Ülkemizde Petrolün En Çok Çıkarıldığı İl Hangisidir,
MADENCILIK ve ENERJI KAYNAKLARI
A MADENCILIK
Yerkabugunun farkli derinliklerinden çikarilan, idareli deger tasiyan mineral ve elementlere maden denir Türkiye ’de madencilik faaliyetleri 1935 yilinda kurulan MTA ile özel sektör tarafindan yürütülmektedir
Türkiye ’de çikarilan kayda değer madenler
En zengin demir yataklarimiz, Divrigi (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), Edremit (Balikesir), Dikili ve Torbali (Izmir) ve Simav (Kütahya) çevresinde bulunmaktadir
Eregli, Karabük ve Iskenderun ’da demir çelik fabrikalari bulunmaktadir
Bakir: Ülkemizin en varlıklı madenlerinden biri olan bakir yataklari, çogu kez kursun ve çinko ile birlikte bulunur En kayda değer bakir yataklarimiz Karadeniz Bölgesi ’nde bulunur Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Çayeli (Rize) ve Köprübasi (Giresun) bu bölgedeki baslica yataklardandir Ayrica Maden (Elazig) ve Ergani (Diyarbakir)'de de bakir yataklari mevcuttur
Krom: Paslanmayan ve çok sert bir maden oldugundan, madeni esya yapiminda ve kaplamasinda kullanilir
Krom yataklari alti belli başlı bölgede toplanmistir
• Fethiye, Köycegiz, Denizli
• Alacakaya (Guleman) (Elazig)
• Bursa, Eskisehir
• Adana, Kayseri, Mersin
• Iskenderun, Kahraman Maras, Islahiye
• Kopdagi (Dogu Anadolu)
Krom madeni Antalya ve Guleman ’daki ferrokrom tesislerinde islenmektedir
Boksit: Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif oldugundan uçak sanayiinde, araba, konut, elektrik malzemesi yapiminda kullanilir
Boksit yataklari Seydisehir (Konya), Akseki (Antalya) Islahiye (Gazi Antep) ve Milas (Mugla) civarinda bulunur Buralarda çikarilan boksit, Seydisehir alüminyum tesislerinde islenmektedir
Bor Mineralleri: Ülkemiz bor rezervi bakimindan Dünya ’nin en varlıklı yataklarina sahiptir böylece, bor madeninin çogu ihraç edilmektedir Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nükleer alanda, jet ve roket yakitinda katki maddesi olarak, ayrica sabun, tekstil, cam, kâgit sanayii, vb alanlarda kullanilir
Bor mineralleri Balikesir, Susurluk, Bigadiç çevresi ile Kütahya, Emet ve Eskisehir çevresinde çikarilir Çikarilan mineraller Bandirma ’daki tesislerde islenir
Kükürt: Kükürt gübre, kimya ve badana sanayiinde kullanilir Ayrica kauçugun islenmesinde ve sülfirik asit üretiminde de kullanilir
Ülkemizde kükürt yataklari Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Mugla) çevresinde bulunmaktadir
Zimpara Tasi: Çesitli kesici, torpüleyici ve silici aletlerin yapiminda kullanilan zimpara tasi yönünden ülkemiz fazla zengindir Tire (Izmir), Manisa, Söke (Aydin), Milas (Mugla) ve Tavas (Denizli) da çikarilir
Barit: Suda erimeyen bir maden oldugundan boya, cilt, kimya, sırça ve kauçuk sanayiinde kullanilir Ülkemiz barit yataklari bakimindan varlıklı sayilir Antalya, Mus, Gazi Antep ve Eskisehir çevresinde barit yataklari bulunmaktadir
