Turkiyenin Gelir Kaynakları
Yurdumuzda gelir kaynakları
turkiyede ekonmomik faaliyetler
TARIM (TARLA ve BAHCE KULTURLERİ)
Tarım, toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla ceşitli urunler elde etme işine denir Ulkemiz topraklarının % 36'sı tarım arazisi olarak kullanılır Ulkemizde calışan nufusun yarısına yakını tarımla uğraşmaktadır Bu yuzden tarım Turkiye ekonomisi icin cok onemlidir
Cumhuriyetin ilk yıllarında tarım ulkemizde daha cok ilkel yontemlerle yapılıyordu Makine kullanımı, zararlı bocek ve bitkilerle mucadele, kaliteli tohum kullanımı ve sulama ulkemizde gelişmemişti
Bu yuzden tarımsal uretim oldukca azdı Fakat daha sonra yapılan calışmalar sayesinde tarımımızda onemli gelişmeler olmuştur Ziraat fakultelerinin acılması, tarım makine ve aletlerinin uretilmesi, yapay gubre ve kaliteli tohum kullanımı ile sulamaya onem verilmesi bu gelişmeye neden olmuştur Aynı zamanda Devlet Uretme Ciftlikleri, Ziraat Bankası, Toprak Mahsulleri Ofisi ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin kurulması bu gelişmenin diğer nedenleridir Bunların yanında GAP (Guneydoğu Anadolu Projesi) ta Guneydoğu Anadolu Bolgesi'nin toptan kalkınmasını amaclayan cok onemli bir projedir GAP sayesinde tarımsal uretimde buyuk artışlar olmaya başlamıştır
HAYVANCILIK
Hayvancılık; evcil hayvanları besleme, onların urunlerinden ve gucunden yararlanma işidir Kırsal bolgelerde tarımdan sonra halkın en onemli gecim kaynağıdır
Ulkemizde hayvancılık otlak (mera) ve ahır hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır Hayvanların meralardaki otları yiyerek beslenmesi sonucunda yapılan hayvancılık turune mera (otlak) hayvancılığı denir Hayvanların ahırlarda genellikle yapay yemlerle beslenmesine de besi hayvancılığı denir
Besi hayvancılığı ulkemizde giderek yaygınlaşmaktadır Besi hayvancılığı en fazla Marmara Bolgesi'nde gelişmiştir Ulkemizde farklı iklim ozelliklerinin gorulmesi hayvancılık turlerinin de ceşitli olmasını sağlamıştır Bu hayvancılık turlerinin bazıları şunlardır;
Buyukbaş Hayvancılık: Bu hayvancılık grubuna inek, okuz, manda, at, eşek, katır ve deve girmektedir Ulkemizde yaz yağışlarının fazla olduğu yerlerde gelişmiştir Doğu Karadeniz Bolumu ile ErzurumKars Bolumu bu yerlerin başında gelir Buralarda yaz mevsimi yağışlı gectiği icin gur otlaklar yetişir Aynı zamanda buralarda tarım alanları azdır Bu yuzden buyukbaş hayvancılık gelişmiştir
SU URUNLERİ
Ulkemizin uc tarafı denizlerle cevrilidir Aynı zamanda cok sayıda akarsu ve golleriyle birlikte ulkemiz su urunleri icin uygun ozelliklere sahiptir Fakat uretimimiz yetersizdir Balık en cok avlanan ve tuketilen su urunudur Balıkların en cok avlandığı denizimiz Karadeniz'dir Daha sonra boğazlar gelir Marmara, Ege ve Akdeniz kıyılarında da balıkcılık yapılır Denizlerimizden en fazla; hamsi, istavrit, palamut, uskumru, lufer ve barbunya gibi balıklar avlanır
Tutulan balıkların bir kısmı akarsulardan bir kısmı da baraj ve gollerden elde edilir Buna tatlı su balıkcılığı denir Aynı zamanda akarsu kenarlarında insanlar tarafından kurulan ciftliklerden de balık uretimi yapılır En fazla sazan ve alabalık tutulmaktadır Tatlı su balıkcılığına kultur balıkcılığı da denilmektedir
Balıkcılığımızın sorunları arasında;
Denizlerimizdeki balık potansiyelinin az olması, kıyılarımızın kirli olması, balıkcılık filomuzun yetersiz olması, zararlı yontemlerle avlanma, yasak avlanma gibi nedenler gosterilebilir
Denizlerimizden midye, kerevit, ıstakoz, ahtapot, karides, kalamar gibi su urunleri de elde edilir Ayrıca inci, mercan, sedef ve sunger avcılığı da yapılmaktadır
ORMAN URUNLERİ
Ormanlar, ulkemizin doğal guzellik ve ham madde kaynağıdır Ulkemiz topraklarının 14'u ormanlarla kaplıdır Bu oran yıllar once daha fazla iken, ormanlar tarih boyunca tahrip olarak şimdiki halini almıştır
Ormanlar genellikle kıyı bolgelerimizde toplanmıştır Ulkemiz ormanlarının buyuk kısmı Karadeniz ve Akdeniz bolgelerine aittir İc bolgelere doğru gidildikce yağışlar azaldığı icin orman alanları da azalmaktadır
