Uçlarda Yaşam Ve Beylikler
Bazı Türk devletlerinde sınırlara ve hudut boylarındaki vilayetler ile sancaklara uc adı veriliyordu
Anadolu daki birincil uc teşkilatı XI yüzyılda Bizans sınırında Danişmentliler göre kuruldu
Türkiye Selçukluları üç yönde uc bölgeleri oluşturdular
* Güneyde, Çukurova da Ermenilere ve Kıbrıs Krallığına aleyhinde oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri Alaiye ve Antalya idi
* Kuzeyde, Trabzon imparatorluğuna karşı kurulan sırık bölgelerinin merkezleri Samsun, Bafra, Sinop ve Kastamonu ydu
* Batı da, Bizans a karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri ise Afyonkarahisar, Kütahya ve Denizli ydi Türkiye Selçukluları bu uc bölgelerine bir genel vali ya da bir komutan (Diktei Vilayeti Uc) tayin ediyordu Kösedağ Savaşından sonra Anadolu Moğol tahakkümüne girince uc beyleri bulundukları yerlerde çoğu
devlet ve beylik kurdular
Osmanoğulları (12991918):
Oğuzların Kayı boyuna mensup olan Osmanlıların kurucusu Osman Bey dir Bizans sınırı olan Söğüt ve Domaniç te kurulmuştur (Bu beylik ile ilgili geniş veri Tarih2 Ders kitabında ele alınacaktır)
Karamanoğulları:
Oğuzların Afşar boyundandırlar Beylik Kerimüddin Karaman Bey zamanında kuruldu (1256) Karamanoğlu Mehmed Bey Konya yı ele geçirdi (1277) Mehmed Bey Türkçeyi resmi dil haline getirdi ve yayınladığı bir fermanlı Türkçeden diğer dil konuşulmasını yasakladı Moğollarla çaba eden Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti nin mirasçısı olarak görmüştür OsmanlıKaramanlı münasebetleri birincil defa 1361 yılında beyliğin başına geçen Alaeddin Ali Bey zamanında başladı 1397 yılında Yıldırım Bayezit göre ortadan kaldırılan Karaman beyliği Ankara Savaşı ndan sonradan her yerde bağımsız oldu 1487 tarihinde Osmanlı Padişahı II Bayezit bu beyliğe iyice son vermiştir
Germiyanoğulları:
Kütahya ve Eskişehir yöresinde kuruldu Kurucusu Aliziroğlu Yakup Bey dir I Murad zamanında Beyliğin başında bulunan Süleyman şah kızını I Murad ın oğlu Yılıdırım Bayezit e verdi Çeyiz olarak da Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet i Osmanlılara bıraktı Şimşek Bayezit Germiyan Beyliğini Osmanlı topraklarına kattı (1390) Beylik Ankara Savaşı ndan sonra baştan kuruldu II Yakup Bey in vasiyeti üzerine II Murat vaktinde Germiyanoğulları Beyliği Osmanlı topraklarına katıldı (1429)
Karesioğulları(13041360):
Balıkesir ve Çanakkale dolaylarında belirlenmiş bir Türk beyliğidir Kalem Bey ve Karesi Bey Balıkesir i Bizanslılardan alarak burayı kendilerine merkez yaptılar (1304) Karesi Bey Moğol baskısından kaçan Türkmenleri kendi bölgesine yerleştirdi daha sonra Batı Anadolu da birçok il ve kasabayı ele geçirdi
