Turkiyedeki trafik kazalarının nedenleri
Turkiye'de meydana gelen trafik kazalarına bakıldığında; kazaya neden olan kusurlu
suruculerin eğitim durumunun %49'unun ilkokul, %12'sinin ortaokul, %1'inin ilkoğretim,
%19'unun lise ve %9'unun yuksekokul duzeyinde olduğu gorulmektedir Bu durum
trafik kazalarında kusurlu bulunan suruculerin eğitim duzeyinin daha duşuk olduğunu ve tum yol kullanıcılarının eğitimine ağırlık verilmesi gerektiğini gostermektedir (12) Karayolları Trafik Kanunu'nda yapılan son duzenlemelerle (2000 yılında) Al, A2, B,C, D ve E sınıfı surucu belgesi alacak olanlara en az ortaokul ya da sekiz yıllık temel eğitimi bitirmiş olmaları şartı getirilmiştir
Taşıma Ortamı: Turkiye'de şehir ici ve şehirler arası yolcu ve eşya taşımasında en sık
karayolları kullanılmakta ayrıca motorlu arac sayısı her gecen gun artmaktadır
Bu da karayollarını işletme, bakım, trafik yonetimi, denetim ve uygulama acısından
yetersiz duruma getirmekte, yol guvenliğinin azalması sonucu trafik kazalarının artmasına neden olmaktadır
Karayolu Yapısı: Trafiği etkileyen başlıca elemanlar; yol, kopru, menfez, kavşak, alt
gecit, ust gecit, banket, yaya kaldırımı, park yerleri gibi karayolu elemanları ile aydınlatma ve benzeri guvenlik tesisleri, trafik yonetim sistemidir Bu elemanların yolun fiziki ve geometrik standartlarıyla yol boyu cevre koşullarının trafik guvenliği uzerinde farklı oranlarda etkisi bulunmaktadır Turkiye'deki karayolu ağına genel olarak bakıldığında, karayolu duzenlemesine yonelik planların tam uygulanmadığı gorulmektedir Karayolları Genel Mudurluğu (KGM)'nun kuruluşundan sonraki 20 yıl icinde 20000 Kmlik bolunmuş karayolu cekirdek ağına sahip olunması ongorulmuş, ancak aradan gecen zamana karşın bolunmuş yol uzunluğu 2500 Km civarında kalmıştır Devlet ve il yollarının tumu kaplamalı duruma getirilememiştir Trafiğin yoğun olduğu, yol ağının buyuk kısmını oluşturan pek cok devlet ve il yolunda kaza noktalarını oluşturan eşduzey kavşaklar, kısa goruş mesafeleri, dar ve duşuk banketler, tırmanma şeritsiz dik rampalar bulunmaktadır
Trafik yonetimi, denetimi ve uygulaması: Trafik yonetimindeki başarının sırrı,
programların tam uygulanabilmesine bağlıdır Uygulamanın tam olabilmesi, uygulatma ve
denetimin yeterli ve etkin olması ile olanaklıdır Uygulama ve denetimden sorumlu kuruluş ve personelinin asıl gorevi, kurallara ve yonetim tertibatına tam ve kesin uyulmasını sağlamaktır Taşıtların guvenliği, aşırı yuklenmemeleri, tehlikeli madde taşınması,calışma ve surme sureleri, surucu sigorta,tescil, trafik belgeleri gibi konular diğer onemli noktalardır Uygulatma ve denetimler surekli, objektif ve etkili olarak yapılmalıdır Kazalarda tutulan tutanakların tam olarak ve doğru tutulması ve belgelenmesi sağlanmalıdır
Uygulatma ve denetim, polisin asli gorevi olup, bilgili ve yeterli personelle tarafsız ve
objektif olarak karayolunu kullananlara saygı ve guveni sağlayacak bicimde yapılması
gerekir Trafik polisinin sayıca yeterli olmaması, bu konudaki eğitimin uygun duzeyde
olmaması, uygulatma ve denetimin etkinliğini azaltmaktadır
Taşıt ve trafik koşulları: Taşıt turu, taşıma kapasitesi, taşınan eşyaya uygunluk derecesi, yukleme şekli, rengi gibi fiziksel nitelikleri ve fren, ışık sistemleri, direksiyon, onduzen,tekerler vb teknik nitelikleri kazaların oluşmasında onemli etkenlerdendir Yine
trafik guvenliğinin sağlanmasında, trafik koşulları da son derece onemlidir Ozellikle
