Ulkemizde Hangi Sanayiler Gelişmiştir
TURKİYEDE SANAYİNİN GELİŞMESİ
Ulkemizde sanayi kısa surede hem cok hızlı gelişmiş ve ceşitlenmiştirEkonomimizde goze carpan başlıca ozeliklerden birisi budurBu gelişme son 3040 yıl icinde olmuşturTurkiyede sanayiinin gelişimi nin başlangıcı Cumhuriyet olmuş ancak bunun gelişmesi ve ceşitlenmesi 1950 den sonra olmuştur Ulkemizde bu gun sanayide calışan nufus %12 dırUlkemizde ilk yılardan başlamak uzere sanayi alanaınadaki gelişmeler daha cok tarıma dayalı sanayi alanında olmuştur
TURKİYEDE SANAYİNİN GELİŞMESİNİ ETKİLEYEN FAKTORLER:
1Ceşitli ve bol hammadde varlığı
2Gerekli eneji icin ulkemizde zengin taş komuru ve yakınında demir yatakları bulunması Guclu ve bol su kaynakları
3Son yıllarda termik santrelerin doğal gaza donuşturulme calışmalarına onem verilmektedir
4Hıdroelektrik santralerine gelince ;akarsuların suyun duşuş gucunden elektrik enerjisi sağlamak icin son yıllarda buyuk barajlar yapılmış ve bir kısmada yapılmaktadır
TURKİYEDE SANAYİNİN BOLGELERE GORE DAGILIMI:
Turkiyenin sanayiinin coğrafi dağılımına bakıldığında,cok buyuk bir dengesizliğin olduğunu goruruzsanayi etkinliklerinin coğrafi dağılışı bakımından ,tum ulke sanayisinin %60 nın bulunduğu Marmara bolgesi başta gelirBunun başlıca nedeni ulkemizin en buyuk sanayi merkezi İstanbulun bu bolgede yer almasıdır 1960 yıllarında ulkemizin sanayisinin 13 isrtanbulda bulunmaktaydı İstanbul oteden beri buyuk nufus kutlesi ile hem buyuk bir tuketim pazarı hem de iş gucunun kolay sağlana bileceği bir merkezdirsanayicin ihtiyacı olan hammaddeninde buraya getirilmesi de kolaydır Ayrıca kapitalinde burada toplanması ve kentin Turkiyede birinci ticaret merkezi oluşu da buna yardım etmiştir Bu durum ulkemizde daha cumhuriyetin ilk yılarında kendini belli etmişim İlk kuruluşlar doğrudan doğruya kentin icinde (Halic kenarı gibi) ya da hemen yanı başında (ZeytinburnuBakırkoy) kurulmuştur Daha sonra sanayi kuruluşları kent dışına yerleşmeye başladılarBuğunde
bu kuruluşlar bir taraftan kentin batısında Marmara kıyılarından itibaren iceriye doğru geniş bir yer alan alan uzerinde kurulmaktadır(SefakoyHalkalı gibi ) diğer taraftan , kentin doğusundan itibaren,ozelikle İzmit korfezi kuzey kıyıları boyunca gelişmeye başlayan sanayi, onceleri KartalPendikTuzla hattında ,daha sonra da giderek,kıyı boyunca tum korfezin kuzeyine yayılmıştırİzmit ve cevresinde oluşan sanayi ise, batıya doğru gelişerek İstanbul sanayi bolgesi ile birleşmiş ,doğuda ise ,yalnızca sapanca golunun kuzey kıyıları dışında kesintiye uğramıştır Boylece ulkenin belki dev en yoğun sanayi bolgesi ,İzmit korfezi kuzey kıyısı boyunca ,bir yandan İstanbul ile birleşirken ,doğudan KosekoyUzun tarla yoresinde doğuya doğru giderek genişlemektedir
Marmara bolgesinin icindeki ikinci buyuk sanayi bolgesi ise,Bursa Ovasında gelişmiştirOzelikle dokuma ,gıda ve son yıllarda otomobil sanayiside bu yoredeki gemlikİnegol,Yenişehir gibi kentlerin cevresinde gelişmektedirdaha guneyde ise ,yeni yeni gelişme gosteren Balıkesir sanayi bolgeside yer almaktadır
Trakya yoresine gelince,Bu yorenin en buyuk sanayi merkezi Cerkezkoy organize sanayi bolgesidir Tekstil,metal ve boya sanayinin yaygın olduğu bu kesimde ,sanayi giderek genişleme eglimindedirTrakya da Corlu,Alpulu,Edirne,Tekirdağ gibi kentlerin cevresinde,ceşitli sanayi kuruluşları serpişmiş durumdadır
Turkiyede sanayi etkinlikleri bakımından ikinci sırayı Ege Bolgesi alır ki bunun nedenide bolge icinde ulkemizin ikinci sanayi merkezi durumunda olan İzmir kentinin bulunmasıdır Onemli, sanayi kuruluşları İzmir kentinin cevresinde toplanmıştırBunun dışında dokuma ve gıda sanayi ağırlıklı pek cok kuruluş Aliağa, Aydın,Manisa,nazilli,İzmir,Ayv alık,Soke,dalaman yorelerinde gelişme gostermiştir
Turkiye nin ucuncu sanayi kumelemesi ,Batı Karadeniz bolumundedirOzellikle Zonguldak yoresinde,madden komuru varlığına dayanana bir toplanma vardır Ulkenin ilk ve en eski Demir celik sanayi burada Karabuk cevresinde gelişmiştir,bunu daha sonra Ereğli demir Celik kompleksi katılmıştırBu iki kuruluşunda bunlara bağlı yan sanayi ninde gelişmesi ile yore ,yoğun bir ağır sanayi bolgesi olarak ortaya cıkmıştır
Bu uc bolgeden başka Turkiye de bugunku durumda sanayi bolgeleri değil ,coğrafi bolgeler icinde az cok dağılmış olan aktif sanayi merkezleri,gosterilebilir Başlıcalar ; İc Anadolu bolgelesinde AnkaraKırıkkale ve EskişehirKayseriSivas yoreleri,Doğu Akdeniz bolumunde AdanaMersin yoresi yani Cukurova Sanayi Bolgesi ile GaziantepHatay sanayi bolgeleridirAyrıca ,Orta Karadeniz de samsun yoresi ve hinterlandı,İc batı Anadolu da KutahyaAfyon cevresi,Doğu Anadoluda Malatya Elazığ, Guneydoğuda Anadoluda Diyarbakır yoresi,gelişme gosteren aktif yerel sanayi bolgelerdi olarak dikkati ceker
TURKİYEDE SANAYİ KOLLARI
GİRİŞ:Bugun ulkemizde bulunan tum sanayi kolları uzerinde ayrı ayrı durmaya ve bazıları buyuk fabrika,pek coğu ise atolye olcusunde olan sanayi kurumlarının,adlarını ve yerlerini teker teker belirtmeye olanak yokturDolayısıyla bu tur sanayi kuruluşlarının ,beli bir grup icinde toplayarak sınıflandırmak,niteliklerini ve yerlerini belirtmek,daha yararlı olacaktır
Bugun, Turkiyedeki sanayi etkinlikleri buyuk olcude tarıma bağlı gorunmektediryani sanayi hammaddesini coğunlukla tarım ve hayvancılıktan alırİlerde de sanayi etkinliklerinin hangi yonden gelişirse gelişsin ham maddesi buyuk olcude tarımsal urunlere dayanan sanayiinin onemli yer tutacağı sanılmaktadır 1989 istatistik yılığına baktığımızda ,gercekte en buyuk payın tarımsal hammaddeye dayandığı gorulmektedir
A BESİN VE İCKİ SANAYİ
Ulke ekonomisinde oldukca onemli bir yer tutan gıda sanayi,aynı zamanda en eski sanayi koludurTopraktan alınan tarımsal urune dayalı bu sanayi ,un ve unlu urunlersut ve sut urunleri,konserve,şeker,cay,ce şitli yem sanayisi ile icki sanayisidir
1UN VE UNLU URUNLER SANAYİ:
Besin maddeleri sanayisi icinde en yaygın sanayi kolunu oluşturan,undan yapılmış cok ceşitli sanayi bulunurBunlar arsında değirmencilik oldukca yaygındırOzelikle İc Anadolu bolgesinde Eskişehir,Konya,Ankara,ayrıca cok nufuslu kentlerde;İstanbul,İzmir,Adana ,Bursa vbyuksek kapasiteli un fabrikaları bulunurUlkenin en buyuk hacimli urunu olan tahılı un haline getirmek uzere ,daha cok yerel tuketim bolgelerinde,su,motor ve ruzgar gucunden faydalanılarak kurulmuş,coğu kucuk ve orta kapasiteli değirmenlerde vardır
