Edebiyat tarihimizde büyük şairlere ve büyük şiirlere ilham kaynağı olmuş 15 bayanı, onlara sözcüklerini armağan eden şairleri ve yazdıkları dizeleri hatırlayalım.
1. Celile Hanım - Yahya Kemal
Yahya Kemal'in ünlü şair Nazım Hikmet'in annesi, ressam Celile Hanım ile olan aşkları lisanlara destandır. Yahya Kemal'in Nazım Hikmet'e ders verirken tanıştığı Celile Hanım ile olan bağı memnun sonla noktalanmamış, bu aşktan geriye şairin mevte yazıldığı zannedilen lakin aslında Celile Hanım'ın Heybeliada'dan İstanbul'a yanlışsız yol alışında yaşadığı ıstırabı anlattığı meşhur şiiri kalmıştır.
Sessiz Gemi
Artık demir almak günü gelmişşe vakittenMeçhule giden bir gemi kalkar bu limandan
Hiç yolcusu yokmuş üzere sessizce alır yol
Sallanmaz o kalkışta ne mendil, ne de bir kol
Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli
Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli
Biçare gönüller! Ne giden son gemidir bu!
Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu
Dünyada sevilmiş ve seven beyhude bekler
Bilinmez ki giden sevgililer dönmeyecekler
Bir çok gidenin her biri mutlu ki yerinden
Bir çok yıllar geçti; dönen yok seferinden
2. Muazzez Akkaya - Sezai Karakoç
Sezai Karakoç'un Mülkiye'de okurken uzaktan uzağa aşık olduğu bayana yazdığı şiirin kıtalarının birinci harflerini birleştirdiğinizde "Muazzez Akkayam" ismi okunuyor. Okulun en tanınan kızlarından olan ve kendisine Cemal Süreya'nın da şiirler yazdığını anlatan Muazzez Hanım şairin kendisine olan aşkının da farkında olduğunu söylemiştir. Aşkına bir türlü açılamayan Karakoç ise ona şiirleriyle seslenmiştir.
Monna Rosa
Ulur aya karşı kirli çakallar, Ürkek ürkek bakar tavşanlar dağa.
Monna Rosa bugün bende bir hal var.
Yağmur iri iri düşer toprağa,
Ulur aya karşı kirli çakallar.
Açma pencereni perdeleri çek,
Monna Rosa seni görmemeliyim.
Bir bakışın ölmem için yetecek.
Anla Monna Rosa ben bir meczubum.
Açma pencereni perdeleri çek.
3. Piraye - Nazım Hikmet
Nazım Hikmet'in uğruna şiirler yazdığı pek çok bayan var lakin en uzun periyodiği ve Nazım bu alakanın büyük kısmını mahpusta geçirdiği için en çilelisi Piraye ile olanıdır herhalde.
Piraye için Yazılmış: Saat 21-22 Şiirleri
Ne hoş şey hatırlamak seni: mevt ve zafer haberleri içinden,
hapiste ve yaşım kırkı geçmiş iken...
Ne hoş şey hatırlamak seni:
bir mavi kumaşın üstünde unutulmuş olan elin
ve saçlarında
vakur yumuşaklığı canımın içi İstanbul toprağının...
İçimde ikinci bir insan gibidir seni sevmek saadeti...
Parmakların ucunda kalan kokusu sardunya yaprağının,
güneşli bir rahatlık
ve etin daveti: kıpkızıl çizgilerle bölünmüş
sıcak koyu bir karanlık...
4. Makber - Abdülhak Hamit
Abdülhak Hamit Tarhan'ın kaybettiği eşi Fatma Hanım'ın akabinde yazdığı bu şiir bir bayan için yazılmış şiirlerin en hüzünlülerindendir.
Makber
Eyvah! Ne yer, ne yâr kaldı, Gönlüm dolu ah-u zâr kaldı.
Artık buradaydı, gitti elden,
Gitti ebede gelip ezelden.
Ben gittim, o haksar kaldı,
Bir köşede tarumar kaldı,
Baki o enis-i lisandan, eyvah,
Beyrut'ta bir mezar kaldı.
5. Mari Gerekmezyan - Bedri Rahmi Eyüboğlu
Bedri Rahmi'nin bu şiirini birden fazla insan ezbere bilse de kıssası pek bilinmez. Şair sanılanın tersine bu şiiri karısına değil, asistanlık yaptığı üniversitenin heykel kısmına konuk öğrenci olarak gelmiş olan Mari'ye yazmıştır. Mari Gerekmezyan ile yaşadıkları büyük aşk maalesef hüsranla noktalanmış, 1946 yılında hastalığa yakalanan Mari, şairin tüm eforlarına karşın kurtulamamıştır.
Karadut
Karadutum, çatal karam, çingenem Nar adedim, ışık adedim, bir tanem
Agaç isem kolumsun salkım saçak
Petek isem balımsın a gülüm
Günahımsın, vebalimsin.
