Ulkemizde Petrolun En Cok Cıkarıldığı İl Hangisidir,
MADENCILIK ve ENERJI KAYNAKLARI
A MADENCILIK
Yerkabugunun farkli derinliklerinden cikarilan, ekonomik deger tasiyan mineral ve elementlere maden denir Turkiye’de madencilik faaliyetleri 1935 yilinda kurulan MTA ile ozel sektor tarafindan yurutulmektedir
Turkiye’de cikarilan onemli madenler
En zengin demir yataklarimiz, Divrigi (Sivas), Hekimhan ve Hasancelebi (Malatya), Edremit (Balikesir), Dikili ve Torbali (Izmir) ve Simav (Kutahya) cevresinde bulunmaktadir
Eregli, Karabuk ve Iskenderun’da demir celik fabrikalari bulunmaktadir
Bakir: Ulkemizin en zengin madenlerinden biri olan bakir yataklari, cogu kez kursun ve cinko ile birlikte bulunur En onemli bakir yataklarimiz Karadeniz Bolgesi’nde bulunur Murgul (Artvin), Kure (Kastamonu), Cayeli (Rize) ve Koprubasi (Giresun) bu bolgedeki baslica yataklardandir Ayrica Maden (Elazig) ve Ergani (Diyarbakir)'de de bakir yataklari mevcuttur
Krom: Paslanmayan ve cok sert bir maden oldugundan, madeni esya yapiminda ve kaplamasinda kullanilir
Krom yataklari alti ana bolgede toplanmistir
• Fethiye, Koycegiz, Denizli
• Alacakaya (Guleman) (Elazig)
• Bursa, Eskisehir
• Adana, Kayseri, Mersin
• Iskenderun, Kahraman Maras, Islahiye
• Kopdagi (Dogu Anadolu)
Krom madeni Antalya ve Guleman’daki ferrokrom tesislerinde islenmektedir
Boksit: Aluminyumun hammaddesi olan boksit cok hafif oldugundan ucak sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapiminda kullanilir
Boksit yataklari Seydisehir (Konya), Akseki (Antalya) Islahiye (Gazi Antep) ve Milas (Mugla) civarinda bulunur Buralarda cikarilan boksit, Seydisehir aluminyum tesislerinde islenmektedir
Bor Mineralleri: Ulkemiz bor rezervi bakimindan Dunya’nin en zengin yataklarina sahiptir Bu nedenle, bor madeninin cogu ihrac edilmektedir Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nukleer alanda, jet ve roket yakitinda katki maddesi olarak, ayrica sabun, tekstil, cam, kagit sanayii, vb alanlarda kullanilir
Bor mineralleri Balikesir, Susurluk, Bigadic cevresi ile Kutahya, Emet ve Eskisehir cevresinde cikarilir Cikarilan mineraller Bandirma’daki tesislerde islenir
Kukurt: Kukurt gubre, kimya ve boya sanayiinde kullanilir Ayrica kaucugun islenmesinde ve sulfirik asit uretiminde de kullanilir
Ulkemizde kukurt yataklari Keciborlu (Isparta) ve Milas (Mugla) cevresinde bulunmaktadir
Zimpara Tasi: Cesitli kesici, torpuleyici ve silici aletlerin yapiminda kullanilan zimpara tasi yonunden ulkemiz cok zengindir Tire (Izmir), Manisa, Soke (Aydin), Milas (Mugla) ve Tavas (Denizli) da cikarilir
Barit: Suda erimeyen bir maden oldugundan boya, deri, kimya, cam ve kaucuk sanayiinde kullanilir Ulkemiz barit yataklari bakimindan zengin sayilir Antalya, Mus, Gazi Antep ve Eskisehir cevresinde barit yataklari bulunmaktadir
Tuz: Turkiye tuz yataklari bakimindan son derece zengindir Kaya tuzu yataklari ucuncu jeolojik zamanda, kapali gol havzalarinda sularin buharlasmasi ile olusmustur Son yillarda tuz uretimimiz uc kat artmistir
Turkiye’deki tuz uretiminin cogu, Tuz Golu ile Izmir Camalti tuzlasindan saglanir Kaya tuzu yataklari, Cankiri, Kars, Igdir ve Nevsehir cevresinde bulunmaktadir
Civa: Tek sivi madendir Zirai ilac yapiminda, kagit sanayiinde, suni gubre uretiminde ve boya sanayiinde kullanilir Turkiye’de Sarayonu (Konya), Odemis (Izmir), Manisa ve Usak cevresinde cikarilmaktadir
Kursun Cinko: Genelde kursun ve cinko bir arada bulunur Ulkemizde Keban (Elazig) ve Kayseri cevresinde kursuncinko yataklari vardir
