Gerçekten bir cadde köpeği olan Layka (Laika), önemli anlamda uzaya giden ilk dünyalıdır Dünya ’nın çevresindeki yörüngeye oturtulması başarılan ve çok büyük ufukların açılmasına esas teşkil eden çalışmanın merkezinde bulunan Layka, bu başarısını ise maalesef ama canıyla ödemiştir…
4 Ekim 1957 tarihinde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği büyük bir başarıya imza atarak Sputnik uydusunu uzaya fırlatmıştır Dünya çevresinde yörüngeye ilk oturan uydu olarak aşina Sputnik, Dünya üzerinden 230 km ila 942 km arasında istikrarsızlık gösteren bir yörüngeye gidebilmeyi başarmış ve buraya oturmuştu Turunu ise 96 dakika gibi bir sürede tamamlamaktaydı Toplam ağırlığı 83,6 kg olan bu uydu, simgesel anlamda ise uzay çağının başladığını müjdeliyordu…
Uzay Çağı ve Layka
Muhakkak ancak bu uzay çağı hiçbir köpek için bir anlam ifade etmemekteydi Ama Moskova sokaklarında dolaşan Layka, kısa zaman içinde sokak köpekliğinden astronotluğa terfi edecekti
Amerika Birleşmiş Devletleri ve SSCB aralarında bir uzay yarışı da Sputnik ile birlikte başlamış oldu Soğuk Savaş yıllarının iki bambaşka kutbu olan bu ülkeler, tekrar ayrı bir alanda daha aleyhinde karşıyaydılar Kesinlikle ama bu yarış için sürekli olarak yeni projeler üretilmekte idi Yarışa Sputnik uydusunun başarısı ile başlayan ve liderliğini devam etmek isteyen SSCB, ardından geçen 1 ay ardından ise Sputnik 2 için düğmeye basmıştı
Sovyetler büyük bir sükseye imza atmak için uzaya insan göndermenin hesabını yapıyordu Bu sayede farklı bir döneme girilebilirdi Fakat bilim adamları ve araştırmacılar, insan hayatının bu yolculuk karşı nasıl etkileneceğinden muhakkak değildiler böylece de ilk çalışmalarda insan gönderilmesinin risklerinden dem vurulmakta idi İşte tam da bu noktada, insan yerine köpek gönderme kararı bölge Sovyetler için devreye Layka girmekteydi…
Sputnik 2 Uydusu
Uzay yarışında ezeli rakibini geride bırakmayı devam etmek isteyen Sovyetler, süre kaybetmeden Sputnik 2 uydusunu uzaya gönderme peşindeydiler böylece de çabuk bir karar alındı Uzay yörüngesine oturan ilk uydu Sputnik ’İn anında peşinde, sadece 1 ay sonradan Sputnik 2 uydusu uzaya fırlatılacaktı Tarih olarak belirlenen 3 Kasım 1957 ise bununla birlikte Ekim Devrimi ’nin 40 sene dönümüydü ve tarihsel olarak da aceleci davranılmaktaydı Toplantılarda uzaya insan gönderilmesinin riskli olduğu ve bunun yerine bir köpekle denemelerin yapılacağına kesin olarak karar verildi
Sputnik 2 uydusunda ödev elde etmek üzere yetiştirilen 3 öbür köpek vardı Bu köpeklerden Muşka, yerde yapılan testlerde kullanılmıştı İki kere yüksek zirve uçuşu yapmış olan ve bu alanda deneyimli sayılan Albina ise yedek astronot köpek olarak tutulmuştu Uzaya gönderilecek olan belli başlı köpek ise Layka idi
Karar verilip de yeni uydunun uzaya gönderileceği kesinleşince, bilim adamları derhal bu üç köpek için çalışmalara girişti Ameliyatlar yapıldı, test süreçleri aşıldı ve uzayda beslenmek için lüzumlu olacak olan besleyici macunlar ile bu köpeklere yeni gıda alışkanlığı kazandırıldı