Orman urunlerinin başında kereste ve yakacak odun gelir Kereste bircok sanayi kolunun ham maddesi durumundadır Kağıt, mukavva, parke, sunta ve kontraplak uretimi keresteden yapılmaktadır Ayrıca kapı, pencere, masa, sıra yapımında, telefon ve telgraf direkleri yapımında kereste kullanılmaktadır Aynı zamanda ahşap ev yapımında da kullanılır Diğer orman urunleri ise sığla yağı, recine, keci boynuzu, ıhlamur ve cam kozalağıdır Ulkemiz icin cok onemli olan ormanları korumak onemli gorevlerimizdendir Ormanlarımızın tahrip edilmesini onlememiz gerekmektedir Bunun icin ormanların cok iyi korunarak yangınların azaltılması gerekmektedir
MADENLER ve ENERJİ KAYNAKLARI
Madenler
Yer altından cıkarılan ve ekonomik değeri olan maddelerdir Yer altında ham olarak bulanan maddeler işlenerek yabancı maddelerden ayrılır Daha sonra kullanıma sunulur Her maden farklı şekillerde ve farklı sanayi kollarında kullanılır
Ulkemizde maden ceşidi fazla olduğu halde miktarları yeterli değildir Cumhuriyet doneminde yer altı kaynaklarımız araştırılmaya başlanmıştır Bu araştırma icin Etibank ve Maden Tetkik ve Arama Enstitusu kurulmuştur Ulkemizde cıkarılan başlıca madenler şunlardır;
Demir: Demir, butun sanayi dallarının en onemli ham maddesidir Demirin geniş bir kullanım alanı vardır Demir, en cok SivasMalatya arasındaki Divriği, Hasan Celebi ve Hekimhan ’da cıkarılmaktadır Buralardan cıkarılan demir, demir celik sanayisinde kullanılır
Bakır: Kolay işlenebilen yumuşak bir madendir Başta elektrik ve elektronik eşya olmak uzere bircok alanda kullanılır Kure (Kastamonu), Murgul (Artvin) ve Rize'den cıkarılmaktadır
Krom: Ulkemizde en cok bulunan madenlerdendir Demir celik sanayisinde ham madde olarak kullanılır En fazla; Fethiye, Koyceğiz (Muğla) ve Elazığ'da cıkarılır
Bor Mineralleri: Jet ve roket yakıtı ve cam elyafı ile porselen ve cam uretiminde kullanılır Ulkemiz, bor minerallerinin dunyada en fazla olduğu yerdir Kırka (Eskişehir), Emet (Kutahya) ve Balıkesir'de cıkarılmaktadır Ulkemizde ayrıca boksit, cıva, kukurt, antimon, manganez, fosfat, cinko, mermer, tuz, altın ve gumuş gibi madenler de vardır
Enerji Kaynakları
Ulkemizde sanayileşme ve kentleşme ile birlikte enerji ihtiyacı artmış ve bircok enerji kaynağı kullanılır duruma gelmiştir Bunlardan bazılarını şoyle sıralayabiliriz;
Linyit: Ulkemizde yaygın olarak bulunur Cıkarılan linyitler genellikle termik santrallerde elektrik uretimi icin kullanılır Bu yuzden termik santrallerimizin buyuk kısmı linyit yataklarının yakınına kurulmuştur AfşinElbistan (Kahraman Maraş), Yatağan (Muğla), Soma (Manisa), Tavşanlı, Simav, Emet, Tuncbilek (Kutahya), Celtek (Amasya) ve Cayırhan (Ankara) en cok cıkarıldığı yerlerdir
Taş komuru: Demir celik sanayisinde kullanılır Zonguldak ve cevresinde cıkarılır Uretimimiz ihtiyacımızı karşılayamaz
Petrol: Butun ulkeler icin cok onemli bir enerji kaynağıdır Guneydoğu Anadolu Bolgesi ’nde Batman, Siirt ve Diyarbakır cevrelerinde cıkarılmaktadır Uretimimiz tuketimimizin ancak 17 sini karşılar Geri kalanını satın alırız Yer altından cıkarılan petrol, petrol arıtma tesislerinde (rafineri) işlenerek kullanılır hale getirilir Ulkemizde Batman, Ataş (Mersin), Aliağa (İzmir), İpraş (İzmit) ve Orta Anadolu (Kırıkkale) olmak uzere beş ayrı rafineri bulunur
Doğal gaz: Yer kabuğunda bulunan boşluklarda yer alan gaz kumeleridir Yakıt olarak kullanılmaktadır Hava kirliliğini azalttığı icin tercih edilen bir yakıttır Buyuk şehirlerimizde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır Genellikle yurt dışından ithal ederiz Ulkemizde sadece Hamitabat ( Kırklareli)'ta bulunur
Su gucu: Buna hidrolik enerji de denir Su gucunden faydalanarak uretilen elektrik enerjisidir Barajlardan elde edilir Ulkemizde bircok barajdan (Ataturk, Keban, Karakaya, Hirfanlı gibi) elektrik uretimi yapılmaktadır Ulkemizde cok sayıda akarsu olduğu icin su gucu oldukca fazladır
Jeotermal enerji: Yer altından cıkarılan sıcak su ve su buharından elde edilen enerjidir Ucuz ve cevreye zarar vermeyen bir enerji kaynağıdır İlk işletmeye acılan kuyu, Saraykoy (Denizli)'dedir
Atom enerjisi: Buna nukleer enerji de denir Atom cekirdeğinden elde edilir Ulkemizde henuz bu enerji kullanılmamaktadır
Guneş enerjisi: Hic tukenmeyen cevre dostu ve ucuz bir enerji kaynağıdır Ulkemizde kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır En fazla Akdeniz ve Ege bolgelerinde kullanılır
SANAYİ