Elde edilen unlar,tarım dayalı sanayiinin oldukca geliştirdiği Konya,Eskişehir,Adana,Kayseri, Ankara vb pek cok kentimizde (başta makarna olmak uzere,biskuvi,nişasta,irmik gibi)besin sanayisinin gelişmesine yardımcı olmaktadır
2KONSERVE VE SANAYİ:
Ulkede her an taze sebze ve meyvenin bulunabilmesi ,bu sanayiinin henuz gereği kadar yaygın gelişme gostermemiş olmasını temel nedenidirKonserve kullanımının,daha cok buyuk kentlerde ve kışın gelişmektedir
Sebze konserve uretim alanları ,Bursa ve Canakkale gibi,sebzeciliğin yaygın ve yoğun yapıldığı illerimiz vardırAyrıca ulkenin iyi kalitede urun ureten yorelerinden ,orneğin,Bursa,İstanbul,Ankara ,İzmir gibi buyuk tuketim merkezlerinde meyve,recel,marmelat ve sebze konserveleri,domates salcası fabrikaları ve atolyeleri bulunurAyrıca Gelibolu,Erdek,Canakkale gibi kentlerimizde balık konserveciliği yaygındır
3SUT VE SUT URUNLERİ SANAYİ:
Ulkemizde,hayvancılığın birinci derecede gecim kaynağı olan bolgelerimiz,orneğin Doğu Anadolu Bolgesinin ErzurumKars yoresi ile,Karadeniz bolgesinin Doğu Karadeniz Bolumu,(Ozelikle Trabzon cevresi)sut ve sut urunlerinin ,yoğun sanayi faaliyetlerinin yapıldığı bolgedirHayvansal yağ ile peynir,sutun fazlaca elde edildiği bolgelerde,dağınık şekilde yapılırİnek sutunden elde edebilen yağ ve peynirler,kuzey ve kuzeydoğu bolgelerimizde aygın olduğu halde,koyun sutunden elde edilen urunlerin Guneydoğu Anadoluda (Urfa ve Diyarbakır) yaygındır
Yağ ticareti ile uğraşan komisyoncular,kalitesi genellikle birbirini tutmayan urunleri toplayıp,buyuk kentlere gonderir ve cok defa,oradaki kalitenin busbutun bozuk hale gelmesine sebep olurBu durum ve fiyat yuksekliği,son yıllarda,halkı,İstanbul,;İzmir ,Adana gibi merkezlerde fabrikalar kurulmuş,bitkisel margarin tipi yağlar tuketmeye yoneltmektir
Tereyağı ve peynir yapımında cok dağınıktırBunlardan birincisi,daha cok buyuk tuketim merkezlerinin cevresinde,ikincisi Trakya,Guney Marmara (Bursa,Balıkesir) ve Kars yoreleri gibi ,sutu bol bolgelerde gelişmiştirAyrıca,İstanbul,İz mir,Adana ve Kars yoresinde gelişmiş ve fabrikalar kurulmuştur
4ŞEKER FABRİKALARI VE SANAYİSİ:
Turkiyede ilk şeker fabrikası,Alpulluda kurulmuştur1926 da acılan ilk fabrika ile bunu izleyen uc fabrika(Uşak,Eskişehir,Turhal) 1935 te devlet kontrolu altında toplanmıştırBu fabrikalar olağanustu calışmalarla 1950 lere kadar ,ulkenin şeker ihtiyacını karşılayabilmiş ise de ,yakın bir devrede ,bu isteğin artmasına karşılık,uretimin 175200 bin tonu gecmemesi,sorunun yeniden ele alınmasını gerektirmiş, once 11 yeni fabrika(Adapazarı,Susurluk,Bur dur,Konya,Kutahya,Am asya,Kayseri,Malatya,Elazığ,Er zurum,Erzican) daha sonra iki fabrika (Ankara ve Kastamonu) kurularak,bu sayı 17 ye ulaşmıştırBugun bu sayı,Erciş,Ilgın,Muş,Konya,Ere ğli,afyon,Niğde fabrikalarının acılması ile 23 olmuştur
5İSPİRTO,RAKI,ŞARAP VE BİRA SANAYİ:
Bir sanayi hammaddesi olan ispirto,genellikle,şeker fabrikalarının melasında elde edilmektedirUlkede uzumden ispirtolu(alkolu) ickiler yapan kucuk imalathaneler ve fabrikalar coğunlukla,İstanbul,İzmir,Anka ra,Yozgat ve Kayseride bira fabrikalarıYozgat ve Kayseri de malt fabrikaları vardırŞarap fabrika ve yapım evleri,ulkenin bircok bolgesinde bulunmaktadırOzelikle,yerel uzumlerden elde edilen bu şarapların bir bolumu Tekel tarafından bir bolumu ise ozel sektor tarafından uretilmektedirŞarap urunumuzun,nitelik ve yuksek alkol derecesi ile ,dış piyasada alıcı bulmaktadırBugunku koşullarda,uzumlerimizin yalınızca % 5i şarap uretiminde kullanılmakta olup,bu oranın ilerde artacağı sanılmaktadır
6TUTUN SANAYİ:
Ulkemizde hem her yoresinde yetişen tutun ve buna dayalı sanayi,oldukca gelişmiştir Tekel İdaresi tarafından işletilmekte olan tutun ozelikle Marmara Bolgesinde İstanbul da Cibalı ve Maltepe,Ege Bolgesinde İzmir,Akdeniz Bolgesinde Adana da ,Karadeniz Bolgesinde Samsun ve Tokata Doğu Anadoluda Malatya da ve Bitliste işlenerek sığara olarak uretilmektedirBu fabrikalarda işlenen tutun daha sonra bir bolumu sigara halinde ulke icinde buyuk bolumu ise harmanlanarak dış ulkelere satılmaktadır
7BİTKİSEL YAĞ VE SABUN SANAYİ:
Ulkemizde bitkisel yağ olarak zeytin yağı,ay cicek yağı,mısır ozu yağı ve pamuk yağı kullanılmaktadırUlkenin onemli yağlı hammaddesi olan zeytin yetiştiği bolgelerde coğu kucuk atolyeler halinde yağ presleri vardırBunların en fazla yoğunluk taşıdığı bolgeler Marmara ve Ege bolgeleridirBunlar arsında iki yore bu uretimin yuksek orana eriştiği yerlerdirİlki Edremit,Ayvalık yoresi diğeri ise Gaziantep tirYuksek kapasiteli ve kaliteli zeytin yağı uretimi yapan bu yorelerde yağın asidi duşuk olan kısmı doğrudan doğruya besin olarak tuketiliryuksek asitli pirina adı verilen kuspeler ise sabun yapımında kullanılırBelirtilen bu yorelerde aynı zamanda sabunda uretilmektedirUlkenin daha başka yağ ve sabun fabrikaları da vardırBunlar yağlı hammaddenin yetiştiği bolgede değil getirildiği liman kentlerinde orneğin İzmir,Mersin,İstanbul da kurulmuştur
Ulkenin ozelikle Marmara ve Ege bolgeleri ile İc Anadolu ,Karadeniz in ic kısımlarında ve bazı Doğu Anadolu kapalı depresyonlarında uretilen ayciceğinden cicek yağı kuspesinden ise sabun yapılmaktadırSon yıllarda geliştirilen ve ara tarım urunu olarak kullanılan soya fasulyesinden elde edilen soya yağıda giderek yaygınlaşmıştır
Ozellikle Ege ve Akdeniz de pamuk cekirdeğinden ciğit cıkarılan pamuk yağı mısır ozu yağı yer fıstığı yağı da lokal olarak uretilen ve tuketilen yağlardırOrdu da soya yağı fabrikası vardırTuvalet sabunu daha cok buyuk tuketim merkezlerinden İstanbul ve İzmir de kurulan fabrikalarda uretilmektedir
8DİĞER BESİN SANAYİSİ:
Tarımsal hammaddede kullanılan besin sanayisi kolları arasında cay ve yem sanayisini de saymak gerekirCay sanayisi uretim bolgesi olan Doğu Karadeniz kıyılarında kurulmuş olan cok sayıda fabrika ve atolyelerde yoğunlaşmıştırSayısı her sene artmasına karşılık fabrikalar yetişememekte,toplanan yaş yaprakların hemen hazırlanması gerekli olduğundan yeniden bir cok fabrika kurulmaktadırKuru cay uretimi her yıl giderek artmaktadır
