uretilen kaliteli sofra tuzunun analizinde, % 0,24 nem, % 0,003 suda cozunmeyenler, % 0,007 Ca, % 60,52 klor ve eser miktarda Mg bulunmuştur
2001 yılı dunya tuz uretimi 225 milyon ton 1, Turkiye'nin yıllık uretimi 1,8 miyon ton 2dolayında gercekleşmiştir Maden Tetkik ve Arama Genel Mudurluğu (MTA) verilerine gore Turkiye'deki başlıca kayatuzu yataklarında tespit edilen toplam rezerv miktarı 867 milyon ton seviyesindedir Yıldan yıla tuz uretimi değişmekle beraber yurdumuzda son yıllarda, yılda iki milyon ton civarında tuz uretilmektedir
Tekel, rafine ve sofralık tuz uretimi yapmamaktadır Bu tur tuz talebi ozel sektor tarafından karşılanmaktadır
Tuz giderme
Başta deniz suyu olmak uzere tuzlu suların tuzunun giderilmesi işlemidir Dunyadaki suların % 97,2'si denizlerdedir Artık taze su kaynaklarının yetmemesi sebebiyle gunluk kullanımda veya sanayide deniz sularından faydalanma ihtiyacı doğmuştur Bu da deniz suyundan tuz gidermek suretiyle taze su elde etme yolunu acmıştır
Sanayide kullanmak amacıyla su ureten ilk buyuk damıtma tesisi 1930'da Hollanda Antilleri'ndeki Aruba'da kurulmuştur Damıtma en yaygın tuz giderme metodudur Bu işlemde cok tesirli veya ani tesirli buharlaştırıcılar kullanılır
Taze su uretiminde kullanılan metotlardan biri de zarlı metoddur Bu metodda tuzluluk oranı nispeten duşuk olan kara suları arıtılır Yarıgecirgen bir zardan gecirilen tuzlu suyun suyu zarı gecerken derişikleşen mineral tuzları arkada kalır
Elektroliz metodunda ise cozunmuş tuzların artı ve eksi yuklu iyonlarının ayrı ayrı zarlı filtrelerden gecmesi maksadıyla voltaj uygulanır ve taze su iki filtre arasında kalır
Bugun dunyada yaklaşık 1500 kadar tuz giderme tesisi kuruludur Coğunda damıtma metodu uygulanır Tesislerin 300 kadarı Ortadoğu ulkelerinde kurulmuştur
Tuzun Uretim Aşamaları,
Tuz Uretimi
Tuz kaynakları nelerdir Turkiyedeki tuz kaynakları
En onemli tuz kaynağı olan deniz suyunun her metre kupunde otuz kırk kilo toz bulunur Deniz, gol ve akarsu tuzlalarından tuz elde edebilmek icin, suyu guneş ve ruzgarla buharlaştırmak gerekir Burada en buyuk gucluk, tuza acı bir tad veren klorurle magnezyum sulfatı ayırmaktır Kuzey ulkelerinde başka bir doğal yontem uygulanır: deniz suyu dondurulduktan sonra; tuz elde etmek icin daima saf sudan oluşan buz tabakasını kaldırmak yeter, ikinci tuz kaynağı kaya tuzlarıdır
Toprakta buyuk kutleler halinde bulunan bu kayalar kurumuş denizlerin kalıntısıdır Bazı tuz yataklarının yuzolcumu 1 500 km2 yi, kalınlığı ise elli metreyi bulur Kaya tuzu yatakları komur ocakları gibi işletilir icinde ceşitli yabancı maddeler bulunan kaya tuzu genellikle sanayide ve tarımda kullanılır
Ucuncu kaynak ise pompa ile toprak altından cıkarılan, daha sonra ısıtılarak yoğunlaştırılan tuzlu sulardır
Tuz havadaki nemi kolayca emer sıvılaşır sonra da topak topak olur Bu sakıncayı ortadan kaldırmak icin sofra tuzları yoğun bir kurutma işleminden sonra magnezyum karbonat ve kirec fosfat ile karıştırılır
Tuz kaynakları zengin olan yurdumuzda deniz, gol, akarsu ve kayatuzu tuzlaları vardır Bu tuzlalar Ağrı, Ankara, Cankırı, Corum, Erzurum, Erzincan, Eskişehir, İzmir, Kars, Konya, Muş, Nevşehir, Siirt, Sivas, Tunceli, Van illerinde toplanmıştır
Tuz elde etme yontemleri
Tuz uretimi butun mineral cıkarma yontemleri arasında hemen hemen en basit ve kolay olanıdır Tuz elde etme yontemlerinin en yaygın olanı, tuzla denilen goletlerde tuzlu suyun buharlaştırılmasıdır Buharlaştırma yontemi coğunlukla kurak ve sıcak bolgelerde uygulanır, bu yol ile elde edilen tuzlarda ticari maksatlar icin istenmeyen safsızlıklar olabilir Yeni elde edilmiş bu tur tuzlarda tuz seven bazı mikroorganizmalar da bulunabilir Bu mikroorganizmalar orneğin konservecilikte bazı yiyecek maddelerinin bozulmasına sebep olabilmektedir