Tuzlu: Türkiye tuzlu yataklari bakimindan son derece zengindir Kaya tuzu yataklari üçüncü jeolojik zamanda, kapali göl havzalarinda sularin buharlasmasi ile olusmustur Son yillarda tuzlu üretimimiz üç kat artmistir
Türkiye ’deki tuz üretiminin çogu, Tuz Gölü ile Izmir Çamalti tuzlasindan saglanir Kaya tuzu yataklari, Çankiri, Kars, Igdir ve Nevsehir çevresinde bulunmaktadir
Civa: Tek sivi madendir Zirai ilaç yapiminda, kâgit sanayiinde, suni gübre üretiminde ve badana sanayiinde kullanilir Türkiye ’de Sarayönü (Konya), Ödemis (Izmir), Manisa ve Usak çevresinde çikarilmaktadir
Kursun Çinko: Genelde kursun ve çinko bir arada bulunur Ülkemizde Keban (Elazig) ve Kayseri çevresinde kursunçinko yataklari vardir
Lületasi: Eskisehir çevresinde çikarilir ve islenir Süsleme esyasi yapiminda kullanilir
Oltutasi: Erzurumun Oltu ilçesinde çikarilir ve islenir Süs esyasi yapiminda kullanilir
Fosfat: Gübre hammaddesi olarak kullanilan fosfat ihtiyacimizi karsilamaz Fas, Tunus ve Cezayir ’de yaygin olarak görülür ve daha fazla bu ülkelerden ithal edilir Türkiye ’deki en varlıklı fosfat yataklari Mazidagi (Mardin), Adiyaman, Bingöl ve Bitlis ’te bulunmaktadir
Manganez: Çelige sertlik kazandirmak ve direncini artirmak için kullanilir Usak, Afyon, Mugla, Adana, Erzincan, Artvin ve Trabzon çevresinde manganez yataklari bulunur Ihtiyaci karsilamaz böylece ithal edilir
Mermer: Ülkemiz misket bakimindan zengindir Afyon, Kütahya, Marmara Adasi, Kirsehir, Tokat ve Izmir çevresinde çikarilir Yurt disina ihracati yapilir
Volfram (Tungsten): Çok sert olmasi sebebiyle özel sanayi çeligi olarak kullanilir Demiryolu, is makineleri, uçak ve gemi yapimi yaninda, ampüllerde enerjiyi isiga çevirmede kullanilir Bursa Uludag ’da çikarilip isletilmektedir Lakin son yillarda üretimi durmustur
Amyant (Asbestos): 14 bin °C sicakliga dayanir Isiya dayanikli araç ve gereç yapiminda kullanilir Konserojen madde bulundurmasi nedeniyle, kullanimi sinirlandirilmistir Eskisehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Agri, Malatya, Sivas, Iskenderun, Usak ve Konya ’da çikarilir
B ENERJI KAYNAKLARI
Taskömürü: Birinci jeolojik zamanda olusmus organik tortul kayaçlardandir Ülkemiz ise, genelde üçüncü zamanda karalastigindan dolayi, taskömürü yataklari bakimindan pozitif zengin sayilmaz Türkiye ’de Zonguldak, Amasra, Eregli arasindaki sahada çikarilir
Demir çelik sanayiinde enerji kaynagi olarak tüketildiginden, Karabük ve Eregli demir çelik fabrikalari buraya kurulmustur
Linyit: Türkiye genelde üçüncü jeolojik devirde olustugundan linyit en zengin enerji kaynaklarimizdan biridir Bütün bölgelerde linyit rezervi bulunmaktadir Taskömürüne tarafından kalorisi daha azdir Fakat yaygin oldugundan enerji ihtiyacimizin en manâlı kismini karsilamaktadir
Linyit yataklari Afsin, Elbistan (K Maras), Tavsanli, Seyitömer (Kütahya), Soma (Manisa), Yatagan (Mugla), Saray (Tekirdag), Askale (Erzurum), Aydin, Amasya ve Yozgat çevresinde bulunmaktadir