Lisanı mercan, dizi mercan, dişi mercan
Yoluna bir can koyduğum
Gökte ararken yerde bulduğum
Karadutum, çatal karam, çingenem
Daha nem olacaktın bir tanem
Gülen ayvam, ağlayan narımsın
Bayanım, kısrağım, karımsın.
6. Tomris Uyar - Cemal Süreya, Turgut Uyar, Edip Cansever
Tomris Uyar kendisine şiir yazılan bayanların en şanslısıdır herhalde. Kocası Turgut Uyar, tutkulu bir aşk yaşadığı Cemal Süreya ve ona olan ilgisi ve hayranlığını saklamayan arkadaşı ve tahminen de platonik aşığı Edip Cansever, yani şiirimizin 3 büyük ismi de satırlarında kendisine seslenmiştir.
Sayım / Cemal Süreya
Ayışığında oturdukBileğinden öptüm seni
Sonra ayakta öptüm
Dudağından öptüm seni
Kapı aralığında öptüm
Soluğundan öptüm seni
Bahçede çocuklar vardı
Çocuğundan öptüm seni
Bir Bozuk Saattir Yüreğim Daima Sende Durur / Turgut Uyar
Bir bozuk saattir yüreğim daima sende dururNe var ki ıslanır sarfiyat coşkunluğum durmadan
Durmadan
Dağ biraz daha benden deniz her vakit senden
Hiçbir dileğimiz yok şimdilik tarihten coğrafyadan
Kimselere benzemesin isterim seni övdüğüm
Seni övdüğüm vakit
Hoş bir çingene yalnız başına dolaşmalı kırlarda
Seni övdüğüm vakit
Yaş Değiştirme Merasimine Yetişen O denli Bir Şiir / Edip Cansever
Ben seni uzun bir yolda yürürken görmedim ki hiçYağmurlar altında gördüm, kadeh tutarken gördüm de
Bir kıyıya bakarken, bakarkenki ağlayan yüzünle
Ve yarışırsa fakat Monet’nin
Bayanlarına yaraşan giysilerinle
Gördüm de
Ben seni uzun bir yolda yürürken görmedim ki hiç.
7. Mevhibe Beyat - Özdemir Asaf
Mevhibe Beyat ismini bilmiyorsanız bile Lavinia'yı kesinlikle duymuşsunuzdur. Hoş Sanatlar Akademisi'nde okuyan ve hoşluğuyla lisanlara destan olan Mevhine Hanım'a duyduğu karşılıksız aşk Asaf'a bu dizeleri yazdırmıştır.
Lavinia
Sana gitme demeyeceğim.Üşüyorsun, ceketimi al.
Günün en hoş saatleri bunlar.
Yanımda kal.
Sana gitme demeyeceğim.
Tekrar de sen bilirsin.
Palavralar istiyorsan palavralar söyleyeyim
İncinirsin.
Sana gitme demeyeceğim
Lakin gitme, lavinia
İsmini gizleyeceğim.
Sen de bilme, lavinia.
8. Maria Missakian - Attila İlhan
Attila İlhan bu şiiri, Paris seyahati sırasında tanıştığı ve epey etkilendiği Maria Missakian'a yazmıştır. İlhan Türkiye'ye dönmek zorunda kalmış lakin Maria'yı bir türlü ülkesine getirtememiştir. Mektuplarla devam eden aşkları ortadan geçen yıllar içinde kopmuş ve yıllar sonra şair, Maria'nın evli, mutsuz ve alkolik bir bayan olduğunu öğrenip yıkılmıştır.
Maria Missakian
Yüksekkaldırımda bir akşamMaria Missakian'ı düşündüm
Şayet kendimi bıraksam
Yağmur olabilirdim yağardım
Kasım'da bir çınar olurdum
Yaprak yaprak dökülürdüm
Kalbimi sıkı tutmasam
Döküp saçıp boşaltsam
İçimde yükselen şiiri
Kaldırımlara döküp harcasam
Gözleri balıkçıl gözleri
Dudaklarında tutup rüzgarı
Maria Missakian isminde biri
Gelse göğsüne kapansam
9. Fahriye Abla - Ahmet Muhip Dıranas
Şairin annesinin arkadaşı ve komşuları olan Fahriye Hanım'a yazdığı ve eşinin "Evlendiğimizde o bayan 70 yaşındaydı. Ben Fahriye Abla'yı hiç kıskanmadım" dediği şiir, edebiyatımızın en bilinen şiirlerinden biri olmuştur.
Fahriye Abla
Hava keskin bir kömür kokusuyla dolar,Kapanırdı daha gün batmadan kapılar.
Bu, afyon ruhu üzere baygın mahalleden,
Hayalimde tek çizgi bir sen kalmışsın, sen!
Hülyasındaki geniş aydınlığa gülen
Gözlerin, dişlerin ve ak pak gerdanınla
Ne hoş komşumuzdun sen, Fahriye abla!