Sovyet bilim insanları elbette oysa bu uçuş sırasında Layka ’nın ömrünün sonlanacağını biliyorlardı Hatta çalışmalarda görevli olan Sovyet yetkili D Vladimir Yazdovsky, uçuştan birkaç gün önce Layka ’yı çocuklarıyla buluşturmuştu Köpeğin çok eksik bir ömrünün kaldığını haberdar olan yetkili, her ne kadar bu duruma üzülse de bir şey yapamazdı…
Hayvanseverlerden Tepki
Layka ’nın Sputnik 2 uydusu içinde uzaya gönderileceği ve bu uydunun uzaydan geri getirilmemesinin planlandığı tanıdık bir gerçekti Bu plan dünya kamuoyuna açıklandıktan sonradan uydu içinde bir köpeğin ölüme terk edileceği konusu fazla geniş bir yankıya sebep oldu Amerika ’dan Avrupa ’ya kadar her ülkede hayvanseverler bu duruma büyük tepki gösterdiler Sovyetler ’in Avrupa ’dai geleneksel rakiplerinden olan İngiltere ise tepkilerin merkeziydi Hayvan koruma merkezlerine gelen telefonlar Sovyet konsolosluklarına ve yetkililerine yönlendirilmekteydi Amerika ’da ahali ayağa kalkmıştı Öyle koskocoman tepki bu süreçte ön plana çıkmıştı Ama Sovyet yetkililer köpeğe zulmetmek değil, insanlığın gelişimine katkıda bulunmak için böyle bir çalışmayı sürdürdüklerini açıklıyorlardı
Uzay Çalışmaları ve Kullanılan Hayvan Denekler
Aslına bakılırsa hayvanların uzay çalışmaları için kullanılması birincil değildi Daha önce daima kullanılan çok dağıtılmış hayvanlar bilinmekte iken, belki de ilk defa bu denli büyük bir tepki Sovyetler ’e aleyhinde gösterilmekte idi Amerikalı bilim adamları uzay çalışmalarında fareleri ve maymunları sıkça kullanırlardı Diğer Taraftan yeryüzünden fazla uzakta noktalara gönderilen ve teknik anlamda uzay denebilecek yerlere gönderilip geri getirilen hayvanlar da vardı Bu hayvanların bir kısmı ise çalışmalar ya da denemeler esnasında ölmüşlerdi Uzay çalışmalarında yaşanan deneyde kullanılan hayvan ölümleri birincil değildi Ama lüzum ideolojik ve siyasi hava, gerek ise köpeklere ayrı bir sempati duyulması tepkilerin fitilini ateşlemişti Bu anlamda ise Sovyetler, köpeklerin basit yer alan, eksik maliyetle yetiştirilen ve kolay eğitilen canlılar olduklarını aktarmakta idiler
Doğrusu Layka ’nın hikayesinin bu kadar geniş bir üzüntüye sebep olmasının başında, yapılan planların geri dönüşü kapsamaması gelmekteydi Eğer alternatif bir geri dönüş planı olsaydı ve kaza veya öbür sebeplerden dolayı Layka ölseydi, olur ya de öykü bu denli acıklı olmayacaktı Ama Sputnik 2 uydusuna dair yapılan hiçbir planda, uydunun Dünya ’ya geri getirilmesi ve dolayısıyla Layka ’ya kavuşulması söz konusu değildi
öte yandan ir öteki kayda değer ayrıntı da o zamanlar uzay çalışmalarına verilen yük ve gösterilen ilgi ile ilgiliydi Sputnik 2 uydusunun Dünya yörüngesine oturması, Dünya üstünde dönüşler gerçekleştirmesi, bu anlamda söz konusu çalışmanın bir ilk olması ve sonraki uydunun canlı taşıyacak olması bu konudaki ilgiyi de artırdı Dünyanın her uygun Sovyetler ’in yaptığı yeni uydu ve haberleri peşine düşüp takip edilmekteydi Bundan dolayı da alaka bir tedarik Layka ’daydı Basınla Layka ’nın her saniyesi paylaşılıyordu ve bu noktada büyük bir hassasiyet oluşmuştu