Linyitten elektrik enerjisi elde eden termik santrallerimiz, Soma, Tunçbilek, Seyitömer, Afsin Elbistan, Yatagan ve Orhaneli termik santralleridir
Petrol: Günümüzün en önemli enerji kaynaklarindan biri petroldür Petrol ulasim araçlarinda yakit olarak ve plastik, gübre, boya gibi çok degisik sanayilerde kullanilir Türkiye ’deki petrol yataklari fazla varlıklı sayilmaz Ihtiyacimizin % 90'nina yakinini ithal etmekteyiz
Petrol yataklarimizin % 98'i G Dogu Anadolu Bölgesi ’nde bulunur Petrol, Raman, Garzan, Kurtalan, Adiyaman ve Mardin çevresinde çikarilmaktadir
Ülkemizde çikarilan ve ithal edilen petrol, Orta Anadolu (Kirikkale), Aliaga (Izmir), Atas (Mersin), Ipras (Izmit) ve Batman rafinerilerinde islenmektedir
Dogal gaz: Ülkemiz, dogal gaz yataklari bakimindan zengin degildir Su anda yalnızca Trakya ’da Hamitabat ve Güneydogu Anadolu ’da Mardin Çamurlu sahasinda üretim yapilmaktadir Hamitabat ’tan çikarilan dogal gazdan ayni yerde elektrik enerjisi üretilir Dogalgaz ihtiyacimizin kayda değer bir kismi, Rusya Federasyonu ve Cezayir ’den ithal edilmektedir
Su Gücü (Hidroelektrik enerjisi): Barajlardaki suyun, elektrik üreten santralleri çalistirmasi ile olusan enerjiye hidroelektrik enerjisi denir
Türkiye ’de elektrik ihtiyacinin % 40 lik kismi hidroelektrik santrallerden elde edilmektedir Keban, Karakaya, Atatürk, Hirfanli, Seyhan, Kemer ve Demirköprü gibi birçok baraj elektrik ihtiyacimizi karsilamaktadir
Disariya akintisi olan bazi göllerimiz, natürel baraj özelligindedir Bunlardan elektrik üretilir Baslicalari, Hazar, Çildir, Tortum ve Kovada gölleridir
Yel Gücü: Ülkemizde bir zamanlar rüzgâr degirmenlerinde ve yelkenli gemilerde kullanilmistir Lakin elektrik ve petrol enerjisinin devreye girmesiyle kullanim alani çok azalmistir
Jeotermal Enerji: Jeotermal enerji, yer altindaki sicak sulardan ya da su buharindan elde edilir Türkiye yakin bir jeolojik devirde olustugundan ve genç kivrim daglari kusaginda bulundugundan dolayi, fay hatlari ve fay kaynaklari oldukça yaygindir Özellikle Ege Bölgesi ’ndeki Germencik (Aydin), Balçova (Izmir), Sandikli (Afyon) ve Sarayköy (Denizli) civarinda sicak su kaynaklari bulunmaktadir Su anda yalnızca Sarayköy (Denizli) de elektrik enerjisi üreten jeotermal santral bulunmaktadir
Radyoaktif Mineraller: Radyoaktif mineraller, nükleer enerji üretiminde kullanilir Uranyum ve toryum gibi radyoaktif maddelerin parçalanmasiyla enerji elde edilir Ülkemizde Aydin, Usak, Manisa, Çanakkale ve Yozgat yörelerinde uranyum, Eskisehir çevresinde toryum yataklari saptama edilmistir Lakin, su anda, ülkemizde radyoaktif maddelerden nükleer enerji üretimi yapilmamaktadir
Günes Enerjisi: Türkiye ve bilhassa güney bölgelerimiz, Günes enerjisinden iyi yararlanabilecek bir konuma sahiptir Bu enerjiden, en çok su isitmada faydalanilir Ayrica, sera isitmasinda, su pompasi çalistirilmasinda, bazi elektronik aletlerin çalistirilmasinda, vs Günes enerjisi kullanilmaktadir *
