Tuzlu Nasıl Üretilir ,
Tuzun Üretim Aşamaları,
Tuzlu Üretimi
Tuzlu kaynakları nelerdir Türkiyedeki tuz kaynakları
En manâlı tuz kaynağı olan deniz suyunun her metre küpünde otuz kırk kilo toz bulunur Deniz, göl ve çay tuzlalarından tuzlu elde yapabilmek için, suyu güneş ve rüzgârla buharlaştırmak gerekir Burada en büyük güçlük, tuza acı bir tad veren klorürle magnezyum sülfatı ayırmaktır Kuzey ülkelerinde başka bir doğal usul uygulanır: deniz suyu dondurulduktan daha sonra; tuz elde etmek için her zaman saf sudan oluşan buz tabakasını kaldırmak yeter, ikinci tuz kaynağı kaya tuzlarıdır
Toprakta büyük kütleler halinde bulunan bu kayalar kurumuş denizlerin kalıntısıdır Bazı tuz yataklarının yüzölçümü 1 500 km2 yi, kalınlığı ise elli metreyi bulur Kaya tuzu yatakları kömür ocakları gibi işletilir içinde farklı alanlara yönlendirilmiş tanıdık olmayan maddeler bulunan kaya tuzu genellikle sanayide ve tarımda kullanılır
Üçüncü kaynak ise pompa ile toprak altından çıkarılan, sonradan ısıtılarak yoğunlaştırılan tuzlu sulardır
Tuz havadaki nemi kolayca emer sıvılaşır sonra da topak topak olur Bu sakıncayı ortadan uyandırmak için sofra tuzları yoğun bir kurutma işleminden sonra magnezyum karbonat ve kireç fosfat ile karıştırılır
Tuzlu kaynakları zengin olan yurdumuzda deniz, göl, nehir ve kayatuzu tuzlaları vardır Bu tuzlalar Sızı, Ankara, Çankırı, Çorum, Erzurum, Erzincan, Eskişehir, İzmir, Kars, Konya, Muş, Nevşehir, Siirt, Sivas, Tunceli, Van illerinde toplanmıştır
Tuz elde etme yöntemleri
Tuzlu üretimi bütün mineral sonuç yöntemleri aralarında adeta en basit ve kolay olanıdır Tuzlu elde etme yöntemlerinin en yaygın olanı, tuzla denilen göletlerde tuzlu suyun buharlaştırılmasıdır Buğulanma yöntemi başlıca verimsiz ve sıcak bölgelerde uygulanır, bu yol ile elde edilen tuzlarda ticari maksatlar için beğenilmeyen safsızlıklar olabilir Yeni elde edilmiş bu nesil tuzlarda tuz seven bazı mikroorganizmalar da bulunabilir Bu mikroorganizmalar örneğin konservecilikte bazı gıda maddelerinin bozulmasına sebep olabilmektedir
Kaya tuzundan da tuzlu elde edilebilir Kaya tuzu, manâlı tuz kaynaklarından biri olup, içerdiği safsızlıklara alt olarak transparan ya da güya transparan grimsi, beyaz, turuncu, sarı, pembe ve kahverengi olabilir Kaya tuzu, eksik safsızlık ve yabancı maddeler taşıyan yataklarda yer altına galeriler açarak parçalar halinde çıkarılır Çözelti madenciliği olarak adlandırılan bu yöntemde, safsızlıkların fazla olması durumunda açılan sondaj kuyularına sıcak su gönderilirek suda çözünen tuzlar bulamaç halinde dışarı alınır Bu bulamaçın kristallendirilmesi için tava ya da vakum yöntemleri kullanılır
Tava Yöntemi
Bir tahta kapta dinlendirilen tuz suya magnezyum sülfatı çöktürmek için eksik miktarda kireç katılır Daha Sonra tava adı verilen buğulandırma kabına gönderilir Bu kabın alanı 80100 m² olup, ocağın sıcak gazlarıyla ısıtılır Burada önce magnezyum sülfat çöker ve alınır, daha sonra çöken tuzlu alınır Alınan tuz tava üstündeki tahta davlumbaza serilir Suyu yeniden tava içine akarken tuz da kurur 100 m²lik bir tavada 75°C'de 1200 kg kaba tuzlu, 80°C'de 3000 kg orta mahsul ve 95°C'de 700 kg ince tuz elde edilir