Ham maddelerin işlenerek mamul madde haline getirilmesine sanayi denir Ham maddeler yer kabuğunun değişik katmanlarından, sulardan, bitkilerden ve hayvanlardan elde edilir Sanayinin kurulması icin gerekli olan şartlar; Ham madde, enerji, sermaye, iş gucu, ulaşım ve pazarlamadır Ulkemizde en cok sermaye sıkıntısı cekilmektedir Diğer koşullar ulkemizde sanayinin gelişmesi icin uygundur Ulkemizdeki sanayi tesisleri bazı yerlerde yoğunluk kazanmıştır Buralar İstanbulAdapazarı arası, İzmir cevresi ve Adana Mersin arasıdır Ayrıca Bursa, Ankara, Karabuk, Karadeniz Ereğli, İskenderun, Kırıkkale, Gazi Antep ve Kayseri de sanayinin gelişmiş olduğu diğer kentler olarak ortaya cıkar Ulkemizde ceşitli sanayi kolları vardır Bunları şoyle sıralayabiliriz;
Besin Sanayii: Bu sanayiinin ham maddeleri, tarımsal ve hayvansal urunlerdir Ulkemizin her tarafında yaygın olan bir sanayi koludur Konservecilik besin sanayimizin bir dalıdır En fazla Marmara ve Ege bolgelerinde gelişmiştir Bircok ilimizde meyve suyu fabrikaları, konserve fabrikaları ve et kombinaları kurulmuştur Yağ uretimi, besin sanayii icinde onemli bir yer tutar En fazla zeytin yağı ve aycicek yağı uretimi yapılır Marmara, Ege, Akdeniz ve Guneydoğu Anadolu bolgelerinde yağ uretimi yoğun olarak yapılır Hayvancılığın yoğun olduğu yerlerde ise tereyağı ve peynir uretimi yapılır Şeker fabrikaları ise ic bolgelerimizde yoğundur Turkiye ’de ilk şeker fabrikası Uşak ’ta kurulmuştur
Dokuma Sanayii: Ulkemizde en fazla gelişen sanayi kollarından biridir Pamuklu dokuma, yunlu dokuma, ipekli dokuma ve halıcılık gibi bolumleri vardır Pamuklu dokuma fabrikaları Adana, İzmir, Aydın, Nazilli, Kayseri, İstanbul ve Bursa'da yoğunlaşmıştır Yunlu do¬kuma fabrikaları ise İstanbul, Bursa, İzmir, Hereke ve Uşak'ta yoğunlaşmıştır İpekli dokumanın merkezi ise Bursa'dır Halı ve kilim dokumacılığı ise İc Batı Anadolu Bolumu ve İc Anadolu Bolgesi ’nde gelişmiştir
Deri Sanayii: Bu sanayi dalında ayakkabı, canta ve giyim eşyaları yapımı başta gelir Deri giyim eşyalarımız yurt dışında kolay alıcı bulmaktadır Hazır giyim sanayi de cok gelişmiş bir sanayi koludur
Maden Sanayii: Madenlerin cıkarılması, ayıklanması ve işlenmesi faaliyetleridir Maden ocaklarının cevresinde gelişmiştir En yaygın olanı demir celik fabrikalarıdır İlk demir celik fabrikası Karabuk ’te kurulmuştur Daha sonra Karadeniz Ereğlisi, İskenderun ve Kırıkkale'deki fabrikalar kurulmuştur Samsun' da bakır işleme, Seydişehir'de aluminyum, Elazığ ’da ise ferro krom tesisleri yer alır
Otomotiv Sanayii: Gunluk hayatımızda onemli bir yeri olan otomobil, otobus, kamyon gibi aracları icine alır Cok gelişen bir sanayi koludur En fazla Bursa, İstanbul, İzmit ve İzmir'de gelişmiştir Yurt dışından ithalatımız oldukca fazladır
Kimya Sanayii: En onemli dalı petrol arıtmadır Daha sonra kağıt, ilac, gubre, sabun tozu ve deterjan gelir Petrol arıtma tesisleri İzmit, İzmir, İskenderun, Kırıkkale ve Batman'da bulunur İlac fabrikalarının buyuk kısmı İstanbul'da yer alır Kağıt ise, İzmit, Dalaman (Muğla), Caycuma (Zonguldak), Giresun, Taşucu (Mersin)'nda yer alır
Diğer Sanayi Kolları: Bircok kentimizde cimento fabrikaları kurulmuştur Cam fabrikaları ise İstanbul cevresinde bulunur Ulke savunması icin onemli olan ucak sanayii Ankara'da gelişmiştir Gemi sanayii ise İstanbul ve Golcuk'te yer alır Bunlardan başka mobilya, porselen, tuğla, kiremit gibi bircok sanayi dalı da ulkemizde bulunmaktadır
ULAŞIM
Yolcu, yuk ve haberlerin bir yerden başka bir yerlere aktarılmasıdır Sanayi, ticaret, tarım ve turizmin gelişmesi, ulaşımın gelişmiş olmasına bağlıdır Dort farklı ulaşım sistemi vardır
Turkiye'nin başlıca kara ve deniz yolları
Kara yolu ulaşımı; Ulkemizde gelişmiş bir kara yolu ulaşımı vardır Ulkemizdeki kara yolu ulaşımını dağların uzanış doğrultusu ve iklim ozellikleri etkilemektedir Dağların uzanışı kıyı ile ic kesimler arasındaki ulaşımı zorlaştırmıştır Olumsuz iklim şartları ise ozellikle Doğu Anadolu Bolgesi'nde ulaşımı etkilemektedir Sel, heyelan, cığ ve buzlanma gibi doğal afetler ulaşımı olumsuz etkiler En işlek kara yolu; Edirne İstanbul Ankara Adana ve İskenderun arasındadır Buyuk kentleri birbirine bağlayan kara yolları da oldukca yoğundur Kara yolu ulaşımının en onemli sorunu trafik kazalarıdır
Demir yolu ulaşımı; Trenlerle yapılan ulaşımdır Demir yolları daha cok yuk taşımacılığında kullanılır Yolcu taşımacılığında ise kara yollarından sonra ikinci sırada gelir Demir yollarımızın uzunluğu yeterli değildir Ankara, Eskişehir, Adapazarı ve Sivas'ta lokomotif, vagon yapım ve bakım tesisleri vardır
