Uyku Bozuklukları
Uyku bozuklukları oldukça sık karşılaştığımız problemlerden biriGece uykusu saatleri kayda değer bireysel farklılıklar göstermekteÖrneğin bazılarımız erken yatıp erken kalkmayı,diğerleri ise geç yatıp geç kalkmayı tercih ederlerGeç yatanlar akşam saatlerinde erken yatanlar ise sabahleyin saatlerinde daha verimli olurlarGece uyku saatini belirleyen kayda değer faktörlerden biri de uyku öncesinde geçirilmiş uyanıklık süresidirÖğleden sonraki saatlerde özellikle yemek yemek sonrası hissedilen uykululuk hali adeta hepimizin yaşadığı bir deneyimdirVücut ısısının kısmen düşmesi ile ilgili olarak yaşadığımız bu uykululuk hali özellikle sıcak iklim kuşaklarında öğleden sonra uykularının alışılmışlık haline dönüşmesine sebep olmuşturÖğleden daha sonra 121 saat uyuduğumuzda, bu şart gece uykusunun 12 saat kaymasına sebep olmakta,böylece gece uykusu da kısalmaktadır
Uyku Bozukluklarının Türleri :
Dissomni
Parasomniler
Tıbbi ve psikiyatrik sebepli uyku bozuklukları
Diğerleri
Dissomni :
Dissomni terimi uykunun başlatılması ve sürdürülmesinde zorluk,fazla uykululuk,uykukurnazlık siklus bozukluklarını tanımlamaktadır
Dissomni Sebepleri :
Psikofizyolojik ve psikiyatrik sebeplerle ortaya çıkan uyku bozuklukları:
Bu 2 sebeple çoğunlukla insomnia hali ortaya çıkar
Psikofizyolojik olanlar daha sık görülmekte ve ikiye ayrılmaktadır :
aGeçici insomnia evlilik ve iş hayatındaki zorluklara alt olarak ortaya çıkmakta,genellikle de 23 hafta vakit ardından düzelmektedir
bKalıcı olanları ise şiddetli anksiyete ile birlikte olmakta,negatif şartlanma ile uyuyamama bir tavır biçimine dönüşmektedir
İnsomnia ( uyku bozukluğu ) birçok psikiyatrik hastalığın başlıca semptomu olarak da ortaya çıkarÖrneğin;depresyonun belirli tanı kriterlerinden biridirBurada insomnia hali tarafsız kriterlerle ortaya konabilmektedirHalbuki bir takım psikiyatrik hastalıklarda objektif insomnia bulguları olmaksızın hasta uykusuzluktan yakınmaktadır
Psikolojik ve psikiyatrik sebeplerle fazla uykululuk hali de ortaya çıkabilirse de uykusuzluğa oranla fazla seyrek görülmekte hatta bazı yazarlarca tarafsız verilerle kanıtlanamayacağı bahis edilmektedir
Içki ve ilaçlara emrindeki uyku bozuklukları :
Farklı Alanlara Yönlendirilmiş drogların insomnia veya gündüz uykululuk haline sebep oldukları bilinmektedirBunlar içinde en önemlisi gece uykusunu bozmaları nedeni ile üzerinde durulması gereken MSS stimülanları ve alkoldürÖzellikle bazı kişilerce içki yanlış bir inançla uykusuzluğu çare amacıyla kullanılmaktadırBu maksatla alkol alındığında uyku latensi ( uykuya dalma süresi ) kısalmakta,fakat gece her tarafında sık uyanıklıklarla uykunun kalitesi bozulmaktadırHipnotikler de aynı bir tesir ile uykunun kalitesini bozmakta,ertesi gün etkileri devam ettiğinden sedasyona ( bitkinlik hali ) sebep olmaktadırlarUzun süre tatbik ile de bu droglara müsamaha ( bağımlılık ) gelişmektedirBu nedenle insomnia tedavisinde hipnotiklerden yararlanmak istenildiğinde ivedi etkin yarılanma ömürleri kısa ( etki süreleri kısa ) olanlar seçim edilmeli ve uzun süreli kullanımdan kaçınılmalıdır
Solunum ile ilgili uyku bozuklukları :