Karesi Bey den sonradan devlet zayışadı ve ikiye ayrıldı Denizcilikte ileri seviyede olan Karesioğulları Bizans a karşısında kuvvetli bir deniz filosu oluşturdular Balıkesir ve çevresi Orhan Bey kadar Osmanlı topraklarına katıldı (1345) I Murat da Çanakkale bölgesini ele geçirerek bu beyliğin tamamını Osmanlı topraklarına kattı (1360) Hacı ilbeyi, Evrenuz Bey, Ece Halil, Gazi Fazıl gibi Karesi beyleri Osmanlı hizmetine gererek Rumeli nin fethinde büyük başarılar göstermişlerdir Keza Karesi Beyliği ne ait gemiler Osmanlılara geçmiş ve Osmanlı donanmasının temelini teşkil etmiştir Rumeli nin fethinde bu gemilerden yararlanılmıştır
Hamidoğulları (13001423):
Feleküddin Dündar Dey kadar Borlu ve Eğirdir dolaylarında kuruldu sonradan Isparta, Uluborlu, Antalya, Burdur, Akşehir, Seydişehir, Manavgat, Akseki ve Elmalı beyliğin sınırları içine alındı Dündar Bey
Anadolu ya gelen Moğol Valisi Timurtaş tarafından öldürüldü Onun Anadolu dan ayrılması üzerine Dündar Beyin oğulları beyliği tekrar kurdular Topraklarının birkısmını Osmanlı Sultanı I Murat a sattılar Geri kalan topraklar Osmanlılarla, Karamanoğulları arasında paylaşıldı Dündar Bey in kardeşi Yunus Bey göre yöneticilik edilen Hamidoğullarının Antalya koluna Yıldırım Bayezit son verdi (1390) Beylik Ankara Savaşı ndan sonradan bitmiş kuruldu ise de II Murat bu beyliğe son verdi (1423)
Eşrefoğulları (12841326):
XIII yüzyılın ikinci yarısında Seyfeddin Süleyman Bey kadar kuruldu Beyliğin merkezi Beyşehir idi Süleyman Bey öldükten sonra beylik zayışadı Son hükümdar Moğol valisi Timurtaş tarafından öldürüldü Böylece bu beylik sona erdi (1326)
Alâiye beyleri (12931471):
Türkiye Selçuklularının zayışamasından sonra Alaiye Karamanoğullarının eline geçti 1427 de Karamanoğullarından savcı bey Alaiye yi Memlük Devletine sattı Alaiye 1471 yılında Fatih göre Osmanlı topraklarına katıldı
Menteşoğulları (12611424):
Menteşe Bey adında bir Türkmen Beyi tarafından kuruldu Beyliğin merkezi Muğla idi Menteşe Bey in ölümünden daha sonra yerine oğlu Mesud Bey geçti Adalarda fetihlerde bulundu Rodos Adasının büyük bir kısmını topraklarına kattı Şimşek Bayezit kadar Osmanlı topraklarına katılan beylik Ankara Savaşı ndan daha sonra tekrar kuruldu II Murat 1424 te bu beyliğe en ince ayrıntısına kadar son verdi
Taceddin Oğulları (Canik Beyleri):
Canik bölgesinde Taceddin Bey göre kuruldu Canik bölgesi Bafra, Samsun, Terme ve Ordu ilinin bir takım bölgelerini içine alıyordu Beyliğin merkezi Niksar idi Bu beylik II Murat vaktinde Osmanlı topraklarına katıldı (1428)
Sahib Ataoğulları (12751426):
Afyonkarahisar ve çevresinde Türkiye Selçuklu Devleti veziri Sahib Soy Fahreddin Ali nin oğulları ve torunları tarafından kuruldu Bu beylik Germiyanoğulları tarafından 1342 yılında ortadan kaldırıldı
Kültürlü Oğulları (13081426):
Aydınoğlu Mehmed Bey göre Birgi ve yöresinde kuruldu Mehmed Bey sonradan Açık Fikirli, Efes, Selçuk ve izmir i ele geçirdi Mehmed Bey den sonradan başa geçen Gazi Umur Bey, Yunanistan ve adalara seferler