Deniz yolu ulaşımı; Liman ve iskeleler arasında yapılan yuk ve yolcu taşımacılığını kapsar Deniz ulaşımında binlerce ton ağırlığında yukler taşındığı icin ucuz bir ulaşım sistemidir Ayrıca kara ve demir yolu gibi bakım ve yapım calışmalarına ihtiyac yoktur Ulkemizin uc tarafı denizlerle cevrili olmasına rağmen deniz yolu ulaşımı gelişmemiştir En buyuk limanlarımız İstanbul, İzmir ve Mersin'dedir Ayrıca Trabzon, Samsun, Antalya ve İskenderun limanları da cok onemlidir
Hava yolu ulaşımı; Ucaklarla yapılan yolcu ve yuk taşımacılığıdır Hızlı bir ulaşım sistemidir Bu yuzden uzak mesafeli yolculuklar icin cok onemlidir Fakat ulkemizde yeterince gelişmemiştir Ulkemizdeki en işlek hava alanları; İstanbul'daki Ataturk, Ankara'daki Esenboğa ve İzmir'deki Adnan Menderes'tir Akdeniz ve Ege kıyılarında turistik merkezlerdeki (Bodrum, Dalaman, Ceşme) hava alanları ise yaz mevsiminde cok yoğundur Olumsuz hava koşulları hava yolu ulaşımını cok fazla etkiler
TİCARET
Para kazanmak icin yapılan alım satım işlerine ticaret denir Ticaret, ic ticaret ve dış ticaret olmak uzere iki kısma ayrılır
İc ticaret: Ulke sınırları icinde yapılan ticarete denir Ulkemizdeki ic ticaret oldukca canlıdır Bu duruma bolgelerimizin tarım, hayvancılık, madencilik, sanayi ve turizm acısından farklı ozellikte olmaları en cok etki eder Nufus dağılışının farklı olması da ic ticareti canlandırır Her bolgede yapılan farklı ekonomik faaliyetler ic ticaretin canlılığını artırır
Dış ticaret: Ulkeler arasında yapılan ticarettir Ulkelerin urettikleri urunlerin farklı olması dış ticarete etki etmektedir Dış ulkelere sattığımız başlıca mallar; tekstil ve konfeksiyon urunleri, elektrikli ev aletleri, lastik, ceşitli tarım urunleri, canlı hayvan, hayvansal urunler, bitkisel yağlar ve ceşitli madenlerdir Satın aldığımız mallar ise; petrol, ceşitli makineler, otomobil, kimyasal maddeler, ilac ve elektronik aletlerdir Ticaret yaptığımız ulkeler arasında Avrupa Birliği ulkeleri başta gelir En fazla Almanya ile ticaret yapmaktayız Orta Doğu ulkelerinden İran ve Suudi Arabistan ’da dış ticaretimiz icin onemlidir Dış ticaretimizde ABD, Rusya Federasyonu ve Japonya ’da onemli yer tutar Ayrıca Orta Asya Turk Cumhuriyetleri ile olan ticaretimiz de hızla gelişmektedir
Dış ticaretimizin gelişme grafiğinde, cumhuriyetten sonra
hızlı bir artış olduğu gorulmektedir
TURİZM
İnsanların gorme, tanıma, dinlenme, eğitim, spor, tedavi ve kutsal yerleri ziyaret etmek amacıyla yaptıkları gezilere turizm denir Bu gezilere katılanlara ise turist denir Teknoloji ve sanayinin gelişmesi ile beraber cok yoğun calışan insanlar, tatillerinde iyice dinlenmek istemektedirler Bunun icin de kendi ulkelerindeki ya da başka ulkelerdeki turistik mekanlara geziler duzenlerler Turizmin insanlara ve ulkelere sağladığı faydaları şoyle sıralayabiliriz Ulkelere doviz kazandırarak ekonomilerine katkıda bulunur, ulkelerin ic ve dış ticaretini hareketlendirir, bir cok insana iş imkanı sağlar, bazı sanayi kollarının gelişmesine yardımcı olur (İnşaat gibi)
Doğal guzelliklerimiz: Doğal guzelliklerimiz bakımından kıyılarımız onde gelir Akdeniz ve Ege denizi kıyılarımızda bulunan plajlar cok onemli turistik mekanlardır Yaz mevsiminin uzun ve guneşli olması buralara gelen turist sayısını artırmaktadır Akarsularımızın bazılarında yapılan su sporları (rafting gibi) da turistlerin ilgisini cekmektedir Aynı zamanda bazı akarsularımızdaki şelaleler onemli doğal guzelliklerimizdendir Urgup ve Nevşehir cevresindeki peri bacaları, Denizli ’deki Pamukkale travertenleri, Akdeniz Bolgesi ’ndeki mağaralar, milli parklarımız ve kaplıcalar da fazla turist ceken doğal guzelliklerimiz arasındadır
Tarihi zenginliklerimiz: Ulkemiz cok zengin bir tarihi mirasa sahiptir Cunku tarih boyunca Anadolu ’da bircok devlet kurulmuş ve medeniyetler ortaya cıkmıştır Bu yuzden ulkemiz tarihi eser bakımından Dunya ’nın sayılı ulkelerinden birisi olmuştur Ulkemizde eski medeniyetlerden kalma şehir kalıntıları, tapınaklar, tiyatrolar, saraylar, camiler, kopruler, kaleler, kervansaraylar ve hanlar vardır Ayrıca ulkemizdeki bazı dağlık alanlarda kış turizmi ve yayla turizmi de yapılmaktadır