trafikte kamyon, otobus gibi ağır taşıtların ve ticari arac sayısının artması (buyuk firma sayısı az, kucuk ve denetimsiz işletme sayısı fazladır),yuksek hızda motorize trafikle bisiklet ve yayalar gibi guvensiz yol kullanıcılarının bir arada olması; hem trafik kaza sayısının, hem de bunlara bağlı yaralanma ve olumlerin artmasına neden olmaktadır
Cevre koşulları: Trafik kazalarına neden olan etmenlerden birisi de trafiği etkileyen
cevre koşullarıdır Yol kenarındaki alanlar,genellikle cok guvensizdir Taş ya da beton
kaplı kanallar, kayalıklar ve yola yakın tehlikeli nesneler (orneğin; aydınlatma direkleri ve
ağaclar) bulunmaktadır Bazı gerekli bolumlerde otokorkuluklar bulunmamaktadır
Bircok orta refujde tehlikeli direkler bulunmaktadır ve otokorkuluk yerleştirilmemiştir Bircok yerde yolun kenarlarında orneğin akaryakıt istasyonları ve oteki yol kenarı tesisleri gibi geniş denetimsiz alanlar bulunmaktadır
Yolu kullananların davranışları: EGM'nun istatistik raporlarına gore, Turkiye'de meydana
gelen trafik kazalarında, ciddi kaza ve yaralanmalara neden olan ilk uc neden; hızlı
arac kullanma, duşuk emniyet kemeri kullanımı ve yayalardır Turkiye'de genellikle yolu
kullananların davranışları olumsuzdur Ozellikle suruculerin sık sık hız sınırlarını aştığı, trafik işaret ve levhalarına, şerit işaretleri, şerit değiştirme kurallarına uymadıkları, arac
suruculeri arasında emniyet kemeri,motorsiklet ve bisiklet suruculeri arasında kask
kullanımının cok duşuk duzeyde olduğu gozlenmektedir Yine yolcular icin emniyet
kemeri ve cocuklar icin arac ici sabitleme sistemleri kullanım oranı cok duşuktur Yayalar, geniş ana arterlerde bile her noktadan gecmekte ve geceleri yansıtıcı araclar
kullanmamaktadır
Alkol: Yapılan araştırmalarda kazaya neden olan etmenler icinde alkollu arac kullanımının
cok onemli olduğu gorulmektedir Turkiye'de suruculer icin konulmuş yasal alkol sınırı 05
promildir Kaza riski acısından bakıldığında; Kanında 05 promil alkol bulunan yani 1
duble rakı icen surucu, hic alkol almamış surucuye gore 2 kat daha fazla kaza riski ile
karşı karşıyadır
Alkol oranı 1 promil olursa, yani 2 duble rakı icildiği varsayılırsa surucunun aldığı risk 10
katına cıkmaktadır
Alkol oranı 15 promil olursa, surucunun aldığı risk 25 katına cıkmaktadır 2000 yılında 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nda yapılan son yasal duzenlemelerle alkollu arac kullananlarla ilgili onemli değişiklikler getirilmiştir Alkollu arac kullanmak sucunu birinci ve ikinci defasında işlemek, bir yıl icinde hız sınırını 5 defa ihlal etmek, 100 ceza puanını doldurmaksuclarından birinin tespiti halinde, surucu belgelerinin gecici olarak geri alınmasında trafik gorevlilerine yetki verilerek bu sucla ilgili cezalar artırılmıştır
Emniyet Kemeri ile Onlenen Riskler: Yapılan araştırmalar, emniyet kemeri kullanılmaması durumunda 30 kmsaat hızda olan carpışmalarda vucutta oluşan hasarı bir birim olarak tanımlarken, 50 kmsaat hızda olan carpışmalarda bu hasar dokuz katına cıkmaktadır Emniyet kemeri kullanıldığında ise boyle bir hasar oluþumu soz konusu olmamakta ya da buyuk oranda engellenebilmektedir Emniyet kemeri kullanımı, kaza sonrası ozel
araclar icinde oluşan olumleri %45, ağır yaralanmaları ise %50 azaltmaktadır Emniyet
kemeri kullanımı hafif kamyon suruculerinde arac ici olumlerini %60, ağır yaralanmaları ise %65 azaltmaktadır Olumle sonuclanan kazalarda oluşan yaralanmalar incelendiğinde
en sık gorulen yaralanma, %48 ile başboyun yaralanmaları, %37 ile goğuskarınkalca
yaralanmaları ve %8 ile omurga ve goğus duvarı yaralanmalarıdır