Yem sanayisine gelince hayvancılığımızın verimli olabilmesi icin son yıllarda bu konuya onem verilmeye başlandıBuyuk kentlerde mezbaha ve besin sanayisi artıklarını,balıkcılık merkezlerinde tuketim artıklarını değerlendirmek icin İstanbul,Trabzon,İzmir,Samsun, Ankara,Adapazarı da vb fabrikalar kurulmuşturBu fabrikalar daha sonra yaygınlaşarak Eskişehir,Bandırma ve Mersin gibi ceşitli yerlerde de acılmaya başlamıştır
B DOKUMA VE GİYİM SANAYİSİ
Turkiyede dokuma sanayisi son otuzkırk yıllıda buyuk gelişme gostermiş dış piyasalarda da etkili duruma gelmiştirUlkemizde dokuma sanayisinin butun ceşitleri vardırBugun buyuk fabrikalar halinde calışan devlete ait kuruluşlara son donemde sayıları cok artan ozel sektore ait fabrikalar nedeniyle dokumacılık her yonden ilerlemiştir
1DOKUMA SANAYİSİ
Ulkede dokuma sanayisi icin gerekli tum maddeler bulunmasına karşın yakın zamana kadar bunların az işlediği ve bu yuzden kumaş ve daha başka dokumalar icin dış piyasaya muhtac kalınmaktaydıCunku onceleri ulkede bulunan hammaddelerle orneğin yerli pamuk ile ancak kaba Amerikan kumaşı yerli yun ile ise şayak adı verilen yunlu kumaş dokunulmaktaydı Ulkede kaliteli kumaş dokuması icin gerekli hammaddenin niteliği değiştirildiuzun lifli ince dokunabilecek pamuk turleri geliştirildiKaliteli yun ve yapağı once ithal edildi daha sonra ulke icinde melezleme sistemi ile bu hammaddede de uretilmeye başladıboylelikle evvelce kurulmuş yunlu ve pamuklu dokuma fabrikaları genişletildiği gibi yenileri de kuruldu Boylece dokuma sanayisi buyuk bir gelişme gostermiş ulke gereksinimi dışında ihraca tada gecilmiştir Bugun ulke icinde dışardan sipariş alınarak Avrupanın unlu kumaş firmalarına kumaş dokunarak ihrac edilmektedir
Pamuklu dokuma sanayiisin de İstanbul ,Adana gibi merkezlerde ki kuruluşlara Cumhuriyet doneminde Kayseri,Nazilli,Malatya,Konya Ereglisi ve daha sonrada Erzincan,Denizli,Adana,Tarsus, Antalya,Aydın,Manisa ,İzmir,Karaman,Uşak,Adıyaman gibi kentlerde yenileri katılarak ceşitli iplik uretim ile tulbent,patiska,basma ,poplin gibi pamuklu dokumalar yapılmaya başlanmıştırBundan şile gibi bazı kasaba ve koylerde de pamuk ipliğinden el tezgahlarından bez ve kumaş dokunmaktadır
Yun sanayiisinmde ise yun ipliği ,yunlu kumaş ile batan ye ve kilim gibi dokuma işleri ile trikotaj gibi orme işleri yer alırHereke İstanbul Fes hane gibi eski yunlu dokuma fabrikaları genişletilip nitelikleri geliştirilmiştirBursa da Merinos fabrikası kamu sektorunce acılmış ulkenin en buyuk yunlu kumaş fabrikalından biridirAyrıca İstanbul da ve İzmir de ozel sektorce yeni fabrikalar kurulmuşturBu buyuk kuruluşlar daha cok dışarıdan gelen Merinos yunlu ipliğini kulanırllarOrme trikotaj sanayisi ise başta İstanbul olmak uzere bazım kalabalık nufuslu kentlerde yoğunlaşmıştır
Bursa ve İstanbul gibi kentlerde oldukca onemli bir yer tutan ipek dokumacılığı son yıllarda yapay ipliklerin ortaya cıkması ile giderek yerini yapay lifli dokumacılığa bırakmaktadırOncelleri dışarıdan ithal yolu ile gelen yapay lifler son yıllarda Turkiye de de uretimine başlanmıştırBaşta İstanbul olmak uzere bazı kentlerde yapay liften kumaş dokunmakta perde,corap vb maddeler uretilmektedir
2HALICILIK
Halıcılık Turkiye de unlu ve cok eski bir el sanatı dır yerli yunlerin kalitelileri ve yerli
Boyacılık ile teşvik gormuş olan halıcılık birinci ve ikinci dunya savaşları sırasında bir hayli geriledikten sonra yeniden gelişmeye başlamıştır ve de uzun yıllardan bertiş oldukca faal halıcılık merkezleri vardırBunların dokudukları halı ,kilim ve seccadeler niteliğiyle birbirinden ayrılırTezgah sayısı bakımından başta Isparta gelirIsparta halıları gerek kente gerekse cıvar koy ve kasabalarda ki tezgahlarda dokunduktan sonra Ispartaya getirilerek yıkanır ve son hazırlıkları yapılır
İkinci buyuk halı uretimi alanı Uşak tırYakın cevresinde ki Gordes de ,Demirci,Kula gibi kentler de birer halıcılık merkezleridirUlkede diğer merkezler arsında,KayseriBunyan,Konya ve Sivas sayılabilirBunlar dışında,İc Anadolu ve Guneydoğu Anadoluda bir cok yerde,halı ve kece tezgahları vardırHalıcılık,buyuk sanayi etkinlikleri arasında,son yıllarda,giderek daha fazla yer almaya başlamıştır
3GİYİM (KONFEKSİYON)SANAYİSİ:
Yukarıda belirtilen pamuklu,yunlu,doğal ve yapay ipekli kumaşlardan yararlanılarakulkede etkin bir giyim sanayisi gelişmiştirBaşta İstanbul olmak uzere,ulkede 1989 istatistiklerine gore 40000nin uzerinde elbise,camaşır,kazak,vb gibi konfeksiyon atolyeleri ve uretim merkezleri vardırDaha cok orta ve kucuk caplı kuruluşlardan oluşan giyim sanayi,giderek gelişen,buyuyen ve bağımsız bir sektor olmaktadır
4DERİCİLİK VE DERİ SANAYİSİ:
Dericilik ulkede oldukca yaygın bir iş koludurBugun,buyuk olcude dışa donuk uretim yapar gibi gorunen bu sektore ait fabrika ve atolyelerin %80i İstanbulda toplanmıştırBilinen kuruluşların pek coğu kucuk işletmelerde olup,Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası gibi,birkac buyuk kuruluş da vardırBu sanayi kolunda gerekli iyi cins işlenmiş deri ve kosele cinsleri yurt dışından gelmektedirdışarıya da ham deri satılmamaktadırAncak,son birkac yıldır,bu sektorde oldukca hızlı atılımlar vardırDeriler,gerek iceride,gerekse dışarıdan getirilerek burada işlenmekte ve deri ye dayalı konfeksiyon sanayii,oldukca hızlı bir şekilde gelişmektedir
C MADEN SANAYİSİİ:
Turkiye de,Cumhuriyet devrinin ilk yıllarında (bir kısmı daha onceki yıllarda) kalma kuruluşlar bulunuyorduDaha cok dışardan getirilen yarı işlenmiş madenleri kullanarak civi,tel,boru gibi maddeler yapılıyorduAyrıca ozellikle İstanbul da dokum atolyeleri,gemi ve motorlu taşıt onarım yerleri bulunmaktaydıUlkede ilk madden eritme kuruluşu,1936 da Maden kasabasında,bakır cevheri işlemekle başlamış ve daha sonra ceşitli eritme kuruluşları faaliyete gecerek bu sanayi gelişme gostermiştir
1DEMİRCELİK SANAYİSİ:
Ulkemizde , beş yıllık sanayi planı uyarınca,doğrudan doğruya demircelik elde etmek uzere 1937 yıllında Karabukte bir fabrika acıldı ve hızla geliştiBu fabrika ,enerji gereksinimini Zonguldak komur havzasından,demir cevherini ise Divriğiden almaktaydıUlkenin gelişen ekonomik koşulları ve uretimin talebi karşılayamaması nedeni ile 1965 yıllında ulaşım kolaylığı ve komur havzasına yakınlığı gibi avantajlarda goz onune alınarak Karadeniz Ereğlisinde ikinci demircelik fabrikası kurulduBu fabrika ham demiri Divriği den Samsun a demiryollu,oradan deniz yollu ile ) ve Edremitin Ak cay iskelesinden deniz yolu ile alırGerekli durumlarda ham demir ithal yolu ile de karşılanmaktadırUlkenin ucuncu demircelik fabrikası ise İskenderunda kurulmuşturFabrikalar yuvarlak demir,inşaat demirleri raylar,levha,sac,teneke,tel,ce lik ve cekme boruları uretmektedirGelişen teknoloji ile birlikte kaliteli alaşımdan yapılmış uretim maddeleri,ulke ihtiyacını karşılayacak duzeye gelmiştirUlkemizde ozellikle buyuk hidroelektrik santrallerinin devreye girmesi ile elektrometalurji sanayisinin gelişmeye başladığı gozlenmektedirOzelikle İstanbulİzmit sanayi bolgesinde,bu tur modern sanayi kuruluşları bulunmaktadırBu tur kuruluşların ilk,1962 yılında Antalya yakınlarında kurulan ve Kepez HidroElektrik Santralinden aldığı enerjiyi kullanan,ferrokrom ve asetilen fabrikasıdır
2BAKIR VE ALUMİNYUM SANAYİ:
Ulkemizde oldukca bol bulunan aluminyum ile bakır madenlerinin enerjinin giderek artması ile birlikte metalurji sanayisi icindeki payı artmaktadırDiyarbakırElazığ yoresindeki Maden de cıkarılan bakır cevheri ilk bakır alanıdırBurada kurulan bakır ergitme sanayiside ulkede oldukca eskiye dayanan bir gecmişe sahiptirDoğu Karadeniz bolumunde bulunan ve
oldukca zengin bir cevher rezervine sahip olan Murgul(Goktaş) ta ise bakır izabesi ve buna bağlı yan sanayiinin geliştiği gorulmektedirKaradeniz Bolgesinin Orta Karadeniz bolumunde de birkac bakır uretim sahası (GiresunEsbiye ve Sinop un Kure yoresi) bulunmaktadırBu yoredeki bakır levha ,tel,lister bakır,kulce bakır halinde uretim yapan bu fabrikaların yanında yan sanayi olarak ta asit sulfurluk fabrikaları bulunur
Batı Torosalarda ki cok zengin boksit(aluminyum oksit) yataklarından cıkarılan cevher,Seydişehirde kurulan aluminyum fabrikasında izabe edilerek kulce,levha gibi yarı işlenmiş hale getirilmektedirYıllık kapasitesi 40000 ton kulce aluminyuma yaklaşan bu kuruluş dışında ozelikle İstanbulİzmit sanayisi bolgesinde ve diğer buyuk sanayi bolgelerinde daha kucuk boyuta ozel sektore ait aluminyum fabrikaları vardır
3ASKERİ MALZEME SANAYİSİ:
Ulkemizde demircelik uretiminin sağlanması madden işleyen sanayi kuruluşlarının gelişmesine temel hazırlamaktadırBu kuruluşlardan onemli biri gercekte top,tufek,mermi vs yapmak uzere kurulmuş olan ve şimdi Makine ve Kimya sanayisi kurumları icen de yer alan bir cok makine alet yedek parca ureten Kırıkkale fabrikaları dırBuradaki kuruluş oldukca geniş ve entegre bir fabrika olup ceşitli harp sanayi gereksi mini karşılamaktadır
Son yıllarda bir kısım parcaları iceride uretilecek bicim de ucak montaj ve bakım fabrikaları kurulmuşturAnkara ve Eskişehir yakınlarında kurulan bu fabrikalarda aynı zamanda bakım ve tamir unitelerim le doğrudan yedek parca ureten uniteler vardırAdapazarın da kurulan tank uretim ve palet fabrikasında da askeri arac uretimi yapılmaktadır
Askeri malzeme uretim unetileri icinde ordu gereksinimini karşılayan dikim evleri ile askeri ulaşım ve haberleşme cihazları uretim merkezleri de Başta Ankara olmak uzere,ulkenin ceşitli yerlerinde kurulmuştur
4GEMİ VE VAGON SANAYİSİ:
Ulkemizde,ozelikle gemi yapım sanayi,oldukca eskiye dayanmaktadırGolcuk te cumhuriyet doneminde kurulmuş olan ve harp filomuzun bakım ve tamiratını ustlenen askeri tersanede bugun ceşitli tonajlarda muharebe destek ikmal gemileri,denizaltlıları uretilmektedirbir başka gemi inşaat tezgahlarında İstanbulda Halic ve İstinye de bulunmaktadırBurada askeri,ticari ve diğer gemilerin tamirleri ile bazı tip gemilerin inşa asıda mumkun olmaktadırSon yıllarda İstanbul kentinin yakınında Tuzla da buyuk bir gemi marinaları fabrikasıyla giderek yerli katkı yapı artarak gemi yapılmaktadır
Ulkede ayrıca Gelibolu ve İzmir de gemi yapım tersaneleri bulunmaktansa da kapasiteleri fazla buyuk değildir
Onemli bir başka yapım sanayiside Devlet demir yollarının gereksinimini karşılamak uzere Adapazarı da kurulan Devlet Demiryolları fabrikalarıdırYuk ve yolcu vagonu yapımının ağırlık kazandığı bu fabrikalıda ayrıca bakım ve onarımda yapılmaktadırEskişehir,Sivas ve Kayseri de lokomotif yapımı bakım ve onarım fabrikaları ile Eskişehirde ki dizel lokomotif fabrikası onem taşımaktadır
5 TARIM ARAC VE GERECLERİ SANAYİSİ:
Tarım urunlerinin geniş yer kaplaması ve ekle bilir geniş alanlarda modern tarım metotlarının uygulana bilinmesi icin ulkede cumhuriyet doneminde kurulması planlana ve cok hızlı bir gelişme gosteren tarım arac ve gerecleri yapımı bugun ulkenin pek cok yerinde gercekleştirilmektedir Başta İstanbul ve Adapazarı olmak uzere İzmir,Adana,Eskişehir gibi kentlerimizin sanayi bolgesinde bu tur arac ve gerec ureten fabrikalar bulunmaktadır
D OTOMOTİV VE MADENİ EŞYA SANAYİSİ:
Ulkenin onceleri montaj sanayi olarak başlayan kara taşıtları yapımı daha sonraları yerli uretime doğru yonelmiştirİlk kuruluşlar İstanbul yakınlarında jip,kamyonet ve kamyon yapımı olarak başlamıştırtuzla da ki jip fabrikasıyla Gebze,Cayırova da ki Cyrsler firmasının kamyon ve kamyonet yapımı uniteleri onceleri montaj daha sonrada uretim ,yedek parca uretimi şeklinde oluşmuşturİstanbul da ayrıca Ford kamyon,kamyonet,minibus ve otomobil fabrikası faaliyete gecmiştir
Bursa yakınlarında kurulan Fi at ve Renault otomobil fabrikaları da bugun hemen tumuyle yerli uretim yapmaktadırİzmirde kurulan BMC fabrikalında da kamyon,kamyonet ve minibus uretirimi yapılmaktadırUlkemizde son yıllarda da gelişen ManMercedes ve Mitsubishi firmalarının otobus uretimi bu sanayi kolunun yaygınlaşarak geliştiğini ortaya koymaktadır
Otomotiv sanayisinin gelişmesi buna bağlı olarak oluşan yan sanayi urunlerin inde uretilmesine ortam hazırlanmıştırOzellikle oto elektrik donanımı (Aku,pil,ampul,kablo vb)gelişmiştirBuzdolabı,cama şır makin ası ,tulumba ve motorlar ulkede uretilmektedirBazı parcaları ithal yolluyla sağlanan bu aletler artık doğrudan yerli uretim olarak dışarıya satılmaktadırelektrikli arac ve gerecler ile elektronik ve hassas cihaz yapımı da ulkede ozellikle 1980 den sonra gelişmeye başlamıştır Bu kuruluşların buyuk bolumu İstanbul,İzmit sanayi bolgesinde İzmir ,Bursa ve Gaziantep gibi buyuk kentlerin yakınlarında gelişmiştir