Kaya tuzundan da tuz elde edilebilir Kaya tuzu, onemli tuz kaynaklarından biri olup, icerdiği safsızlıklara bağlı olarak saydam veya yarı saydam grimsi, beyaz, turuncu, sarı, pembe ve kahverengi olabilir Kaya tuzu, az safsızlık ve yabancı maddeler iceren yataklarda yer altına galeriler acarak parcalar halinde cıkarılır Cozelti madenciliği olarak adlandırılan bu yontemde, safsızlıkların fazla olması durumunda acılan sondaj kuyularına sıcak su gonderilirek suda cozunen tuzlar bulamac halinde dışarı alınır Bu bulamacın kristallendirilmesi icin tava veya vakum yontemleri kullanılır
Tava Yontemi
Bir tahta kapta dinlendirilen tuzlu suya magnezyum sulfatı cokturmek icin az miktarda kirec katılır Sonra tava adı verilen buharlaştırma kabına gonderilir Bu kabın alanı 80100 m² olup, ocağın sıcak gazlarıyla ısıtılır Burada once magnezyum sulfat coker ve alınır, daha sonra coken tuz alınır Alınan tuz tava ustundeki tahta davlumbaza serilir Suyu tekrar tava icine akarken tuz da kurur 100 m²lik bir tavada 75°C'de 1200 kg kaba tuz, 80°C'de 3000 kg orta urun ve 95°C'de 700 kg ince tuz elde edilir
Vakum Yontemi
Tava yonteminin yerini alan bu yontemde tuzlu su vakum pompaları yardımıyla buharlaştırılır
Turkiye'de Tuzlar
Memleketimizde tuz eldesi; deniz, gol ve kaya tuzlalarından yapılmaktadır Hacıbektaş, Tepsidelik, Sarıkaya, Olti, Kağızman, Kulp ve Sekili onemli tuzlalarımızdandır Buralardan elde edilen tuzlar ceşitli safsızlıklar icermektedir Orneğin Hacıbektaş'ta elde edilen tuzun analizinde % 0,53 suda cozunmeyen maddeler, % 1,65 kalsiyum sulfat, % 98,12 sodyum klorur bulunmuştur
Kochisar, Karapınar ve Palas golleri tuz elde edilen onemli gollerimizdendir Kochisar Golunde bulunan Tavşan tuzlasından yılda 30000 ton, İzmir Camaltı Tuzlasından yılda 150000 ton tuz elde edilmektedir
Deniz suyundan tuz elde edilen yerler arasında; Pendik (İstanbul), Tekkegol (Edirne) ve Akcedeniz (Adana) sayılabilir
Yurdumuzda uretilen kaliteli sofra tuzunun analizinde, % 0,24 nem, % 0,003 suda cozunmeyenler, % 0,007 Ca, % 60,52 klor ve eser miktarda Mg bulunmuştur
2001 yılı dunya tuz uretimi 225 milyon ton 1, Turkiye'nin yıllık uretimi 1,8 miyon ton 2dolayında gercekleşmiştir Maden Tetkik ve Arama Genel Mudurluğu (MTA) verilerine gore Turkiye'deki başlıca kayatuzu yataklarında tespit edilen toplam rezerv miktarı 867 milyon ton seviyesindedir Yıldan yıla tuz uretimi değişmekle beraber yurdumuzda son yıllarda, yılda iki milyon ton civarında tuz uretilmektedir
Tekel, rafine ve sofralık tuz uretimi yapmamaktadır Bu tur tuz talebi ozel sektor tarafından karşılanmaktadır
Tuz giderme
Başta deniz suyu olmak uzere tuzlu suların tuzunun giderilmesi işlemidir Dunyadaki suların % 97,2'si denizlerdedir Artık taze su kaynaklarının yetmemesi sebebiyle gunluk kullanımda veya sanayide deniz sularından faydalanma ihtiyacı doğmuştur Bu da deniz suyundan tuz gidermek suretiyle taze su elde etme yolunu acmıştır
Sanayide kullanmak amacıyla su ureten ilk buyuk damıtma tesisi 1930'da Hollanda Antilleri'ndeki Aruba'da kurulmuştur Damıtma en yaygın tuz giderme metodudur Bu işlemde cok tesirli veya ani tesirli buharlaştırıcılar kullanılır
Taze su uretiminde kullanılan metotlardan biri de zarlı metoddur Bu metodda tuzluluk oranı nispeten duşuk olan kara suları arıtılır Yarıgecirgen bir zardan gecirilen tuzlu suyun suyu zarı gecerken derişikleşen mineral tuzları arkada kalır
Elektroliz metodunda ise cozunmuş tuzların artı ve eksi yuklu iyonlarının ayrı ayrı zarlı filtrelerden gecmesi maksadıyla voltaj uygulanır ve taze su iki filtre arasında kalır
Bugun dunyada yaklaşık 1500 kadar tuz giderme tesisi kuruludur Coğunda damıtma metodu uygulanır Tesislerin 300 kadarı Ortadoğu ulkelerinde kurulmuştur