Uykuda iken ruh bedenden ayrıldığına göre insanda iki ruh mu vardır
Ebû Katâde (ra) anlatıyor: "Resulullah'la beraber bir gece boyu yürüdük. Cemaatten bazıları:"Ey Allah'ın Resulü! Bize mola verseniz!" diye talepte bulundular. Efendimiz:
"Namaz vaktine uyuyakalmanızdan korkuyorum" buyurdu. Bunun üzerine Hz. Bilal: "Ben sizi uyandırırım!" dedi. Böylece Resulullah (asm) mola verdi ve herkes yattı. Nöbette kalan Bilal de sırtını devesine dayamıştı ki gözleri kapanıverdi, o da uyuyakaldı.
Güneşin doğmasıyla Resulullah (asm) uyandı ve:
"Ey Bilal! Sözün ne oldu?" diye seslendi ve Hz. Bilal: "Üzerime böyle bir uyku hiç çökmedi" diyerek cevap verdi. Aleyhissalâtu vesselâm:
"Allah Teâlâ Hazretleri, ruhlarınızı dilediği zaman kabzeder, dilediği zaman geri gönderir. Ey Bilal! Halka namaz için ezan oku" buyurdu. Sonra abdest aldı ve güneş yükselip beyazlaşınca kalktı, kafileye cemaatle namaz kıldırdı." (Buharî, Müslim, Muvatta, Ebu Davud, Tirmizi, Nesai)
İmam Malik, Zeyd İbnu Eslem'den naklen anlatıyor: "Resulullah (asm) buyurdu ki: "Muhakkak ki, Allah ruhlarımızı kabzetmektedir. Dilerse onu, bize bundan başka bir vakitte iade eder."
Resulullah (asm) böyle söyledikten sonra Hz. Ebu Bekir Sıddık’a (ra) yönelerek:
"Şeytan (bu gece) namaz kılmakta iken Bilal'e geldi ve onu yatırdı. Uyuması için bir çocuk nasıl sallanarak avutulursa öylece onu da sallayarak uyuttu" dedi. Resulullah (asm) sonra Bilal'i çağırdı. Gelince Bilal, Resulullah'a onun Hz. Ebu Bekir'e anlattığının tıpkısını haber verdi. Hz. Ebu Bekir bu işittikleri karşısında: "Şehadet ederim ki, sen Allah'ın Resulüsün!" demekten kendini alamadı." (Muvatta)
Hadiste yer verilen ruhun Allah (cc) tarafından kabzı ve dilediği zaman iadesi meselesi ile ilgili olarak İzzü'bnu Abdi's-Selâm şu açıklamaya yer vermiştir: "Her cesette iki ruh vardır. Biri ruhu'lyakaza, cesette bulundukça kişi uyanık olur. Kişi uyuyunca bu ruh cesetten çıkar ve rüyalar görür. İkincisi ruhu'lhayattır. Bununla alakalı İlâhî kanuna göre, bu ruh bedende bulundukça ceset canlıdır, bedeni terk etti mi ceset artık ölür, cesede dönünce, beden canlanır. Bu ki ruh, cesedin içindedir. Bunların gerçek yerini de, Allah'ın (cc) buna muttali kıldığı kimseler bilebilir. Bunlar bir kadının tek karnında beraberce bulunan iki cenin gibidirler."
Âlimimiz açıklamasına Kuran'dan delil kaydederek şöyle devam eder: “Allah, ölümleri anında nefisleri(n ruhlarını) alır. Ölmeyenleri ise uykularında (bir nevi ölüme mahkum eder). Böylece, üzerlerine ölümle hüküm verdiği kimseleri(n ruhlarını) tutar; diğerlerini ise, belirli bir vakte (öleceği zamana) kadar salıverir. Şüphesiz ki bunda, ibret alacak bir kavim için nice deliller vardır.” (Zümer, 42)
Bu ayetin tefsiri şöyledir: "Allah (ölenin) ölümü zamanında ruhunu kabzeder" demek, "Allah cesedin ölümüne sebep olmayan nefislerini uykuları sırasında tutar, ölümüne hükmettiklerini yanında alıkor, cesedine göndermez. Diğer nefisleri (yani yakaza ruhlarını) ecelleri gelinceye kadar cesetlerine geri gönderir. İşte bu ecel, ölüm ecelidir. Bu ecel gelince, hayat ve yakaza ruhlarının her ikisini de beraberce tutar, cesede göndermez, böylece gerçek ölüm vukua gelir." (Kütüb-i Sitte)
Ebû Katâde (ra) anlatıyor: "Resulullah'la beraber bir gece boyu yürüdük. Cemaatten bazıları:"Ey Allah'ın Resulü! Bize mola verseniz!" diye talepte bulundular. Efendimiz:
"Namaz vaktine uyuyakalmanızdan korkuyorum" buyurdu. Bunun üzerine Hz. Bilal: "Ben sizi uyandırırım!" dedi. Böylece Resulullah (asm) mola verdi ve herkes yattı. Nöbette kalan Bilal de sırtını devesine dayamıştı ki gözleri kapanıverdi, o da uyuyakaldı.