Vakum Yöntemi
Tava yönteminin yerini bölge bu yöntemde tuzlu su vakum pompaları yardımıyla buharlaştırılır
Türkiye'de Tuzlar
Memleketimizde tuzlu eldesi; deniz, göl ve kaya tuzlalarından yapılmaktadır Hacıbektaş, Tepsidelik, Sarıkaya, Olti, Kağızman, Kulp ve Sekili manâlı tuzlalarımızdandır Buralardan elde edilen tuzlar farklı alanlara yönlendirilmiş safsızlıklar içermektedir Mesela Hacıbektaş'ta elde edilen tuzun analizinde % 0,53 suda çözünmeyen maddeler, % 1,65 kalsiyum sulfat, % 98,12 sodyum klorür bulunmuştur
Koçhisar, Karapınar ve Palas gölleri tuz elde edilen kayda değer göllerimizdendir Koçhisar Gölünde bulunan Tavşan tuzlasından yılda 30000 ton, İzmir Çamaltı Tuzlasından yılda 150000 ton tuz elde edilmektedir
Deniz suyundan tuzlu elde edilen yerler aralarında; Pendik (İstanbul), Tekkegöl (Edirne) ve Akçedeniz (Adana) sayılabilir
Yurdumuzda üretilen nitelikli sofra tuzunun analizinde, % 0,24 nem, % 0,003 suda çözünmeyenler, % 0,007 Ca, % 60,52 klor ve eser miktarda Mg bulunmuştur
2001 yılı dünya tuz üretimi 225 milyon ton 1, Türkiye'nin yıllık üretimi 1,8 miyon ton 2dolayında gerçekleşmiştir Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) verilerine tarafından Türkiye'deki kayatuzu yataklarında tespit edilen toplam rezerv miktarı 867 milyon ton seviyesindedir Yıldan yıla tuz üretimi değişmekle beraber yurdumuzda son yıllarda, yılda iki milyon ton civarında tuzlu üretilmektedir
Tekel, arıtılmış ve sofralık tuz üretimi yapmamaktadır Bu tür tuzlu talebi özel sektör kadar karşılanmaktadır
Tuz giderme
Ilk Kez deniz suyu elde etmek üzere tuz suların tuzunun giderilmesi işlemidir Dünyadaki suların % 97,2'si denizlerdedir Artık taze su kaynaklarının yetmemesi sebebiyle jurnal kullanımda ya da sanayide deniz sularından yararlanma ihtiyacı doğmuştur Bu da deniz suyundan tuz tamir etmek suretiyle taze su elde etme yolunu açmıştır
Sanayide uygulamak amacıyla su üreten ilk büyük saflaştırma tesisi 1930'da Hollanda Antilleri'ndeki Aruba'da kurulmuştur Damıtma en yaygın tuzlu giderme metodudur Bu işlemde fazla tesirli veya ani tesirli buharlaştırıcılar kullanılır
Taze su üretiminde kullanılan metotlardan biri de zarlı metoddur Bu metodda tuzluluk oranı nispeten düşük olan kara suları arıtılır Yarıgeçirgen bir zardan geçirilen tuz suyun suyu zarı geçerken derişikleşen mineral tuzları arkada kalır
Elektroliz metodunda ise çözünmüş tuzların pozitif ve eksi yüklü iyonlarının ayrı olarak zarlı filtrelerden geçmesi maksadıyla voltaj uygulanır ve taze su iki filtre arasında kalır
Bugün dünyada takriben 1500 kadar tuz giderme tesisi kuruludur Çoğunda damıtma metodu uygulanır Tesislerin 300 kadarı Ortadoğu ülkelerinde kurulmuştur *