Turkiye'de meydana gelen trafik kazalarına bakıldığında; kazaya neden olan kusurlu
suruculerin eğitim durumunun %49'unun ilkokul, %12'sinin ortaokul, %1'inin ilkoğretim,
%19'unun lise ve %9'unun yuksekokul duzeyinde olduğu gorulmektedir Bu durum
trafik kazalarında kusurlu bulunan suruculerin eğitim duzeyinin daha duşuk olduğunu ve tum yol kullanıcılarının eğitimine ağırlık verilmesi gerektiğini gostermektedir (12) Karayolları Trafik Kanunu'nda yapılan son duzenlemelerle (2000 yılında) Al, A2, B,C, D ve E sınıfı surucu belgesi alacak olanlara en az ortaokul ya da sekiz yıllık temel eğitimi bitirmiş olmaları şartı getirilmiştir
Taşıma Ortamı: Turkiye'de şehir ici ve şehirler arası yolcu ve eşya taşımasında en sık
karayolları kullanılmakta ayrıca motorlu arac sayısı her gecen gun artmaktadır
Bu da karayollarını işletme, bakım, trafik yonetimi, denetim ve uygulama acısından
yetersiz duruma getirmekte, yol guvenliğinin azalması sonucu trafik kazalarının artmasına neden olmaktadır
Karayolu Yapısı: Trafiği etkileyen başlıca elemanlar; yol, kopru, menfez, kavşak, alt
gecit, ust gecit, banket, yaya kaldırımı, park yerleri gibi karayolu elemanları ile aydınlatma ve benzeri guvenlik tesisleri, trafik yonetim sistemidir Bu elemanların yolun fiziki ve geometrik standartlarıyla yol boyu cevre koşullarının trafik guvenliği uzerinde farklı oranlarda etkisi bulunmaktadır Turkiye'deki karayolu ağına genel olarak bakıldığında, karayolu duzenlemesine yonelik planların tam uygulanmadığı gorulmektedir Karayolları Genel Mudurluğu (KGM)'nun kuruluşundan sonraki 20 yıl icinde 20000 Kmlik bolunmuş karayolu cekirdek ağına sahip olunması ongorulmuş, ancak aradan gecen zamana karşın bolunmuş yol uzunluğu 2500 Km civarında kalmıştır Devlet ve il yollarının tumu kaplamalı duruma getirilememiştir Trafiğin yoğun olduğu, yol ağının buyuk kısmını oluşturan pek cok devlet ve il yolunda kaza noktalarını oluşturan eşduzey kavşaklar, kısa goruş mesafeleri, dar ve duşuk banketler, tırmanma şeritsiz dik rampalar bulunmaktadır
Trafik yonetimi, denetimi ve uygulaması: Trafik yonetimindeki başarının sırrı,
programların tam uygulanabilmesine bağlıdır Uygulamanın tam olabilmesi, uygulatma ve
denetimin yeterli ve etkin olması ile olanaklıdır Uygulama ve denetimden sorumlu kuruluş ve personelinin asıl gorevi, kurallara ve yonetim tertibatına tam ve kesin uyulmasını sağlamaktır Taşıtların guvenliği, aşırı yuklenmemeleri, tehlikeli madde taşınması,calışma ve surme sureleri, surucu sigorta,tescil, trafik belgeleri gibi konular diğer onemli noktalardır Uygulatma ve denetimler surekli, objektif ve etkili olarak yapılmalıdır Kazalarda tutulan tutanakların tam olarak ve doğru tutulması ve belgelenmesi sağlanmalıdır
Uygulatma ve denetim, polisin asli gorevi olup, bilgili ve yeterli personelle tarafsız ve
objektif olarak karayolunu kullananlara saygı ve guveni sağlayacak bicimde yapılması
gerekir Trafik polisinin sayıca yeterli olmaması, bu konudaki eğitimin uygun duzeyde
olmaması, uygulatma ve denetimin etkinliğini azaltmaktadır
Taşıt ve trafik koşulları: Taşıt turu, taşıma kapasitesi, taşınan eşyaya uygunluk derecesi, yukleme şekli, rengi gibi fiziksel nitelikleri ve fren, ışık sistemleri, direksiyon, onduzen,tekerler vb teknik nitelikleri kazaların oluşmasında onemli etkenlerdendir Yine
trafik guvenliğinin sağlanmasında, trafik koşulları da son derece onemlidir Ozellikle