Güneşin doğmasıyla Resulullah (asm) uyandı ve:
"Ey Bilal! Sözün ne oldu?" diye seslendi ve Hz. Bilal: "Üzerime böyle bir uyku hiç çökmedi" diyerek cevap verdi. Aleyhissalâtu vesselâm:
"Allah Teâlâ Hazretleri, ruhlarınızı dilediği zaman kabzeder, dilediği zaman geri gönderir. Ey Bilal! Halka namaz için ezan oku" buyurdu. Sonra abdest aldı ve güneş yükselip beyazlaşınca kalktı, kafileye cemaatle namaz kıldırdı." (Buharî, Müslim, Muvatta, Ebu Davud, Tirmizi, Nesai)
İmam Malik, Zeyd İbnu Eslem'den naklen anlatıyor: "Resulullah (asm) buyurdu ki: "Muhakkak ki, Allah ruhlarımızı kabzetmektedir. Dilerse onu, bize bundan başka bir vakitte iade eder."
Resulullah (asm) böyle söyledikten sonra Hz. Ebu Bekir Sıddık’a (ra) yönelerek:
"Şeytan (bu gece) namaz kılmakta iken Bilal'e geldi ve onu yatırdı. Uyuması için bir çocuk nasıl sallanarak avutulursa öylece onu da sallayarak uyuttu" dedi. Resulullah (asm) sonra Bilal'i çağırdı. Gelince Bilal, Resulullah'a onun Hz. Ebu Bekir'e anlattığının tıpkısını haber verdi. Hz. Ebu Bekir bu işittikleri karşısında: "Şehadet ederim ki, sen Allah'ın Resulüsün!" demekten kendini alamadı." (Muvatta)
Hadiste yer verilen ruhun Allah (cc) tarafından kabzı ve dilediği zaman iadesi meselesi ile ilgili olarak İzzü'bnu Abdi's-Selâm şu açıklamaya yer vermiştir: "Her cesette iki ruh vardır. Biri ruhu'lyakaza, cesette bulundukça kişi uyanık olur. Kişi uyuyunca bu ruh cesetten çıkar ve rüyalar görür. İkincisi ruhu'lhayattır. Bununla alakalı İlâhî kanuna göre, bu ruh bedende bulundukça ceset canlıdır, bedeni terk etti mi ceset artık ölür, cesede dönünce, beden canlanır. Bu ki ruh, cesedin içindedir. Bunların gerçek yerini de, Allah'ın (cc) buna muttali kıldığı kimseler bilebilir. Bunlar bir kadının tek karnında beraberce bulunan iki cenin gibidirler."
Âlimimiz açıklamasına Kuran'dan delil kaydederek şöyle devam eder: “Allah, ölümleri anında nefisleri(n ruhlarını) alır. Ölmeyenleri ise uykularında (bir nevi ölüme mahkum eder). Böylece, üzerlerine ölümle hüküm verdiği kimseleri(n ruhlarını) tutar; diğerlerini ise, belirli bir vakte (öleceği zamana) kadar salıverir. Şüphesiz ki bunda, ibret alacak bir kavim için nice deliller vardır.” (Zümer, 42)
Bu ayetin tefsiri şöyledir: "Allah (ölenin) ölümü zamanında ruhunu kabzeder" demek, "Allah cesedin ölümüne sebep olmayan nefislerini uykuları sırasında tutar, ölümüne hükmettiklerini yanında alıkor, cesedine göndermez. Diğer nefisleri (yani yakaza ruhlarını) ecelleri gelinceye kadar cesetlerine geri gönderir. İşte bu ecel, ölüm ecelidir. Bu ecel gelince, hayat ve yakaza ruhlarının her ikisini de beraberce tutar, cesede göndermez, böylece gerçek ölüm vukua gelir." (Kütüb-i Sitte)
