Unutkanlık probleminiz mi var?

Anahtarınızı nerede bıraktığınızdan tutun da, kayda değer bir telefona geri dönüş yapmaya değin çoğu manâlı ve önemsiz görevin unutulması jurnal hayatımızın bir parçasıdır Hafıza Kaybı, her insanın hayatında yeri olan fazla genel bir durumdur Ama, düşünüldüğünün tersine istenen bilginin hafızadan ayrıntılarıyla silinmesinden kaynaklı değil; hafızaya kodlama, kaydetme ya da anımsama ile ilgili bir problemdir Bellek Yitimi, özellikle bir şeyi hatırlamanız gerektiğinde – örneğin bir sınav esnasında ya da aciliyet gerektiren bir koşul olduğunda – doğrusu fazla sinir bozucu olabilir*


Hafıza Kaybı az daha her insanda görülür; ama bazıları için bu koşul oldukça sıkıcı olabilir Eğer sizin de başınız unutkanlıkla dertteyse, prova ve belleteç gibi unuttuğunuz şeyleri hatırlamanıza tezgâhtar olacak birkaç yöntem bulunmaktadır Bu yöntemler, makalenin ilerleyen kısımlarında daha detaylı açıklanacaktır


Unutmak her durumda olmasa da, bazen çok faydalı da olabilir Mesela, beş yıl önce geçirdiğiniz trafik kazası sonrası yaşadığınız acıyı sahiden de anımsamak istiyor musunuz? Unutma bununla birlikte utanç doymuş, huzursuz, acı çektiğiniz vb gibi antipatik deneyimlerinizi arkanızda bırakarak hayatınıza devam etmenizi de sağlar Ama buna karşın birçok insan hala unutma eyleminin niçin gerçekleştiğini merak etmektedir Araştırmacıların bu konuyla ilgili çeşitli teorileri bulunmaktadır
h 6Yerine Sipariş Verme Teorisi ve Hafıza KaybıYerine koyma teorisine göre hafızamıza kaydedilen yeni bilgiler eski bilgilerin yerini alır Bu tezi destekleyen bazı araştırmalara tarafından, bazen yanıltıcı bilgiler hakiki bilginin yerini alabilmektedir Örneğin, yapılan bir araştırmada iki grup insana bir araba kazasının resimleri gösterilmiştir Araştırmacılar, birinci gruba resimde “dur işareti olmasına rağmen “yavaşla işareti olduğuna inanmalarını karşılayan sorular sormuştur Öteki gruba ise herhangi bir soru sorulmamış ve resimdeki bilgilerin olduğu gibi akılda kalması beklenmiştir daha sonra iki grup yığılmış ve araştırmanın amacı açıklandıktan daha sonra hangi grubun hatalı düşündüğünü arasında kararlaştırmaları istenmiştir Birinci grupta yer alan deneklerin az kalsın tümü “yavaşla işareti gördüklerinden belli olduklarını ve hatalı bilgilendirilen grubun kendileri olmadığını ileri sürmüşlerdir Araştırmacıların buradan çıkardığı sonuç ise, yerleştirilen anının hakiki anının yerini aldığıdır
h 5Kaybolma Teorisi ve AmneziKaybolma teorisine göre, bir takım hatıralar uzun süreli bellekten arada bir geri çağırılmadıkları sürece kaybolacaktır Bu teoriye tarafından, bellekte yeni bir girdinin yaratılması beyin hücrelerinde bellek izi olarak tanıdık bazı değişikliklere sebep olur Eğer hafızadaki data yeteri kadar tekrarlanmıyorsa, hafıza izi ağır ağır kaybolur Kullanmadığınız bir bilgiyi gizlemek için niçin beyninizde yer ayırasınız ancak? Şansımıza, kaybolma durumu bütün anılar için geçerli değildir Birçok işlevsel hatıra, yaşadığınız zaman baştan başa uzun süreli belleğinizde kalacaktır Mesela, 15 sene boyunca bisiklete binmeseniz de, bisikletin üzerine oturduğunuz an nasıl kullanıldığını hatırlıyor olacaksınız Belleğe alınan bilgilerin kaybolmaması için ne değin zamanda bir tekrarlanmaları gerektiğine dair açıklanmış bir sınır yoktur; bazı bilgilerin kaybolması bir gün içerisinde gerçekleşirken, bazılarının kaybolması için yıllar geçmesi gerekebilir*