Yurdumuzda gelir kaynakları
turkiyede ekonmomik faaliyetler
TARIM (TARLA ve BAHCE KULTURLERİ)
Tarım, toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla ceşitli urunler elde etme işine denir Ulkemiz topraklarının % 36'sı tarım arazisi olarak kullanılır Ulkemizde calışan nufusun yarısına yakını tarımla uğraşmaktadır Bu yuzden tarım Turkiye ekonomisi icin cok onemlidir
Cumhuriyetin ilk yıllarında tarım ulkemizde daha cok ilkel yontemlerle yapılıyordu Makine kullanımı, zararlı bocek ve bitkilerle mucadele, kaliteli tohum kullanımı ve sulama ulkemizde gelişmemişti
Bu yuzden tarımsal uretim oldukca azdı Fakat daha sonra yapılan calışmalar sayesinde tarımımızda onemli gelişmeler olmuştur Ziraat fakultelerinin acılması, tarım makine ve aletlerinin uretilmesi, yapay gubre ve kaliteli tohum kullanımı ile sulamaya onem verilmesi bu gelişmeye neden olmuştur Aynı zamanda Devlet Uretme Ciftlikleri, Ziraat Bankası, Toprak Mahsulleri Ofisi ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin kurulması bu gelişmenin diğer nedenleridir Bunların yanında GAP (Guneydoğu Anadolu Projesi) ta Guneydoğu Anadolu Bolgesi'nin toptan kalkınmasını amaclayan cok onemli bir projedir GAP sayesinde tarımsal uretimde buyuk artışlar olmaya başlamıştır
HAYVANCILIK
Hayvancılık; evcil hayvanları besleme, onların urunlerinden ve gucunden yararlanma işidir Kırsal bolgelerde tarımdan sonra halkın en onemli gecim kaynağıdır
Ulkemizde hayvancılık otlak (mera) ve ahır hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır Hayvanların meralardaki otları yiyerek beslenmesi sonucunda yapılan hayvancılık turune mera (otlak) hayvancılığı denir Hayvanların ahırlarda genellikle yapay yemlerle beslenmesine de besi hayvancılığı denir
Besi hayvancılığı ulkemizde giderek yaygınlaşmaktadır Besi hayvancılığı en fazla Marmara Bolgesi'nde gelişmiştir Ulkemizde farklı iklim ozelliklerinin gorulmesi hayvancılık turlerinin de ceşitli olmasını sağlamıştır Bu hayvancılık turlerinin bazıları şunlardır;
Buyukbaş Hayvancılık: Bu hayvancılık grubuna inek, okuz, manda, at, eşek, katır ve deve girmektedir Ulkemizde yaz yağışlarının fazla olduğu yerlerde gelişmiştir Doğu Karadeniz Bolumu ile ErzurumKars Bolumu bu yerlerin başında gelir Buralarda yaz mevsimi yağışlı gectiği icin gur otlaklar yetişir Aynı zamanda buralarda tarım alanları azdır Bu yuzden buyukbaş hayvancılık gelişmiştir
SU URUNLERİ
Ulkemizin uc tarafı denizlerle cevrilidir Aynı zamanda cok sayıda akarsu ve golleriyle birlikte ulkemiz su urunleri icin uygun ozelliklere sahiptir Fakat uretimimiz yetersizdir Balık en cok avlanan ve tuketilen su urunudur Balıkların en cok avlandığı denizimiz Karadeniz'dir Daha sonra boğazlar gelir Marmara, Ege ve Akdeniz kıyılarında da balıkcılık yapılır Denizlerimizden en fazla; hamsi, istavrit, palamut, uskumru, lufer ve barbunya gibi balıklar avlanır
Tutulan balıkların bir kısmı akarsulardan bir kısmı da baraj ve gollerden elde edilir Buna tatlı su balıkcılığı denir Aynı zamanda akarsu kenarlarında insanlar tarafından kurulan ciftliklerden de balık uretimi yapılır En fazla sazan ve alabalık tutulmaktadır Tatlı su balıkcılığına kultur balıkcılığı da denilmektedir
Balıkcılığımızın sorunları arasında;
Denizlerimizdeki balık potansiyelinin az olması, kıyılarımızın kirli olması, balıkcılık filomuzun yetersiz olması, zararlı yontemlerle avlanma, yasak avlanma gibi nedenler gosterilebilir
Denizlerimizden midye, kerevit, ıstakoz, ahtapot, karides, kalamar gibi su urunleri de elde edilir Ayrıca inci, mercan, sedef ve sunger avcılığı da yapılmaktadır
ORMAN URUNLERİ
Ormanlar, ulkemizin doğal guzellik ve ham madde kaynağıdır Ulkemiz topraklarının 14'u ormanlarla kaplıdır Bu oran yıllar once daha fazla iken, ormanlar tarih boyunca tahrip olarak şimdiki halini almıştır
Ormanlar genellikle kıyı bolgelerimizde toplanmıştır Ulkemiz ormanlarının buyuk kısmı Karadeniz ve Akdeniz bolgelerine aittir İc bolgelere doğru gidildikce yağışlar azaldığı icin orman alanları da azalmaktadır