Luletasi: Eskisehir cevresinde cikarilir ve islenir Sus esyasi yapiminda kullanilir
Oltutasi: Erzurumun Oltu ilcesinde cikarilir ve islenir Sus esyasi yapiminda kullanilir
Fosfat: Gubre hammaddesi olarak kullanilan fosfat ihtiyacimizi karsilamaz Fas, Tunus ve Cezayir’de yaygin olarak gorulur ve daha cok bu ulkelerden ithal edilir Turkiye’deki en zengin fosfat yataklari Mazidagi (Mardin), Adiyaman, Bingol ve Bitlis’te bulunmaktadir
Manganez: Celige sertlik kazandirmak ve direncini artirmak icin kullanilir Usak, Afyon, Mugla, Adana, Erzincan, Artvin ve Trabzon cevresinde manganez yataklari bulunur Ihtiyaci karsilamaz Bu nedenle ithal edilir
Mermer: Ulkemiz mermer bakimindan zengindir Afyon, Kutahya, Marmara Adasi, Kirsehir, Tokat ve Izmir cevresinde cikarilir Yurt disina ihracati yapilir
Volfram (Tungsten): Cok sert olmasi nedeniyle ozel sanayi celigi olarak kullanilir Demiryolu, is makineleri, ucak ve gemi yapimi yaninda, ampullerde enerjiyi isiga cevirmede kullanilir Bursa Uludag’da cikarilip isletilmektedir Fakat son yillarda uretimi durmustur
Asbest (Amyant): 14 bin °C sicakliga dayanir Isiya dayanikli arac ve gerec yapiminda kullanilir Konserojen madde bulundurmasi nedeniyle, kullanimi sinirlandirilmistir Eskisehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Agri, Malatya, Sivas, Iskenderun, Usak ve Konya’da cikarilir
B ENERJI KAYNAKLARI
Taskomuru: Birinci jeolojik zamanda olusmus organik tortul kayaclardandir Ulkemiz ise, genelde ucuncu zamanda karalastigindan dolayi, taskomuru yataklari bakimindan fazla zengin sayilmaz Turkiye’de Zonguldak, Amasra, Eregli arasindaki sahada cikarilir
Demir celik sanayiinde enerji kaynagi olarak tuketildiginden, Karabuk ve Eregli demir celik fabrikalari buraya kurulmustur
Linyit: Turkiye genelde ucuncu jeolojik devirde olustugundan linyit en zengin enerji kaynaklarimizdan biridir Butun bolgelerde linyit rezervi bulunmaktadir Taskomurune gore kalorisi daha azdir Ancak yaygin oldugundan enerji ihtiyacimizin en onemli kismini karsilamaktadir
Linyit yataklari Afsin, Elbistan (K Maras), Tavsanli, Seyitomer (Kutahya), Soma (Manisa), Yatagan (Mugla), Saray (Tekirdag), Askale (Erzurum), Aydin, Amasya ve Yozgat cevresinde bulunmaktadir
Linyitten elektrik enerjisi elde eden termik santrallerimiz, Soma, Tuncbilek, Seyitomer, Afsin Elbistan, Yatagan ve Orhaneli termik santralleridir
Petrol: Gunumuzun en onemli enerji kaynaklarindan biri petroldur Petrol ulasim araclarinda yakit olarak ve plastik, gubre, boya gibi cok degisik sanayilerde kullanilir Turkiye’deki petrol yataklari fazla zengin sayilmaz Ihtiyacimizin % 90'nina yakinini ithal etmekteyiz
Petrol yataklarimizin % 98'i G Dogu Anadolu Bolgesi’nde bulunur Petrol, Raman, Garzan, Kurtalan, Adiyaman ve Mardin cevresinde cikarilmaktadir
Ulkemizde cikarilan ve ithal edilen petrol, Orta Anadolu (Kirikkale), Aliaga (Izmir), Atas (Mersin), Ipras (Izmit) ve Batman rafinerilerinde islenmektedir
Dogal gaz: Ulkemiz, dogal gaz yataklari bakimindan zengin degildir Su anda sadece Trakya’da Hamitabat ve Guneydogu Anadolu’da Mardin Camurlu sahasinda uretim yapilmaktadir Hamitabat’tan cikarilan dogal gazdan ayni yerde elektrik enerjisi uretilir Dogalgaz ihtiyacimizin onemli bir kismi, Rusya Federasyonu ve Cezayir’den ithal edilmektedir
Su Gucu (Hidroelektrik enerjisi): Barajlardaki suyun, elektrik ureten santralleri calistirmasi ile olusan enerjiye hidroelektrik enerjisi denir