MADENCILIK ve ENERJI KAYNAKLARI
A MADENCILIK
Yerkabugunun farkli derinliklerinden çikarilan, idareli deger tasiyan mineral ve elementlere maden denir Türkiye ’de madencilik faaliyetleri 1935 yilinda kurulan MTA ile özel sektör tarafindan yürütülmektedir
Türkiye ’de çikarilan kayda değer madenler
En zengin demir yataklarimiz, Divrigi (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), Edremit (Balikesir), Dikili ve Torbali (Izmir) ve Simav (Kütahya) çevresinde bulunmaktadir
Eregli, Karabük ve Iskenderun ’da demir çelik fabrikalari bulunmaktadir
Bakir: Ülkemizin en varlıklı madenlerinden biri olan bakir yataklari, çogu kez kursun ve çinko ile birlikte bulunur En kayda değer bakir yataklarimiz Karadeniz Bölgesi ’nde bulunur Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Çayeli (Rize) ve Köprübasi (Giresun) bu bölgedeki baslica yataklardandir Ayrica Maden (Elazig) ve Ergani (Diyarbakir)'de de bakir yataklari mevcuttur
Krom: Paslanmayan ve çok sert bir maden oldugundan, madeni esya yapiminda ve kaplamasinda kullanilir
Krom yataklari alti belli başlı bölgede toplanmistir
• Fethiye, Köycegiz, Denizli
• Alacakaya (Guleman) (Elazig)
• Bursa, Eskisehir
• Adana, Kayseri, Mersin
• Iskenderun, Kahraman Maras, Islahiye
• Kopdagi (Dogu Anadolu)
Krom madeni Antalya ve Guleman ’daki ferrokrom tesislerinde islenmektedir
Boksit: Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif oldugundan uçak sanayiinde, araba, konut, elektrik malzemesi yapiminda kullanilir
Boksit yataklari Seydisehir (Konya), Akseki (Antalya) Islahiye (Gazi Antep) ve Milas (Mugla) civarinda bulunur Buralarda çikarilan boksit, Seydisehir alüminyum tesislerinde islenmektedir
Bor Mineralleri: Ülkemiz bor rezervi bakimindan Dünya ’nin en varlıklı yataklarina sahiptir böylece, bor madeninin çogu ihraç edilmektedir Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nükleer alanda, jet ve roket yakitinda katki maddesi olarak, ayrica sabun, tekstil, cam, kâgit sanayii, vb alanlarda kullanilir
Bor mineralleri Balikesir, Susurluk, Bigadiç çevresi ile Kütahya, Emet ve Eskisehir çevresinde çikarilir Çikarilan mineraller Bandirma ’daki tesislerde islenir
Kükürt: Kükürt gübre, kimya ve badana sanayiinde kullanilir Ayrica kauçugun islenmesinde ve sülfirik asit üretiminde de kullanilir
Ülkemizde kükürt yataklari Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Mugla) çevresinde bulunmaktadir
Zimpara Tasi: Çesitli kesici, torpüleyici ve silici aletlerin yapiminda kullanilan zimpara tasi yönünden ülkemiz fazla zengindir Tire (Izmir), Manisa, Söke (Aydin), Milas (Mugla) ve Tavas (Denizli) da çikarilir
Barit: Suda erimeyen bir maden oldugundan boya, cilt, kimya, sırça ve kauçuk sanayiinde kullanilir Ülkemiz barit yataklari bakimindan varlıklı sayilir Antalya, Mus, Gazi Antep ve Eskisehir çevresinde barit yataklari bulunmaktadir