Orman urunlerinin başında kereste ve yakacak odun gelir Kereste bircok sanayi kolunun ham maddesi durumundadır Kağıt, mukavva, parke, sunta ve kontraplak uretimi keresteden yapılmaktadır Ayrıca kapı, pencere, masa, sıra yapımında, telefon ve telgraf direkleri yapımında kereste kullanılmaktadır Aynı zamanda ahşap ev yapımında da kullanılır Diğer orman urunleri ise sığla yağı, recine, keci boynuzu, ıhlamur ve cam kozalağıdır Ulkemiz icin cok onemli olan ormanları korumak onemli gorevlerimizdendir Ormanlarımızın tahrip edilmesini onlememiz gerekmektedir Bunun icin ormanların cok iyi korunarak yangınların azaltılması gerekmektedir
MADENLER ve ENERJİ KAYNAKLARI
Madenler
Yer altından cıkarılan ve ekonomik değeri olan maddelerdir Yer altında ham olarak bulanan maddeler işlenerek yabancı maddelerden ayrılır Daha sonra kullanıma sunulur Her maden farklı şekillerde ve farklı sanayi kollarında kullanılır
Ulkemizde maden ceşidi fazla olduğu halde miktarları yeterli değildir Cumhuriyet doneminde yer altı kaynaklarımız araştırılmaya başlanmıştır Bu araştırma icin Etibank ve Maden Tetkik ve Arama Enstitusu kurulmuştur Ulkemizde cıkarılan başlıca madenler şunlardır;
Demir: Demir, butun sanayi dallarının en onemli ham maddesidir Demirin geniş bir kullanım alanı vardır Demir, en cok SivasMalatya arasındaki Divriği, Hasan Celebi ve Hekimhan ’da cıkarılmaktadır Buralardan cıkarılan demir, demir celik sanayisinde kullanılır
Bakır: Kolay işlenebilen yumuşak bir madendir Başta elektrik ve elektronik eşya olmak uzere bircok alanda kullanılır Kure (Kastamonu), Murgul (Artvin) ve Rize'den cıkarılmaktadır
Krom: Ulkemizde en cok bulunan madenlerdendir Demir celik sanayisinde ham madde olarak kullanılır En fazla; Fethiye, Koyceğiz (Muğla) ve Elazığ'da cıkarılır
Bor Mineralleri: Jet ve roket yakıtı ve cam elyafı ile porselen ve cam uretiminde kullanılır Ulkemiz, bor minerallerinin dunyada en fazla olduğu yerdir Kırka (Eskişehir), Emet (Kutahya) ve Balıkesir'de cıkarılmaktadır Ulkemizde ayrıca boksit, cıva, kukurt, antimon, manganez, fosfat, cinko, mermer, tuz, altın ve gumuş gibi madenler de vardır
Enerji Kaynakları
Ulkemizde sanayileşme ve kentleşme ile birlikte enerji ihtiyacı artmış ve bircok enerji kaynağı kullanılır duruma gelmiştir Bunlardan bazılarını şoyle sıralayabiliriz;
Linyit: Ulkemizde yaygın olarak bulunur Cıkarılan linyitler genellikle termik santrallerde elektrik uretimi icin kullanılır Bu yuzden termik santrallerimizin buyuk kısmı linyit yataklarının yakınına kurulmuştur AfşinElbistan (Kahraman Maraş), Yatağan (Muğla), Soma (Manisa), Tavşanlı, Simav, Emet, Tuncbilek (Kutahya), Celtek (Amasya) ve Cayırhan (Ankara) en cok cıkarıldığı yerlerdir
Taş komuru: Demir celik sanayisinde kullanılır Zonguldak ve cevresinde cıkarılır Uretimimiz ihtiyacımızı karşılayamaz
Petrol: Butun ulkeler icin cok onemli bir enerji kaynağıdır Guneydoğu Anadolu Bolgesi ’nde Batman, Siirt ve Diyarbakır cevrelerinde cıkarılmaktadır Uretimimiz tuketimimizin ancak 17 sini karşılar Geri kalanını satın alırız Yer altından cıkarılan petrol, petrol arıtma tesislerinde (rafineri) işlenerek kullanılır hale getirilir Ulkemizde Batman, Ataş (Mersin), Aliağa (İzmir), İpraş (İzmit) ve Orta Anadolu (Kırıkkale) olmak uzere beş ayrı rafineri bulunur
Doğal gaz: Yer kabuğunda bulunan boşluklarda yer alan gaz kumeleridir Yakıt olarak kullanılmaktadır Hava kirliliğini azalttığı icin tercih edilen bir yakıttır Buyuk şehirlerimizde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır Genellikle yurt dışından ithal ederiz Ulkemizde sadece Hamitabat ( Kırklareli)'ta bulunur
Su gucu: Buna hidrolik enerji de denir Su gucunden faydalanarak uretilen elektrik enerjisidir Barajlardan elde edilir Ulkemizde bircok barajdan (Ataturk, Keban, Karakaya, Hirfanlı gibi) elektrik uretimi yapılmaktadır Ulkemizde cok sayıda akarsu olduğu icin su gucu oldukca fazladır
Jeotermal enerji: Yer altından cıkarılan sıcak su ve su buharından elde edilen enerjidir Ucuz ve cevreye zarar vermeyen bir enerji kaynağıdır İlk işletmeye acılan kuyu, Saraykoy (Denizli)'dedir
Atom enerjisi: Buna nukleer enerji de denir Atom cekirdeğinden elde edilir Ulkemizde henuz bu enerji kullanılmamaktadır
Guneş enerjisi: Hic tukenmeyen cevre dostu ve ucuz bir enerji kaynağıdır Ulkemizde kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır En fazla Akdeniz ve Ege bolgelerinde kullanılır
SANAYİ