yaptı Trakya kıyılarına sefer yaptı ve Bizans donanmasını mağlup etti Umur Bey den sonradan oğlu Hızır Bey başa geçti Zayışamaya başlayan beylik isa Bey zamanında Osmanlılara bağlandı (1390) Ankara savaşından daha sonra tekrar kurulan beyliğin, bu dönemdeki en başarılı hükümdarı Cüneyd Bey dir Beylik II Murat vaktinde Osmanlı topraklarına katıldı (1426)
Candaroğulları (isfendiyaroğulları) (12921461):
Kastamonu ve Sinop çevresinde şemseddin Yaman Candar kadar kuruldu(1292) Candar; Selçuklularda Hassa Askeri anlamanı gelen bir unvandır Candaroğulları Karadeniz ticaretini ellerinde bulunduran Venedik ve Cenevizlilerle iyi ilişkiler kurmuşlardır Şimşek Bayezit Candaroğulları topraklarını ülkesine kattı Ancak isfendiyar Bey in Sinop ta Osmanlılara emrindeki olarak egemenlik sürmesine müsade
verdi isfendiyar Bey Ankara Savaşı ndan daha sonra beyliği baştan kurdu Bu beyliğe Fatih Sultan Mehmet son verdi (1461)
Pervaneoğulları (12771322):
Türkiye Selçuklu Devleti veziri Süleyman Pervane nin oğlu Mehmed Bey kadar kuruldu Merkezi Sinop idi Mehmed Bey den sonra yerine geçen Mesud ve Gazi Çelebi döneminde beyliğin sınırları genişledi
Cenevizlilere karşı başarılı savaşlar yapıldı Gazi Çelebi Bey in ölümünden daha sonra Candaroğulları bu beyliğe son verdiler (1322)
Saruhanoğulları (13131410):
Manisa merkez elde etmek üzere Saruhan Bey kadar kuruldu Menemen, Foça ve Kemalpaşa bu beyliğin toprakları içindedir Saruhan Bey bir donanma yaptırarak Ege Denizi ndeki adalara seferler düzenledi
Beylik 1390 yılında şimşek Bayezit kadar ortadan kaldırıldı Ankara Savaşı ndan daha sonra baştan kurulan beyliğe Çelebi Mehmet son verdi (1410), *
Bazı Türk devletlerinde sınırlara ve hudut boylarındaki vilayetler ile sancaklara uc adı veriliyordu
Anadolu daki birincil uc teşkilatı XI yüzyılda Bizans sınırında Danişmentliler göre kuruldu
Türkiye Selçukluları üç yönde uc bölgeleri oluşturdular
* Güneyde, Çukurova da Ermenilere ve Kıbrıs Krallığına aleyhinde oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri Alaiye ve Antalya idi
* Kuzeyde, Trabzon imparatorluğuna karşı kurulan sırık bölgelerinin merkezleri Samsun, Bafra, Sinop ve Kastamonu ydu
* Batı da, Bizans a karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri ise Afyonkarahisar, Kütahya ve Denizli ydi Türkiye Selçukluları bu uc bölgelerine bir genel vali ya da bir komutan (Diktei Vilayeti Uc) tayin ediyordu Kösedağ Savaşından sonra Anadolu Moğol tahakkümüne girince uc beyleri bulundukları yerlerde çoğu
devlet ve beylik kurdular
Osmanoğulları (12991918):
Oğuzların Kayı boyuna mensup olan Osmanlıların kurucusu Osman Bey dir Bizans sınırı olan Söğüt ve Domaniç te kurulmuştur (Bu beylik ile ilgili geniş veri Tarih2 Ders kitabında ele alınacaktır)
Karamanoğulları:
Oğuzların Afşar boyundandırlar Beylik Kerimüddin Karaman Bey zamanında kuruldu (1256) Karamanoğlu Mehmed Bey Konya yı ele geçirdi (1277) Mehmed Bey Türkçeyi resmi dil haline getirdi ve yayınladığı bir fermanlı Türkçeden diğer dil konuşulmasını yasakladı Moğollarla çaba eden Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti nin mirasçısı olarak görmüştür OsmanlıKaramanlı münasebetleri birincil defa 1361 yılında beyliğin başına geçen Alaeddin Ali Bey zamanında başladı 1397 yılında Yıldırım Bayezit göre ortadan kaldırılan Karaman beyliği Ankara Savaşı ndan sonradan her yerde bağımsız oldu 1487 tarihinde Osmanlı Padişahı II Bayezit bu beyliğe iyice son vermiştir