trafikte kamyon, otobus gibi ağır taşıtların ve ticari arac sayısının artması (buyuk firma sayısı az, kucuk ve denetimsiz işletme sayısı fazladır),yuksek hızda motorize trafikle bisiklet ve yayalar gibi guvensiz yol kullanıcılarının bir arada olması; hem trafik kaza sayısının, hem de bunlara bağlı yaralanma ve olumlerin artmasına neden olmaktadır
Cevre koşulları: Trafik kazalarına neden olan etmenlerden birisi de trafiği etkileyen
cevre koşullarıdır Yol kenarındaki alanlar,genellikle cok guvensizdir Taş ya da beton
kaplı kanallar, kayalıklar ve yola yakın tehlikeli nesneler (orneğin; aydınlatma direkleri ve
ağaclar) bulunmaktadır Bazı gerekli bolumlerde otokorkuluklar bulunmamaktadır
Bircok orta refujde tehlikeli direkler bulunmaktadır ve otokorkuluk yerleştirilmemiştir Bircok yerde yolun kenarlarında orneğin akaryakıt istasyonları ve oteki yol kenarı tesisleri gibi geniş denetimsiz alanlar bulunmaktadır
Yolu kullananların davranışları: EGM'nun istatistik raporlarına gore, Turkiye'de meydana
gelen trafik kazalarında, ciddi kaza ve yaralanmalara neden olan ilk uc neden; hızlı
arac kullanma, duşuk emniyet kemeri kullanımı ve yayalardır Turkiye'de genellikle yolu
kullananların davranışları olumsuzdur Ozellikle suruculerin sık sık hız sınırlarını aştığı, trafik işaret ve levhalarına, şerit işaretleri, şerit değiştirme kurallarına uymadıkları, arac
suruculeri arasında emniyet kemeri,motorsiklet ve bisiklet suruculeri arasında kask
kullanımının cok duşuk duzeyde olduğu gozlenmektedir Yine yolcular icin emniyet
kemeri ve cocuklar icin arac ici sabitleme sistemleri kullanım oranı cok duşuktur Yayalar, geniş ana arterlerde bile her noktadan gecmekte ve geceleri yansıtıcı araclar
kullanmamaktadır
Alkol: Yapılan araştırmalarda kazaya neden olan etmenler icinde alkollu arac kullanımının
cok onemli olduğu gorulmektedir Turkiye'de suruculer icin konulmuş yasal alkol sınırı 05
promildir Kaza riski acısından bakıldığında; Kanında 05 promil alkol bulunan yani 1
duble rakı icen surucu, hic alkol almamış surucuye gore 2 kat daha fazla kaza riski ile
karşı karşıyadır
Alkol oranı 1 promil olursa, yani 2 duble rakı icildiği varsayılırsa surucunun aldığı risk 10
katına cıkmaktadır
Alkol oranı 15 promil olursa, surucunun aldığı risk 25 katına cıkmaktadır 2000 yılında 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nda yapılan son yasal duzenlemelerle alkollu arac kullananlarla ilgili onemli değişiklikler getirilmiştir Alkollu arac kullanmak sucunu birinci ve ikinci defasında işlemek, bir yıl icinde hız sınırını 5 defa ihlal etmek, 100 ceza puanını doldurmaksuclarından birinin tespiti halinde, surucu belgelerinin gecici olarak geri alınmasında trafik gorevlilerine yetki verilerek bu sucla ilgili cezalar artırılmıştır
Emniyet Kemeri ile Onlenen Riskler: Yapılan araştırmalar, emniyet kemeri kullanılmaması durumunda 30 kmsaat hızda olan carpışmalarda vucutta oluşan hasarı bir birim olarak tanımlarken, 50 kmsaat hızda olan carpışmalarda bu hasar dokuz katına cıkmaktadır Emniyet kemeri kullanıldığında ise boyle bir hasar oluþumu soz konusu olmamakta ya da buyuk oranda engellenebilmektedir Emniyet kemeri kullanımı, kaza sonrası ozel
araclar icinde oluşan olumleri %45, ağır yaralanmaları ise %50 azaltmaktadır Emniyet
kemeri kullanımı hafif kamyon suruculerinde arac ici olumlerini %60, ağır yaralanmaları ise %65 azaltmaktadır Olumle sonuclanan kazalarda oluşan yaralanmalar incelendiğinde
en sık gorulen yaralanma, %48 ile başboyun yaralanmaları, %37 ile goğuskarınkalca
yaralanmaları ve %8 ile omurga ve goğus duvarı yaralanmalarıdır