Solunum bozuklukları da keza insomniaya hem de gündüz aşırı uykululuk haline sebep olurlarBu grubu yaratıcı hastalıklar içinde en sık görüleni obstruktif uykuapne sendromudurBu hastalarda uykuda yüzlerce kez tekrarlayan solunum bozuklukları sonucunda aşırı uykululuğa sebep olmaktadırlarSonuçta sağ kalp yetmezliği,pulmoner ve arteriyel hipertansiyon ortaya çıkmaktadırHastalık %90 şiddetli horlaması olan kilolu,kısa boyunlu erkeklerde görülse de,bilhassa menopoz sonrasında seyrek olarak kadınlarda da görülebilmektedir
Sentral uykuapne sendromu üstünde önceleri yoğun çalışmalar yaplımış,olağandışı solunum olayları obstruktif,mikst ve sentral olarak ayrılmıştır ( beyinsel sebepler );ancak son zamanlarda bu ayırımın pratik bir önemi olmadığı,sentral uykuapne sendromunun bir takım nörolojik hastalıkları seyrinde rastlanan nadir görülen bir sendrom olduğu ortaya çıkmıştır
Devirli but hareketleri ve uykusuz bacaklar sendromu:
Periyodik ayak hareketleri de hem insomniaya ayrıca de gündüz fazla uykululuğa sebep olsalar da çoğunlukla hastalarinsomniadan şikayet ederlerUykuda solunum bozukluklarında olduğu gibi uyku sırasında ritmik olarak tekrarlayan sıçramalar uykunun derinleşmesini engellemekte,bioelektrik ve davranışsal uyanıklıklar olmakta ve dolayısı ile ruhsal dinlenmenin sağlandığı REM döneminin süresi azalmaktadır
Sıkıntılı bacaklar sendromu uykuda periyodik hareketlerle birlikte görülebilmekte veya kimsesiz ortaya çıkabilmektedirBu sendromde hastalar yatağa yattıklarında bacaklarında tanımlama edemedikleri bir tedirginlik hissetmekte,kalkıp dolaştıklarında rahatlamaktadırlarHuzursuzluk hissi uykunun başlamasını geciktirmekte ve hastalar daha fazla insomniadan şikayetle hekime gelmektedir
Toksik ve çevresel sebepli uyku bozuklukları:
Bugüne kadar uyku bozukluğuna sebep olduğu ispatlanmış bazı ağır ************ller dışarıya insomniye sebep olan toksik madde yoktur
Çevresel nedenler ise uykusuzluğa sebep olan en önemli nedenlerin başında gelmektedirGürültü,ışık ve ısı en kayda değer nedenlerdirDiyet de uykuyu etkileyen faktörlerdendirÖrneğin bir takım sütler insomniaya sebep olmakta veya aşırı fazla akışkan alımı veya yiyecek alımı gece içi uyanıklık sayısını artırarak uykusuzluğa sebep olabilmektedir
Narkolepsikatalepsi sendromu:
Çoğunlukla genç yaşlarda görülür,tekrarlayan belli başlı şikayet gündüz kısa süreli ve sık uyku ataklarıdırHastalar bu kısa süreli uykulardan dinlenmiş olarak uyanırlarBeraberinde katalepsi denen ve heyecanla ortaya çıkan ekstremite,baş ve boyundaki ani tonus kaybı hali ( baş,boyun,kollar veya bacaklarda ortaya meydana çıkan ani kuvvet kaybı Örneğin başın aniden öne düşmesi ) olduğunda teşhis kesinleşirHastalığın 3semptomu uykuya dalma sırasında ortaya meydana çıkan ani,kısa süreli uyku paralizisi denen tonus kaybıdırDördüncü belirti ise yine uykuya dalarken ve uykudan uyanırken ortaya meydana çıkan halüsinasyonlardır
Uyku Bozukluklarının Tedavisi :
Yukardakilere aynı şikayetleriniz varsa bir nöroloji uzmanına başvurmanız gerekmektedirTeşhiste görüntüleme yöntemleri,beyin dalgalarını kaydedip incelenmesini karşılayan EEG yöntemi ve uyku laboratuarında hastanın uykusunun izlenmesi gibi tetkikler kullanılır
İstanbuldaki en geniş olanaklara sahip uyku laboratuarı İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalında bulunmakta ve ProfDrHakan Kaynak tarafından yönetilmektedir *