TURKİYEDE SANAYİNİN GELİŞMESİ
Ulkemizde sanayi kısa surede hem cok hızlı gelişmiş ve ceşitlenmiştirEkonomimizde goze carpan başlıca ozeliklerden birisi budurBu gelişme son 3040 yıl icinde olmuşturTurkiyede sanayiinin gelişimi nin başlangıcı Cumhuriyet olmuş ancak bunun gelişmesi ve ceşitlenmesi 1950 den sonra olmuştur Ulkemizde bu gun sanayide calışan nufus %12 dırUlkemizde ilk yılardan başlamak uzere sanayi alanaınadaki gelişmeler daha cok tarıma dayalı sanayi alanında olmuştur
TURKİYEDE SANAYİNİN GELİŞMESİNİ ETKİLEYEN FAKTORLER:
1Ceşitli ve bol hammadde varlığı
2Gerekli eneji icin ulkemizde zengin taş komuru ve yakınında demir yatakları bulunması Guclu ve bol su kaynakları
3Son yıllarda termik santrelerin doğal gaza donuşturulme calışmalarına onem verilmektedir
4Hıdroelektrik santralerine gelince ;akarsuların suyun duşuş gucunden elektrik enerjisi sağlamak icin son yıllarda buyuk barajlar yapılmış ve bir kısmada yapılmaktadır
TURKİYEDE SANAYİNİN BOLGELERE GORE DAGILIMI:
Turkiyenin sanayiinin coğrafi dağılımına bakıldığında,cok buyuk bir dengesizliğin olduğunu goruruzsanayi etkinliklerinin coğrafi dağılışı bakımından ,tum ulke sanayisinin %60 nın bulunduğu Marmara bolgesi başta gelirBunun başlıca nedeni ulkemizin en buyuk sanayi merkezi İstanbulun bu bolgede yer almasıdır 1960 yıllarında ulkemizin sanayisinin 13 isrtanbulda bulunmaktaydı İstanbul oteden beri buyuk nufus kutlesi ile hem buyuk bir tuketim pazarı hem de iş gucunun kolay sağlana bileceği bir merkezdirsanayicin ihtiyacı olan hammaddeninde buraya getirilmesi de kolaydır Ayrıca kapitalinde burada toplanması ve kentin Turkiyede birinci ticaret merkezi oluşu da buna yardım etmiştir Bu durum ulkemizde daha cumhuriyetin ilk yılarında kendini belli etmişim İlk kuruluşlar doğrudan doğruya kentin icinde (Halic kenarı gibi) ya da hemen yanı başında (ZeytinburnuBakırkoy) kurulmuştur Daha sonra sanayi kuruluşları kent dışına yerleşmeye başladılarBuğunde
bu kuruluşlar bir taraftan kentin batısında Marmara kıyılarından itibaren iceriye doğru geniş bir yer alan alan uzerinde kurulmaktadır(SefakoyHalkalı gibi ) diğer taraftan , kentin doğusundan itibaren,ozelikle İzmit korfezi kuzey kıyıları boyunca gelişmeye başlayan sanayi, onceleri KartalPendikTuzla hattında ,daha sonra da giderek,kıyı boyunca tum korfezin kuzeyine yayılmıştırİzmit ve cevresinde oluşan sanayi ise, batıya doğru gelişerek İstanbul sanayi bolgesi ile birleşmiş ,doğuda ise ,yalnızca sapanca golunun kuzey kıyıları dışında kesintiye uğramıştır Boylece ulkenin belki dev en yoğun sanayi bolgesi ,İzmit korfezi kuzey kıyısı boyunca ,bir yandan İstanbul ile birleşirken ,doğudan KosekoyUzun tarla yoresinde doğuya doğru giderek genişlemektedir
Marmara bolgesinin icindeki ikinci buyuk sanayi bolgesi ise,Bursa Ovasında gelişmiştirOzelikle dokuma ,gıda ve son yıllarda otomobil sanayiside bu yoredeki gemlikİnegol,Yenişehir gibi kentlerin cevresinde gelişmektedirdaha guneyde ise ,yeni yeni gelişme gosteren Balıkesir sanayi bolgeside yer almaktadır
Trakya yoresine gelince,Bu yorenin en buyuk sanayi merkezi Cerkezkoy organize sanayi bolgesidir Tekstil,metal ve boya sanayinin yaygın olduğu bu kesimde ,sanayi giderek genişleme eglimindedirTrakya da Corlu,Alpulu,Edirne,Tekirdağ gibi kentlerin cevresinde,ceşitli sanayi kuruluşları serpişmiş durumdadır
Turkiyede sanayi etkinlikleri bakımından ikinci sırayı Ege Bolgesi alır ki bunun nedenide bolge icinde ulkemizin ikinci sanayi merkezi durumunda olan İzmir kentinin bulunmasıdır Onemli, sanayi kuruluşları İzmir kentinin cevresinde toplanmıştırBunun dışında dokuma ve gıda sanayi ağırlıklı pek cok kuruluş Aliağa, Aydın,Manisa,nazilli,İzmir,Ayv alık,Soke,dalaman yorelerinde gelişme gostermiştir
Turkiye nin ucuncu sanayi kumelemesi ,Batı Karadeniz bolumundedirOzellikle Zonguldak yoresinde,madden komuru varlığına dayanana bir toplanma vardır Ulkenin ilk ve en eski Demir celik sanayi burada Karabuk cevresinde gelişmiştir,bunu daha sonra Ereğli demir Celik kompleksi katılmıştırBu iki kuruluşunda bunlara bağlı yan sanayi ninde gelişmesi ile yore ,yoğun bir ağır sanayi bolgesi olarak ortaya cıkmıştır
Bu uc bolgeden başka Turkiye de bugunku durumda sanayi bolgeleri değil ,coğrafi bolgeler icinde az cok dağılmış olan aktif sanayi merkezleri,gosterilebilir Başlıcalar ; İc Anadolu bolgelesinde AnkaraKırıkkale ve EskişehirKayseriSivas yoreleri,Doğu Akdeniz bolumunde AdanaMersin yoresi yani Cukurova Sanayi Bolgesi ile GaziantepHatay sanayi bolgeleridirAyrıca ,Orta Karadeniz de samsun yoresi ve hinterlandı,İc batı Anadolu da KutahyaAfyon cevresi,Doğu Anadoluda Malatya Elazığ, Guneydoğuda Anadoluda Diyarbakır yoresi,gelişme gosteren aktif yerel sanayi bolgelerdi olarak dikkati ceker
TURKİYEDE SANAYİ KOLLARI
GİRİŞ:Bugun ulkemizde bulunan tum sanayi kolları uzerinde ayrı ayrı durmaya ve bazıları buyuk fabrika,pek coğu ise atolye olcusunde olan sanayi kurumlarının,adlarını ve yerlerini teker teker belirtmeye olanak yokturDolayısıyla bu tur sanayi kuruluşlarının ,beli bir grup icinde toplayarak sınıflandırmak,niteliklerini ve yerlerini belirtmek,daha yararlı olacaktır
Bugun, Turkiyedeki sanayi etkinlikleri buyuk olcude tarıma bağlı gorunmektediryani sanayi hammaddesini coğunlukla tarım ve hayvancılıktan alırİlerde de sanayi etkinliklerinin hangi yonden gelişirse gelişsin ham maddesi buyuk olcude tarımsal urunlere dayanan sanayiinin onemli yer tutacağı sanılmaktadır 1989 istatistik yılığına baktığımızda ,gercekte en buyuk payın tarımsal hammaddeye dayandığı gorulmektedir
A BESİN VE İCKİ SANAYİ
Ulke ekonomisinde oldukca onemli bir yer tutan gıda sanayi,aynı zamanda en eski sanayi koludurTopraktan alınan tarımsal urune dayalı bu sanayi ,un ve unlu urunlersut ve sut urunleri,konserve,şeker,cay,ce şitli yem sanayisi ile icki sanayisidir
1UN VE UNLU URUNLER SANAYİ:
Besin maddeleri sanayisi icinde en yaygın sanayi kolunu oluşturan,undan yapılmış cok ceşitli sanayi bulunurBunlar arsında değirmencilik oldukca yaygındırOzelikle İc Anadolu bolgesinde Eskişehir,Konya,Ankara,ayrıca cok nufuslu kentlerde;İstanbul,İzmir,Adana ,Bursa vbyuksek kapasiteli un fabrikaları bulunurUlkenin en buyuk hacimli urunu olan tahılı un haline getirmek uzere ,daha cok yerel tuketim bolgelerinde,su,motor ve ruzgar gucunden faydalanılarak kurulmuş,coğu kucuk ve orta kapasiteli değirmenlerde vardır