Ve Fırlatma Günü…
Layka, Baykonur Uzay Üssü ’nden, 3 Kasım 1957 tarihinde uzaya fırlatıldı Sputnik 2 uydusu içinde bir kapsülde bulunan uzay köpeği, hayati verilerini Dünya ’daki data merkezine aktaracak olan kablolara ast şekildeydi Yapılan devlete ait direktifler ise Layka ’nın kalkışın peşinde geçen 1 haftalık süre ardından, hiçbir acı çekmeden öldüğünü söylüyordu Fakat farklı talimatlar da yapılmaktaydı ve bu durum sahiden büyük çelişkileri de beraberinde getiriyordu Fakat emin olan şuydu ancak, Layka ölmüştü
Layka ’nın Vefat Nedeni
Uzun bir süre boyunca Layka ’nın muhakkak ölüm nedeni paylaşılmadı Ancak 2002 yılında, Sputnik 2 misyonunda görev bölge bir bilim insanı olarak tanıtılan Dimitri Malşenkov konuya dair bir takım direktifler yaptı Bu açıklamalardan görünürde ise, kalkışın ardından geçen 5 ila 7 saat arasında, kapsülün aşırı ısınması ile beraber Layka ’nın hayatını kaybettiğiydi
Her ne değin çok büyük endişe veren bir gelişme olarak söz konusu şart gündeme gelse de, Sputnik 2 misyonu insanlık tarihinde manâlı bir ufuk açtı Çünkü bu uçuş sonrasında canlıların yörünge ve uzay yolculuğuna dair manâlı veriler elde edildi Layka ’nın ölümünden 3,5 yıl sonradan, tarihler 12 Nisan 1961 ’i gösterdiğinde ise Uzaya birincil insan gönderildi O birey, Yuri Gagarin ’di!
Uzaya meydana çıkan ilk dünyalı olarak tanınan Layka ’nın coşku ve üzüntü batmış hikayesi de bu şekilde bilim tarihine aktarıldı Adına pullar basılan, şarkılar yazılan Layka, uzay köpeği olarak da tanındı…
Litaratür:
http:trwikipediaorgwikiLayka
http:wwwnationalgeographiccomtrmakalekesfetlaikagercekleseceginiherkesinbildigibirolumunhik%C3%A2yesi2523
4 Ekim 1957 tarihinde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği büyük bir başarıya imza atarak Sputnik uydusunu uzaya fırlatmıştır Dünya çevresinde yörüngeye ilk oturan uydu olarak aşina Sputnik, Dünya üzerinden 230 km ila 942 km arasında istikrarsızlık gösteren bir yörüngeye gidebilmeyi başarmış ve buraya oturmuştu Turunu ise 96 dakika gibi bir sürede tamamlamaktaydı Toplam ağırlığı 83,6 kg olan bu uydu, simgesel anlamda ise uzay çağının başladığını müjdeliyordu…
Uzay Çağı ve Layka
Muhakkak ancak bu uzay çağı hiçbir köpek için bir anlam ifade etmemekteydi Ama Moskova sokaklarında dolaşan Layka, kısa zaman içinde sokak köpekliğinden astronotluğa terfi edecekti
Amerika Birleşmiş Devletleri ve SSCB aralarında bir uzay yarışı da Sputnik ile birlikte başlamış oldu Soğuk Savaş yıllarının iki bambaşka kutbu olan bu ülkeler, tekrar ayrı bir alanda daha aleyhinde karşıyaydılar Kesinlikle ama bu yarış için sürekli olarak yeni projeler üretilmekte idi Yarışa Sputnik uydusunun başarısı ile başlayan ve liderliğini devam etmek isteyen SSCB, ardından geçen 1 ay ardından ise Sputnik 2 için düğmeye basmıştı
Sovyetler büyük bir sükseye imza atmak için uzaya insan göndermenin hesabını yapıyordu Bu sayede farklı bir döneme girilebilirdi Fakat bilim adamları ve araştırmacılar, insan hayatının bu yolculuk karşı nasıl etkileneceğinden muhakkak değildiler böylece de ilk çalışmalarda insan gönderilmesinin risklerinden dem vurulmakta idi İşte tam da bu noktada, insan yerine köpek gönderme kararı bölge Sovyetler için devreye Layka girmekteydi…