Germiyanoğulları:
Kütahya ve Eskişehir yöresinde kuruldu Kurucusu Aliziroğlu Yakup Bey dir I Murad zamanında Beyliğin başında bulunan Süleyman şah kızını I Murad ın oğlu Yılıdırım Bayezit e verdi Çeyiz olarak da Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet i Osmanlılara bıraktı Şimşek Bayezit Germiyan Beyliğini Osmanlı topraklarına kattı (1390) Beylik Ankara Savaşı ndan sonra baştan kuruldu II Yakup Bey in vasiyeti üzerine II Murat vaktinde Germiyanoğulları Beyliği Osmanlı topraklarına katıldı (1429)
Karesioğulları(13041360):
Balıkesir ve Çanakkale dolaylarında belirlenmiş bir Türk beyliğidir Kalem Bey ve Karesi Bey Balıkesir i Bizanslılardan alarak burayı kendilerine merkez yaptılar (1304) Karesi Bey Moğol baskısından kaçan Türkmenleri kendi bölgesine yerleştirdi daha sonra Batı Anadolu da birçok il ve kasabayı ele geçirdi
Karesi Bey den sonradan devlet zayışadı ve ikiye ayrıldı Denizcilikte ileri seviyede olan Karesioğulları Bizans a karşısında kuvvetli bir deniz filosu oluşturdular Balıkesir ve çevresi Orhan Bey kadar Osmanlı topraklarına katıldı (1345) I Murat da Çanakkale bölgesini ele geçirerek bu beyliğin tamamını Osmanlı topraklarına kattı (1360) Hacı ilbeyi, Evrenuz Bey, Ece Halil, Gazi Fazıl gibi Karesi beyleri Osmanlı hizmetine gererek Rumeli nin fethinde büyük başarılar göstermişlerdir Keza Karesi Beyliği ne ait gemiler Osmanlılara geçmiş ve Osmanlı donanmasının temelini teşkil etmiştir Rumeli nin fethinde bu gemilerden yararlanılmıştır
Hamidoğulları (13001423):
Feleküddin Dündar Dey kadar Borlu ve Eğirdir dolaylarında kuruldu sonradan Isparta, Uluborlu, Antalya, Burdur, Akşehir, Seydişehir, Manavgat, Akseki ve Elmalı beyliğin sınırları içine alındı Dündar Bey
Anadolu ya gelen Moğol Valisi Timurtaş tarafından öldürüldü Onun Anadolu dan ayrılması üzerine Dündar Beyin oğulları beyliği tekrar kurdular Topraklarının birkısmını Osmanlı Sultanı I Murat a sattılar Geri kalan topraklar Osmanlılarla, Karamanoğulları arasında paylaşıldı Dündar Bey in kardeşi Yunus Bey göre yöneticilik edilen Hamidoğullarının Antalya koluna Yıldırım Bayezit son verdi (1390) Beylik Ankara Savaşı ndan sonradan bitmiş kuruldu ise de II Murat bu beyliğe son verdi (1423)
Eşrefoğulları (12841326):
XIII yüzyılın ikinci yarısında Seyfeddin Süleyman Bey kadar kuruldu Beyliğin merkezi Beyşehir idi Süleyman Bey öldükten sonra beylik zayışadı Son hükümdar Moğol valisi Timurtaş tarafından öldürüldü Böylece bu beylik sona erdi (1326)
Alâiye beyleri (12931471):
