Maniheist mabetler, kubbe ve koşe tromplariyle İran ateşgahları biciminde ya*pılıyordu Hoco ’da bir saray harabesinde tonozlu ve kubbeli kısımlar gorulur Duvarlar, yontulmamış taşlardan harcla orulmuştur Sirkip ’de kule bi*cimde bir yapı nişler icersinde Buda figurleriyle bir Hint stupasından başka bir şey değildir Buda ve Mani dinleri gibi Hint ve İran mimari şekilleri de yan yanadır Hoco yakınında bulunan kubbeli yapılar mezar anıtlarıdır Kubbe İran ’dan gelmiş olabilir, fakat bu zamanlarda İran ’da mezar yapısı yoktur Zerduşt dininde olulerin gomulmesi duşunulemiyeceğinden mezar fikri doğmamış*tır Uygurlar bu kuleli mezar yapılariyle ilk turbeleri meydana getirmiş oluyorlar Komul civarında lliKol ’de, mabet olması gerekli diğer bir kubbeli yapıda tromp yeri*ne koşeye ilk defa bir ucgen konulmuştur ki, bu İran ’da bilinmeyen bir şeydir Halbuki, Turk Ucgenleri sonra Selcuklu ve Osmanlı mimarisinde ehemmiyetli bir rol oynamıştır
Uygurlar umumiyetle iki kanatlı kapı ile acılan ve kucuk bir evcik şeklinde giriş yeri olan, yarı yukseklikte duvarla cevrili evlerde oturuyorlardı Evler yarım metre yuksek bir tuğla Duvar uzerinde yukseliyor, uzun kenarın ortasında bir meren yukarı goturuyordu Asıl ev cok defa tek katlı, duvarlar masif orgulu, pencereler ilk zamanlarda yuvarlak kemerli, sonraları dort koşeli idi Bayramlarda evin dort koşe*sine dışarıdan kızılkahverengi perdeler konuluyor, bunlar duvar koşelerinde topla*nıp, duğumleniyordu Cin evlerini andıran ağır, kiremitli, dik sırtlı catının iki ucu bir kuş (belki foniks, ateş kuşu) biciminde nihayetleniyordu Cin ’de, bu ejder başıdır Dik sırtın ortasında Cin ’deki gibi cok defa alev şeklinde inciden bir nazarlık yukse*liyordu Catı suslu ve kırmızı renkli idi, fakat Cin ’deki gibi ağır dekorlarla yuklenmemişti Bir ust kat yapılırsa, bu, cok defa hafif korkuluklarla pavyon biciminde olu*yordu Cevre duvarları ile ev arasında ağaclarla bahce, binek ve yuk hayvanları icin yer bulunuyordu Doğu Turkistan, eski Uygur ulkesinde kayalara oyulmuş bin*lerce mabet vardır Bunların duvarları ve tavanı fresklerle suslu İdi Fresklerden co*ğu Alman Turfan araştırıcıları tarafından sokulerek Berlin Etnoğrafya Muzesi ’nde duvarlara yerleştirilmişti Son harpte bunların buyuk bir kısmı yok olmuş, fakat ki*taplarda resimleri kalmıştır Fresklerin konusu esas itibariyle Budizm ’dir Buda MO 560 yıllarında Hindistan ’da yeni dinini yaymıştır