Uyku bozuklukları oldukça sık karşılaştığımız problemlerden biriGece uykusu saatleri kayda değer bireysel farklılıklar göstermekteÖrneğin bazılarımız erken yatıp erken kalkmayı,diğerleri ise geç yatıp geç kalkmayı tercih ederlerGeç yatanlar akşam saatlerinde erken yatanlar ise sabahleyin saatlerinde daha verimli olurlarGece uyku saatini belirleyen kayda değer faktörlerden biri de uyku öncesinde geçirilmiş uyanıklık süresidirÖğleden sonraki saatlerde özellikle yemek yemek sonrası hissedilen uykululuk hali adeta hepimizin yaşadığı bir deneyimdirVücut ısısının kısmen düşmesi ile ilgili olarak yaşadığımız bu uykululuk hali özellikle sıcak iklim kuşaklarında öğleden sonra uykularının alışılmışlık haline dönüşmesine sebep olmuşturÖğleden daha sonra 121 saat uyuduğumuzda, bu şart gece uykusunun 12 saat kaymasına sebep olmakta,böylece gece uykusu da kısalmaktadır
Uyku Bozukluklarının Türleri :
Dissomni
Parasomniler
Tıbbi ve psikiyatrik sebepli uyku bozuklukları
Diğerleri
Dissomni :
Dissomni terimi uykunun başlatılması ve sürdürülmesinde zorluk,fazla uykululuk,uykukurnazlık siklus bozukluklarını tanımlamaktadır
Dissomni Sebepleri :
Psikofizyolojik ve psikiyatrik sebeplerle ortaya çıkan uyku bozuklukları:
Bu 2 sebeple çoğunlukla insomnia hali ortaya çıkar
Psikofizyolojik olanlar daha sık görülmekte ve ikiye ayrılmaktadır :
aGeçici insomnia evlilik ve iş hayatındaki zorluklara alt olarak ortaya çıkmakta,genellikle de 23 hafta vakit ardından düzelmektedir
bKalıcı olanları ise şiddetli anksiyete ile birlikte olmakta,negatif şartlanma ile uyuyamama bir tavır biçimine dönüşmektedir
İnsomnia ( uyku bozukluğu ) birçok psikiyatrik hastalığın başlıca semptomu olarak da ortaya çıkarÖrneğin;depresyonun belirli tanı kriterlerinden biridirBurada insomnia hali tarafsız kriterlerle ortaya konabilmektedirHalbuki bir takım psikiyatrik hastalıklarda objektif insomnia bulguları olmaksızın hasta uykusuzluktan yakınmaktadır
Psikolojik ve psikiyatrik sebeplerle fazla uykululuk hali de ortaya çıkabilirse de uykusuzluğa oranla fazla seyrek görülmekte hatta bazı yazarlarca tarafsız verilerle kanıtlanamayacağı bahis edilmektedir
Içki ve ilaçlara emrindeki uyku bozuklukları :
Farklı Alanlara Yönlendirilmiş drogların insomnia veya gündüz uykululuk haline sebep oldukları bilinmektedirBunlar içinde en önemlisi gece uykusunu bozmaları nedeni ile üzerinde durulması gereken MSS stimülanları ve alkoldürÖzellikle bazı kişilerce içki yanlış bir inançla uykusuzluğu çare amacıyla kullanılmaktadırBu maksatla alkol alındığında uyku latensi ( uykuya dalma süresi ) kısalmakta,fakat gece her tarafında sık uyanıklıklarla uykunun kalitesi bozulmaktadırHipnotikler de aynı bir tesir ile uykunun kalitesini bozmakta,ertesi gün etkileri devam ettiğinden sedasyona ( bitkinlik hali ) sebep olmaktadırlarUzun süre tatbik ile de bu droglara müsamaha ( bağımlılık ) gelişmektedirBu nedenle insomnia tedavisinde hipnotiklerden yararlanmak istenildiğinde ivedi etkin yarılanma ömürleri kısa ( etki süreleri kısa ) olanlar seçim edilmeli ve uzun süreli kullanımdan kaçınılmalıdır
Solunum ile ilgili uyku bozuklukları :