Sputnik 2 Uydusu
Uzay yarışında ezeli rakibini geride bırakmayı devam etmek isteyen Sovyetler, süre kaybetmeden Sputnik 2 uydusunu uzaya gönderme peşindeydiler böylece de çabuk bir karar alındı Uzay yörüngesine oturan ilk uydu Sputnik ’İn anında peşinde, sadece 1 ay sonradan Sputnik 2 uydusu uzaya fırlatılacaktı Tarih olarak belirlenen 3 Kasım 1957 ise bununla birlikte Ekim Devrimi ’nin 40 sene dönümüydü ve tarihsel olarak da aceleci davranılmaktaydı Toplantılarda uzaya insan gönderilmesinin riskli olduğu ve bunun yerine bir köpekle denemelerin yapılacağına kesin olarak karar verildi
Sputnik 2 uydusunda ödev elde etmek üzere yetiştirilen 3 öbür köpek vardı Bu köpeklerden Muşka, yerde yapılan testlerde kullanılmıştı İki kere yüksek zirve uçuşu yapmış olan ve bu alanda deneyimli sayılan Albina ise yedek astronot köpek olarak tutulmuştu Uzaya gönderilecek olan belli başlı köpek ise Layka idi
Karar verilip de yeni uydunun uzaya gönderileceği kesinleşince, bilim adamları derhal bu üç köpek için çalışmalara girişti Ameliyatlar yapıldı, test süreçleri aşıldı ve uzayda beslenmek için lüzumlu olacak olan besleyici macunlar ile bu köpeklere yeni gıda alışkanlığı kazandırıldı
Sovyet bilim insanları elbette oysa bu uçuş sırasında Layka ’nın ömrünün sonlanacağını biliyorlardı Hatta çalışmalarda görevli olan Sovyet yetkili D Vladimir Yazdovsky, uçuştan birkaç gün önce Layka ’yı çocuklarıyla buluşturmuştu Köpeğin çok eksik bir ömrünün kaldığını haberdar olan yetkili, her ne kadar bu duruma üzülse de bir şey yapamazdı…
Hayvanseverlerden Tepki
Layka ’nın Sputnik 2 uydusu içinde uzaya gönderileceği ve bu uydunun uzaydan geri getirilmemesinin planlandığı tanıdık bir gerçekti Bu plan dünya kamuoyuna açıklandıktan sonradan uydu içinde bir köpeğin ölüme terk edileceği konusu fazla geniş bir yankıya sebep oldu Amerika ’dan Avrupa ’ya kadar her ülkede hayvanseverler bu duruma büyük tepki gösterdiler Sovyetler ’in Avrupa ’dai geleneksel rakiplerinden olan İngiltere ise tepkilerin merkeziydi Hayvan koruma merkezlerine gelen telefonlar Sovyet konsolosluklarına ve yetkililerine yönlendirilmekteydi Amerika ’da ahali ayağa kalkmıştı Öyle koskocoman tepki bu süreçte ön plana çıkmıştı Ama Sovyet yetkililer köpeğe zulmetmek değil, insanlığın gelişimine katkıda bulunmak için böyle bir çalışmayı sürdürdüklerini açıklıyorlardı
Uzay Çalışmaları ve Kullanılan Hayvan Denekler
Aslına bakılırsa hayvanların uzay çalışmaları için kullanılması birincil değildi Daha önce daima kullanılan çok dağıtılmış hayvanlar bilinmekte iken, belki de ilk defa bu denli büyük bir tepki Sovyetler ’e aleyhinde gösterilmekte idi Amerikalı bilim adamları uzay çalışmalarında fareleri ve maymunları sıkça kullanırlardı Diğer Taraftan yeryüzünden fazla uzakta noktalara gönderilen ve teknik anlamda uzay denebilecek yerlere gönderilip geri getirilen hayvanlar da vardı Bu hayvanların bir kısmı ise çalışmalar ya da denemeler esnasında ölmüşlerdi Uzay çalışmalarında yaşanan deneyde kullanılan hayvan ölümleri birincil değildi Ama lüzum ideolojik ve siyasi hava, gerek ise köpeklere ayrı bir sempati duyulması tepkilerin fitilini ateşlemişti Bu anlamda ise Sovyetler, köpeklerin basit yer alan, eksik maliyetle yetiştirilen ve kolay eğitilen canlılar olduklarını aktarmakta idiler