10. Ayten - Ümit Yaşar Oğuzcan
Ayten; şairin İş Bankası'nda çalışırken tutulduğu, kendinden hayli ufak stajyer bir kızdır. Evli olan Oğuzcan, Ayten'e olan tutkusunu dizelere şöyle dökmüştür:
Milyon Defa Ayten
Ben bir Ayten'dir tutturmuşum Oh ne yeterli Ayten'li içkiler içip sarhoş oluyorum ne güzel
Hoşuma gitmiyorsa rengi denizlerin
Biraz Ayten sürüyorum güzelleşiyor
Müzikler söylüyorum şiirler yazıyorum
Ayten üstüne
Saatim her vakit Ayten'e beş var
Ya da Ayten'i beş geçiyor
Ne yana baksam gördüğüm o
Gözümü yumsam aklımdan Ayten geçiyor
Bana sorarsanız mevsimlerden Ayten'deyiz
Günlerden Ayten'ertesidir
11. Burçak - Ah Muhsin Ünlü
Nevi-i şahsına münhasır şair, Ah Muhsin Ünlü nam Onur Meşhur'un Burçak'ı meşhurdur. Hakkında şiirleri dışında konuşmayı sevmediği Burçak'ına adanmış pek çok dize tek şiir kitabı olan Gidiyorum Bu'da yer alır.
Ah!
ah! ben bundan sonra bir karı sevmekdiğerini sevmek*
-burçak’a evet
işte sen gülüyorsun
ve beni daha geniş bir salona almış oluyorlar
gözlerim dönüyor sevdadan, merkezden değil
tam beş milyon park oluyorum, mavzerler gayret
defterime tartışmasız bir kuzu çiziyorum da!
12. Azime Korkmazgil - Hasan Hüseyin Korkmazgil
Şair hayli değişik ve hoş bir kıssaları olan, güç kavuştuğu ve çok sevdiği eşine pek çok dize ve görkemli şiirler armağan etmiştir.
Azime'li Temmuz Bildirisi 2
saksılarda çöl bitkileri, salonlarda kartpostal mutluluklareskidi maskelerin sırıtan düşmanlıkları -- ve birçok yazlar
oh ne hoş yine -- bu senin hoşluğun ne demek
sel ne demek azime'm, savaşlara durmak ne demek, hoş ne demek
sen geldin ey benim bayan ülkem -- orijinal ufuklar geldin
dürülü bayraklarım güldü gülüm -- sen geldin kutuplarım değişti
13. Mihrimah Hanım - Cahit Sıtkı Tarancı
Arkadaşı Vedat Günyol'un kardeşi Mihrimah Hanım'a aşık olan lakin aşkını gizlice içinde yaşayan Tarancı, Kara Sevda şiirini onun için yazmıştır. Bu aşkını çok uzun yıllar sonra arkadaşına itiraf etmiştir fakat Mihrimah Hanım artık evlidir. Vedat Günyol "Keşke vaktinde söyleseydin, evlenmenizi çok isterdim" demiş, bunun üzerine Tarancı derin bir pişmanlığa düşmüştür.
Kara Sevda
Bir kez sevdaya tutulmaya gör; Ateşlerde yandığının resmidir.
Aşık dediğin, Mecnun misali kör;
Ne bilsin alemde ne mevsimidir.
Dünya bir yana, o hayal bir yana;
Bir meşaledir pervaneyim ona.
Altında bir ömür döne dolana
Ağladığım yer penceresi midir?
Bir köşeye mahzun çekilen için,
Yemekten içmekten kesilen için,
Sensiz uykuyu haram bilen için,
Ayrılık mevtin öteki ismidir.
14. Mihriban - Abdurrahim Karakoç
Abdurrahim Karakoç bu şiiri gençlik çağında sevdiği, "seviyordum lakin olmadı" dediği bir kıza yazdığını söylemiştir. Kızın ismi oburdur, orası şairde gizlidir, Mihriban ise onun temsil eden bir semboldür yalnızca. Şiir bestelenip pek çok sanatçı tarafından seslendirilmesi ile epey meşhur olmuştur.
Mihriban
Sarı saçlarına meczup gönlümü Bağlamıştın, çözülmüyor Mihriban
Ayrılıktan sıkıntı belleme ölümü
Görmeyince sezilmiyor Mihriban
Yar, deyince kalem elden düşüyor
Gözlerim görmüyor aklım şaşıyor
Lambada titreyen alev üşüyor
Aşk kağıda yazılmıyor Mihriban
15. Leyla Erbil - Ahmed Arif
Ahmed Arif genç yaşında aşık olduğu ve bu aşkı kalbinden uzun yıllar taşıdığı lakin dostluktan öte bir karşılık bulamadığı Leyla Erbil'e pek çok şiir yazmıştır fakat en meşhuru kesinlikle ki şudur:
Hasretinden Prangalar Eskittim
seni, anlatabilmek seni.
düzgün çocuklara, kahramanlara,
seni, anlatabilmek seni,
namussuza, haldan bilmez,
kahpe palavraya.
ard-arda kaç zemheri,
kurt uyur, kuş uyur, zindan uyurdu.
dışarda gürül-gürül akan bir dünya...
bir ben uyumadım,
kaç leylim bahar,
hasretinden prangalar eskittim.
saçlarına kan gülleri takayım,
bir o yana,
bir bu yana...