Turkiye’de elektrik ihtiyacinin % 40 lik kismi hidroelektrik santrallerden elde edilmektedir Keban, Karakaya, Ataturk, Hirfanli, Seyhan, Kemer ve Demirkopru gibi bircok baraj elektrik ihtiyacimizi karsilamaktadir
Disariya akintisi olan bazi gollerimiz, tabii baraj ozelligindedir Bunlardan elektrik uretilir Baslicalari, Hazar, Cildir, Tortum ve Kovada golleridir
Ruzgar Gucu: Ulkemizde eskiden yel degirmenlerinde ve yelkenli gemilerde kullanilmistir Fakat elektrik ve petrol enerjisinin devreye girmesiyle kullanim alani cok azalmistir
Jeotermal Enerji: Jeotermal enerji, yer altindaki sicak sulardan ya da su buharindan elde edilir Turkiye yakin bir jeolojik devirde olustugundan ve genc kivrim daglari kusaginda bulundugundan dolayi, fay hatlari ve fay kaynaklari oldukca yaygindir Ozellikle Ege Bolgesi’ndeki Germencik (Aydin), Balcova (Izmir), Sandikli (Afyon) ve Saraykoy (Denizli) civarinda sicak su kaynaklari bulunmaktadir Su anda sadece Saraykoy (Denizli) de elektrik enerjisi ureten jeotermal santral bulunmaktadir
Radyoaktif Mineraller: Radyoaktif mineraller, nukleer enerji uretiminde kullanilir Uranyum ve toryum gibi radyoaktif maddelerin parcalanmasiyla enerji elde edilir Ulkemizde Aydin, Usak, Manisa, Canakkale ve Yozgat yorelerinde uranyum, Eskisehir cevresinde toryum yataklari tespit edilmistir Fakat, su anda, ulkemizde radyoaktif maddelerden nukleer enerji uretimi yapilmamaktadir
Gunes Enerjisi: Turkiye ve ozellikle guney bolgelerimiz, Gunes enerjisinden iyi yararlanabilecek bir konuma sahiptir Bu enerjiden, en cok su isitmada faydalanilir Ayrica, sera isitmasinda, su pompasi calistirilmasinda, bazi elektronik aletlerin calistirilmasinda, vs Gunes enerjisi kullanilmaktadir
MADENCILIK ve ENERJI KAYNAKLARI
A MADENCILIK
Yerkabugunun farkli derinliklerinden cikarilan, ekonomik deger tasiyan mineral ve elementlere maden denir Turkiye’de madencilik faaliyetleri 1935 yilinda kurulan MTA ile ozel sektor tarafindan yurutulmektedir
Turkiye’de cikarilan onemli madenler
En zengin demir yataklarimiz, Divrigi (Sivas), Hekimhan ve Hasancelebi (Malatya), Edremit (Balikesir), Dikili ve Torbali (Izmir) ve Simav (Kutahya) cevresinde bulunmaktadir
Eregli, Karabuk ve Iskenderun’da demir celik fabrikalari bulunmaktadir
Bakir: Ulkemizin en zengin madenlerinden biri olan bakir yataklari, cogu kez kursun ve cinko ile birlikte bulunur En onemli bakir yataklarimiz Karadeniz Bolgesi’nde bulunur Murgul (Artvin), Kure (Kastamonu), Cayeli (Rize) ve Koprubasi (Giresun) bu bolgedeki baslica yataklardandir Ayrica Maden (Elazig) ve Ergani (Diyarbakir)'de de bakir yataklari mevcuttur
Krom: Paslanmayan ve cok sert bir maden oldugundan, madeni esya yapiminda ve kaplamasinda kullanilir
Krom yataklari alti ana bolgede toplanmistir
• Fethiye, Koycegiz, Denizli
• Alacakaya (Guleman) (Elazig)
• Bursa, Eskisehir
• Adana, Kayseri, Mersin
• Iskenderun, Kahraman Maras, Islahiye
• Kopdagi (Dogu Anadolu)
Krom madeni Antalya ve Guleman’daki ferrokrom tesislerinde islenmektedir
Boksit: Aluminyumun hammaddesi olan boksit cok hafif oldugundan ucak sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapiminda kullanilir
Boksit yataklari Seydisehir (Konya), Akseki (Antalya) Islahiye (Gazi Antep) ve Milas (Mugla) civarinda bulunur Buralarda cikarilan boksit, Seydisehir aluminyum tesislerinde islenmektedir