Tuzun Üretim Aşamaları,
Tuzlu Üretimi
Tuzlu kaynakları nelerdir Türkiyedeki tuz kaynakları
En manâlı tuz kaynağı olan deniz suyunun her metre küpünde otuz kırk kilo toz bulunur Deniz, göl ve çay tuzlalarından tuzlu elde yapabilmek için, suyu güneş ve rüzgârla buharlaştırmak gerekir Burada en büyük güçlük, tuza acı bir tad veren klorürle magnezyum sülfatı ayırmaktır Kuzey ülkelerinde başka bir doğal usul uygulanır: deniz suyu dondurulduktan daha sonra; tuz elde etmek için her zaman saf sudan oluşan buz tabakasını kaldırmak yeter, ikinci tuz kaynağı kaya tuzlarıdır
Toprakta büyük kütleler halinde bulunan bu kayalar kurumuş denizlerin kalıntısıdır Bazı tuz yataklarının yüzölçümü 1 500 km2 yi, kalınlığı ise elli metreyi bulur Kaya tuzu yatakları kömür ocakları gibi işletilir içinde farklı alanlara yönlendirilmiş tanıdık olmayan maddeler bulunan kaya tuzu genellikle sanayide ve tarımda kullanılır
Üçüncü kaynak ise pompa ile toprak altından çıkarılan, sonradan ısıtılarak yoğunlaştırılan tuzlu sulardır
Tuz havadaki nemi kolayca emer sıvılaşır sonra da topak topak olur Bu sakıncayı ortadan uyandırmak için sofra tuzları yoğun bir kurutma işleminden sonra magnezyum karbonat ve kireç fosfat ile karıştırılır
Tuzlu kaynakları zengin olan yurdumuzda deniz, göl, nehir ve kayatuzu tuzlaları vardır Bu tuzlalar Sızı, Ankara, Çankırı, Çorum, Erzurum, Erzincan, Eskişehir, İzmir, Kars, Konya, Muş, Nevşehir, Siirt, Sivas, Tunceli, Van illerinde toplanmıştır
Tuz elde etme yöntemleri
Tuzlu üretimi bütün mineral sonuç yöntemleri aralarında adeta en basit ve kolay olanıdır Tuzlu elde etme yöntemlerinin en yaygın olanı, tuzla denilen göletlerde tuzlu suyun buharlaştırılmasıdır Buğulanma yöntemi başlıca verimsiz ve sıcak bölgelerde uygulanır, bu yol ile elde edilen tuzlarda ticari maksatlar için beğenilmeyen safsızlıklar olabilir Yeni elde edilmiş bu nesil tuzlarda tuz seven bazı mikroorganizmalar da bulunabilir Bu mikroorganizmalar örneğin konservecilikte bazı gıda maddelerinin bozulmasına sebep olabilmektedir
Kaya tuzundan da tuzlu elde edilebilir Kaya tuzu, manâlı tuz kaynaklarından biri olup, içerdiği safsızlıklara alt olarak transparan ya da güya transparan grimsi, beyaz, turuncu, sarı, pembe ve kahverengi olabilir Kaya tuzu, eksik safsızlık ve yabancı maddeler taşıyan yataklarda yer altına galeriler açarak parçalar halinde çıkarılır Çözelti madenciliği olarak adlandırılan bu yöntemde, safsızlıkların fazla olması durumunda açılan sondaj kuyularına sıcak su gönderilirek suda çözünen tuzlar bulamaç halinde dışarı alınır Bu bulamaçın kristallendirilmesi için tava ya da vakum yöntemleri kullanılır
Tava Yöntemi
Bir tahta kapta dinlendirilen tuz suya magnezyum sülfatı çöktürmek için eksik miktarda kireç katılır Daha Sonra tava adı verilen buğulandırma kabına gönderilir Bu kabın alanı 80100 m² olup, ocağın sıcak gazlarıyla ısıtılır Burada önce magnezyum sülfat çöker ve alınır, daha sonra çöken tuzlu alınır Alınan tuz tava üstündeki tahta davlumbaza serilir Suyu yeniden tava içine akarken tuz da kurur 100 m²lik bir tavada 75°C'de 1200 kg kaba tuzlu, 80°C'de 3000 kg orta mahsul ve 95°C'de 700 kg ince tuz elde edilir