Tuzlu: Türkiye tuzlu yataklari bakimindan son derece zengindir Kaya tuzu yataklari üçüncü jeolojik zamanda, kapali göl havzalarinda sularin buharlasmasi ile olusmustur Son yillarda tuzlu üretimimiz üç kat artmistir
Türkiye ’deki tuz üretiminin çogu, Tuz Gölü ile Izmir Çamalti tuzlasindan saglanir Kaya tuzu yataklari, Çankiri, Kars, Igdir ve Nevsehir çevresinde bulunmaktadir
Civa: Tek sivi madendir Zirai ilaç yapiminda, kâgit sanayiinde, suni gübre üretiminde ve badana sanayiinde kullanilir Türkiye ’de Sarayönü (Konya), Ödemis (Izmir), Manisa ve Usak çevresinde çikarilmaktadir
Kursun Çinko: Genelde kursun ve çinko bir arada bulunur Ülkemizde Keban (Elazig) ve Kayseri çevresinde kursunçinko yataklari vardir
Lületasi: Eskisehir çevresinde çikarilir ve islenir Süsleme esyasi yapiminda kullanilir
Oltutasi: Erzurumun Oltu ilçesinde çikarilir ve islenir Süs esyasi yapiminda kullanilir
Fosfat: Gübre hammaddesi olarak kullanilan fosfat ihtiyacimizi karsilamaz Fas, Tunus ve Cezayir ’de yaygin olarak görülür ve daha fazla bu ülkelerden ithal edilir Türkiye ’deki en varlıklı fosfat yataklari Mazidagi (Mardin), Adiyaman, Bingöl ve Bitlis ’te bulunmaktadir
Manganez: Çelige sertlik kazandirmak ve direncini artirmak için kullanilir Usak, Afyon, Mugla, Adana, Erzincan, Artvin ve Trabzon çevresinde manganez yataklari bulunur Ihtiyaci karsilamaz böylece ithal edilir
Mermer: Ülkemiz misket bakimindan zengindir Afyon, Kütahya, Marmara Adasi, Kirsehir, Tokat ve Izmir çevresinde çikarilir Yurt disina ihracati yapilir
Volfram (Tungsten): Çok sert olmasi sebebiyle özel sanayi çeligi olarak kullanilir Demiryolu, is makineleri, uçak ve gemi yapimi yaninda, ampüllerde enerjiyi isiga çevirmede kullanilir Bursa Uludag ’da çikarilip isletilmektedir Lakin son yillarda üretimi durmustur
Amyant (Asbestos): 14 bin °C sicakliga dayanir Isiya dayanikli araç ve gereç yapiminda kullanilir Konserojen madde bulundurmasi nedeniyle, kullanimi sinirlandirilmistir Eskisehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Agri, Malatya, Sivas, Iskenderun, Usak ve Konya ’da çikarilir
B ENERJI KAYNAKLARI
Taskömürü: Birinci jeolojik zamanda olusmus organik tortul kayaçlardandir Ülkemiz ise, genelde üçüncü zamanda karalastigindan dolayi, taskömürü yataklari bakimindan pozitif zengin sayilmaz Türkiye ’de Zonguldak, Amasra, Eregli arasindaki sahada çikarilir
Demir çelik sanayiinde enerji kaynagi olarak tüketildiginden, Karabük ve Eregli demir çelik fabrikalari buraya kurulmustur
Linyit: Türkiye genelde üçüncü jeolojik devirde olustugundan linyit en zengin enerji kaynaklarimizdan biridir Bütün bölgelerde linyit rezervi bulunmaktadir Taskömürüne tarafından kalorisi daha azdir Fakat yaygin oldugundan enerji ihtiyacimizin en manâlı kismini karsilamaktadir
Linyit yataklari Afsin, Elbistan (K Maras), Tavsanli, Seyitömer (Kütahya), Soma (Manisa), Yatagan (Mugla), Saray (Tekirdag), Askale (Erzurum), Aydin, Amasya ve Yozgat çevresinde bulunmaktadir