Doğrusu Layka ’nın hikayesinin bu kadar geniş bir üzüntüye sebep olmasının başında, yapılan planların geri dönüşü kapsamaması gelmekteydi Eğer alternatif bir geri dönüş planı olsaydı ve kaza veya öbür sebeplerden dolayı Layka ölseydi, olur ya de öykü bu denli acıklı olmayacaktı Ama Sputnik 2 uydusuna dair yapılan hiçbir planda, uydunun Dünya ’ya geri getirilmesi ve dolayısıyla Layka ’ya kavuşulması söz konusu değildi
öte yandan ir öteki kayda değer ayrıntı da o zamanlar uzay çalışmalarına verilen yük ve gösterilen ilgi ile ilgiliydi Sputnik 2 uydusunun Dünya yörüngesine oturması, Dünya üstünde dönüşler gerçekleştirmesi, bu anlamda söz konusu çalışmanın bir ilk olması ve sonraki uydunun canlı taşıyacak olması bu konudaki ilgiyi de artırdı Dünyanın her uygun Sovyetler ’in yaptığı yeni uydu ve haberleri peşine düşüp takip edilmekteydi Bundan dolayı da alaka bir tedarik Layka ’daydı Basınla Layka ’nın her saniyesi paylaşılıyordu ve bu noktada büyük bir hassasiyet oluşmuştu
Ve Fırlatma Günü…
Layka, Baykonur Uzay Üssü ’nden, 3 Kasım 1957 tarihinde uzaya fırlatıldı Sputnik 2 uydusu içinde bir kapsülde bulunan uzay köpeği, hayati verilerini Dünya ’daki data merkezine aktaracak olan kablolara ast şekildeydi Yapılan devlete ait direktifler ise Layka ’nın kalkışın peşinde geçen 1 haftalık süre ardından, hiçbir acı çekmeden öldüğünü söylüyordu Fakat farklı talimatlar da yapılmaktaydı ve bu durum sahiden büyük çelişkileri de beraberinde getiriyordu Fakat emin olan şuydu ancak, Layka ölmüştü
Layka ’nın Vefat Nedeni
Uzun bir süre boyunca Layka ’nın muhakkak ölüm nedeni paylaşılmadı Ancak 2002 yılında, Sputnik 2 misyonunda görev bölge bir bilim insanı olarak tanıtılan Dimitri Malşenkov konuya dair bir takım direktifler yaptı Bu açıklamalardan görünürde ise, kalkışın ardından geçen 5 ila 7 saat arasında, kapsülün aşırı ısınması ile beraber Layka ’nın hayatını kaybettiğiydi
Her ne değin çok büyük endişe veren bir gelişme olarak söz konusu şart gündeme gelse de, Sputnik 2 misyonu insanlık tarihinde manâlı bir ufuk açtı Çünkü bu uçuş sonrasında canlıların yörünge ve uzay yolculuğuna dair manâlı veriler elde edildi Layka ’nın ölümünden 3,5 yıl sonradan, tarihler 12 Nisan 1961 ’i gösterdiğinde ise Uzaya birincil insan gönderildi O birey, Yuri Gagarin ’di!
Uzaya meydana çıkan ilk dünyalı olarak tanınan Layka ’nın coşku ve üzüntü batmış hikayesi de bu şekilde bilim tarihine aktarıldı Adına pullar basılan, şarkılar yazılan Layka, uzay köpeği olarak da tanındı…
Litaratür:
http:trwikipediaorgwikiLayka
http:wwwnationalgeographiccomtrmakalekesfetlaikagercekleseceginiherkesinbildigibirolumunhik%C3%A2yesi2523