Ham maddelerin işlenerek mamul madde haline getirilmesine sanayi denir Ham maddeler yer kabuğunun değişik katmanlarından, sulardan, bitkilerden ve hayvanlardan elde edilir Sanayinin kurulması icin gerekli olan şartlar; Ham madde, enerji, sermaye, iş gucu, ulaşım ve pazarlamadır Ulkemizde en cok sermaye sıkıntısı cekilmektedir Diğer koşullar ulkemizde sanayinin gelişmesi icin uygundur Ulkemizdeki sanayi tesisleri bazı yerlerde yoğunluk kazanmıştır Buralar İstanbulAdapazarı arası, İzmir cevresi ve Adana Mersin arasıdır Ayrıca Bursa, Ankara, Karabuk, Karadeniz Ereğli, İskenderun, Kırıkkale, Gazi Antep ve Kayseri de sanayinin gelişmiş olduğu diğer kentler olarak ortaya cıkar Ulkemizde ceşitli sanayi kolları vardır Bunları şoyle sıralayabiliriz;
Besin Sanayii: Bu sanayiinin ham maddeleri, tarımsal ve hayvansal urunlerdir Ulkemizin her tarafında yaygın olan bir sanayi koludur Konservecilik besin sanayimizin bir dalıdır En fazla Marmara ve Ege bolgelerinde gelişmiştir Bircok ilimizde meyve suyu fabrikaları, konserve fabrikaları ve et kombinaları kurulmuştur Yağ uretimi, besin sanayii icinde onemli bir yer tutar En fazla zeytin yağı ve aycicek yağı uretimi yapılır Marmara, Ege, Akdeniz ve Guneydoğu Anadolu bolgelerinde yağ uretimi yoğun olarak yapılır Hayvancılığın yoğun olduğu yerlerde ise tereyağı ve peynir uretimi yapılır Şeker fabrikaları ise ic bolgelerimizde yoğundur Turkiye ’de ilk şeker fabrikası Uşak ’ta kurulmuştur
Dokuma Sanayii: Ulkemizde en fazla gelişen sanayi kollarından biridir Pamuklu dokuma, yunlu dokuma, ipekli dokuma ve halıcılık gibi bolumleri vardır Pamuklu dokuma fabrikaları Adana, İzmir, Aydın, Nazilli, Kayseri, İstanbul ve Bursa'da yoğunlaşmıştır Yunlu do¬kuma fabrikaları ise İstanbul, Bursa, İzmir, Hereke ve Uşak'ta yoğunlaşmıştır İpekli dokumanın merkezi ise Bursa'dır Halı ve kilim dokumacılığı ise İc Batı Anadolu Bolumu ve İc Anadolu Bolgesi ’nde gelişmiştir
Deri Sanayii: Bu sanayi dalında ayakkabı, canta ve giyim eşyaları yapımı başta gelir Deri giyim eşyalarımız yurt dışında kolay alıcı bulmaktadır Hazır giyim sanayi de cok gelişmiş bir sanayi koludur
Maden Sanayii: Madenlerin cıkarılması, ayıklanması ve işlenmesi faaliyetleridir Maden ocaklarının cevresinde gelişmiştir En yaygın olanı demir celik fabrikalarıdır İlk demir celik fabrikası Karabuk ’te kurulmuştur Daha sonra Karadeniz Ereğlisi, İskenderun ve Kırıkkale'deki fabrikalar kurulmuştur Samsun' da bakır işleme, Seydişehir'de aluminyum, Elazığ ’da ise ferro krom tesisleri yer alır
Otomotiv Sanayii: Gunluk hayatımızda onemli bir yeri olan otomobil, otobus, kamyon gibi aracları icine alır Cok gelişen bir sanayi koludur En fazla Bursa, İstanbul, İzmit ve İzmir'de gelişmiştir Yurt dışından ithalatımız oldukca fazladır
Kimya Sanayii: En onemli dalı petrol arıtmadır Daha sonra kağıt, ilac, gubre, sabun tozu ve deterjan gelir Petrol arıtma tesisleri İzmit, İzmir, İskenderun, Kırıkkale ve Batman'da bulunur İlac fabrikalarının buyuk kısmı İstanbul'da yer alır Kağıt ise, İzmit, Dalaman (Muğla), Caycuma (Zonguldak), Giresun, Taşucu (Mersin)'nda yer alır
Diğer Sanayi Kolları: Bircok kentimizde cimento fabrikaları kurulmuştur Cam fabrikaları ise İstanbul cevresinde bulunur Ulke savunması icin onemli olan ucak sanayii Ankara'da gelişmiştir Gemi sanayii ise İstanbul ve Golcuk'te yer alır Bunlardan başka mobilya, porselen, tuğla, kiremit gibi bircok sanayi dalı da ulkemizde bulunmaktadır
ULAŞIM
Yolcu, yuk ve haberlerin bir yerden başka bir yerlere aktarılmasıdır Sanayi, ticaret, tarım ve turizmin gelişmesi, ulaşımın gelişmiş olmasına bağlıdır Dort farklı ulaşım sistemi vardır
Turkiye'nin başlıca kara ve deniz yolları
Kara yolu ulaşımı; Ulkemizde gelişmiş bir kara yolu ulaşımı vardır Ulkemizdeki kara yolu ulaşımını dağların uzanış doğrultusu ve iklim ozellikleri etkilemektedir Dağların uzanışı kıyı ile ic kesimler arasındaki ulaşımı zorlaştırmıştır Olumsuz iklim şartları ise ozellikle Doğu Anadolu Bolgesi'nde ulaşımı etkilemektedir Sel, heyelan, cığ ve buzlanma gibi doğal afetler ulaşımı olumsuz etkiler En işlek kara yolu; Edirne İstanbul Ankara Adana ve İskenderun arasındadır Buyuk kentleri birbirine bağlayan kara yolları da oldukca yoğundur Kara yolu ulaşımının en onemli sorunu trafik kazalarıdır
Demir yolu ulaşımı; Trenlerle yapılan ulaşımdır Demir yolları daha cok yuk taşımacılığında kullanılır Yolcu taşımacılığında ise kara yollarından sonra ikinci sırada gelir Demir yollarımızın uzunluğu yeterli değildir Ankara, Eskişehir, Adapazarı ve Sivas'ta lokomotif, vagon yapım ve bakım tesisleri vardır