Solunum bozuklukları da keza insomniaya hem de gündüz aşırı uykululuk haline sebep olurlarBu grubu yaratıcı hastalıklar içinde en sık görüleni obstruktif uykuapne sendromudurBu hastalarda uykuda yüzlerce kez tekrarlayan solunum bozuklukları sonucunda aşırı uykululuğa sebep olmaktadırlarSonuçta sağ kalp yetmezliği,pulmoner ve arteriyel hipertansiyon ortaya çıkmaktadırHastalık %90 şiddetli horlaması olan kilolu,kısa boyunlu erkeklerde görülse de,bilhassa menopoz sonrasında seyrek olarak kadınlarda da görülebilmektedir
Sentral uykuapne sendromu üstünde önceleri yoğun çalışmalar yaplımış,olağandışı solunum olayları obstruktif,mikst ve sentral olarak ayrılmıştır ( beyinsel sebepler );ancak son zamanlarda bu ayırımın pratik bir önemi olmadığı,sentral uykuapne sendromunun bir takım nörolojik hastalıkları seyrinde rastlanan nadir görülen bir sendrom olduğu ortaya çıkmıştır
Devirli but hareketleri ve uykusuz bacaklar sendromu:
Periyodik ayak hareketleri de hem insomniaya ayrıca de gündüz fazla uykululuğa sebep olsalar da çoğunlukla hastalarinsomniadan şikayet ederlerUykuda solunum bozukluklarında olduğu gibi uyku sırasında ritmik olarak tekrarlayan sıçramalar uykunun derinleşmesini engellemekte,bioelektrik ve davranışsal uyanıklıklar olmakta ve dolayısı ile ruhsal dinlenmenin sağlandığı REM döneminin süresi azalmaktadır
Sıkıntılı bacaklar sendromu uykuda periyodik hareketlerle birlikte görülebilmekte veya kimsesiz ortaya çıkabilmektedirBu sendromde hastalar yatağa yattıklarında bacaklarında tanımlama edemedikleri bir tedirginlik hissetmekte,kalkıp dolaştıklarında rahatlamaktadırlarHuzursuzluk hissi uykunun başlamasını geciktirmekte ve hastalar daha fazla insomniadan şikayetle hekime gelmektedir
Toksik ve çevresel sebepli uyku bozuklukları:
Bugüne kadar uyku bozukluğuna sebep olduğu ispatlanmış bazı ağır ************ller dışarıya insomniye sebep olan toksik madde yoktur
Çevresel nedenler ise uykusuzluğa sebep olan en önemli nedenlerin başında gelmektedirGürültü,ışık ve ısı en kayda değer nedenlerdirDiyet de uykuyu etkileyen faktörlerdendirÖrneğin bir takım sütler insomniaya sebep olmakta veya aşırı fazla akışkan alımı veya yiyecek alımı gece içi uyanıklık sayısını artırarak uykusuzluğa sebep olabilmektedir
Narkolepsikatalepsi sendromu:
Çoğunlukla genç yaşlarda görülür,tekrarlayan belli başlı şikayet gündüz kısa süreli ve sık uyku ataklarıdırHastalar bu kısa süreli uykulardan dinlenmiş olarak uyanırlarBeraberinde katalepsi denen ve heyecanla ortaya çıkan ekstremite,baş ve boyundaki ani tonus kaybı hali ( baş,boyun,kollar veya bacaklarda ortaya meydana çıkan ani kuvvet kaybı Örneğin başın aniden öne düşmesi ) olduğunda teşhis kesinleşirHastalığın 3semptomu uykuya dalma sırasında ortaya meydana çıkan ani,kısa süreli uyku paralizisi denen tonus kaybıdırDördüncü belirti ise yine uykuya dalarken ve uykudan uyanırken ortaya meydana çıkan halüsinasyonlardır
Uyku Bozukluklarının Tedavisi :
Yukardakilere aynı şikayetleriniz varsa bir nöroloji uzmanına başvurmanız gerekmektedirTeşhiste görüntüleme yöntemleri,beyin dalgalarını kaydedip incelenmesini karşılayan EEG yöntemi ve uyku laboratuarında hastanın uykusunun izlenmesi gibi tetkikler kullanılır
İstanbuldaki en geniş olanaklara sahip uyku laboratuarı İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalında bulunmakta ve ProfDrHakan Kaynak tarafından yönetilmektedir *