hafıza kaybı, beyinde gerçekleşen hasara bağlı da olabilir Eğer kafanıza çok ciddi bir darbe aldıysanız, darbenin alındığı bölgede kaydedilen bilgilerin bir kısmı kaybolabilir Ortaya çıkan hasarın cinsine ast olarak, amnezi da geçici veya daimi olabilir
h 4İpucuna Bağlı Zihin Teorisi ve Hafıza Kaybıİpucuna tabi akıl teorisine göre bilgilerin hatırlanması, hafızada bu bilgilerin yer aldığı noktalara ulaşmamıza asistan olacak ipuçları doğru gerçekleşir; eğer bu ipuçları bulunamıyorsa, anımsama eylemi gerçekleşmez İnsan beyni bilgileri ilişkilendirerek sakladığı için, hatırlanmak istenen şeyle ilgili bir bilginin hatırlanması aranan bilginin hatırlanması ihtimalini arttırır Örneğin, sınıf arkadaşınızın soyadını unuttuğunuzda; ilk ismini, oturduğu yeri, takma adını veya olur ya de birincil tanıştığınız anı ya da mekanı hatırlamanız, sizi soyadını hatırlamanıza yöneltecek ipuçları olarak karşınıza çıkar Bu ipuçları olmadan, arkadaşınızın soyismini hatırlamanız muhtemel olmayabilir
h 3Çakışma Teorisi ve UnutkanlıkÇakışma teorisine tarafından hafızada bulunan bilgiler kaydolma ya da anımsama aşamasında gerçekleşen diğer bilgilerle çakışabilir ve bu da bilgiyi unutmanıza yol açabilir Bu koşul genelde çakışan bilgilerin birbirine benzer olmaları durumunda ortaya çıkar ve birincil kaydedilen data hatırlanmak istediğinde ikinci bilgi kafamızı karıştırarak hatırlamayı gerçekleştiremememize sebep olur veya bunun tam tersi gerçekleşir ve birincil kaydedilen veri sonradan kaydedilen bilgiyle çakışır ve daha yakın zamanda öğrenilen bilginin hatırlanması gerçekleşmez Mesela, fazla yakın zamanda benzer isme sahip iki kişiyle tanıştığınızı farz edelim sonra bu insanlardan biriyle karşılaştığınızda iki ismi karıştırmanız fazla olasıdır Çakışma teorisi, yerine koyma teorisi ile benzerlik gösterse de yeni veri eski bilginin yerini almadığı için bu teoriden ayrılır Her iki data de yerindedir ama hatırlanırken birbirlerine karışırlar *
Psikojenik Amnezi Teorisi ve UnutkanlıkPsikojenik unutkanlık teorisine göre acı, utanç ve yarı tatsız deneyimlerinizle ilgili bilgileri bu durumlardan firar etmek istediğiniz için unutursunuz kısaca, anımsamak istemediğiniz bilgileri beyninizin derinliklerine iter ve bu durumu yaşanmamış ışık halkası getirirsiniz Fakat, bu derinlere itilen anılarla bir daha asla karşılaşmayacaksınız çağrıda bulunmak değildir Yaşanan anılarla ilgili ipuçları bu hatıraların çağrıştırılmasına sebep olabilir Bu kavram, ruh sağlığınız için travmatik veya tehlikeli olarak addedilen durumlarla yüzleşmemek için bir takım hatıraları istemsiz olarak bilinçaltına ittiğinizi öne süren “bilinçaltına itme teorisi, Sigmund Freud tarafından ortaya sürüldükten sonra dikkate alınmaya başlanmıştır Kişi, bilinçaltında kaydedilen bilgilerden habersiz olduğu için olayla ilgili hisleri ve ayrıntıları hatırlamaz Bir öteki deyişle, kişinin bu olayı unutması için anılar bilinç dışına itilmiştir Bilinçaltına itme teorisi birçok uzman için fazla önemli bir tartışma konusu olmuştur
Eğer bir insana bir şeyi “unutmasını söylerseniz, olasılıkla onu hatırlamasına tezgâhtar olacaksınızdır Unutulmak istenen durum kısa süreli bellekte bir zaman kaldıktan sonra hafızadan silinecekken olayın üstüne dikkat çekilmesi, olaya olması gerekenden pozitif bir manâ yükler ve uzun süreli belleğe kaydedilerek uzun bir zaman hatırlanılmasına sebep olur*