Elde edilen unlar,tarım dayalı sanayiinin oldukca geliştirdiği Konya,Eskişehir,Adana,Kayseri, Ankara vb pek cok kentimizde (başta makarna olmak uzere,biskuvi,nişasta,irmik gibi)besin sanayisinin gelişmesine yardımcı olmaktadır
2KONSERVE VE SANAYİ:
Ulkede her an taze sebze ve meyvenin bulunabilmesi ,bu sanayiinin henuz gereği kadar yaygın gelişme gostermemiş olmasını temel nedenidirKonserve kullanımının,daha cok buyuk kentlerde ve kışın gelişmektedir
Sebze konserve uretim alanları ,Bursa ve Canakkale gibi,sebzeciliğin yaygın ve yoğun yapıldığı illerimiz vardırAyrıca ulkenin iyi kalitede urun ureten yorelerinden ,orneğin,Bursa,İstanbul,Ankara ,İzmir gibi buyuk tuketim merkezlerinde meyve,recel,marmelat ve sebze konserveleri,domates salcası fabrikaları ve atolyeleri bulunurAyrıca Gelibolu,Erdek,Canakkale gibi kentlerimizde balık konserveciliği yaygındır
3SUT VE SUT URUNLERİ SANAYİ:
Ulkemizde,hayvancılığın birinci derecede gecim kaynağı olan bolgelerimiz,orneğin Doğu Anadolu Bolgesinin ErzurumKars yoresi ile,Karadeniz bolgesinin Doğu Karadeniz Bolumu,(Ozelikle Trabzon cevresi)sut ve sut urunlerinin ,yoğun sanayi faaliyetlerinin yapıldığı bolgedirHayvansal yağ ile peynir,sutun fazlaca elde edildiği bolgelerde,dağınık şekilde yapılırİnek sutunden elde edebilen yağ ve peynirler,kuzey ve kuzeydoğu bolgelerimizde aygın olduğu halde,koyun sutunden elde edilen urunlerin Guneydoğu Anadoluda (Urfa ve Diyarbakır) yaygındır
Yağ ticareti ile uğraşan komisyoncular,kalitesi genellikle birbirini tutmayan urunleri toplayıp,buyuk kentlere gonderir ve cok defa,oradaki kalitenin busbutun bozuk hale gelmesine sebep olurBu durum ve fiyat yuksekliği,son yıllarda,halkı,İstanbul,;İzmir ,Adana gibi merkezlerde fabrikalar kurulmuş,bitkisel margarin tipi yağlar tuketmeye yoneltmektir
Tereyağı ve peynir yapımında cok dağınıktırBunlardan birincisi,daha cok buyuk tuketim merkezlerinin cevresinde,ikincisi Trakya,Guney Marmara (Bursa,Balıkesir) ve Kars yoreleri gibi ,sutu bol bolgelerde gelişmiştirAyrıca,İstanbul,İz mir,Adana ve Kars yoresinde gelişmiş ve fabrikalar kurulmuştur
4ŞEKER FABRİKALARI VE SANAYİSİ:
Turkiyede ilk şeker fabrikası,Alpulluda kurulmuştur1926 da acılan ilk fabrika ile bunu izleyen uc fabrika(Uşak,Eskişehir,Turhal) 1935 te devlet kontrolu altında toplanmıştırBu fabrikalar olağanustu calışmalarla 1950 lere kadar ,ulkenin şeker ihtiyacını karşılayabilmiş ise de ,yakın bir devrede ,bu isteğin artmasına karşılık,uretimin 175200 bin tonu gecmemesi,sorunun yeniden ele alınmasını gerektirmiş, once 11 yeni fabrika(Adapazarı,Susurluk,Bur dur,Konya,Kutahya,Am asya,Kayseri,Malatya,Elazığ,Er zurum,Erzican) daha sonra iki fabrika (Ankara ve Kastamonu) kurularak,bu sayı 17 ye ulaşmıştırBugun bu sayı,Erciş,Ilgın,Muş,Konya,Ere ğli,afyon,Niğde fabrikalarının acılması ile 23 olmuştur
5İSPİRTO,RAKI,ŞARAP VE BİRA SANAYİ:
Bir sanayi hammaddesi olan ispirto,genellikle,şeker fabrikalarının melasında elde edilmektedirUlkede uzumden ispirtolu(alkolu) ickiler yapan kucuk imalathaneler ve fabrikalar coğunlukla,İstanbul,İzmir,Anka ra,Yozgat ve Kayseride bira fabrikalarıYozgat ve Kayseri de malt fabrikaları vardırŞarap fabrika ve yapım evleri,ulkenin bircok bolgesinde bulunmaktadırOzelikle,yerel uzumlerden elde edilen bu şarapların bir bolumu Tekel tarafından bir bolumu ise ozel sektor tarafından uretilmektedirŞarap urunumuzun,nitelik ve yuksek alkol derecesi ile ,dış piyasada alıcı bulmaktadırBugunku koşullarda,uzumlerimizin yalınızca % 5i şarap uretiminde kullanılmakta olup,bu oranın ilerde artacağı sanılmaktadır
6TUTUN SANAYİ:
Ulkemizde hem her yoresinde yetişen tutun ve buna dayalı sanayi,oldukca gelişmiştir Tekel İdaresi tarafından işletilmekte olan tutun ozelikle Marmara Bolgesinde İstanbul da Cibalı ve Maltepe,Ege Bolgesinde İzmir,Akdeniz Bolgesinde Adana da ,Karadeniz Bolgesinde Samsun ve Tokata Doğu Anadoluda Malatya da ve Bitliste işlenerek sığara olarak uretilmektedirBu fabrikalarda işlenen tutun daha sonra bir bolumu sigara halinde ulke icinde buyuk bolumu ise harmanlanarak dış ulkelere satılmaktadır
7BİTKİSEL YAĞ VE SABUN SANAYİ:
Ulkemizde bitkisel yağ olarak zeytin yağı,ay cicek yağı,mısır ozu yağı ve pamuk yağı kullanılmaktadırUlkenin onemli yağlı hammaddesi olan zeytin yetiştiği bolgelerde coğu kucuk atolyeler halinde yağ presleri vardırBunların en fazla yoğunluk taşıdığı bolgeler Marmara ve Ege bolgeleridirBunlar arsında iki yore bu uretimin yuksek orana eriştiği yerlerdirİlki Edremit,Ayvalık yoresi diğeri ise Gaziantep tirYuksek kapasiteli ve kaliteli zeytin yağı uretimi yapan bu yorelerde yağın asidi duşuk olan kısmı doğrudan doğruya besin olarak tuketiliryuksek asitli pirina adı verilen kuspeler ise sabun yapımında kullanılırBelirtilen bu yorelerde aynı zamanda sabunda uretilmektedirUlkenin daha başka yağ ve sabun fabrikaları da vardırBunlar yağlı hammaddenin yetiştiği bolgede değil getirildiği liman kentlerinde orneğin İzmir,Mersin,İstanbul da kurulmuştur
Ulkenin ozelikle Marmara ve Ege bolgeleri ile İc Anadolu ,Karadeniz in ic kısımlarında ve bazı Doğu Anadolu kapalı depresyonlarında uretilen ayciceğinden cicek yağı kuspesinden ise sabun yapılmaktadırSon yıllarda geliştirilen ve ara tarım urunu olarak kullanılan soya fasulyesinden elde edilen soya yağıda giderek yaygınlaşmıştır
Ozellikle Ege ve Akdeniz de pamuk cekirdeğinden ciğit cıkarılan pamuk yağı mısır ozu yağı yer fıstığı yağı da lokal olarak uretilen ve tuketilen yağlardırOrdu da soya yağı fabrikası vardırTuvalet sabunu daha cok buyuk tuketim merkezlerinden İstanbul ve İzmir de kurulan fabrikalarda uretilmektedir
8DİĞER BESİN SANAYİSİ:
Tarımsal hammaddede kullanılan besin sanayisi kolları arasında cay ve yem sanayisini de saymak gerekirCay sanayisi uretim bolgesi olan Doğu Karadeniz kıyılarında kurulmuş olan cok sayıda fabrika ve atolyelerde yoğunlaşmıştırSayısı her sene artmasına karşılık fabrikalar yetişememekte,toplanan yaş yaprakların hemen hazırlanması gerekli olduğundan yeniden bir cok fabrika kurulmaktadırKuru cay uretimi her yıl giderek artmaktadır