Türkiye Selçuklularının zayışamasından sonra Alaiye Karamanoğullarının eline geçti 1427 de Karamanoğullarından savcı bey Alaiye yi Memlük Devletine sattı Alaiye 1471 yılında Fatih göre Osmanlı topraklarına katıldı
Menteşoğulları (12611424):
Menteşe Bey adında bir Türkmen Beyi tarafından kuruldu Beyliğin merkezi Muğla idi Menteşe Bey in ölümünden daha sonra yerine oğlu Mesud Bey geçti Adalarda fetihlerde bulundu Rodos Adasının büyük bir kısmını topraklarına kattı Şimşek Bayezit kadar Osmanlı topraklarına katılan beylik Ankara Savaşı ndan daha sonra tekrar kuruldu II Murat 1424 te bu beyliğe en ince ayrıntısına kadar son verdi
Taceddin Oğulları (Canik Beyleri):
Canik bölgesinde Taceddin Bey göre kuruldu Canik bölgesi Bafra, Samsun, Terme ve Ordu ilinin bir takım bölgelerini içine alıyordu Beyliğin merkezi Niksar idi Bu beylik II Murat vaktinde Osmanlı topraklarına katıldı (1428)
Sahib Ataoğulları (12751426):
Afyonkarahisar ve çevresinde Türkiye Selçuklu Devleti veziri Sahib Soy Fahreddin Ali nin oğulları ve torunları tarafından kuruldu Bu beylik Germiyanoğulları tarafından 1342 yılında ortadan kaldırıldı
Kültürlü Oğulları (13081426):
Aydınoğlu Mehmed Bey göre Birgi ve yöresinde kuruldu Mehmed Bey sonradan Açık Fikirli, Efes, Selçuk ve izmir i ele geçirdi Mehmed Bey den sonradan başa geçen Gazi Umur Bey, Yunanistan ve adalara seferler
yaptı Trakya kıyılarına sefer yaptı ve Bizans donanmasını mağlup etti Umur Bey den sonradan oğlu Hızır Bey başa geçti Zayışamaya başlayan beylik isa Bey zamanında Osmanlılara bağlandı (1390) Ankara savaşından daha sonra tekrar kurulan beyliğin, bu dönemdeki en başarılı hükümdarı Cüneyd Bey dir Beylik II Murat vaktinde Osmanlı topraklarına katıldı (1426)
Candaroğulları (isfendiyaroğulları) (12921461):
Kastamonu ve Sinop çevresinde şemseddin Yaman Candar kadar kuruldu(1292) Candar; Selçuklularda Hassa Askeri anlamanı gelen bir unvandır Candaroğulları Karadeniz ticaretini ellerinde bulunduran Venedik ve Cenevizlilerle iyi ilişkiler kurmuşlardır Şimşek Bayezit Candaroğulları topraklarını ülkesine kattı Ancak isfendiyar Bey in Sinop ta Osmanlılara emrindeki olarak egemenlik sürmesine müsade
verdi isfendiyar Bey Ankara Savaşı ndan daha sonra beyliği baştan kurdu Bu beyliğe Fatih Sultan Mehmet son verdi (1461)
Pervaneoğulları (12771322):
Türkiye Selçuklu Devleti veziri Süleyman Pervane nin oğlu Mehmed Bey kadar kuruldu Merkezi Sinop idi Mehmed Bey den sonra yerine geçen Mesud ve Gazi Çelebi döneminde beyliğin sınırları genişledi
Cenevizlilere karşı başarılı savaşlar yapıldı Gazi Çelebi Bey in ölümünden daha sonra Candaroğulları bu beyliğe son verdiler (1322)
Saruhanoğulları (13131410):
Manisa merkez elde etmek üzere Saruhan Bey kadar kuruldu Menemen, Foça ve Kemalpaşa bu beyliğin toprakları içindedir Saruhan Bey bir donanma yaptırarak Ege Denizi ndeki adalara seferler düzenledi
Beylik 1390 yılında şimşek Bayezit kadar ortadan kaldırıldı Ankara Savaşı ndan daha sonra baştan kurulan beyliğe Çelebi Mehmet son verdi (1410), *