Deniz yolu ulaşımı; Liman ve iskeleler arasında yapılan yuk ve yolcu taşımacılığını kapsar Deniz ulaşımında binlerce ton ağırlığında yukler taşındığı icin ucuz bir ulaşım sistemidir Ayrıca kara ve demir yolu gibi bakım ve yapım calışmalarına ihtiyac yoktur Ulkemizin uc tarafı denizlerle cevrili olmasına rağmen deniz yolu ulaşımı gelişmemiştir En buyuk limanlarımız İstanbul, İzmir ve Mersin'dedir Ayrıca Trabzon, Samsun, Antalya ve İskenderun limanları da cok onemlidir
Hava yolu ulaşımı; Ucaklarla yapılan yolcu ve yuk taşımacılığıdır Hızlı bir ulaşım sistemidir Bu yuzden uzak mesafeli yolculuklar icin cok onemlidir Fakat ulkemizde yeterince gelişmemiştir Ulkemizdeki en işlek hava alanları; İstanbul'daki Ataturk, Ankara'daki Esenboğa ve İzmir'deki Adnan Menderes'tir Akdeniz ve Ege kıyılarında turistik merkezlerdeki (Bodrum, Dalaman, Ceşme) hava alanları ise yaz mevsiminde cok yoğundur Olumsuz hava koşulları hava yolu ulaşımını cok fazla etkiler
TİCARET
Para kazanmak icin yapılan alım satım işlerine ticaret denir Ticaret, ic ticaret ve dış ticaret olmak uzere iki kısma ayrılır
İc ticaret: Ulke sınırları icinde yapılan ticarete denir Ulkemizdeki ic ticaret oldukca canlıdır Bu duruma bolgelerimizin tarım, hayvancılık, madencilik, sanayi ve turizm acısından farklı ozellikte olmaları en cok etki eder Nufus dağılışının farklı olması da ic ticareti canlandırır Her bolgede yapılan farklı ekonomik faaliyetler ic ticaretin canlılığını artırır
Dış ticaret: Ulkeler arasında yapılan ticarettir Ulkelerin urettikleri urunlerin farklı olması dış ticarete etki etmektedir Dış ulkelere sattığımız başlıca mallar; tekstil ve konfeksiyon urunleri, elektrikli ev aletleri, lastik, ceşitli tarım urunleri, canlı hayvan, hayvansal urunler, bitkisel yağlar ve ceşitli madenlerdir Satın aldığımız mallar ise; petrol, ceşitli makineler, otomobil, kimyasal maddeler, ilac ve elektronik aletlerdir Ticaret yaptığımız ulkeler arasında Avrupa Birliği ulkeleri başta gelir En fazla Almanya ile ticaret yapmaktayız Orta Doğu ulkelerinden İran ve Suudi Arabistan ’da dış ticaretimiz icin onemlidir Dış ticaretimizde ABD, Rusya Federasyonu ve Japonya ’da onemli yer tutar Ayrıca Orta Asya Turk Cumhuriyetleri ile olan ticaretimiz de hızla gelişmektedir
Dış ticaretimizin gelişme grafiğinde, cumhuriyetten sonra
hızlı bir artış olduğu gorulmektedir
TURİZM
İnsanların gorme, tanıma, dinlenme, eğitim, spor, tedavi ve kutsal yerleri ziyaret etmek amacıyla yaptıkları gezilere turizm denir Bu gezilere katılanlara ise turist denir Teknoloji ve sanayinin gelişmesi ile beraber cok yoğun calışan insanlar, tatillerinde iyice dinlenmek istemektedirler Bunun icin de kendi ulkelerindeki ya da başka ulkelerdeki turistik mekanlara geziler duzenlerler Turizmin insanlara ve ulkelere sağladığı faydaları şoyle sıralayabiliriz Ulkelere doviz kazandırarak ekonomilerine katkıda bulunur, ulkelerin ic ve dış ticaretini hareketlendirir, bir cok insana iş imkanı sağlar, bazı sanayi kollarının gelişmesine yardımcı olur (İnşaat gibi)
Doğal guzelliklerimiz: Doğal guzelliklerimiz bakımından kıyılarımız onde gelir Akdeniz ve Ege denizi kıyılarımızda bulunan plajlar cok onemli turistik mekanlardır Yaz mevsiminin uzun ve guneşli olması buralara gelen turist sayısını artırmaktadır Akarsularımızın bazılarında yapılan su sporları (rafting gibi) da turistlerin ilgisini cekmektedir Aynı zamanda bazı akarsularımızdaki şelaleler onemli doğal guzelliklerimizdendir Urgup ve Nevşehir cevresindeki peri bacaları, Denizli ’deki Pamukkale travertenleri, Akdeniz Bolgesi ’ndeki mağaralar, milli parklarımız ve kaplıcalar da fazla turist ceken doğal guzelliklerimiz arasındadır
Tarihi zenginliklerimiz: Ulkemiz cok zengin bir tarihi mirasa sahiptir Cunku tarih boyunca Anadolu ’da bircok devlet kurulmuş ve medeniyetler ortaya cıkmıştır Bu yuzden ulkemiz tarihi eser bakımından Dunya ’nın sayılı ulkelerinden birisi olmuştur Ulkemizde eski medeniyetlerden kalma şehir kalıntıları, tapınaklar, tiyatrolar, saraylar, camiler, kopruler, kaleler, kervansaraylar ve hanlar vardır Ayrıca ulkemizdeki bazı dağlık alanlarda kış turizmi ve yayla turizmi de yapılmaktadır