Yem sanayisine gelince hayvancılığımızın verimli olabilmesi icin son yıllarda bu konuya onem verilmeye başlandıBuyuk kentlerde mezbaha ve besin sanayisi artıklarını,balıkcılık merkezlerinde tuketim artıklarını değerlendirmek icin İstanbul,Trabzon,İzmir,Samsun, Ankara,Adapazarı da vb fabrikalar kurulmuşturBu fabrikalar daha sonra yaygınlaşarak Eskişehir,Bandırma ve Mersin gibi ceşitli yerlerde de acılmaya başlamıştır
B DOKUMA VE GİYİM SANAYİSİ
Turkiyede dokuma sanayisi son otuzkırk yıllıda buyuk gelişme gostermiş dış piyasalarda da etkili duruma gelmiştirUlkemizde dokuma sanayisinin butun ceşitleri vardırBugun buyuk fabrikalar halinde calışan devlete ait kuruluşlara son donemde sayıları cok artan ozel sektore ait fabrikalar nedeniyle dokumacılık her yonden ilerlemiştir
1DOKUMA SANAYİSİ
Ulkede dokuma sanayisi icin gerekli tum maddeler bulunmasına karşın yakın zamana kadar bunların az işlediği ve bu yuzden kumaş ve daha başka dokumalar icin dış piyasaya muhtac kalınmaktaydıCunku onceleri ulkede bulunan hammaddelerle orneğin yerli pamuk ile ancak kaba Amerikan kumaşı yerli yun ile ise şayak adı verilen yunlu kumaş dokunulmaktaydı Ulkede kaliteli kumaş dokuması icin gerekli hammaddenin niteliği değiştirildiuzun lifli ince dokunabilecek pamuk turleri geliştirildiKaliteli yun ve yapağı once ithal edildi daha sonra ulke icinde melezleme sistemi ile bu hammaddede de uretilmeye başladıboylelikle evvelce kurulmuş yunlu ve pamuklu dokuma fabrikaları genişletildiği gibi yenileri de kuruldu Boylece dokuma sanayisi buyuk bir gelişme gostermiş ulke gereksinimi dışında ihraca tada gecilmiştir Bugun ulke icinde dışardan sipariş alınarak Avrupanın unlu kumaş firmalarına kumaş dokunarak ihrac edilmektedir
Pamuklu dokuma sanayiisin de İstanbul ,Adana gibi merkezlerde ki kuruluşlara Cumhuriyet doneminde Kayseri,Nazilli,Malatya,Konya Ereglisi ve daha sonrada Erzincan,Denizli,Adana,Tarsus, Antalya,Aydın,Manisa ,İzmir,Karaman,Uşak,Adıyaman gibi kentlerde yenileri katılarak ceşitli iplik uretim ile tulbent,patiska,basma ,poplin gibi pamuklu dokumalar yapılmaya başlanmıştırBundan şile gibi bazı kasaba ve koylerde de pamuk ipliğinden el tezgahlarından bez ve kumaş dokunmaktadır
Yun sanayiisinmde ise yun ipliği ,yunlu kumaş ile batan ye ve kilim gibi dokuma işleri ile trikotaj gibi orme işleri yer alırHereke İstanbul Fes hane gibi eski yunlu dokuma fabrikaları genişletilip nitelikleri geliştirilmiştirBursa da Merinos fabrikası kamu sektorunce acılmış ulkenin en buyuk yunlu kumaş fabrikalından biridirAyrıca İstanbul da ve İzmir de ozel sektorce yeni fabrikalar kurulmuşturBu buyuk kuruluşlar daha cok dışarıdan gelen Merinos yunlu ipliğini kulanırllarOrme trikotaj sanayisi ise başta İstanbul olmak uzere bazım kalabalık nufuslu kentlerde yoğunlaşmıştır
Bursa ve İstanbul gibi kentlerde oldukca onemli bir yer tutan ipek dokumacılığı son yıllarda yapay ipliklerin ortaya cıkması ile giderek yerini yapay lifli dokumacılığa bırakmaktadırOncelleri dışarıdan ithal yolu ile gelen yapay lifler son yıllarda Turkiye de de uretimine başlanmıştırBaşta İstanbul olmak uzere bazı kentlerde yapay liften kumaş dokunmakta perde,corap vb maddeler uretilmektedir
2HALICILIK
Halıcılık Turkiye de unlu ve cok eski bir el sanatı dır yerli yunlerin kalitelileri ve yerli
Boyacılık ile teşvik gormuş olan halıcılık birinci ve ikinci dunya savaşları sırasında bir hayli geriledikten sonra yeniden gelişmeye başlamıştır ve de uzun yıllardan bertiş oldukca faal halıcılık merkezleri vardırBunların dokudukları halı ,kilim ve seccadeler niteliğiyle birbirinden ayrılırTezgah sayısı bakımından başta Isparta gelirIsparta halıları gerek kente gerekse cıvar koy ve kasabalarda ki tezgahlarda dokunduktan sonra Ispartaya getirilerek yıkanır ve son hazırlıkları yapılır
İkinci buyuk halı uretimi alanı Uşak tırYakın cevresinde ki Gordes de ,Demirci,Kula gibi kentler de birer halıcılık merkezleridirUlkede diğer merkezler arsında,KayseriBunyan,Konya ve Sivas sayılabilirBunlar dışında,İc Anadolu ve Guneydoğu Anadoluda bir cok yerde,halı ve kece tezgahları vardırHalıcılık,buyuk sanayi etkinlikleri arasında,son yıllarda,giderek daha fazla yer almaya başlamıştır
3GİYİM (KONFEKSİYON)SANAYİSİ:
Yukarıda belirtilen pamuklu,yunlu,doğal ve yapay ipekli kumaşlardan yararlanılarakulkede etkin bir giyim sanayisi gelişmiştirBaşta İstanbul olmak uzere,ulkede 1989 istatistiklerine gore 40000nin uzerinde elbise,camaşır,kazak,vb gibi konfeksiyon atolyeleri ve uretim merkezleri vardırDaha cok orta ve kucuk caplı kuruluşlardan oluşan giyim sanayi,giderek gelişen,buyuyen ve bağımsız bir sektor olmaktadır
4DERİCİLİK VE DERİ SANAYİSİ:
Dericilik ulkede oldukca yaygın bir iş koludurBugun,buyuk olcude dışa donuk uretim yapar gibi gorunen bu sektore ait fabrika ve atolyelerin %80i İstanbulda toplanmıştırBilinen kuruluşların pek coğu kucuk işletmelerde olup,Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası gibi,birkac buyuk kuruluş da vardırBu sanayi kolunda gerekli iyi cins işlenmiş deri ve kosele cinsleri yurt dışından gelmektedirdışarıya da ham deri satılmamaktadırAncak,son birkac yıldır,bu sektorde oldukca hızlı atılımlar vardırDeriler,gerek iceride,gerekse dışarıdan getirilerek burada işlenmekte ve deri ye dayalı konfeksiyon sanayii,oldukca hızlı bir şekilde gelişmektedir
C MADEN SANAYİSİİ:
Turkiye de,Cumhuriyet devrinin ilk yıllarında (bir kısmı daha onceki yıllarda) kalma kuruluşlar bulunuyorduDaha cok dışardan getirilen yarı işlenmiş madenleri kullanarak civi,tel,boru gibi maddeler yapılıyorduAyrıca ozellikle İstanbul da dokum atolyeleri,gemi ve motorlu taşıt onarım yerleri bulunmaktaydıUlkede ilk madden eritme kuruluşu,1936 da Maden kasabasında,bakır cevheri işlemekle başlamış ve daha sonra ceşitli eritme kuruluşları faaliyete gecerek bu sanayi gelişme gostermiştir
1DEMİRCELİK SANAYİSİ:
Ulkemizde , beş yıllık sanayi planı uyarınca,doğrudan doğruya demircelik elde etmek uzere 1937 yıllında Karabukte bir fabrika acıldı ve hızla geliştiBu fabrika ,enerji gereksinimini Zonguldak komur havzasından,demir cevherini ise Divriğiden almaktaydıUlkenin gelişen ekonomik koşulları ve uretimin talebi karşılayamaması nedeni ile 1965 yıllında ulaşım kolaylığı ve komur havzasına yakınlığı gibi avantajlarda goz onune alınarak Karadeniz Ereğlisinde ikinci demircelik fabrikası kurulduBu fabrika ham demiri Divriği den Samsun a demiryollu,oradan deniz yollu ile ) ve Edremitin Ak cay iskelesinden deniz yolu ile alırGerekli durumlarda ham demir ithal yolu ile de karşılanmaktadırUlkenin ucuncu demircelik fabrikası ise İskenderunda kurulmuşturFabrikalar yuvarlak demir,inşaat demirleri raylar,levha,sac,teneke,tel,ce lik ve cekme boruları uretmektedirGelişen teknoloji ile birlikte kaliteli alaşımdan yapılmış uretim maddeleri,ulke ihtiyacını karşılayacak duzeye gelmiştirUlkemizde ozellikle buyuk hidroelektrik santrallerinin devreye girmesi ile elektrometalurji sanayisinin gelişmeye başladığı gozlenmektedirOzelikle İstanbulİzmit sanayi bolgesinde,bu tur modern sanayi kuruluşları bulunmaktadırBu tur kuruluşların ilk,1962 yılında Antalya yakınlarında kurulan ve Kepez HidroElektrik Santralinden aldığı enerjiyi kullanan,ferrokrom ve asetilen fabrikasıdır
2BAKIR VE ALUMİNYUM SANAYİ:
Ulkemizde oldukca bol bulunan aluminyum ile bakır madenlerinin enerjinin giderek artması ile birlikte metalurji sanayisi icindeki payı artmaktadırDiyarbakırElazığ yoresindeki Maden de cıkarılan bakır cevheri ilk bakır alanıdırBurada kurulan bakır ergitme sanayiside ulkede oldukca eskiye dayanan bir gecmişe sahiptirDoğu Karadeniz bolumunde bulunan ve
oldukca zengin bir cevher rezervine sahip olan Murgul(Goktaş) ta ise bakır izabesi ve buna bağlı yan sanayiinin geliştiği gorulmektedirKaradeniz Bolgesinin Orta Karadeniz bolumunde de birkac bakır uretim sahası (GiresunEsbiye ve Sinop un Kure yoresi) bulunmaktadırBu yoredeki bakır levha ,tel,lister bakır,kulce bakır halinde uretim yapan bu fabrikaların yanında yan sanayi olarak ta asit sulfurluk fabrikaları bulunur
Batı Torosalarda ki cok zengin boksit(aluminyum oksit) yataklarından cıkarılan cevher,Seydişehirde kurulan aluminyum fabrikasında izabe edilerek kulce,levha gibi yarı işlenmiş hale getirilmektedirYıllık kapasitesi 40000 ton kulce aluminyuma yaklaşan bu kuruluş dışında ozelikle İstanbulİzmit sanayisi bolgesinde ve diğer buyuk sanayi bolgelerinde daha kucuk boyuta ozel sektore ait aluminyum fabrikaları vardır
3ASKERİ MALZEME SANAYİSİ:
Ulkemizde demircelik uretiminin sağlanması madden işleyen sanayi kuruluşlarının gelişmesine temel hazırlamaktadırBu kuruluşlardan onemli biri gercekte top,tufek,mermi vs yapmak uzere kurulmuş olan ve şimdi Makine ve Kimya sanayisi kurumları icen de yer alan bir cok makine alet yedek parca ureten Kırıkkale fabrikaları dırBuradaki kuruluş oldukca geniş ve entegre bir fabrika olup ceşitli harp sanayi gereksi mini karşılamaktadır
Son yıllarda bir kısım parcaları iceride uretilecek bicim de ucak montaj ve bakım fabrikaları kurulmuşturAnkara ve Eskişehir yakınlarında kurulan bu fabrikalarda aynı zamanda bakım ve tamir unitelerim le doğrudan yedek parca ureten uniteler vardırAdapazarın da kurulan tank uretim ve palet fabrikasında da askeri arac uretimi yapılmaktadır
Askeri malzeme uretim unetileri icinde ordu gereksinimini karşılayan dikim evleri ile askeri ulaşım ve haberleşme cihazları uretim merkezleri de Başta Ankara olmak uzere,ulkenin ceşitli yerlerinde kurulmuştur
4GEMİ VE VAGON SANAYİSİ:
Ulkemizde,ozelikle gemi yapım sanayi,oldukca eskiye dayanmaktadırGolcuk te cumhuriyet doneminde kurulmuş olan ve harp filomuzun bakım ve tamiratını ustlenen askeri tersanede bugun ceşitli tonajlarda muharebe destek ikmal gemileri,denizaltlıları uretilmektedirbir başka gemi inşaat tezgahlarında İstanbulda Halic ve İstinye de bulunmaktadırBurada askeri,ticari ve diğer gemilerin tamirleri ile bazı tip gemilerin inşa asıda mumkun olmaktadırSon yıllarda İstanbul kentinin yakınında Tuzla da buyuk bir gemi marinaları fabrikasıyla giderek yerli katkı yapı artarak gemi yapılmaktadır
Ulkede ayrıca Gelibolu ve İzmir de gemi yapım tersaneleri bulunmaktansa da kapasiteleri fazla buyuk değildir
Onemli bir başka yapım sanayiside Devlet demir yollarının gereksinimini karşılamak uzere Adapazarı da kurulan Devlet Demiryolları fabrikalarıdırYuk ve yolcu vagonu yapımının ağırlık kazandığı bu fabrikalıda ayrıca bakım ve onarımda yapılmaktadırEskişehir,Sivas ve Kayseri de lokomotif yapımı bakım ve onarım fabrikaları ile Eskişehirde ki dizel lokomotif fabrikası onem taşımaktadır
5 TARIM ARAC VE GERECLERİ SANAYİSİ:
Tarım urunlerinin geniş yer kaplaması ve ekle bilir geniş alanlarda modern tarım metotlarının uygulana bilinmesi icin ulkede cumhuriyet doneminde kurulması planlana ve cok hızlı bir gelişme gosteren tarım arac ve gerecleri yapımı bugun ulkenin pek cok yerinde gercekleştirilmektedir Başta İstanbul ve Adapazarı olmak uzere İzmir,Adana,Eskişehir gibi kentlerimizin sanayi bolgesinde bu tur arac ve gerec ureten fabrikalar bulunmaktadır
D OTOMOTİV VE MADENİ EŞYA SANAYİSİ:
Ulkenin onceleri montaj sanayi olarak başlayan kara taşıtları yapımı daha sonraları yerli uretime doğru yonelmiştirİlk kuruluşlar İstanbul yakınlarında jip,kamyonet ve kamyon yapımı olarak başlamıştırtuzla da ki jip fabrikasıyla Gebze,Cayırova da ki Cyrsler firmasının kamyon ve kamyonet yapımı uniteleri onceleri montaj daha sonrada uretim ,yedek parca uretimi şeklinde oluşmuşturİstanbul da ayrıca Ford kamyon,kamyonet,minibus ve otomobil fabrikası faaliyete gecmiştir
Bursa yakınlarında kurulan Fi at ve Renault otomobil fabrikaları da bugun hemen tumuyle yerli uretim yapmaktadırİzmirde kurulan BMC fabrikalında da kamyon,kamyonet ve minibus uretirimi yapılmaktadırUlkemizde son yıllarda da gelişen ManMercedes ve Mitsubishi firmalarının otobus uretimi bu sanayi kolunun yaygınlaşarak geliştiğini ortaya koymaktadır
Otomotiv sanayisinin gelişmesi buna bağlı olarak oluşan yan sanayi urunlerin inde uretilmesine ortam hazırlanmıştırOzellikle oto elektrik donanımı (Aku,pil,ampul,kablo vb)gelişmiştirBuzdolabı,cama şır makin ası ,tulumba ve motorlar ulkede uretilmektedirBazı parcaları ithal yolluyla sağlanan bu aletler artık doğrudan yerli uretim olarak dışarıya satılmaktadırelektrikli arac ve gerecler ile elektronik ve hassas cihaz yapımı da ulkede ozellikle 1980 den sonra gelişmeye başlamıştır Bu kuruluşların buyuk bolumu İstanbul,İzmit sanayi bolgesinde İzmir ,Bursa ve Gaziantep gibi buyuk kentlerin yakınlarında gelişmiştir