Bor Mineralleri: Ulkemiz bor rezervi bakimindan Dunya’nin en zengin yataklarina sahiptir Bu nedenle, bor madeninin cogu ihrac edilmektedir Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nukleer alanda, jet ve roket yakitinda katki maddesi olarak, ayrica sabun, tekstil, cam, kagit sanayii, vb alanlarda kullanilir
Bor mineralleri Balikesir, Susurluk, Bigadic cevresi ile Kutahya, Emet ve Eskisehir cevresinde cikarilir Cikarilan mineraller Bandirma’daki tesislerde islenir
Kukurt: Kukurt gubre, kimya ve boya sanayiinde kullanilir Ayrica kaucugun islenmesinde ve sulfirik asit uretiminde de kullanilir
Ulkemizde kukurt yataklari Keciborlu (Isparta) ve Milas (Mugla) cevresinde bulunmaktadir
Zimpara Tasi: Cesitli kesici, torpuleyici ve silici aletlerin yapiminda kullanilan zimpara tasi yonunden ulkemiz cok zengindir Tire (Izmir), Manisa, Soke (Aydin), Milas (Mugla) ve Tavas (Denizli) da cikarilir
Barit: Suda erimeyen bir maden oldugundan boya, deri, kimya, cam ve kaucuk sanayiinde kullanilir Ulkemiz barit yataklari bakimindan zengin sayilir Antalya, Mus, Gazi Antep ve Eskisehir cevresinde barit yataklari bulunmaktadir
Tuz: Turkiye tuz yataklari bakimindan son derece zengindir Kaya tuzu yataklari ucuncu jeolojik zamanda, kapali gol havzalarinda sularin buharlasmasi ile olusmustur Son yillarda tuz uretimimiz uc kat artmistir
Turkiye’deki tuz uretiminin cogu, Tuz Golu ile Izmir Camalti tuzlasindan saglanir Kaya tuzu yataklari, Cankiri, Kars, Igdir ve Nevsehir cevresinde bulunmaktadir
Civa: Tek sivi madendir Zirai ilac yapiminda, kagit sanayiinde, suni gubre uretiminde ve boya sanayiinde kullanilir Turkiye’de Sarayonu (Konya), Odemis (Izmir), Manisa ve Usak cevresinde cikarilmaktadir
Kursun Cinko: Genelde kursun ve cinko bir arada bulunur Ulkemizde Keban (Elazig) ve Kayseri cevresinde kursuncinko yataklari vardir
Luletasi: Eskisehir cevresinde cikarilir ve islenir Sus esyasi yapiminda kullanilir
Oltutasi: Erzurumun Oltu ilcesinde cikarilir ve islenir Sus esyasi yapiminda kullanilir
Fosfat: Gubre hammaddesi olarak kullanilan fosfat ihtiyacimizi karsilamaz Fas, Tunus ve Cezayir’de yaygin olarak gorulur ve daha cok bu ulkelerden ithal edilir Turkiye’deki en zengin fosfat yataklari Mazidagi (Mardin), Adiyaman, Bingol ve Bitlis’te bulunmaktadir
Manganez: Celige sertlik kazandirmak ve direncini artirmak icin kullanilir Usak, Afyon, Mugla, Adana, Erzincan, Artvin ve Trabzon cevresinde manganez yataklari bulunur Ihtiyaci karsilamaz Bu nedenle ithal edilir
Mermer: Ulkemiz mermer bakimindan zengindir Afyon, Kutahya, Marmara Adasi, Kirsehir, Tokat ve Izmir cevresinde cikarilir Yurt disina ihracati yapilir
Volfram (Tungsten): Cok sert olmasi nedeniyle ozel sanayi celigi olarak kullanilir Demiryolu, is makineleri, ucak ve gemi yapimi yaninda, ampullerde enerjiyi isiga cevirmede kullanilir Bursa Uludag’da cikarilip isletilmektedir Fakat son yillarda uretimi durmustur
Asbest (Amyant): 14 bin °C sicakliga dayanir Isiya dayanikli arac ve gerec yapiminda kullanilir Konserojen madde bulundurmasi nedeniyle, kullanimi sinirlandirilmistir Eskisehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Agri, Malatya, Sivas, Iskenderun, Usak ve Konya’da cikarilir
B ENERJI KAYNAKLARI
Taskomuru: Birinci jeolojik zamanda olusmus organik tortul kayaclardandir Ulkemiz ise, genelde ucuncu zamanda karalastigindan dolayi, taskomuru yataklari bakimindan fazla zengin sayilmaz Turkiye’de Zonguldak, Amasra, Eregli arasindaki sahada cikarilir