Vakum Yöntemi
Tava yönteminin yerini bölge bu yöntemde tuzlu su vakum pompaları yardımıyla buharlaştırılır
Türkiye'de Tuzlar
Memleketimizde tuzlu eldesi; deniz, göl ve kaya tuzlalarından yapılmaktadır Hacıbektaş, Tepsidelik, Sarıkaya, Olti, Kağızman, Kulp ve Sekili manâlı tuzlalarımızdandır Buralardan elde edilen tuzlar farklı alanlara yönlendirilmiş safsızlıklar içermektedir Mesela Hacıbektaş'ta elde edilen tuzun analizinde % 0,53 suda çözünmeyen maddeler, % 1,65 kalsiyum sulfat, % 98,12 sodyum klorür bulunmuştur
Koçhisar, Karapınar ve Palas gölleri tuz elde edilen kayda değer göllerimizdendir Koçhisar Gölünde bulunan Tavşan tuzlasından yılda 30000 ton, İzmir Çamaltı Tuzlasından yılda 150000 ton tuz elde edilmektedir
Deniz suyundan tuzlu elde edilen yerler aralarında; Pendik (İstanbul), Tekkegöl (Edirne) ve Akçedeniz (Adana) sayılabilir
Yurdumuzda üretilen nitelikli sofra tuzunun analizinde, % 0,24 nem, % 0,003 suda çözünmeyenler, % 0,007 Ca, % 60,52 klor ve eser miktarda Mg bulunmuştur
2001 yılı dünya tuz üretimi 225 milyon ton 1, Türkiye'nin yıllık üretimi 1,8 miyon ton 2dolayında gerçekleşmiştir Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) verilerine tarafından Türkiye'deki kayatuzu yataklarında tespit edilen toplam rezerv miktarı 867 milyon ton seviyesindedir Yıldan yıla tuz üretimi değişmekle beraber yurdumuzda son yıllarda, yılda iki milyon ton civarında tuzlu üretilmektedir
Tekel, arıtılmış ve sofralık tuz üretimi yapmamaktadır Bu tür tuzlu talebi özel sektör kadar karşılanmaktadır
Tuz giderme
Ilk Kez deniz suyu elde etmek üzere tuz suların tuzunun giderilmesi işlemidir Dünyadaki suların % 97,2'si denizlerdedir Artık taze su kaynaklarının yetmemesi sebebiyle jurnal kullanımda ya da sanayide deniz sularından yararlanma ihtiyacı doğmuştur Bu da deniz suyundan tuz tamir etmek suretiyle taze su elde etme yolunu açmıştır
Sanayide uygulamak amacıyla su üreten ilk büyük saflaştırma tesisi 1930'da Hollanda Antilleri'ndeki Aruba'da kurulmuştur Damıtma en yaygın tuzlu giderme metodudur Bu işlemde fazla tesirli veya ani tesirli buharlaştırıcılar kullanılır
Taze su üretiminde kullanılan metotlardan biri de zarlı metoddur Bu metodda tuzluluk oranı nispeten düşük olan kara suları arıtılır Yarıgeçirgen bir zardan geçirilen tuz suyun suyu zarı geçerken derişikleşen mineral tuzları arkada kalır
Elektroliz metodunda ise çözünmüş tuzların pozitif ve eksi yüklü iyonlarının ayrı olarak zarlı filtrelerden geçmesi maksadıyla voltaj uygulanır ve taze su iki filtre arasında kalır
Bugün dünyada takriben 1500 kadar tuz giderme tesisi kuruludur Çoğunda damıtma metodu uygulanır Tesislerin 300 kadarı Ortadoğu ülkelerinde kurulmuştur *