Linyitten elektrik enerjisi elde eden termik santrallerimiz, Soma, Tunçbilek, Seyitömer, Afsin Elbistan, Yatagan ve Orhaneli termik santralleridir
Petrol: Günümüzün en önemli enerji kaynaklarindan biri petroldür Petrol ulasim araçlarinda yakit olarak ve plastik, gübre, boya gibi çok degisik sanayilerde kullanilir Türkiye ’deki petrol yataklari fazla varlıklı sayilmaz Ihtiyacimizin % 90'nina yakinini ithal etmekteyiz
Petrol yataklarimizin % 98'i G Dogu Anadolu Bölgesi ’nde bulunur Petrol, Raman, Garzan, Kurtalan, Adiyaman ve Mardin çevresinde çikarilmaktadir
Ülkemizde çikarilan ve ithal edilen petrol, Orta Anadolu (Kirikkale), Aliaga (Izmir), Atas (Mersin), Ipras (Izmit) ve Batman rafinerilerinde islenmektedir
Dogal gaz: Ülkemiz, dogal gaz yataklari bakimindan zengin degildir Su anda yalnızca Trakya ’da Hamitabat ve Güneydogu Anadolu ’da Mardin Çamurlu sahasinda üretim yapilmaktadir Hamitabat ’tan çikarilan dogal gazdan ayni yerde elektrik enerjisi üretilir Dogalgaz ihtiyacimizin kayda değer bir kismi, Rusya Federasyonu ve Cezayir ’den ithal edilmektedir
Su Gücü (Hidroelektrik enerjisi): Barajlardaki suyun, elektrik üreten santralleri çalistirmasi ile olusan enerjiye hidroelektrik enerjisi denir
Türkiye ’de elektrik ihtiyacinin % 40 lik kismi hidroelektrik santrallerden elde edilmektedir Keban, Karakaya, Atatürk, Hirfanli, Seyhan, Kemer ve Demirköprü gibi birçok baraj elektrik ihtiyacimizi karsilamaktadir
Disariya akintisi olan bazi göllerimiz, natürel baraj özelligindedir Bunlardan elektrik üretilir Baslicalari, Hazar, Çildir, Tortum ve Kovada gölleridir
Yel Gücü: Ülkemizde bir zamanlar rüzgâr degirmenlerinde ve yelkenli gemilerde kullanilmistir Lakin elektrik ve petrol enerjisinin devreye girmesiyle kullanim alani çok azalmistir
Jeotermal Enerji: Jeotermal enerji, yer altindaki sicak sulardan ya da su buharindan elde edilir Türkiye yakin bir jeolojik devirde olustugundan ve genç kivrim daglari kusaginda bulundugundan dolayi, fay hatlari ve fay kaynaklari oldukça yaygindir Özellikle Ege Bölgesi ’ndeki Germencik (Aydin), Balçova (Izmir), Sandikli (Afyon) ve Sarayköy (Denizli) civarinda sicak su kaynaklari bulunmaktadir Su anda yalnızca Sarayköy (Denizli) de elektrik enerjisi üreten jeotermal santral bulunmaktadir
Radyoaktif Mineraller: Radyoaktif mineraller, nükleer enerji üretiminde kullanilir Uranyum ve toryum gibi radyoaktif maddelerin parçalanmasiyla enerji elde edilir Ülkemizde Aydin, Usak, Manisa, Çanakkale ve Yozgat yörelerinde uranyum, Eskisehir çevresinde toryum yataklari saptama edilmistir Lakin, su anda, ülkemizde radyoaktif maddelerden nükleer enerji üretimi yapilmamaktadir
Günes Enerjisi: Türkiye ve bilhassa güney bölgelerimiz, Günes enerjisinden iyi yararlanabilecek bir konuma sahiptir Bu enerjiden, en çok su isitmada faydalanilir Ayrica, sera isitmasinda, su pompasi çalistirilmasinda, bazi elektronik aletlerin çalistirilmasinda, vs Günes enerjisi kullanilmaktadir *