Demir celik sanayiinde enerji kaynagi olarak tuketildiginden, Karabuk ve Eregli demir celik fabrikalari buraya kurulmustur
Linyit: Turkiye genelde ucuncu jeolojik devirde olustugundan linyit en zengin enerji kaynaklarimizdan biridir Butun bolgelerde linyit rezervi bulunmaktadir Taskomurune gore kalorisi daha azdir Ancak yaygin oldugundan enerji ihtiyacimizin en onemli kismini karsilamaktadir
Linyit yataklari Afsin, Elbistan (K Maras), Tavsanli, Seyitomer (Kutahya), Soma (Manisa), Yatagan (Mugla), Saray (Tekirdag), Askale (Erzurum), Aydin, Amasya ve Yozgat cevresinde bulunmaktadir
Linyitten elektrik enerjisi elde eden termik santrallerimiz, Soma, Tuncbilek, Seyitomer, Afsin Elbistan, Yatagan ve Orhaneli termik santralleridir
Petrol: Gunumuzun en onemli enerji kaynaklarindan biri petroldur Petrol ulasim araclarinda yakit olarak ve plastik, gubre, boya gibi cok degisik sanayilerde kullanilir Turkiye’deki petrol yataklari fazla zengin sayilmaz Ihtiyacimizin % 90'nina yakinini ithal etmekteyiz
Petrol yataklarimizin % 98'i G Dogu Anadolu Bolgesi’nde bulunur Petrol, Raman, Garzan, Kurtalan, Adiyaman ve Mardin cevresinde cikarilmaktadir
Ulkemizde cikarilan ve ithal edilen petrol, Orta Anadolu (Kirikkale), Aliaga (Izmir), Atas (Mersin), Ipras (Izmit) ve Batman rafinerilerinde islenmektedir
Dogal gaz: Ulkemiz, dogal gaz yataklari bakimindan zengin degildir Su anda sadece Trakya’da Hamitabat ve Guneydogu Anadolu’da Mardin Camurlu sahasinda uretim yapilmaktadir Hamitabat’tan cikarilan dogal gazdan ayni yerde elektrik enerjisi uretilir Dogalgaz ihtiyacimizin onemli bir kismi, Rusya Federasyonu ve Cezayir’den ithal edilmektedir
Su Gucu (Hidroelektrik enerjisi): Barajlardaki suyun, elektrik ureten santralleri calistirmasi ile olusan enerjiye hidroelektrik enerjisi denir
Turkiye’de elektrik ihtiyacinin % 40 lik kismi hidroelektrik santrallerden elde edilmektedir Keban, Karakaya, Ataturk, Hirfanli, Seyhan, Kemer ve Demirkopru gibi bircok baraj elektrik ihtiyacimizi karsilamaktadir
Disariya akintisi olan bazi gollerimiz, tabii baraj ozelligindedir Bunlardan elektrik uretilir Baslicalari, Hazar, Cildir, Tortum ve Kovada golleridir
Ruzgar Gucu: Ulkemizde eskiden yel degirmenlerinde ve yelkenli gemilerde kullanilmistir Fakat elektrik ve petrol enerjisinin devreye girmesiyle kullanim alani cok azalmistir
Jeotermal Enerji: Jeotermal enerji, yer altindaki sicak sulardan ya da su buharindan elde edilir Turkiye yakin bir jeolojik devirde olustugundan ve genc kivrim daglari kusaginda bulundugundan dolayi, fay hatlari ve fay kaynaklari oldukca yaygindir Ozellikle Ege Bolgesi’ndeki Germencik (Aydin), Balcova (Izmir), Sandikli (Afyon) ve Saraykoy (Denizli) civarinda sicak su kaynaklari bulunmaktadir Su anda sadece Saraykoy (Denizli) de elektrik enerjisi ureten jeotermal santral bulunmaktadir
Radyoaktif Mineraller: Radyoaktif mineraller, nukleer enerji uretiminde kullanilir Uranyum ve toryum gibi radyoaktif maddelerin parcalanmasiyla enerji elde edilir Ulkemizde Aydin, Usak, Manisa, Canakkale ve Yozgat yorelerinde uranyum, Eskisehir cevresinde toryum yataklari tespit edilmistir Fakat, su anda, ulkemizde radyoaktif maddelerden nukleer enerji uretimi yapilmamaktadir
Gunes Enerjisi: Turkiye ve ozellikle guney bolgelerimiz, Gunes enerjisinden iyi yararlanabilecek bir konuma sahiptir Bu enerjiden, en cok su isitmada faydalanilir Ayrica, sera isitmasinda, su pompasi calistirilmasinda, bazi elektronik aletlerin calistirilmasinda, vs Gunes enerjisi kullanilmaktadir